SYLLABUS



SYLLABUS

Kierunek studiów: Filozofia, studia licencjackie

Rok studiów: II, semestr: trzeci i czwarty

Przedmiot: Bioetyka

Forma zajęć: ćwiczenia

Wymiar godzin: 60h

Prowadzący zajęcia: mgr Iwonna Rapałło

Odpowiedzialność za całość zajęć: prof. Kazimierz Szewczyk

Cel nauczania przedmiotu: zapoznanie studentów z najważniejszymi problemami moralnymi i prawnymi współczesnej medycyny w oparciu o wiedzę bioetyczną.

Treści programowe:

1. Temat: Wprowadzenie do etyki. Etyka normatywna, zawodowa, lekarska, bioetyka.

Problemy: Podstawowe terminy i pytania z zakresu etyki normatywnej. Sposoby uzasadniania sądów moralnych. Podstawowe stanowiska etyczne: absolutyzm i konsekwencjalizm.

Literatura:

• M. Ossowska, Etyka, w: O człowieku, moralności i nauce. Miscellanea, PWN, Warszawa 1983, również w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994.

• M.Ossowska, Główne modele „systemów” etycznych, w: jw.

• W. Tatarkiewicz, O bezwzględnośći dobra, w: Droga do filozofii i inne rozprawy filozoficzne, PWN, Warszawa 1971

• L. Kołakowski, Mała etyka, w: Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, „Aneks”, Londyn 1984, również w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994.

2. Temat: Podstawowe teorie etyczne: absolutyzm.

Problemy: Etyka katolicka: pojęcie prawa naturalnego, struktura czynu moralnie słusznego, zasada podwójnego skutku, personalizm chrześcijański.

Etyka Kanta: racjonalistyczna etyka prawa i wolności. Pojęcie autonomii i poszanowanie godności osoby ludzkiej.

Filozoficzne uzasadnienie podstawowych praw człowieka.

Literatura:

• E. Gilson, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1998.

• B. Chyrowicz SSpS, Zamiar i skutki. Filozoficzna analiza zasady podwójnego skutku, TN KUL, Lublin 1997.

• Marek J. Siemek, Dwa światy Immanuela Kanta, w: M. J. Siemek, W kręgu filozofów, Czytelnik, Warszawa 1984.

• I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, PWN Warszawa 1981.

• M. Ossowska, Normy moralne w obronie godności, w: M. Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1985.

• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności , Rzym 1950, Dz.U. z 1998 r. nr 147, poz. 962.

3. Temat: Podstawowe teorie etyczne.

Problemy: Utylitaryzm i liberalizm.

Literatura:

• J. St. Mill, Utylitaryzm. O wolności, PWN, Warszawa 1959.

• Berlin, Dwie koncepcje wolności, Res Publica, Warszawa 1991.

• M. Ossowska, Normy moralne w obronie niezależności i prywatności, w: M. Ossowska, Normy moralne, dz.cyt.

• J. Rawls, Liberalizm polityczny, PWN, Warszawa 1998

• Lazari-Pawłowska, Warunkowe i bezwarunkowe obowiązywanie norm moralnych, „Etyka” 1986, nr 22, również w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994.

4. Temat: Podstawowe współczesne teorie etyczne.

Problemy: Etyka troski, etyka ponowoczesna.

Literatura:

• E. Levinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności,PWN, Warszawa 1998, Wstęp: B. Skarga.

• Z. Bauman, Etyka ponowoczesna, PWN,Warszawa 1996.

• L. Kołakowski, Etyka bez kodeksu, w: L. Kołakowski, Kultura i fetysze, PWN, Warszawa 1967.

5. Temat: Wprowadzenie do bioetyki.

Problemy: Definicje, powstanie i rozwój bioetyki.

Bioetyka jako nauka i dyskurs społeczny.

Bioetyka regulatywna, kulturowa, etyka troski.

Literatura:

• K. Szewczyk, Medycyna z perspektywy bioetyki kulturowej, w: Dylematy bioetyki, red. A Alichniewicz, A. Szczęsna, UM, Łódź 2001.

