Konsultimet.rks-gov.net



Republika e Kosov?sRepublika Kosova - Republic of KosovoQeveria –Vlada-GovernmentMinistria e Sh?ndet?sis? – Ministry of Health – Ministarstvo ZdravstvaPLANI I VEPRIMITP?R PARANDALIMIN E INFEKSIONEVE SPITALORE 2019-2021Prishtin?2019P?rmbajtja ShkurtesatP?rmbledhje ekzekutive............................................................................................5Hyrje..............................................................................................................................8Metodologjia................................................................................................................9Sfondi...........................................................................................................................104.1 Ve?orit? e p?rgjithshme.............................................................................................114.2 Epidemiologjia............................................................................................................134.3 Ndikimi .......................................................................................................................154.4 Mikrobiologjia ............................................................................................................154.5 Rrug?t m? t? shpeshta t? p?rhapjes .........................................................................164.6 Shp?rndarja e infeksioneve spitalore ......................................................................174.7 Faktor?t e rrezikut .....................................................................................................18Epidemiologjia e infeksioneve spitalore ................................................................18Infeksionet spitalore n? Evrop?................................................................................21Strukturat nd?rkomb?tare dhe programet e kontrollit t? infeksioneve.............21Infeksionet spitalore n? Kosov?...............................................................................21Problemet kryesore....................................................................................................26Objektivat....................................................................................................................27Arranzhimet e zbatimit, monitorimit dhe raportimit..........................................28Ndikimi buxhetor dhe zbatimi i planit..................................................................30Shtojca..........................................................................................................................31Plani i veprimit...........................................................................................................32Shkurtesat CREEnterobakteret rezistente ndaj karbapenemeveEARSSistemi Evropian i Mbikqyrjes AntimikrobikeECDCQendra Evropiane e Parandalimit dhe Kontrollit t? S?mundjeveEKIEkipi p?r Kontrollin e InfeksioneveESBLBeta laktamazat me spekt?r t? zgjeruarIShInspektorati Sh?ndet?sor IKShPKInstituti Komb?tar i Sh?ndet?sis? Publike t? Kosov?sIGJKSh Infeksionet gjat? kujdesit sh?ndet?sorINICCKonzorciumi Nd?rkomb?tar i Kontrollit t? Infeksioneve NozokomialeITUInfeksionet e traktit urinar KAKujdestaria p?r antibiotik?tKISK?shilli p?r Infeksione SpitaloreKKPKIK?shilli Kosovar p?r Parandalimin dhe Kontrollin e InfeksioneveMRSAS. aureus rezistent ndaj meticilin?sNDMNju Delhi metalo-β llaktamazatNJKINj?sia e Kujdesit IntenzivOBShOrganizata Bot?rore e Sh?ndet?sis?PKIParandalimi dhe Kontrolli i InfeksionevePSOProcedurat Standarde t? OperimitQKUKQendra Klinike Universitare e Kosov?sQZhMFKQendra p?r Zhvillimin e Mjek?sis? Familjare t? Kosov?sSIShSistemi i Informimit Sh?ndet?sorUAUdh?zimi AdministrativVREEnterokoket rezistent? ndaj vankomicin?sVAPPneumonia ventilatorP?RKUFIZIMETKolonizim: prani e mikrobeve q? jetojn? si flor? normale n? trupin e njeriut dhe t? cilat nuk japin simptoma t? s?mundjes. Personat e kolonizuar nuk konsiderohen t? s?mur?, por megjithat? ata mund t’i infektojn? personat p?rreth. Infeksion: prani e nj? a m? shum? mikroorganizmave n? indet trupore apo l?ngjet trupore q? shoq?rohet me manifestime klinike lokale apo sistemike tek strehuesi. Infeksionet q? merren gjat? kujdesit sh?ndet?sor: infeksionet q? merren gjat? q?ndrimit n? nj? institucion sh?ndet?sor dhe q? nd?rlidhen me masat diagnostike, terapeutike ose t? kujdesit infermieror. Shembuj t? till? jan? intervenimet kirurgjike, vendosja e kateterit vaskular apo urinar, ventilimi artificial. Infeksionet m? t? shpeshta jan? infeksionet e traktit urinar, pneumonit? ventilatore, infeksionet e plag?ve kirurgjikale dhe sepsa.Infeksioni spitalor: infeksioni q? nuk ?sht? i pranish?m apo nuk ndodhet n? faz?n e inkubacionit n? momentin e pranimit t? pacientit n? spital apo n? ndonj? institucion tjet?r sh?ndet?sor. Korniza kohore e p?rkufizimit t? nj? infeksioni spitalor ?sht? s? paku 48-72 or? pas pranimit n? spital, 3 dit? pas l?shimit nga spitali, 30 dit? pas intervenimit kirurgjik apo 1 vit pas v?nies s? implantit. P?r definimin e tyre p?rdoren p?rkufizimet e infeksioneve spitalore sipas qendr?s p?r kontroll t? s?mundjes-CDC (Centers for Disease Control) nga Atlanta, kurse n? Evrop? kryesisht p?rdoren kriteret e definimit sipas ECDC (European Centre for Disease Control and Prevention).Aderenca: Vullneti i stafit, pacient?ve, specializant?ve dhe vizitor?ve t? institucionit sh?ndet?sor q? t’ju p?rmbahen udh?zimeve aktuale. Termi aderenc? nd?rlidhet me p?rgjegj?sin? individuale t? nj? personi.Kompliansa- p?rcjellja e urdh?rave apo udh?zimeve nga t? pun?suarit, pacient?t dhe vizitor?t n? institucionet sh?ndet?sore.“Duajt e p?rkujdesjes”- nj? pako e vog?l zbatuese e praktikave t? d?shmuara (zakonisht 3-5 veprime) nga mjek?t dhe infermier?t, t? cilat n?se zbatohen me p?rpik?ri sjellin p?rmir?sim t? sh?ndetit t? pacientit.P?RMBLEDHJE EKZEKUTIVE Infeksionet q? merren gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sor p?rb?jn? k?rc?nim p?r sigurin? e pacientit dhe cil?sin? e mbrojtjes sh?ndet?sore. K?to infeksione p?rcillen me s?mundshm?ri, vdekshm?ri dhe kosto t? lart?. Parandalimi dhe kontrolli i infeksioneve n? institucionet sh?ndet?sore ?sht? nj?ri nga standardet e cil?sis? dhe ka rol qen?sor p?r mir?qenien dhe sigurin? e t? s?mur?ve, pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe vizitor?ve. Me q??lim t? adresimit t? k?tyre ??shtjeve ?sht? p?rgatitur Plani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitalore.Plani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitalore ka p?r q?llim t? ul? shpesht?sin? e shfaqjes dhe p?rhapjes s? infeksioneve spitalore dhe t’i mbroj? pacient?t dhe pun?tor?t sh?ndet?sor?. P?rmes zbatimit t? k?tij plani, Kosova do t’i bashkohet vendeve evropiane n? p?rpjekjet e parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve n? institucionet sh?ndet?sore. Aktivitetet dhe rekomandimet e planifikuara t? Planit t? veprimit jan? n? p?rputhje me rekomandimet e k?shillit t? Evrop?s p?r sigurin? e pacientit (2009/C 151/01), programet e siguris? s? pacientit t? OBSh-s?, planin global t? veprimit t? OBSh-s? p?r rezistenc?n antimikrobike (RAM) dhe me Strategjin? Sektoriale t? Sh?ndet?sis? (SSSh 2017-2021).Objektiva kryesore strategjike: Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sor Objektivat specifike: P?rmir?simi i qeverisjes n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve.Vet?dij?simi i publikut dhe rritja e kompetencave profesionale t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe personelit ndihm?s p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve.Fuqizimi i sistemeve t? mbikqyrjes s? infeksioneve spitalore.Avansimi i kapaciteteve laboratorike t? mikrobiologjis? klinike