• K. Szewczyk, Bioetyka kulturowa jako rozległa doktryna moralna, w: Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, PWN, Warszawa, 2002.

• K. Szewczyk, Debatujmy, poszukujmy, uprawiajmy. (Uwagi do wypowiedzi prof. B. Chyrowicz „Bioetyka a metafizyka”) w: „Diametros. Internetowe Czasopismo Filozoficzne (An Online).

• B. Chyrowicz, Bioetyka i konsens, w: „Prawo i Medycyna” wyd. specjalne 2004

• R. Gillon, Etyka medyczna – cztery zasady plus zakres, w: Dylematy bioetyki, dz. cyt.

• Deklaracja Barcelońska: Basic ethical principles in European bioethics and biolaw: Autonomy, dignity, integrity and vulnerability – Towards a foundation of bioethics and biolaw, “Medicine, Health, Care and Philosophy” 2002, nr 5.

Również: Final Report to the European Commission on the Project “Basic Ethical Principles in Bioethics and Biolaw 1995-1998”



6. Temat: Pacjent jako osoba. Poszanowanie autonomii pacjenta.

Problemy: Definicja pojęcia autonomii, godności, kompetencji. Rodzaje autonomii.

Etyka zgody, warunki zgody świadomej, niewymuszonej. Rodzaje zgody.

Regulacje bioetyczne i akty prawne chroniące autonomię pacjenta.

Literatura:

• T.L. Beauchamp, J.F. Childress, Zasady etyki medycznej, KiW, Warszawa 1996, rozdz. 3, Szacunek dla autonomii.

• R. Gillon, Etyka lekarska: problemy filozoficzne, Warszawa 1997, rozdz. 10, 11, 18, 19

• P. Ramsey, Pacjent jest osobą, PAX 1997, rozdz. 1.

• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, 1996 (Europejska Konwencja Bioetyczna)

• Ustawa o zawodach lekarza...

• Kodeks Etyki Lekarskiej

7. Temat: Zgoda pacjenta jako fundament etyki lekarskiej.

Problemy: Relacja lekarz – pacjent. Partnerstwo contra paternalizm. Warunki komunikacji z pacjentem.

Obowiązek informowania pacjenta.

Prawa pacjenta.

Analiza casusów.

Literatura:

• L. Kubicki, Obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej, w: „Prawo i Medycyna” 13, (vol. 5), 2003

• A. Zoll, Brak zgody pacjenta na zabieg, w: „Prawo i Medycyna” 25, (vol. 8), 4/2006

• T. Biesaga, Podmiotowość osobowa i moralna pacjenta, w: „Medycyna Praktyczna MP OnLine”, na str. mp.pl/etyka/#artykuły

• Karta Praw Pacjenta

8. Temat: Moralne problemy w psychiatrii.

Problemy: Ochrona autonomii pacjentów z zaburzeniami psychicznymi.

Zgoda, przymus, usprawiedliwiony paternalizm, tajemnica lekarska.

Problem zagrożenia ze strony osób z zaburzeniami psychicznymi.

Interpretacja obowiązującego prawodawstwa.

Analiza casusów.

Literatura:

• Deklaracja Hawajska. Dokument przyjęty przez Światową Federację Psychiatryczną 7 października 1997 roku, w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994.

• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego. Test jednolity. (Dz. U. z dnia 20 października 1994 r.). Data modyfikacji: 29 lipca 2005 r.

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego. (Dz. U. z dnia 8 września 1995 r.)

• A. Kołodziej, Stopień autonomii woli pacjenta na tle ustawy o zawodzie lekarza i ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, w: „Prawo i Medycyna” nr.11 (vol. 4) 2002

9. Temat: Moralne i prawne zagadnienia stosowania przymusu wobec osób będącymi zagrożeniem dla zdrowia publicznego – choroby zakaźne.

Problemy: Moralny problem konfliktu między poszanowaniem prawa do samostanowienia a bezpieczeństwem publicznym. Społeczna zasada całości, stanowisko liberalne, pojęcie wyższej konieczności.