Promovimi i doktrin?s ‘Siguria e pacientit’ dhe strategjis? multimodale P?rmir?simi i qeverisjes n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneveQeverisja dhe lidershipi: komponenta e par? e planit t? veprimit ?sht? fuqizimi i koordinimit nd?rinstitucional n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve n? trek?nd?shin MSh, IKShPK dhe ShSKUK. Aktivitetet kryesore t? k?tij fush?veprimi jan?: hartimi dhe zbatimi i procedurave standarde operative p?r masat kryesore t? PKI, rishikimi i UA 05/2010 p?r parandalimin e infeksioneve spitalore, fuqizimi i bashk?punimit nd?rmjet KKPKI dhe k?shillave t? infeksioneve spitalore n?p?r spitalet e Kosov?s, vaksinimi i pun?tor?ve sh?ndet?sor? me vaksina kund?r hepatitit B dhe gripit, avansimi i teknologjis? informative, bashk?punimi me shoqatat e pacient?ve, bashk?punimi nd?rkomb?tar, mb?shtetja e k?rkimeve shkencore dhe monitorimi dhe vler?simi i rezultateve t? planit t? veprimit. K?rkimi shkencor ?sht? nj? komponent? e r?nd?sishme q? do t? adresoj? sfidat me infeksionet m? t? shpeshta q? kan? ndikimin m? t? r?nd?sish?m sh?ndet?sor dhe socio-ekonomik. Gama e fokusit t? k?rkimeve shkencore n? fush?n e PKI do t? jet?: hulumtimi i profilit molekular gjenetik t? izolateve bakterore multirezistente q? shkaktojn? infeksione spitalore (gjenotipizimi) dhe hulumtimet e kostos s? infeksioneve dhe rezistenc?s antimikrobike p?r t? p?rfituar indikator?t relevant ekonomik. Kurse, bashk?punimi me partner?t nd?rkomb?tar? ofron mb?shtetje t? konsiderueshme p?r zgjidhjen e problemeve n? fush?n e kontrollit t? infeksioneve dhe siguris? s? pacient?ve. N? k?t? sfond, aktivitetet kryesore do t? jen? shk?mbimi i p?rvojave me shtetet e ndryshme, pjes?marrja n? ngjarjet kryesore t? l?mis? s? kontrollit t? infeksioneve dhe organizimi i nj? konference shkencore nd?rkomb?tare. Vet?dij?simi i publikut dhe rritja e kompetencave profesionale t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe personelit ndihm?s p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve.Edukimi dhe trajnimi: njohurit? e pamjaftueshme t? popullat?s p?r masat e thjeshta parandaluese si dhe mungesa e kompetencave nga ana e pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe atyre t? mir?mbajtjes jan? faktor? t? r?nd?sish?m n? amplifikimin e faktor?ve t? rrezikut p?r shfaqjen e infeksioneve spitalore. ?sht? e nevojshme ngritja e vet?dijes s? publikut dhe rritja e kompetencave profesionale t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe personelit ndihm?s n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve. Aktivitetet kryesore t? k?saj fushe jan?: hartimi i kurrikulit p?r edukim n? kontrollin e infeksioneve, edukimi i popullat?s p?r masat themelore t? parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve (promovimi i higjien?s s? duarve), trajnimi i stafit mjek?sor dhe jomjek?sor p?r kontrollin e infeksioneve dhe sigurin? e pacientit. Fuqizimi i sistemeve t? mbikqyrjes s? infeksioneve spitaloreMonitorimi: p?rmir?simi i kapaciteteve t? monitorimit, identifikimit, raportimit dhe reagimit institucional n? rastet e infeksioneve spitalore ?sht? vendimtar n? sfid?n e p?rballjes me infeksionet e fituara gjat? kujdesit sh?ndet?sor. Mbikqyrja e infeksioneve ?sht? m?nyra ky?e n? adresimin e mang?sive t? identifikuara dhe p?rmir?simin e cil?sis? s? menaxhimit klinik t? pacient?ve. Aktivitetet kryesore t? planifikuara n? k?t? fush? jan?: mbikqyrja e infeksioneve spitalore dhe p?rdorimit t? antibiotik?ve sipas grupeve kryesore t? p?rcaktuar n? UA, mbikqyrja e profilaks?s perioperative kirurgjike me antibiotik? dhe mbikqyrja e profilit t? rezistenc?s ndaj antimikrobik?ve n? laboratoret e mikrobiologjis? klinike. Monitorimi dhe vler?simi i planit t? veprimit do t? b?hen nga departamenti p?r monitorim i MSh-s? me p?rfshirjen edhe t? partner?ve t? tjer? t? shumt?.Avansimi i kapaciteteve laboratorike t? mikrobiologjis? klinike Laboratori i mikrobiologjis? klinike: fuqizimi i laboratorit t? mikrobiologjis? klinike n? diagnoz?n e infeksioneve spitalore dhe epidemive t? infeksioneve spitalore ?sht? tjet?r shtyll? e fuqishme n? planin e veprimit. Aktivitetet kryesore programore n? k?t? l?mi do t? jen?: funksionalizimi i laboratorit t? Mikrobiologjis? klinike n? QKUK, furnizimi me aparatur? dhe reagensa adekuat mikrobiologjik p?r diagnoz?n e infeksioneve spitalore dhe identifikimin e epidemive t? infeksioneve spitalore, skriningu periodik p?r bakteret multirezistente tek pacient?t e shtrir? n? nj?sit? e kujdesit intenziv.Promovimi i doktrin?s ‘Siguria e pacientit’ dhe strategjis? multimodale Promovimi i doktrin?s siguria e pacientit: identifikimi i rreziqeve p?r sigurin? e pacientit ?sht? nj? fush? q? po p?rhapet eksponencialisht n? nivel global. N? k?t? fush?veprim do t? nd?rmerren k?to aktivitetet programore: zbatimi i rekomandimeve t? k?shillit t? BE-s? p?r ‘Sigurin? e Pacientit’ krijimi dhe mir?mbajtja e nj? sistemi mandator raportues p?r ngjarjet e d?mshme (kultura e dialogut konstruktiv), zbatimi i "xhirove t? siguris?" n?p?r repartet me rrezik t? lart? dhe p?rfshirja e pacient?ve n? dizajnimin dhe ofrimin e sh?rbimeve edukative m?simore. Aktivitetet programore do t? bazohen edhe n? strategjin? multimodale t? OBSH-s?.Rezistenca antimikrobike: ?sht? nj? tjet?r fush?veprim, i cili ka lidhje t? drejtp?rdrejt? me infeksionet spitalore dhe ?sht? p?rzgjedhur nga MSh-s? p?r t’u trajtuar me nj? plan t? ve?ant? t? veprimit. N? k?t? fush? aktiviteti kryesor programor do t? jet? qasja “Nj? Sh?ndet” duke nd?rthurrur sh?ndetin human, veteriner dhe at? mjedisor. Theks i ve?ant? i k?tij Plani t? veprimit do t? jet? p?rdorimi racional i antibiotik?ve. HYRJEInfeksionet q? merren gjat? kujdesit sh?ndet?sor jan? k?rc?nim serioz p?r sigurin? e pacientit dhe cil?sin? e mbrojtjes sh?ndet?sore kudo n? bot?. Ato kan? r?nd?si t? madhe n? sh?ndet?sin? moderne p?r shkak t? s?mundshm?ris?, vdekshm?ris? dhe kostos p?rcjell?se. Studimet e shumta kan? d?shmuar se 20-50% e k?tyre infeksioneve mund t? shmangen me programe efikase t? kontrollit dhe parandalimit. Kontrolli i infeksioneve n? institucionet sh?ndet?sore ?sht? nj? standard i cil?sis? dhe ka rol qen?sor p?r mir?qenien dhe sigurin? e t? s?mur?ve, pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe vizitor?ve.Fusha e parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve spitalore ?sht? p?rcaktuar si fush? prioritare e MSh-s? n? kuad?r t? SSSh-s? 2017-2021, e cila synon ngritjen e cil?sis? n? mbrojtjen sh?ndet?sore t? popullat?s. Plani i veprimit p?r infeksionet spitalore ?sht? n? koherenc? me reformat aktuale n? sh?ndet?si dhe me synimet e reform?s sh?ndet?sore n? kuad?r t? riorganizimit t? sistemit sh?ndet?sor p?r t? siguruar sh?ndet t? mir?fillt? dhe mir?qenie p?r t? gjith? banor?t e Kosov?s.Plani i veprimit p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve spitalore 2019-2021 ?sht? hartuar n? bashk?punim n? mes MSh-s?, Institutit Komb?tar t? Sh?ndeti Publik t? Kosov?s, Sh?rbimit Spitalor Klinik Universitar t? Kosov?s, institucioneve t? kujdesit par?sor sh?ndet?sor, Fakultetit t? mjek?sis?, shoq?ris? civile si dhe grupeve tjera t? interesit. Aktivitetet dhe rekomandimet e planifikuara t? Planit t? veprimit jan? n? p?rputhje me rekomandimet e K?shillit t? Evrop?s p?r sigurin? e pacientit (Council Recommendation 2009/C 151/01 on patient safety, including the prevention and control of healthcare associated infections), programet e siguris? s? pacientit t? OBSh-s?, planin global t? veprimit t? OBSh-s? p?r rezistenc?n antimikrobike dhe me Strategjin? Sektoriale t? Sh?ndet?sis? s? (2017-2021).METODOLOGJIA Plani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitalore 2019-2021 ?sht? hartuar sipas procesit dhe procedurave t? p?rcaktuara n? UA 07/2018 p?r planifikimin dhe hartimin e dokumenteve strategjike dhe planeve t? veprimit. N? aspektin e metodologjis? s? hartimit, ky plan veprimi ?sht? bazuar n? v?shtrimin sistematik dhe t? sh?nuar t? d?shmive shkencore p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve spitalore. Fillimisht ?sht? b?r? k?rkimi elektronik i databazave elektronike t? Medline (National Library of Medicine) p?r udh?rr?fyesit nd?rkomb?tar? t? infeksioneve spitalore dhe p?r referencat kryesore sipas fush?veprimeve t? paracaktuara t? planit t? veprimit, t? cilat jan? analizuar nga k?ndv?shtrimi analitik. Plani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitalore 2019-2021 ?sht? hartuar mb?shtetur n? shum? studime relevante ku jan? p?rdor? metodat kuantitative dhe kualitative t? hulumtimit q? nd?rlidhen me infeksionet n? kujdesin sh?ndet?sor. Grupi punues ka p?rfshir? individ? nga institucione t? ndryshme t? sektorit sh?ndet?sor? dhe p?rfaq?sues t? grupeve t? ndryshme t? interesit. N? p?rgatitjen e planit jan? konsultuar edhe ekspert? t? jasht?m, organizatat nd?rkomb?tare q? punojn? n? Kosov? (OBSh, UNICEF, UNFPA), OJQ-t? dhe shoqatat profesionale sh?ndet?sore dhe ato t? mbrojtjes s? pacient?ve dhe konsumator?ve.Pik?nisje e p?rgatitjes s? planit t? veprimit ka qen? dokumenti paraprak i miratuar n? vitin 2004 nga MSh-s? me titull “Programi i kontrollit dhe parandalimit t? infeksioneve nozokomiale n? Kosov?”. Gjat? hartimit t? dokumentit jan? konsultuar edhe planet e veprimit dhe strategjit? e PKIS t? SHBA-s?, Britanis? s? madhe, Kanad?s, Irland?s, Zvicr?s, Australis?, Kroacis? dhe Malit t? Zi. Plani i veprimit udh?zon marrjen e veprimeve p?rkat?se nga ana e MSh-s? dhe institucioneve tjera relevante dhe gjithashtu ?sht? dizajnuar t? jet? udh?rr?fyes edhe p?r veprimet q? duhet t? merren n? sektorin e sh?ndetit publik, partner?t sh?ndet?sor n? p?rpjekjet e p?rbashk?ta p?r ta adresuar k?rc?nimin e infeksioneve spitalore q? prekin pacient?t dhe pun?tor?t sh?ndet?sor? n? Kosov?.Planit i veprimit ?sht? 3 vje?ar. Nd?rkaq, n? fundin e secilit vit do t? ket? raport vler?simi, q? do t? mund?soj? modifikimin e aktiviteteve t? ndryshme dhe prioritizimin n? baz? t? analizave t? p?rfituara nga rezultatet e fituara. SFONDIInfeksionet q? merren gjat? kujdesit sh?ndet?sor p?rb?jn? k?rc?nim p?r sigurin? e pacientit dhe cil?sin? e mbrojtjes sh?ndet?sore. K?to infeksione p?rcillen me s?mundshm?ri, vdekshm?ri dhe kosto t? lart?.4.1.Ve?orit? e p?rgjithshme Kujdesi sh?ndet?sor shp?ton jet? dhe ka sjell? shum? dobi p?r pacient?t nj?koh?sisht bart me vete edhe rreziqe t? konsiderueshme dhe nd?rlikime, si? jan? infeksionet gjat? kujdesit sh?ndet?sor dhe gabimet e pun?tor?ve sh?ndet?sor?. Potenciali p?r t? sjell? d?me gjat? p?rkujdesjes mjek?sore ?sht? rritur me avansimin e teknologjis? mjek?sore p?rmes inovimit t? pajisjeve t? ndryshme diagnostike-terapeutike, t? cilat bartin me vete edhe rrezikun e mundsh?m p?r t? shkaktuar infeksion tek pacient?t. M? s? shpeshti kjo ndodh gjat? p?rdorimit t? kateter?ve brendavenoz, gjat? ventilimit me presion pozitiv, p?rdorimit t? kateter?ve urinar?, intervenimeve kirurgjike, rrezatimit etj.IGJKSh p?rb?jn? nj? nd?r sfidat m? t? m?dha t? mjek?sis? bashk?kohore. Ato jan? k?rc?nim serioz p?r sh?ndet?sin? publike si n? vendet e industrializuara, ashtu edhe n? vendet n? zhvillim. K?to infeksione jan? par?sore p?r faktin se shkojn? me shkall? t? lart? t? s?mundshm?ris? dhe vdekshm?ris?, si dhe harxhojn? pjes? t? konsiderueshme t? buxhetit shtet?ror. Shkalla e k?tyre infeksioneve ?sht? treguesi m? i mir? i cil?sis? s? sh?rbimeve t? ofruara nga institucionet p?rkat?se sh?ndet?sore.Em?rtimi ‘infeksione nozokomiale’ p?rdoret si sinonim p?r infeksionet brenda spitaleve, por ajo ?sht? m? e gjer? dhe p?rfshin edhe nivelet t? tjera t? p?rkujdesjes sh?ndet?sore, si? jan? qendrat e mjek?sis? familjare, qendrat e rehabilitimit, mjekimin sht?piak dhe institucionet speciale sh?ndet?sore. Termi nozokomial ka origjin? nga greqishtja nosos (s?mundje) dhe komein (p?rkujdesje) dhe n?nkupton infeksionet q? jan? marr? si rrjedhoj? e p?rkujdesjes sh?ndet?sore. N? literatur?n mjek?sore gjithnj? e m? shum? sot po z? vend em?rtimi infeksione t? fituara gjat? kujdesit sh?ndet?sor (healthcare-associated infections).Kategoria m? e rrezikuar p?r t’u prekur nga infeksionet spitalore jan? pacient?t e hospitalizuar p?r shkak t? s?mundjeve t? ndryshme. Mir?po, nga infeksionet spitalore jan? t? rrezikuar edhe pun?tor?t sh?ndet?sor?, student?t, vizitor?t si dhe pun?tor?t e mir?mbajtjes.Infeksionet spitalore m? s? shpeshti prekin qendrat mjek?sore t? nivelit tret?sor (spitalet universitare), respektivisht repartet e kujdesit intensiv dhe ato t? kirurgjis?. Nj?sit? e kujdesit intensiv trajtojn? nj? num?r t? kufizuar t? pacient?ve, mir?po ato e kan? shkall?n m? t? lart? t? infeksioneve spitalore. Infeksionet spitalore mund t? shkaktohen nga t? gjitha grupet e mikroorganizmave. Por, shkaktar?t m? t? shpesht? jan?: bakteret multirezistent? (S. aureus rezistent n? meticilin?, enterokoket rezistente n? vankomicin?) dhe bacilet gram negative q? prodhojn? beta-laktamaz? me spekt?r t? zgjeruar. Infeksionet spitalore mund t? prekin t? gjitha sistemet e organizmit, por m? s? shpeshti hasen n? traktin respirator dhe nd?rlidhen me p?rdorimin e ventilimit mekanik, n? sistemin e qarkullimit t? gjakut si pasoj? e p?rdorimit t? pajisjeve intravaskulare, n? traktin urinar t? shoq?ruara me kateter? urinar? dhe infeksionet kirurgjike pas traumave dhe nd?rhyrjeve kirurgjike.N? patogjenez?n e infeksioneve spitalore dallojm? dy faktor? ky?: r?nia e sistemit imunitar t? strehuesit dhe kolonizimi me baktere patogjene ose oportune. R?nia e forcave mbrojt?se t? organizmit ?sht? e shpesht? te pacient?t e shtrir? n? spitale, n? radh? t? par? p?r shkak t? s?mundjes q? ka shkaktuar hospitalizimi, nd?rsa kolonizimi mund t? jet? me origjin? endogjene dhe ekzogjene. Infeksionet endogjene shkaktohen nga mikroorganizmat q? jan? pjes? p?rb?r?se e flor?s normale t? l?kur?s, hund?s, zgavr?s s? goj?s, aparatit tret?s. Veprimit t? tyre si agjens? patogjen? i paraprijn? defektet e mbrojtjes imunologjike t? strehuesit, kimioterapia, p?rdorimi i kortikoideve, antibiotik?ve dhe pajisjeve invazive. Infeksionet ekzogjene shkaktohen nga mikroorganizmat patogjen? q? kan? origjin? nga: pun?tor?t sh?ndet?sor?, pacient?t e tjer?, vizitor?t, burimet e kontaminuara mjedisore (pajisjet mjek?sore: kateter?t intravenoz? dhe urinar, pajisjet terapeutike respiratore) uji, ajri e nganj?her? edhe medikamentet. N? grupin e infeksioneve spitalore b?jn? pjes? edhe infeksionet jatrogjene, t? cilat jan? t? nd?rlidhura me procedurat diagnostike dhe terapeutike t? kryera nga mjeku apo infermierja, respektivisht me gabimet e tyre, q? nuk jan? t? rralla n? praktik?n e p?rditshme kudo n? bot?.N? dhjetor t? vitit 1999, Instituti i mjek?sis? n? Washington publikoi raportin trondit?s mjek?sor me titull ‘T? gabosh ?sht? njer?zore: nd?rtimi i nj? sistemi t? sigurt? sh?ndetsor’, sipas t? cilit doli p?rfundimi se vet?m brenda nj? viti, n? institucionet sh?ndet?sore t? SHBA-s? vdesin af?r 98.000 njer?z nga gabimet mjek?sore t? stafit sh?ndet?sor. Sipas k?tij raporti, m? shum? njer?z vdesin brenda vitit nga gabimet mjek?sore sesa nga aksidentet motorike, kanceri i gjirit dhe AIDS s? bashku. Kostoja e tyre shkon n? 29 miliard? dollar? n? vit, prej t? cilave 50% jan? kosto direkte t? kujdesit sh?ndet?sor. Publikimi i k?tij raporti nxiti p?rgjigjen e menj?hershme t? Kongresit dhe Sht?pis? s? Bardh? n? ShBA dhe pastaj v?mendja dhe adresimi i tyre u shp?rnda eksponencialisht si doktrin? e parandalimit t? infeksioneve n? mbar? bot?n me emrin ‘Siguria e Pacientit’.Qasja moderne n? kontrollin e infeksioneve spitalore fillon