Moralna problematyka HIV/AIDS .

Zasady postępowania wobec osób będącymi nosicielami (lub będącymi podejrzewanymi o nosicielstwo) HIV i chorymi na AIDS.

Literatura:

• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach. (Dz. U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1384).

• Krajowe Centrum ds. AIDS – .pl/

• hiv.pl/

• T. Dukiet-Nagórska, Uwagi na temat Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach, w: „Prawo i Medycyna” 11, (vol. 4) 2002

• M. Wałachowska, Obowiązek lekarza-stomatologa leczenia osób zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS w systemie prawnym USA, w: „Prawo i Medycyna” 11, (vol. 4), 2002

10. Temat: Moralna problematyka początków życia ludzkiego.

Problemy: Zagadnienia regulacji urodzin, antykoncepcji i zdrowia reprodukcyjnego.

Stanowisko Kościoła i liberalizmu (analiza encykliki papieskiej oraz definicji zdrowia reprodukcyjnego WHO i wynikających z niej praw reprodukcyjnych).

Literatura:

• Paweł VI, Encyklika Humanae Vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 1968 r.

• Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)

• Katechizm Kościoła Katolickiego

• Zdrowie reprodukcyjne kobiet, .pl/publikacje/mat_info/zdrrep.htm#1

• Platforma Działania – dokument końcowy IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet, Pekin 1995, art.94 i in.

• Program Działania Światowej Konferencji ONZ „Ludność i Rozwój”, Kair 1994

• R. A. Belliotti, Seks, w: Przewodnik po etyce, red. P. Singera, Książka i Wiedza, Warszawa 2002

11. Temat: Moralna problematyka początków życia ludzkiego.

Problemy: Diagnostyka prenatalna i preimplantacyjna. Problem klauzuli sumienia.

Zapłodnienie wspomagane (głównie in vitro).

Manipulacja genetyczna, „dziecko na zamówienie”.

Analiza casusów.

Literatura:

• Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, Kongregacja Nauki Wiary, Rzym 1987 r. w: Refleksje nad etyką lekarską, red. K. Osińska, Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990.

• Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)

• Kodeks Etyki Lekarskiej

• P. Singer, D. Wells, Dzieci z probówki. Etyka i praktyka sztucznej prokreacji, WP, Warszawa 1988

• J. Testart, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990

• F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004

• J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003

• „Złe urodzenie”, pierwszy w Polsce proces o złe urodzenie p. Wojnarowskich – liczne artykuły i strony internetowe

• Aktualna debata wokół in vitro:

Ewa Siedlecka, In vitro i bezprawie. Polska terra incognita, czyli in vitro w pytaniach i odpowiedziach, GW nr 1(5613), 2 stycznia 2008 r.

H. Bortnowska, Anioły in vitro, „GW” 5-6 stycznia 2008 r.



B. Chyrowicz, Zobacz, jaki cud!, „Tygodnik Powszechny” 1/6 stycznia 2008 r.



.

12. Temat: Moralne i prawne aspekty sporu o przerywanie ciąży.

Problemy: Status moralny płodu, problem „kryterium człowieczeństwa”. Stanowiska wobec aborcji. Aspekt moralny i prawny. Relacja kobiety ciężarnej i płodu. Opieka nad dziećmi nieuleczalnie chorymi.

Literatura:

• Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)

• Katechizm Kościoła Katolickiego

• Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)

• Kodeks Etyki Lekarskiej

• Z. Szawarski, Etyka i przerywanie ciąży, „Etyka” 1978, nr 16, w: W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987 oraz w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994

• K. Szewczyk, Bioetyka kulturowa wobec sporu o aborcję, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002

• R. J. Cook, B.M.Dickens, Etyczne aspekty prawa aborcyjnego, w: Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001

• T. Biesaga, Spór o moralny status człowieka w okresie prenatalnym, 06.12.2007, w: „Medycyna Praktyczna MP OnLine” mp.pl/etyka/#artykuły

• Z. Szawarski, Moralne problemy dotyczące opieki nad dziećmi nieuleczalnie chorymi, w: W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987

13. Temat: Moralna problematyka końca życia ludzkiego.

Problemy: Pojęcie stanu terminalnego, opieki terminalnej (paliatywnej). Medycyna walki i troski. Czy obowiązkiem lekarza jest zawsze ratować życie pacjenta?