n? vitet e 60-ta, pas shp?rthimit t? epidemive me S.aureus n? pavijonet e t? posalindurve, t? shoq?ruar me s?mundshm?ri dhe vdekshm?ri shum? t? lart?. Ato p?rshpejtuan hartimin e programeve t? para t? kontrollit t? infeksionit, t? cilat lind?n n? Britani t? Madhe, SHBA dhe Kanad?,. Edhe pse sot njihen mir? detajet e kontrollit t? infeksioneve spitalore, incidenca e tyre ende mbetet e lart?. Faktor?t p?rgjegj?s p?r k?t? gjendje jan? kompleksiteti i pajisjeve diagnostike-terapeutike q? mund?sojn? mbijetimin e pacient?ve me gjendje t? r?nd? dhe s? dyti aft?sia e mikroorganizmave p?r t? krijuar rezistenc? ndaj agjens?ve terapeutik? t? p?rdorur.Fillimisht pjesa m? e madhe e infeksioneve spitalore u konsiderua si pasoj? e pashmangshme e kujdesit sh?ndet?sor p?r t? mb?rritur n? doktrin?n sipas t? cil?s shumica e infeksioneve mund t? parandalohen. Prandaj, fokusi i programeve spitalore e nd?rroi kahjen prej kontrollit t? infeksioneve n? drejtim t? parandalimit t? tyre. Kujdesi bashk?kohor sh?ndet?sor i ka mb?rthyer t? dy k?to komponente dhe sot kjo qasje njihet si ‘parandalimi dhe kontrolli i infeksioneve’. Epidemiologjia N? vendet e industrializuara t? bot?s IKSh nd?rlikojn? 3.5-12% t? pranimeve t? pacient?ve n? spital. Sipas ECDC-s? prevalenca mesatare e k?tyre infeksioneve n? bashkimin evropian ?sht? 7.1%(rangu 3.5-9.3%). P?r ?do vit 4.1 milion? njer?z preken nga infeksionet spitalore n? bashkimin evropian duke shkaktuar 16 milion? dit? q?ndrimi shtes? n? spital. N? NjKI af?r 30% e pacient?ve preken nga s? paku nj? infeksion spitalor. Sa m? gjat? q? q?ndrojn? pacient?t n? NjKI aq m? shum? shtohen gjasat p?r t’u prekur nga IKSh. Mesatarisht, incidenca kumulative n? NjKI adulte ?sht? 17 episode t? infeksioneve p?r 1000 dit? q?ndrimi t? pacient?ve n? repart. N? vendet e pazhvilluara ka m? pak t? dh?na p?r gam?n e IKSh. Prevalenca e infeksioneve n? k?to shtete shkon prej 5.7-19.1% ,. Kurse n? NjKI gati 2/3 e pacient?ve t? shtrir? n? k?to reparte marrin infeksione spitalore me nj? rang q? shkon prej 4.4%- 88.9% dhe me nj? frekuenc? prej 42.7 episodesh t? infeksionit p?r 1000 dit? q?ndrimi t? pacient?ve n? spital. Madje, frekuenca e infeksioneve t? bashk?shoq?ruara me p?rdorimin e kateter?ve venoz q?ndror? dhe atyre t? ventilimit ishte 19 her? m? e lart? sesa ato t? raportuara n? Gjermani apo ShBA.Kategoria m? e rrezikuar e pacient?ve jan? t? porsalindurit, t? cil?t kan? shkall? m? t? lart? t? infeksioneve spitalore p?r 3-20 her? krahasuar me vendet e industrializuara. IKSh p?rb?jn? shkaktarin e vdekjes s? t? porsalindurve prej 4-56%. N? Azin? Juglindore dhe Afrik?n Subsaharike vdekshm?ria nga IKSh arrin deri n? 75% t? rasteve t? vdekjes.N? vendet e pazhvilluara infeksionet m? t? shpeshta jan? IPK, duke prekur 2/3 e pacient?ve t? operuar dhe duke sh?nuar nj? dallim prej n?nt? her? m? t? lart? se n? vendet e zhvilluara. Disa faktor? kontribues t? gam?s m? t? theksuar t? IKSh jan? m? specifik? n? vendet e pazhvilluara dhe mund t? rradhiten si vijon:Mungesa e p?rkushtimit politik n? p?rmir?simin e gjendjes n? sh?ndet?si.Pamjaftueshm?ria e bashk?renditjes s? veprimeve n? hallkat e piramid?s strukturore n? sh?ndet?si nd?rmjet kujdesit par?sor, dyt?sor e tret?sor, si dhe nd?rmjet kujdesit sh?ndet?sor publik dhe privat.Ulja e motivimit t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? si rrjedhoj? e pagave t? ul?ta.Prania e korrupsionit dhe pagesave joformale.P?rq?ndrimi i institucioneve sh?ndet?sore n? ofrimin e sh?rbimeve dhe aktiviteteve mjekuese p?rkund?r atyre parandaluese.Mungesa e mbrojtjes institucionale t? mjedisit t? sh?ndosh? me parametrat p?rcjell?s (uji, ajri, ushqimi).Prania shp?rpjestuese e personelit jomjek?sor n? institucionet sh?ndet?sore.Mungesa e politik?s nacionale t? barnave.Mungesa e sistemit cil?sor t? informimit sh?ndet?sor n? t? gjitha nivelet e mbrojtjes sh?ndet?sore.Mungesa e k?rkimeve shkencore n? fushat prioritare t? sh?ndet?sis?, respektivisht kontrollit t? infeksioneve.Mbingarkesa e disa reparteve sh?ndet?sore me pacient?.Mungesa e udh?rr?fyesve dhe protokoleve nacionale klinike n? fush?n e parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve.Ndikimi IKSh kan? ndikim t? r?nd?sish?m mjek?sor, social e ekonomik, p?rmes disa faktor?ve: Rrisin shkall?n e s?mundshm?ris? dhe t? vdekshm?ris? s? pacient?ve. Zgjasin koh?n e q?ndrimit t? pacient?ve n? spital duke rritur koston e mjekimit.Shoq?rohen me munges? n? vendin e pun?s e nganj?her? edhe me invaliditet.Shpesh shkojn? me denoncime gjyq?sore dhe me publicitet negativ t? institucionit dhe sistemit sh?ndet?sor.?mimi i infeksioneve spitalore ?sht? substancial kudo n? bot?. Ato kan? kosto t? lart? p?r pacientin, familjen dhe sistemin sh?ndet?sor. N? vendet me sigurim sh?ndet?sor p?r secilin infeksion spitalor, spitalet humbin mesatarisht 583-4886 $. ?mimi mesatar p?r nj? infeksion t? shkaktuar me MRSA (S.aureus rezistent ndaj meticilin?s) ?sht? 4000 $ kurse nj? pneumoni ventilator (PV) mund t? kushtoj? deri n? 25.000 $. IKSh shkaktojn? 37.000 vdekje atributive n? Evrop? dhe af?r 100.000 n? SHBA. Fatura financiare e tyre ?sht? af?r 7 miliard? euro n? Evrop? dhe deri 45 miliard? USD n? SHBA. MikrobiologjiaInfeksionet spitalore mund t? shkaktohen nga lloje t? ndryshme t? mikroorganizmave dhe shum? sosh mund t? jen? polimikrobike. Struktura e sakt? e etiologjis? s? infeksioneve spitalore dallon nga vendi n? vend, por ajo dallon edhe p?rbrenda departamenteve t? njejta p?r shkak t? p?rzierjes s? pacient?ve, lokalizimit t? infeksionit, protokoleve t? antibiotik?ve, masave t? ndryshme t? kontrollit t? infeksioneve dhe struktur?s lokale t? ekologjis? e rezistenc?s antimikrobike. Bacilet gram-negative kan? qen? mikroorganizma mbizot?rues n? vitet ‘70 dhe ‘80, kurse m? von? spikasin koket gram-pozitive. Shkaktar?t m? t? shpesht? t? dukuris? s? till? jan?: regjimet terapeutike empirike t? drejtuara parimisht kund?r bacileve gram-negative, t? cilat kan? selektuar patogjen?t gram-pozitiv? rezistent?, p?rdorimi afatgjat? i kateter?ve brendavaskular? dhe p?rdorimi i gjer? i materialeve t? huaja kirurgjike implantuese (valvulat, artikulacionet prostetike. Nd?rkaq gjat? viteve t? fundit v?rehet tendenc? e rritjes s? infeksioneve spitalore t? shkaktuara nga bakteret gram negative, t? cilat prodhojn? beta-llaktamaza me spekt?r t? zgjeruar. K?to enzime mund t? inaktivojn? cefalosporinat e gjenerat?s s? tret? dhe jan? gjetur n? mbar? bot?n te gjinit? Klebsiella pneumoniae, Escherichia coli, Proteus mirabilis, Enterobacter spp, Citrobacter spp, Pseudomonas aeruginosa dhe Acinetobacter spp. Mozaikun e rezistenc?s e plot?sojn? shtamet e Pseudomonas aeruginosa rezistent n? florokinolone dhe kandida rezistente n? flukonazole. K?to mikroorganizma jan? b?r? mbizot?rues sidomos n?p?r NjKI. Faktori themelor q? ka ndikuar n? nj? evoluim t? till? ?sht? presioni i krijuar nga p?rdorimi i pakontrolluar i antibiotik?ve.Rrug?t m? t? shpeshta t? p?rhapjes Kontakti ?sht? rruga m? e r?nd?sishme dhe m? e shpesht? n? bartjen e infeksioneve spitalore q? mund?sohet p?rmes kontaktit t? drejp?rdrejt? dhe transferit fizik t? mikroorganizmave nd?rmjet personit t? infektuar apo t? kolonizuar dhe nikoqirit t? ndjesh?m. Higjiena e duarve ?sht? masa m? e thjesht? por edhe m? e r?nd?sishme p?r ta parandaluar bartjen e mikroorganizmave me kontakt direkt. Nd?rkaq mund?sia e dyt? ?sht? kontakti i t?rthort?, kur nikoqiri i ndjesh?m prek objektet e kontaminuara, si? jan?: pajisjet e ndryshme mjek?sore, rrobat apo lodrat e ndryshme te f?mij?t. N? parandalimin e infeksioneve q? barten t?rthorazi r?nd?si thelb?sore kan? pastrimi, dezinfektimi dhe sterilizimi. Me k?t? rrug? p?rhapen shum? mikroorganizma si: S.aureus, Shigella spp, Clostridium difficile, Streptococcus pyogenes, rotavirus?t, virusi vari?ella-zoster, adenovirus?t etj.Rrug? ajrore p?rmes th?rmizave t? sistemit respirator- ndodh gjat? kollitjes, teshtitjes, t? folurit dhe instrumentimit t? aparatit respirator (bronkoskopia e sukcioni). Grimcat me p?rmbajtje t? mikroorganizmave depozitohen n? konjuktiv?, mukoz? nazale apo goj? t? nikoqirit. Me k?t? rrug? zakonisht p?rhapet gripi n? mjediset spitalore. Shembuj tjer? t? p?rhapjes me rrug? t? till? jan?: H.influenzae tip B, N.meningitidis, adenovirus?t, parotiti, rubeolla, parvovirus B19. Disa th?rmiza jan? me madh?si m? t? vog?l se 5 milimikron? dhe ato rrug?tojn? me aj?r derisa t? vendosen n? strehues t? ndiesh?m, p.sh. tuberkulozi, vari?ella dhe fruthi.Pajisje t? kontaminuara. Shfaqen zakonisht n? trajt? t? shp?rthimeve t? infeksionit me medikamente t? kontaminuara, me infuzione, sapun t? l?ng?t apo me prodhime biologjike. P.sh. prania e vazhdueshme e Pseudomonas aeruginosa n? ambientet me lag?shti (dializator?, aj?r t? kondicionuar, banjo) dhe pajisjet mjek?sore t? kontaminuara me agjens? t? hepatitit B, C apo HIV.Vektor?t, uji dhe ushqimi jan? rrug? t? rralla t? p?rhapjes s? infeksioneve spitalore dhe hasen kryesisht n? vendet tropike me s?mundje endemike q? barten p?rmes vektor?ve, si? jan? malaria, ethet hemorragjike, ethet e verdha dhe denga.Shp?rndarja e infeksioneve spitaloreShp?rndarja e infeksioneve spitalore varet nga repartet brenda spitaleve dhe nga faktor?t e nd?rlidhur me pacientin. Trakti respirator ?sht? nj? nd?r lokalizimet m? t? shpeshta t? infeksioneve spitalore dhe kryesisht v?rehet n? trajt? t? pneumonis?. Faktor?t predispozues p?r nj? mbizot?rim t? pneumonis? jan? intubimi trakeal q? d?mton mekanizmat mbrojt?s t? strehuesit n? radh? t? par? kollitjen dhe pastrimin mukociliar. Ky intubim zakonisht kryhet p?rmes ventilimit mekanik. Zgjatja e ventilimit mekanik ?sht? faktori kryesor i rrezikut n? shum? hulumtime. Shkalla e shfaqjes s? pneumonis? rritet n? m?nyr? eksponenciale me rritjen e dit?ve n?n ventilim. Trakti urinar ?sht? n? vendin e dyt? n? vazhd?n e infeksioneve spitalore, edhe pse pasojat e k?tyre infeksioneve jan? m? t? vogla n? krahasim me infeksionet e tjera. Ato jan? kryesisht t? shoq?ruara me pranin? e kateter?ve urinar?. Patofiziologjia e k?tyre infeksioneve mb?shtetet kryesisht n? kolonizimin e shpejt? t? kateterit me mikrobe nga flora e zorr?ve. N? parandalimin e tyre jan? rekomanduar strategji t? ndryshme duke filluar nga p?rdorimi i sistemeve t? mbyllura dhe aplikimi i sistemeve t? imprenjuara me antibiotik?, por masa m? e r?nd?sishme mbetet p?rdorimi i kufizuar dhe racional i kateter?ve. Infeksionet spitalore t? sistemit t? qarkullimit t? gjakut jan? kryesisht t? nd?rlidhura nga p?rdorimi i kateter?ve brendavaskular. Kateteri brendavaskular ?sht? trup i huaj, i cili jep reaksion tek strehuesi duke formuar nj? shtres? t? holl? t? materialit fibrinotik (film) n? sip?rfaqen e jashtme dhe t? brendshme t? kateterit. Ky biofilm mund t? kolonizohet me mikroorganizma dhe si rrjedhoj? ato mund t? shkaktojn? reaksion lokal inflamator, tromboflebit septik dhe bakteremi/septikemi. Bakteret q? jan? t? pranishme n? biofilm ua v?shtir?sojn? qasjen antimikrobik?ve jo vet?m si rrjedhoj? e barier?s fizike, por edhe p?r shkak t? ndryshimeve n? metabolizimin e mikroorganizmave. Shumica e infeksioneve merren nga vet? flora l?kurore e t? s?murit, e cila mbizot?rohet nga shtamet e gjinis? Staphylococcus q? hyjn? n? kateter p?rmes vendit t? v?nies nga ana e jashtme e kateterit. Ndonj?her? ?sht? e mundshme hyrja e mikroorganizmave edhe nga duart e personelit apo nga l?kura e t? s?murit p?rmes konektorit. Kjo ndodh gjat? shk?putjes s? kateterit apo p?rmes vrimave t? injektimit. Faktor?t e rrezikutShum? faktor? nd?rlidhen n? patogjenez?n e infeksioneve spitalore. Ato varen nga agjensi infektiv (virulenca, rezistenca ndaj antibiotik?ve, q?ndrueshm?ria n? mjedisin spitalor) strehuesi dhe mjedisi spitalor (pranimi n? kujdes intensiv, procedurat invazive). Faktor?t kryesor? t? rrezikut p?r marrjen e infeksionit n? spital jan?: Statusi sh?ndet?sor (s?mundja bashk?shoq?ruese, ekstremet e mosh?s, kequshqyeshm?ria, alkoolizmi, pirja e duhanit, s?mundjet kronike t? mushk?rive, diabeti, imunosupresioni)Procesi akut i s?mundjes (intervenimi kirurgjik, trauma, djegiet)Pajisjet mjek?sore invazive q? p?rdoren p?r q?llime terapeutike, diagnostike apo monitoruese (intubimi nazal apo endotrakeal, kateterizimi venoz q?ndror, kateteri urinar, sistemi ekstrakorporal renal, drenat kirurgjik?, tubat nazogastrik?, trakeostomia)Terapia (transfuzioni i gjakut, terapia me antimikrobik?, imunosupresiv?t, profilaksa stres-ulqeroze, ushqimi parenteral)Faktor?t tjer?: mbingarkesa me pacient?, vizitat e pakontrolluara t? familjar?ve etj.Epidemiologjia e infeksioneve spitalore5.1.Infeksionet spitalore n? Evrop?N? vitin 2013, gjithsejt 30 shtete t? Evrop?s e realizuan hulumtimin e par? panevropian t? prevalenc?s s? IKSh dhe p?rdorimit t? antibiotik?ve n? spitale. T? dh?nat u mblodh?n nga 231.459 pacient? nga 947 spitale t? Evrop?s. Nga 15.000 infeksionet e raportuara, m? t? shpeshtat ishin infeksionet e traktit respirator (23.5%), infeksionet e plag?ve kirurgjike (19.6%), infeksionet e traktit urinar (19%), infeksionet e sistemit t? qarkullimit t? gjakut (10.7%) dhe ato t? sistemit gastrointestinal me 7.7%.Figura 1. Shp?rndarja e tipeve t? infeksioneve spitaloreFigura 2. Infeksionet sipas kategoris? institucionaleN? aspektin e kategoris? institucionale, IKSh m? s? shpeshti u v?rejt?n n? departamentet e mjek?sis? dhe ato t? kirurgjis? me gjithsejt 72% (Figura 2).Gati gjysma e infeksioneve (49.8%) ishin raportuar pa rezultate t? analizave mikrobiologjike. Nd?rkaq, shkaktar?t m? t? shpesht? jan? dh?n? n? tabel?n 1, ku shihet se udh?heq? E.coli (15.9%), pasuar nga S.aureus me 12.3% dhe Enterokoket me 9.6%. Tabela 1. Rang lista e shkaktar?ve kryesor? t? infeksioneve spitalore n? BERanguMikroorganizmiP?rqindja1Escherichia coli15.92Staphylococcus aureus12.33Enterococcus spp.9.64Pseudomonas aeruginosa 8.95Klebsiella spp.8.76Stafilokoket koagulaz?-negative7.57Candida spp. 6.18Clostridium difficile5.49Enterobacter spp. 4.210Proteus spp. 3.8Strukturat nd?rkomb?tare dhe programet e kontrollit t? infeksioneve OBSh-ja ka nj? baz? t? gj?r? t? veglave dhe premisave p?r parandalimin e infeksioneve n? institucionet sh?ndet?sore. N? kontekst t? IKSh, OBSh ?sht? duke zbatuar dy programe nd?rkomb?tare t? Siguris? s? Pacientit: ‘Clean Care is Safer Care’ (p?r higjien?n e duarve) dhe ‘Safe Surgery Saves Lives’(infeksionet e plag?ve kirurgjike). N? maj t? vitit 2015, OBSh miratoi Planin Global t? Veprimit p?r Rezistenc?n Antimikrobike. Nj? prej objektivave kryesore t? k?tij plani ?sht? ulja e shfaqjes s? infeksioneve n? institucionet sh?ndet?sore p?rmes masave p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve. Rrjeti HAI-Net (Healthcare-Associated Infections Surveillance Network), ?sht? rrjeti kryesor evropian i ECDC, kurse rrjeti EARS-Net (European Antimicrobial Resistance Surveillance Network) ofron t? dh?na referente evropiane p?r rezistenc?n antimikrobike. Pasqyra e adresimit t? kontrollit t? infeksioneve n? raport me shtetet individuale ?sht? shum? e larmishme si nga aspekti kulturor ashtu edhe n? at? legjislativ. Axhenda dhe prioritetet nacionale jan? vendosur n? nivel ministror, por shpesh axhendat diktohen nga grupet e tjera t? interesit, mediat ose organizatat e pacient?ve. Vet?m gjasht? shtete t? bashk?sis? evropiane kan? plane nacionale strategjike kryesisht n? fush?n e organizimit dhe menaxhimit t? parandalimit t? infeksioneve dhe p?r trajnimin dhe pun?simin e higjienist?ve. Ende nuk ka specializim t? ve?ant? n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve.Komiteti Evropian p?r