Zasady postępowania wobec pacjentów w stanie terminalnym.

Analiza casusów.

Literatura:

• Deklaracja o eutanazji, Dokument przyjęty przez Kongregację Wiary w Rzymie 5 maja 1980 roku., w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994 r.

• Kodeks Etyki Lekarskiej

• A. Alichniewicz, Eutanazja a etyczne podstawy medycyny stanów terminalnych, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002

• L. M. Kopelman, Pojęciowe i moralne problemy terapii daremnej i użytecznej, w: Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001

• P. Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997

• J. Kujawska-Ternner, Niektóre problemy etyczne w opiece paliatywnej, w: Terminalnie chory – Hospicjum, „Prace Komisji Etyki Medycznej PAU”, red. K. Gibiński, PAU, Kraków 1996

• J. Brehant, Thanatos. Chory i lekarz w obliczu śmierci, Ancher, Warszawa 1993

• E. Zielińska, Powinności lekarza w przypadku braku zgody na leczenie oraz wobec pacjenta w stanie terminalnym, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5

14.Temat: Eutanazja i pomoc w samobójstwie.

Problemy: Definicja, analiza prawa holenderskiego i stanu Oregon. Argumenty za i przeciw eutanazji.

Literatura:

• Ustawa o zakończeniu życia na żądanie i pomocnictwu w samobójstwie {Termination of Life on Request and Assisted Suicide (Review Procedure Act)}, Parlament Holenderski 10 kwietnia 2001 r.

• Ustawa o eutanazji, Belgia 2002.

• Ustawa o godnej śmierci (Death with Dignity Act), stan Oregon USA z dnia 8 listopada 1994 r.

• R. Fenigsen, Eutanazja. Śmieć z wyboru?, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 1994

• M. Szeroczyńska, Eutanazja i wspomagane samobójstwo na świecie. Studium porównawcze, Uniwersitas, Kraków 2004

• A. Szczęsna, Spór o pomoc lekarza w samobójstwie, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002

15.Temat: Etyczne problemy medycyny paliatywnej i zasady ruchu hospicyjnego.

Problemy: Prawdomówność w medycynie. Pojęcie przywileju terapeutycznego.

Potrzeby pacjentów umierających. Skuteczna analgeza.

Literatura:

• E. Kubler-Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Poznań 1998

• C. Saunders, Hospicjum św. Krzysztofa, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984

• R. G. Ttwycross, Lekarz wobec umierającego, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984

• R. G. Twycross, S. A. Lack, Leczenie terminalnej fazy choroby nowotworowej, PZWL, Warszawa 1991

• J. Łuczak, A. Kotlińska-Lemieszek, E. Bączyk, Lekarz wobec pacjenta cierpiącego na chorobę nowotworową,

• K. De Walden-Gałuszko, Psychospołeczne aspekty opieki paliatywej, w: Podstawy opieki paliatywnej w chorobach nowotworowych, red. Zbiorowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998

• S. B. Nuland, Jak umieramy. Refleksje na temat ostatnich chwil naszego życia, Wyd. PRIMA, Warszawa 1996

• M. De Hennezel, Śmierć z bliska, SIW ZNAK, Kraków 1998

• M. Górecki, Hospicjum w służbie umierającym, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000

• Ks. A. Bartoszek, Człowiek w obliczu cierpienia i umierania. Moralne aspekty opieki paliatywnej, Księgarnia św. Wojciecha, Katowice 2000

• J. Kujawska-Ternner, Niektóre problemy etyczne w opiece paliatywnej, w: Terminalnie chory – Hospicjum, „Prace Komisji Etyki Medycznej PAU”, red. K. Gibiński, PAU, Kraków 1996

• J. Brehant, Thanatos. Chory i lekarz w obliczu śmierci, Ancher, Warszawa 1993

16. Temat: Sprawiedliwość w medycynie.

Problemy: Moralne problemy wyboru w sytuacji ograniczonych możliwości leczniczych.