Kontrollin e Infeksioneve ka instaluar n? shkurt t? vitit 2018 programin e par? trajnues t? certifikuar n? kontrollin e infeksioneve q? zgjat dy vjet dhe siguron metakompetenca t? trajnuesve n? fush?n e kontrollit t? infeksioneve.T? gjitha shtetet e bashkimit evropian i mbikqyrin infeksionet spitalore dhe vet?m gjysma e tyre i ka v?n? sh?njestrat e qarta n? reduktimin e shkall?s s? tyre dhe n? rritjen e komplians?s s? higjien?s s? duarve. Gjysma e shteteve t? bashkimit evropian p?rcaktojn? m?nyr?n e financimit t? parandalimit t? infeksioneve dhe at? kryesisht n? fush?n e mbikqyrjes. Nd?rsa Franca, Gjermania e Austria kan? specifikuar m?nyr?n e financimit t? specialist?ve t? higjien?s.Infeksionet spitalore n? Kosov? Infeksionet spitalore kan? p?rcjell? vazhdimisht sh?ndet?sin? kosovare. N? l?min e infeksioneve spitalore pjesa m? e madhe e aktiviteteve ?sht? orientuar n? luftimin e tyre tek pas ndonj? shp?rthimi epidemie, e shum? pak ?sht? punuar n? strategjin? parandaluese t? tyre. Edhe pse komitetet p?r infeksione brendaspitalore jan? institucionalizuar n?p?r shumic?n e spitaleve kosovare, ato ende nuk kan? l?vizur p?rtej letr?s. Vite me rradh? problemi i infeksioneve spitalore n? Kosov? ?sht? neglizhuar, fshehur dhe shoq?ruar nga n?nvler?sime si nga krer?t e qendrave spitalore, ashtu edhe nga vendimmarr?sit. Kontrolli i infeksioneve n? vendin tone ?sht? n? vitet fillestare n? krahasim me programet e kontrollit t? infeksioneve t? vendeve per?ndimore dhe veriore amerikane q? jan? 40-50 vite p?rpara, respektivisht disa vendeve fqinje q? jan? 5-10 vjet p?rpara. Problemet e Kosov?s n? sfid?n e p?rballjes me infeksionet spitalore jan? t? njejta me ato t? p?rshkruara n? seksionin e m?parsh?m p?r vendet e pazhvilluara. Pik? thelb?sore n? efikasitetin e aktiviteteve parandaluese mbetet bashk?renditja e aktiviteteve n? trek?nd?shin: Ministri e Sh?ndet?sis?, Instituti Komb?tar i Sh?ndet?sis? Publike t? Kosov?s dhe SHSKUK, e cila mbetet n? nivelin e pamjaftuesh?m. Infeksionet spitalore jan? v?rejtur edhe tek pun?tor?t sh?ndet?sor?, duke filluar nga tuberkulozi e hepatiti B, e deri te infeksionet vdekjeprur?se, si? ishte rasti me Ethet Hemorragjike Krime-Kongo.N? vitin 2006, Ministria e Sh?ndet?sis? institucionalizoi kontrollin dhe parandalimin e infeksioneve spitalore p?rmes krijimit t? Komitetit Nacional p?r Kontrollin dhe Parandalimin e Infeksioneve Nozokomiale (KNPKIN) me nj? struktur? gjith?p?rfshir?se profesionale e institucionale. Edhe pse gati pa kurr?far? mb?shtetje buxhetore, ky komitet dha nj? kontribut solid n? mbik?qyrjen e infeksioneve spitalore, hartimin e disa politikave programore, fush?n e k?rkimeve shkencore si dhe bashk?punimin nd?rkomb?tar me organizatat m? prestigjioze t? kontrollit t? infeksioneve n? bot?. Pika nism?tare n? veprimin e k?tij komiteti ishte p?rcaktimi i kritereve t? definimit t? nj? infeksioni si nozokomial. Pasi q? n? t?r? bot?n p?rdoren p?rkufizime t? standardizuara, t? cilat jan? dh?n? nga qendra p?r kontroll dhe parandalim t? s?mundjeve Centers for Disease Control and Prevention CDC, Atlanta) ?sht? b?r? p?rkthimi i k?tyre kritereve n? gjuh?n shqipe. Ky dokument ishte baz? nism?tare e mbikqyrjes s? k?tyre infeksioneve n? institucionet sh?ndet?sore.N? kontrollin e infeksioneve, higjiena e duarve mbetet nj? nd?r hapat ky? e nj?koh?sisht edhe m? t? thjesht? parandalues. KNPKIS bashk? me nj? grup t? gjer? ekspert?sh t? t? gjitha l?mive hartuan rekomandimet e higjien?s s? duarve n? institucionet sh?ndet?sore t? vendit. Hapat e par? n? p?rceptimin modern mbi kontrollin e infeksioneve erdh?n nga Canadian Public Health Association(Shoqata p?r Sh?ndet?si Publike e Kanadas?), q? inicoi nj? program nism?tar trajnimi n? QKUK p?rmes ekipit p?r kontroll t? infeksioneve nga Kingstoni.Hulumtimi i par? deskriptiv i prevalenc?s s? infeksioneve spitalore n? institucionet sh?ndet?sore n? nj?sit? me rrezik t? lart? q? u b? n? vitin 2003 tregoi nj? vler? prej 17.4%, me mbizot?rim t? infeksioneve nozokomiale t? sistemit t? qarkullimit t? gjakut (62%). Nd?rkaq grup mosha dhe repartet m? t? prekura ishin t? posalindurit n?p?r repartet e mjekimit intensiv – 77.8%. Vdekshm?ria e f?mij?ve t? prekur nga infeksionet spitalore t? sistemit t? qarkullimit t? gjakut ishte 31.8%. Pacient?t me infeksione spitalore kishin mesatarisht 13-22 dit? q?ndrimi shtes? n? spital. Gjat? viteve 2006, 2008 dhe 2009 u b?n? hulumtime t? prevalenc?s n? nj?sit? e kujdesit intensiv q?ndror dhe dhan? prevalenc? prej 66.2%, 67.3% dhe 68.1% respektivisht, me mbizot?rim t? VAP.Kostoja mesatare financiare p?r familjen e nj? pacienti t? prekur me pneumoni ventilatore spitalore ishte 647 € n? nj?sin? e kujdesit intensiv q?ndror t? QKUK-s?.Hulumimi i fundit i prevalenc?s s? infeksioneve spitalore ka p?rfunduar n? vitin 2016 dhe ka p?rfshir? gjithsej 915 pacient? nga 7 spitale. Prevalenca e infeksioneve spitalore n? nivel vendi ishte 4.9%, kurse m? e larta u sh?nua n? QKUK (7.2%). Infeksionet e plag?ve kirurgjike ishin infeksionet m? frekuente spitalore me 35.5% t? infeksioneve t? regjistruara. Infeksionet m? t? shpeshta ishin n? repartet e kirurgjis? (46.6%). Bakteret gram negative ishin shkaktar? mbizot?rues n? 61% t? rasteve. Nga t? gjith? pacient?t e p?rfshir? n? hulumtim, 56.8% e tyre mor?n s? paku nj? antibiotik gjat? q?ndrimit n? spital. Ceftriaksoni ishte antibiotiku m? i p?rshkruar me 40.3% t? rasteve. Tab. 2 Pacient?t me infeksione spitalore sipas spitaleveNj? tjet?r hulumtim i incidenc?s s? infeksioneve spitalore u realizua n? nj?sin? e kujdesit intensiv neonatal n? QKUK n? nj? periudh? 5 mujore (Shtator 2017-Shkurt 2018). Sipas rezultateve t? k?tij hulumtimi, numri i p?rgjithsh?m i pacient?ve t? pranuar dhe t? trajtuar n? k?t? nj?si ishte 348, kurse gjithsejt 65 foshnje kishin fituar s? paku nj? infeksion t? nd?rlidhur me kujdesin sh?ndet?sor m? nj? norm? kumulative t? incidenc?s prej 18.6%. Shkalla e vdekshm?ris? ishte 15.5%. Numri i p?rgjithsh?m i infeksioneve spitalore ishte 75 t? regjistruara. Lloji m? i zakonsh?m i infeksioneve t? lidhura me kujdesin sh?ndet?sor ishte infeksioni i sistemit t? qarkullimit t? gjakut (sepsa) q? p?rfaq?son 79,7% (shih Grafikun 3).Grafiku 3. Llojet e infeksioneve spitaloreKoh?zgjatja totale e q?ndrimit n? nj?sin? e kujdesit intensiv neonatal ishte 5303 dit?. Shkalla e infeksioneve t? sistemit t? qarkullimit t? gjakut q? lidhen me kateterin q?ndror venoz ishte 18.9 p?r 1000 dit? me kateter q?ndror venoz, pneumonia e shoq?ruar me ventilim ishte 10.3 p?r 1000 dit? pajisje t? p?rdorimit dhe infeksionet e traktit urinar t? nd?rlidhur me p?rdorimin e kateterit ishin 23.2 p?r dit? t? kateterit.Mesatarja e periudh?s s? hospitalizimit ishte 11 dit? (rangu: 1-92 dit?). Mediana e q?ndrimit n? repart ishte 15.2 dit?. Foshnjet q? mor?n infeksione spitalore kishin nj? koh?zgjatje mesatare t? q?ndrimit n? repart prej 27 dit?sh. Mikroorganizmi mbizot?rues i izoluar nga mostrat klinike ishte Staphylococcus spp. me 19 raste (36.8%).Keqp?rdorimi i antibiotik?ve dhe rezistenca ndaj tyre ?sht? problem edhe p?r sh?ndet?sin? kosovare me shifrat e konsumit dhe t? rezistenc?s q? jan? nd?r m? t? lartat n? Evrop?. Mikroorganizmat tregues t? rezistenc?s jan? dy deri pes?fish m? t? lart? sesa mesatarja evropiane p?r pothuajse t? gjith? antibiotik?t e p?rdorur n? praktik?n klinike dhe ambulantore. Me p?rdorimin total parenteral t? ceftriaksonit Kosova ?sht? kampione evropiane. Gjat? hulumtimit t? fundit t? kryer m? 2016 n? t? gjitha spitalet e Kosov?s, nga gjithsejt 915 pacient? t? p?rfshir? n? studim, 520 (56.8%) ishin duke marr? s? paku nj? antibiotik n? dit?n e hulumtimit. Ceftriaksoni ishte antibiotiku m? i p?rshkruar (40.3%), pasuar nga metronidazoli oral (11.9%) dhe gentamicina (11.6%). Dy indikacionet kryesore