Kryteria selekcji pacjentów do usług wysoko-wyspecjalizowanych, kosztownych i deficytowych: medyczne (potrzeby, rokowań), użyteczności społecznej, losowe (równości szans), indywidualnej odpowiedzialności.

Etyka troski ograniczona sprawiedliwością.

Literatura:

• P. Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977, rozdz. VII

• Sprawiedliwość i etyka lekarska, w: R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL , Warszawa 1997.

• Sprawiedliwość i podział środków medycznych, w: jw.

• Sprawiedliwość, rozdz. 6, w: T. Beauchamp, J. Childress, Zasady etyki medycznej, Książka i Wiedza, Warszawa1996.

17. Temat: Sprawiedliwość dystrybutywna (zarządzanie dobrami społecznymi i ich podział).

Problemy: Definicja i teorie sprawiedliwości. Prawa rynku i zasada solidarności.

Moralna strona racjonowania świadczeń medycznych – cele, formy, poziomy i główne zasady.

Kryteria potrzeb, korzyści, wydajności (skuteczności i efektywności kosztowej). Teoria QALY – metoda obliczania korzyści zdrowotnej świadczeń.

Literatura:

• Sprawiedliwość i etyka lekarska, w: R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL , Warszawa 1997.

• Sprawiedliwość i podział środków medycznych, w: jw.

• Sprawiedliwość, rozdz. 6, w: T. Beauchamp, J. Childress, Zasady etyki medycznej, Książka i Wiedza, Warszawa1996

• J. Payne, Czy usługi medyczne mają być darem czy towarem? w: Dylematy Bioetyki, red. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Łódź 2001.

18. Temat: Modele sprawiedliwej opieki zdrowotnej.

Problemy: Poziom systemowy, ustalanie priorytetów, zasady tworzenia tzw. koszyka świadczeń gwarantowanych.

Przykłady rozwiązań systemowych: Plan Usług Zdrowotnych stanu Oregon,

Wybory w Opiece Zdrowotnej w Holandii (Raport Dunninga).

Raport Włodarczyka i projekty reform ochrony zdrowia w Polsce.

Literatura:

• Jak powinno się rozdzielać nie wystarczające środki medyczne?, w: Dylematy Bioetyki, red. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Łódź 2001.

• J. Hołówka, Modele normatywne opieki zdrowotnej, w: „Prawo i Medycyna” nr. 6-7 (vol. 2) 2000 r.

• Zespół ds. Rozwiązań Systemowych w Ochronie Zdrowia, Strategia zmian w systemie opieki zdrowotnej. Szansa przezwyciężenia kryzysu, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2004,



• A. Gielewska, Załozenia do nowej ustawy o Funduszu, „Służba Zdrowia” nr 21-25, 2004.

• K. Bukiel, O prawdziwej naturze kolejki, „Służba Zdrowia”, 2004, nr 26-30.

• Streszczenie Raportu pt. „Projekt reformy systemu ochrony zdrowia w Polsce”, 2005, w:

19. Temat: Eksperyment biomedyczny.

Problemy: Prawda i dobro w medycynie. Moralne usprawiedliwienie eksperymentowania na ludziach.

Pojęcie medycyny wiarygodnej.

Dokumenty etyczne i regulacje prawne dotyczące badań naukowych w medycynie i ich źródła.

Rodzaje eksperymentów (naukowy, terapeutyczny).

Problem zacierania różnicy między badaniami naukowymi a świadczeniami medycznymi.

Literatura:

• R. Smith, The Ethics of Ignorance, „Journal of Medical Ethics” 1992, nr 3

• G. Guyatt, J. Cairus, D. Churchill i wsp., Evidence-Based Medicine, A New Approach to Teaching the Practice of Medicine, “Journal of American Medical Association”, 1992, nr 4

• Kodeks Norymberski , Amerykański Trybunał Wojskowy, 1947

• Raport z Belmont 1979 przyjęty przez Narodową Komisję dla Ochrony Osób w Badaniach Biomedycznych i Behawioralnych

• Deklaracja helsińska przyjęta przez Światowe Towarzystwo Medyczne (WMA) w 1964, wielokrotnie modyfikowana, ostatnia redakcja 2000 r.

• Zasady dobrej praktyki badań klinicznych wydane przez Międzynarodową Konferencję ds. Harmonizacji (International Conference on Harmonization – ICH) w 1996

• Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej z 2005 roku (Dz. U. 2005, nr 57, poz. 500)

• Ustawa Prawo farmaceutyczne 2001, nowelizacja 2004 r. (Dz. U., nr 92, poz. 882)

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i opieki społecznej w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych, 1999

• Dyrektywa Komisji 2005/28/WE z dnia 8 kwietnia 2005 r.

• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999.w:

• Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty, (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152), tekst ujednolicony z dnia 2 listopada 2005 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1943, załącznik). – lex.pl8. Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej – medilex.pl

• Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004, Warszawa 2004.-.pl

• S. Raszeja, Ocena eksperymentu medycznego, „Gazeta Lekarska” 1999-02, w:



• E. Wojtasik, Z. Retkowska- Mika, Badania kliniczne – historia i rozwój. Zasady etyki i prawa,



20. Temat: Etyka zgody i eksperyment medyczny.

Problemy: Etyczne i prawne wymogi prowadzenia badań medycznych z wykorzystaniem ludzi. Deklaracja Helsińska, Ustawa o zawodach lekarza..

Charakter zgody i problem dopuszczalności braku zgody w wyjątkowych sytuacjach.

Ochrona osób niekompetentnych w badaniach naukowych.

Dostępność probantów do rezultatów badań.

Literatura:

• jw.

• Henry K. Beecher, Ethics and Clinical Research, “The New England Journal of Medicine”, 1966, vol. 274, s. 1354-1360

• A. Barchnicka, Świadoma zgoda pacjenta w standardach polskich i europejskich,

21. Temat: Etyka badań naukowych w medycynie.

Problemy: Zasady i etapy badań medycznych. Zasady Dobrej Praktyki Klinicznej.

Problemy stosowania placebo w badaniach medycznych połączonych z opieką zdrowotną (próby kliniczne).

Problem konfliktu interesów w badaniach klinicznych.

Literatura:

• Z. Szawarski, Placebo i sztuka badań naukowych, w: Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia,

• T. Brzeziński, Etyka badań naukowych, w: Brzeziński, Etyka lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2002 r.

• Testowanie leków – rozmowa z lek. Med. R. Feldmanem, :Żyjmy dłużej” 2 (luty) 2000 r.



• Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i opieki społecznej w sprawach szczegółowych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej, 2005 r. (Dz. U. 2005, nr 57, poz. 500).

22. Temat: Granice eksperymentów biomedycznych.

Problemy: Najnowsze osiągnięcia w biotechnologii i inżynierii genetycznej.

Problem pozyskiwania komórek macierzystych z zarodków ludzkich.

Klonowanie w celach terapeutycznym i reprodukcyjnym.

Granice interwencji nowych biotechnologii w naturę ludzką.

Literatura:

• Powszechna Deklaracja o genomie ludzkim i prawach człowieka przyjęta przez UNESCO w 1997 r., w:

• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999,

• Kodeks Etyki Lekarskiej,

• J. Zaremba, Klonowanie – zagrożenie czy szansa?, „Puls” OIL, nr 2003-09, w:

• A. Przyłuska-Fiszer, Etyczne problemy genetyki – zarys problematyki,

• C. Mik, Wspólnota Europejska wobec zagadnienia klonowania człowieka, „Prawo i Medycyna” 9, (vol. 3), 2001

• Świat na krawędzi, rozmowa ze Stanisławem Lemem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000 r.

• F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004

• J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003

23. Temat: Etyka transplantacji.

Problemy: Transplantologia jako społecznie wrażliwa specjalizacja medyczna.