p?r p?rshkrimin e antibiotik?ve ishin infeksionet e fituara n? komunitet (36% t? rasteve) dhe profilaksa kirurgjike (32% t? rasteve). Cefalosporinat e gjenerat?s s? tret? ishin antibiotik?t m? t? p?rshkruar p?r trajtim empirik (34.6%), profilaks? kirurgjike (43.1%) dhe profilaks? mjek?sore (54.1%), pasuar nga aminoglikozidet. Rruga parenterale ishte rrug? mbizot?ruese e ordinimit t? antibiotik?ve (93.8%). Terapia empirike ishte p?rzgjedhja m? e shpesht? e mjek?ve p?r p?rshkrim t? antibiotik?ve (87.1%). S?mundjet kryesore p?r t? cilat u p?rshkruan antibiotik?t ishin pneumonia (19.8%) dhe bronkiti (15.8%). Kurse, te shkaqet kryesore t? p?rshkrimit tek t? rriturit ishin infeksionet e traktit respirator n? 23.4% t? rasteve, pasuar nga profilaksa antimikrobike n? kirurgji dhe gjinekologji (17.6%). N? 12.1% t? rasteve, antibiotik?t ishin p?rshkruar tek pacient?t pa ndonj? vat?r t? lokalizuar t? infeksionit dhe pa prani t? inflamacionit sistemik. Problemet kryesore Sikur vendet e tjera t? pazhvilluara edhe Kosova sot po ballafaqohet me shum? probleme n? l?min? e kontrollit t? infeksioneve si? jan?: mungesa e mb?shtetjes financiare, mungesa e zotimit politik, num?r i pamjaftuesh?m i personelit t? trajnuar p?r k?t? l?mi dhe munges? pajisjesh. Imunizimi i pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe pacient?ve kund?r s?mundjeve vaksin?-parandaluese (hepatiti B dhe gripi) nuk ?sht? rregulluar me normativa ligjore, por b?het n? m?nyr? stihike dhe individuale. Nuk ka rekomandime me shkrim p?r praktikat themelore n? kontrollin e infeksioneve, edhe pse ky synim ?sht? n? zanafill? e sip?r. P?r shkak t? arsyeve t? sip?rcituara t? gjitha nivelet e p?rkujdesjes mjek?sore n? Kosov? duhet intensifikuar p?rpjekjet e tyre p?r krijimin e grupeve multidisiplinare n? luft? kund?r infeksioneve spitalore.Korniza programore e parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve spitalore n? Kosov? ?sht? fuqizuar p?rmes Udh?zimit Administrativ p?r Parandalimin dhe Kontrollin e Infeksioneve Spitalore 05/2011, i cili ?sht? n?nshkruar nga Ministri i Sh?ndet?sis? n? vitin 2011. Sipas k?tij udh?zimi n? piramid?n e kontrollit dhe parandalimit t? infeksioneve spitalore jan? dy nivele kryesore: Niveli ekzekutiv n? MSh-s?, p?rmes K?shillit Kosovar p?r Parandalimin dhe Kontrollin e Infeksioneve Spitalore (KKPKIS).Niveli operativ p?rmes K?shillit p?r Infeksione Spitalore (KIS) n? t? gjitha spitalet e Kosov?s dhe Ekipit p?r Kontrollin e Infeksioneve (EKI) n? Qendr?n Klinike Universitare t? Kosov?s.Masat kryesore p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve spitalore jan? dh?n? n? nenin 7 t? k?tij udh?zimi administrativ. Aktivitetet kryesore programore t? UA, t? cilat jan? realizuar me sukses i p?rkasin k?tyre neneve: neni 7.3 (mbikqyrja e infeksioneve spitalore sipas llojit, shkaktar?ve, pacient?ve e reparteve), neni 7.4 (mbikqyrja e rezistenc?s ndaj antimikrobik?ve dhe konsumit t? antibiotik?ve), neni 7.6 (edukimi i vazhduesh?m i stafit mjek?sor dhe jomjek?sor me masat e parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve spitalore) dhe neni 7.12 (kontrolla sanitare e hap?sirave, pajisjeve dhe stafit mjek?sor).Kurse v?shtir?sit? dhe pengesat kryesore programore jan? hasur n? nenin 7.1. (ekzaminimi dhe triazhimi i pacient?ve n? momentin e pranimit n? spital), nenet 7.5, 9,11 dhe 13 q? p?rfshijn? raportimin e infeksioneve spitalore dhe neni 7.8 (higjiena e duarve, l?kur?s dhe mukozave).Disa veprime t? udh?zimit administrativ nuk jan? realizuar fare, si? jan?: bashk?renditja e buxhetit operativ vjetor, ofrimi i ndihmes?s dhe k?shillimeve profesionale p?r personat fizik? dhe juridik?, udh?zimet profesionale dhe propozimi i specifikimeve teknike lidhur me prokurimin e mallrave dhe sh?rbimeve tjera q? nd?rlidhen n? shfaqjen e infeksioneve spitalore dhe propozimet p?r revidimin e licenc?s se pun?s. OBJEKTIVATQ?llimi i Planit t? veprimit ?sht? mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor n? institucionet sh?ndet?sore nga infeksionet spitalore si dhe parandalimi i paraqitjes s? tyre.Objektiva strategjike:Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sor Objektivat specifike: P?rmir?simi i qeverisjes n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve.Vet?dij?simi i publikut dhe rritja e kompetencave profesionale t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe personelit ndihm?s p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve.Fuqizimi i sistemeve t? mbikqyrjes s? infeksioneve spitalore.Avansimi i kapaciteteve laboratorike t? mikrobiologjis? klinike Promovimi i doktrin?s ‘Siguria e pacientit’ dhe strategjis? multimodale ARANZHIMET E ZBATIMIT, MONITORIMIT DHE RAPORTIMIT Aranzhimet e zbatimit, monitorimit dhe raportimit t? Planit t? veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitalore 2019-2021, do t? mund?sojn? posedimin e t? dh?nave t? bazuara n? d?shmi lidhur me zbatimin e aktiviteteve dhe arritjen e objektivave t? p?rcaktuara n? k?t? dokument. Q?llimi i monitorimit ?sht? ofrimi i raporteve lidhur me zbatimin e aktiviteteve t? p?rcaktuara n? Plan, bazuar n? t? dh?nat zyrtare, t? cilat do t? sh?rbejn? p?r politik?b?rje t? bazuar n? d?shmi. Porcesi i monitorimit do t? jet? nj? proces gjith?p?rfshir?s ku t? gjith? akter?t e p?rfshir? n? sistemin e monitorimit dhe vler?simit do t? ofrojn? kontributin e tyre p?r sigurimin e informatave t? nevojshme p?r t? gjitha pjes?t e procesit duke filluar nga mbledhja, agregimi, analiza dhe shp?rndarja e t? dh?nave si rezultat i pun?s s? p?rbashk?t duke raportuar rregullisht lidhur me aktivitetet e realizuara. Parim udh?heq?s gjat? procesit t? monitorimit dhe vler?simit ?sht? gjith?p?rfshirja, ku n? proces t? monitorimit dhe vler?simit do t? p?rfshihen t? gjitha institucionet hisedare n? k?t? fush? p?rmes shfryt?zimit t? kapaciteteve institucionale, procedurave t? brendshme dhe mekanizmave t? tjer? administrativ? q? lidhin dhe mund?sojn? komunikimin e institucioneve sh?ndet?sore mes vete. Plani i veprimit p?r parandalim t? infeksioneve spitalore 2019-2021, p?fshin nj? num?r t? treguesve n? nivele t? ndryshme t? zbatimit p?r periudh?n kohore t? p?rcaktuar n? document, duke shfryt?zuar burime t? informatave, raportime n? periudha t? rregullta si dhe strukturat e p?rcaktuara t? procesit t? monitorimit. Korniza e monitorimit ka p?r q?llim p?rcjelljen e progresit dhe rishiqimet eventuale bazuar n? progresin e sh?nuar. Gjat? procesit t? monitorimit dhe vler?simit t? Planit t? veprimit, do t? konsiderohen t? gjith? treguesit e p?rcaktuar n? dokument, treguesit input dhe output, duke b?r? analiz?n e vazhdueshme t? tyre me q?llim t? p?rcjelljes s? progresit n? k?t? fush?. Do t? realizohet raportimi i rregullt, me koh? i zbatimit t? aktiviteteve, sfidave eventuale dhe rekomandimet p?r ndryshime gj? q? do t? mund?sojn? adresimin n? koh?n e duhur q? ka p?r q?llim orientimin e politikave n? drejtim t? parandalimit t? infeksioneve spitalore dhe zvog?lon mund?sin? e paraqitjes tek popullata dhe vet? pun?tor?t sh?ndet?sor?. Rezultatet nga procesi i monitorimit dhe vler?simit do t? mund?sojn? ofrimin e informatave kthyese efektive dhe me koh? p?r t? gjitha grupet e interesit, ofrimin e raporteve t? performanc?s s? tyre, raportet fillestare ku jan? t? p?rcaktuara vlerat baz? t? treguesve krahasuar me vlerat e pritshme dhe t? d?shirueshme, raportet periodike t? progresit si dhe raportet vjetore t? performanc?s. T? gjitha informatat do t? jen? pjes? p?rb?r?se e korniz?s nacionale t? sistemit t? monitorimit dhe vler?simit. Treguesit specifik nga ky Plan do t? jen? pjes? p?rb?r?se e sistemit t? p?rgjithsh?m t? monitorimit dhe vler?simit t? treguesve nacional, t? p?rcaktuar edhe n? Strategjin? Sektoriale t? Sh?ndet?sis? 2017-2021. Vler?simi p?rfundimtar i dokumentit strategjik do t? ofroj t? dh?na t? bazuar n? d?shmi t? cilat do t? shfryt?zohen si baz? p?r p?rcaktimin e kahjeve strategjike n? periudhat e ardhshme si dhe hartimin e dokumenteve tjera strategjike n? vazhdim?si. NDIKIMI BUXHETOR DHE ZBATIMI I STRATEGJIS? Paraqitja tabelare e buxhetit Objektiva strategjikeFush?veprimiKostoja €% 1Qeverisja dhe lidershipi512,000412Edukimi dhe trajnimi 64.00053Monitorimi13.50014Laboratoret e mikrobiologjis? 