Pobieranie narządów ex vivo. Etyczne uzgodnienie z podstawowym moralnym nakazem lekarskim. Rozszerzona zasada całości.

Charakter zgody na pobranie narządu w celu przeszczepienia.

Etyczna ocena „rodzinnego dawstwa” nerek – stanowisko J. Bogusza.

Handel nerkami.

Literatura:

• J. Bogusz, Przeszczepianie nerki ze zwłok czy od żyjącego dawcy? „Przegląd Lekarski” 1989, nr 9, t. 46

• M. Nowacka, Etyka a transplantacje, PWN, Warszawa2003 r.

• Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.).

• 6. Paul Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977.

24. Temat: Transplantologia – problemy moralno-prawne.

Problemy: Definicja śmierci jako dyskurs społeczny.

Pobieranie narządów ex mortuo - Modele pozyskiwania narządów. Zgoda na dawstwo narządów: wyrażona i domniemana.

Moralne problemy alokacji narządów.

Konsekwencje dla kultury – neokanibalizm medyczny.

Perspektywy transplantacji.

Literatura:

• M. Nowacka, Etyka a transplantacje, PWN, Warszawa2003 r.

• Kryteria i sposób stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej – dokument zamieszczony jako załącznik do wydanego 18 kwietnia 2007 r. przez Ministra Zdrowia Obwieszczenia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzania nieodwracalnego i trwałego ustania czynności mózgu.

• A. Szczęsna „Wokół medycznej definicji śmierci”. w: Umierać bez lęku. red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa 1994.

•

•

•

•

•

•

• index.php?option=com_content&task=view&id=67&Itemid=65

• B.Wolniewicz, Neokanibalizm, „Res Publica” 1991, nr 9-10

• 6. Paul Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977.

• Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.).

25, 26. Moralno-prawne aspekty błędów w medycynie

27. Podsumowanie zajęć

Lektury:

Literatura ogólno-etyczna:

1. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, wiele wydań

2. F. Copleston, Historia filozofii, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989-1994

3. Mała encyklopedia filozofii, praca zbiorowa, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1996

4. W. Tyburski, A. Wachowiak, R. Wiśniewski, Historia filozofii i etyki do współczesności, Toruń 2002

5. Przewodnik po etyce, red. P. Singer, KiW, Warszawa 1998, 2002

6. P. Vardy, P. Grosch, Etyka. Poglądy i problemy, Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c. Poznan 1995

7. M. Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1985

8. O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994

Literatura bioetyczna:

1. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków1994

2. K. Szewczyk, Dobro, zło i medycyna. Filozoficzne podstawy bioetyki kulturowej, PWN, Warszawa 2001

3. T.L. Beauchamp, J.F. Childress, Zasady etyki medycznej, KiW, Warszawa 1996

4. R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Warszawa 1997

5. T. Brzeziński, Etyka lekarska, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

6. W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987

7. M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Umierać bez lęku. Wstęp do bioetyki kulturowej, PWN 1996

8. M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002

9. P. Ramsey, Pacjent jest osobą, PAX, Warszawa 1997

10. Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001

11. P. Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997

12. J. Testart, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990

13. F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004

14. J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003

15. E. Kubler-Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Poznań 1998

16. R. G. Twycross, S. A. Lack, Leczenie terminalnej fazy choroby nowotworowej, PZWL, Warszawa 1991

17. R. Fenigsen, Eutanazja. Śmieć z wyboru?, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 1994

18. S. B. Nuland, Jak umieramy. Refleksje na temat ostatnich chwil naszego życia, Wyd. PRIMA, Warszawa 1996

19. M. De Hennezel, Śmierć z bliska, SIW ZNAK, Kraków 1998

20. M. Górecki, Hospicjum w służbie umierającym, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000

21. M. Szeroczyńska, Eutanazja i wspomagane samobójstwo na świecie. Studium porównawcze, Uniwersitas, Kraków 2004

22. Ks. A. Bartoszek, Człowiek w obliczu cierpienia i umierania. Moralne aspekty opieki paliatywnej, Księgarnia św. Wojciecha, Katowice 2000

23. J. Kujawska-Ternner, Niektóre problemy etyczne w opiece paliatywnej, w: Terminalnie chory – Hospicjum, „Prace Komisji Etyki Medycznej PAU”, red. K. Gibiński, PAU, Kraków 1996

24. J. Brehant, Thanatos. Chory i lekarz w obliczu śmierci, Ancher, Warszawa 1993

25. E. Zielińska, Powinności lekarza w przypadku braku zgody na leczenie oraz wobec pacjenta w stanie terminalnym, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5

26. J. Łuczak, A. Kotlińska-Lemieszek, E. Bączyk, Lekarz wobec pacjenta cierpiącego na chorobę nowotworową,

27. C. Saunders, Hospicjum św. Krzysztofa, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984

28. R. G. Ttwycross, Lekarz wobec umierającego, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984

29. K. De Walden-Gałuszko, Psychospołeczne aspekty opieki paliatywej, w: Podstawy opieki paliatywnej w chorobach nowotworowych, red. Zbiorowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998

30. Internetowe Czasopismo Filozoficzne „Diametros”



31. Bioethics Forum



32. “Hastings Center”



Regulacje etyczne i akty prawne dotyczące kolejnych tematów:

o Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999,

w:

o Deklaracja Barcelońska: Basic ethical principles in European bioethics and biolaw: Autonomy, dignity, integrity and vulnerability – Towards a foundation of bioethics and biolaw, “Medicine, Health, Care and Philosophy” 2002, nr 5.

Również: Final Report to the European Commission on the Project “Basic Ethical Principles in Bioethics and Biolaw 1995-1998”



o Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty, (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152), tekst ujednolicony z dnia 2 listopada 2005 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1943, załącznik).

o Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004, Warszawa 2004.

o Deklaracja Hawajska. Dokument przyjęty przez Światową Federację Psychiatryczną 7 października 1997 roku, w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994.

o Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego. (Dz. U. z dnia 20 października 1994 r. Nr 111, poz. 535). Zmiana ustawy (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.)

o Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego. (Dz. U. z dnia 8 września 1995 r.)

o Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach. (Dz. U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1384).

o Paweł VI, Encyklika Humanae Vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 1968 r.

o Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)

o Katechizm Kościoła Katolickiego

o Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)

o Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, Kongregacja Nauki Wiary, Rzym 1987 r. w: Refleksje nad etyką lekarską, red. K. Osińska, Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990.

o Deklaracja o eutanazji, Dokument przyjęty przez Kongregację Wiary w Rzymie 5 maja 1980 roku., w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994 r.

o Ustawa o zakończeniu życia na żądanie i pomocnictwu w samobójstwie {Termination of Life on Request and Assisted Suicide (Review Procedure Act)}, Parlament Holenderski 10 kwietnia 2001 r.

o Ustawa o eutanazji, Belgia 2002.

o Ustawa o godnej śmierci (Death with Dignity Act), stan Oregon USA z dnia 8 listopada 1994 r.

o Światowa Organizacja Zdrowia, Leczenie bólu w chorobach nowotworowych i opieka paliatywna, tłum. Z.Żylicz, Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, Kraków 1993

o Deklaracja z Helsinek – Deklaracja Światowej Organizacji Medycznej (WMA) z Helsinek, 2000 r. - helsinska

o Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i opieki społecznej w sprawach szczegółowych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej, 2005 r. (Dz. U. 2005, nr 57, poz. 500).

o Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.).

o Kryteria i sposób stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej – dokument zamieszczony jako załącznik do wydanego 18 kwietnia 2007 r. przez Ministra Zdrowia Obwieszczenia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzania nieodwracalnego i trwałego ustania czynności mózgu.

Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę na podstawie obecności, aktywności i wygłaszanych referatów. Końcowe kolokwium.

Wymagania: aktywne uczestnictwo na zajęciach, udział w dyskusjach, znajomość dokumentów i wskazanej literatury.

................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download