642.000515Siguria e Pacientit25.5002TOTALI1.257,000100Klasifikimi ekonomik i shpenzimeveShuma €%Mallra dhe sh?rbime825,50066Paga dhe m?ditje46.5004Shpenzime kapitale385,00030Gjithsejt1.257,000100.0Shtojca 1 – Plani i veprimitPLANI I VEPRIMIT P?R PARANDALIMIN E INFEKSIONEVE SPITALORE 2019-2021 Objektiva strategjike: Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sor Objektiva specifike 1Indikatori (-?t) p?r matjen e arritjes s? objektivit Baza Caku 2019 Caku 2021P?rmir?simi i qeverisjes n? parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve dhe mb?shtetja e k?rkimeve shkencoreP?rgatitja dhe zbatimi praktik i PSO t? nd?rlidhura me PKIUdh?zimi i ri administrativ p?r parandalimin e infeksioneve spitaloreImunizimi i pun?tor?ve sh?ndet?sor?Raportet vjetore t? zbatimit t? planit t? veprimitPublikimet shkencore n? revistat nd?rkomb?tare nga fusha e infeksioneve spitalore do t? dyfishohen krahasuar me trevje?arin paraprak 0 % - 6 % 50% e grupeve t? rrezikut 12 %100% e pun?tor?ve t? rrezikuarAktivitetiAfati i zbatimitKostoja totaleBurimi i financimitInstucioniudh?heq?sInstucioni mb?shtet?sProduktiViti 1Viti 2Viti 31.1. Hartimi dhe zbatimi i procedurave standarde operative t? bazuara n? d?shmi shkencore p?r masat kryesore t? PKI -parandalimi i infeksioneve kryesore (pneumonia ventilatore, sepsa, ITU, infeksionet e plag?ve kirurgjike), pastrimi, sterilizimi dhe dezinfektimi, profilaksa me antibiotik? para intervenimeve kirurgjike, masat e izolimit te pacient?ve, menaxhimi i mbeturinave infective, higjiena e duarve, mir?mbajtja e shtratit dhe dhom?s s? pacientit, raportimi i incidenteve n? vendin e pun?s2019-202110000 €10000€10000€KKPKIS, KIS, ShSKUK, PRAK, IKShPK, QZhMFMShTermat e referenc?s (detyrat, p?rgjegj?sit? dhe zbatueshm?ria)PSO jan? n? zbatim n? t? gjitha institucionet sh?ndet?sore n? Kosov?1.2. Rishikimi i UA 05/2010 p?r parandalimin e infeksioneve spitalore20195000€00KKPKIS, ShSKUK, IKShPK, INSPEKTORATIMShUdh?zimi Administrativ p?r PKI i miratuar nga MSh1.3. Takimet lidhur me fuqizimin e bashk?punimit nd?rmjet KKPKI dhe K?shillave t? Infeksioneve Spitalore n?p?r spitalet e Kosov?s20192500€2500€2500€Projekti KSV/017ShSKUKMShT? gjith? K?shillat p?r infeksione spitalore n? spitale t? funksionalizuar1.4.Vaksinimi i pun?tor?ve sh?ndet?sor? me vaksina kund?r hepatitit B dhe gripit t? b?het obligativ p?r pun?tor?t sh?ndet?sor2019-2021150000€30000€30000€Mjete shtes?!IKShPK, ShSKUKMShT? gjith? pun?tor?t sh?ndet?sor? t? nj?sive t? rrezikut t? lart? jan? vaksinuar kund?r hepatitit B dhe gripit1.5. Avansimi i teknologjis? informative2019-202135000€2500€2500€ShSKUK, IKShPK MShProgrami softverik p?r futjen, analiz?n dhe raportimin e t? dh?nave funksional1.6. Komunikimi dhe bashk?punimi me shoqatat e pacient?ve2019-20211500€1500€1500€Projekti SDC/AQHRaporte nga takimet/aktivitetet p?r njoftimin e t? s?mur?ve p?r rreziqet e infeksionit dhe edukimi i tyre sh?ndet?sor1.7. Auditimi dhe monitorimi i praktikave t? kontrollit t? infeksioneve spitalore 2019-20215000€5000€5000€ShSKUK, IKShPKMShRaportet nga auditimet dhe vizitat monitoruese1.8. Monitorimi dhe vler?simi i rezultateve t? planit t? veprimit2020-2021000MShRaportet vjetore t? monitorimit dhe vler?simit1.9. Hulumtimi shkencor i profilit molekular gjenetik t? izolateve bakterore multirezistente q? shaktojn? infeksione spitalore (gjenotipizimi)2019-20215000€5000€5000€IKShPKMShPublikimi i t? dh?nave n? revista shkencore nd?rkomb?tare1.9. Hulumtimet e kostos se rezistenc?s p?r t? p?rfituar indikator?t relevant ekonomik202003000€0IKShPK, ShSKUKMShPublikimi i t? dh?nave n? revista shkencore nd?rkomb?tare1.10. Fuqizimi i bashk?punimit me shtetet tjera n? rajon dhe Evrop? q? zbatojn? strategjit? dhe planet e veprimit t? PKI.2019 -202112000€12000€12000€MShRaporte nga vizitat n? shtetet fqinje dhe ato t? BE, pjes?marrja dhe prezentimi i rezultateve t? Kosov?s n? takimet nd?rkomb?tare (6 vizita/takime).1.11. Organizimi i konferenc?s shkencore nd?rkomb?tare p?r infeksionet spitalore dhe rezistenc?n antimikrobike2021003500€IKShPK, ShSKUKMShRealizimi i konferenc?s shkencore nd?rkomb?tarePlani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitaloreObjektivi strategjik: Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sorObjektivi specifik 2Indikatori (-?t) p?r matjen e arritjes s? objektivit BazaCaku 2019 Caku 2021Vet?dij?simi i publikut dhe rritja e kompetencave profesionale t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe personelit ndihm?s p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve Kurrikula e hartuar p?r PKITrajnimet e mbajtura p?r PKI n? spitalet e Kosov?s S’kaKurrikula e gatshme14 trajnime28 trajnime t? realizuaraAktivitetiAfati i zbatimitKostoja totaleBurimi i financimitInstucioniudh?heq?sInstucioni mb?shtet?sProduktiViti 1Viti 2Viti 32.1.Hartimi i kurrikulit p?r edukim t? pun?tor?ve sh?ndet?sor? n? fush?n e kontrollit t? infeksioneve dhe p?rfshirja e tij n? edukimin deri diplomik dhe edukimin e vazhduesh?m profesional n? institucionet publike dhe private t? sh?ndet?sis? dhe ato t? arsimit t? lart?20195000€1000€1000€FM, ShSKUK, IKShPK, QZhMFKMShKurrikula e p?rgatitur p?r PKI, e cila zbatohet n? praktik?2.2.Edukimi i popullat?s p?r masat themelore t? parandalimit dhe kontrollit t? infeksioneve2019-20215000€5000€5000€Projekti SDC/AQHKKPKIS, IKShPKMShVet?dij?simi i publikut dhe bashk?punimi me shoqatat p?r mbrojtjen e pacient?ve2.3.Sh?nimi i Dit?s s? Higjien?s s? Duarve (5 maj)2019-20211500€1500€1500€Projekti SDC/AQHIKShPK, ShSKUKOBShDita e Higjien?s s? duarve ?sht? mbajtur dhe materialet promovuese jan? shp?rndar? n? 7 qendra rajonale2.4.Trajnimi i pun?tor?ve sh?ndet?sor? p?r parandalimin dhe kontrollin e infeksioneve2019-20215000€5000€5000€Projekti SDC/AQHProjekti KSV/017ShSKUKMShMbajtja e trajnimit t? planifikuar n? 8 spitale2.5.Trajnimet periodike t? stafit jomjek?sor p?r parimet themelore t? PKI2019-20212500€2500€2500€Projekti SDC/AQHProjekti KSV/017ShSKUKMShMbajtja e trajnimit t? planifikuar n? 8 spitale2.6.Edukimi dhe trajnimi i pun?tor?ve sh?ndet?sor? dhe pacient?ve p?r sigurin? e pacientit2020-20212500€2500€2500€Projekti SDC/AQHProjekti KSV/017ShSKUK, IKShPK, IShMShMbajtja e trajnimit t? planifikuar n? 8 spitale dhe 7 qendra rajonalePlani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitaloreObjektivi strategjik: Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sorObjektivi specifik 3Indikatori (-?t) p?r matjen e arritjes s? objektivitBazaCaku 2019Caku 2021Fuqizimi i sistemeve t? mbikqyrjes s? infeksioneve spitalore Raportet vjetore dhe punimi shkencor i publikuar p?r profilin e rezistenc?s nga mostrat klinike n? laboratoret e mikrobiologjis?Ulja e shkall?s s? infeksioneve spitalore n? nj?sit? e kujdesit intensiv p?r 20%Ulja e p?rdorimit profilaktik t? antibiotik?ve n? intervenimet kirurgjike p?r 30%166% MIQS’ka156%15% 246%30%AktivitetiAfati i zbatimitKostoja totaleBurimi i financimitInstucioniudh?heq?sInstucioni mb?shtet?sProdukti3.1.Mbikqyrja e infeksioneve spitalore dhe p?rdorimit t? antibiotik?ve sipas grupeve kryesore t? p?rcaktuar n? UA2019-20212000€2000€2000€KKPKIS, ShSKUK, IKShPKMShP?rcaktimi i prevalenc?s dhe incidenc?s s? infeksioneve dhe nd?rmarrja e masave p?rkat?se.P?rmir?simi i sistemit t? raportimit t? epidemive t? infeksioneve spitalore3.2.Mbikqyrja e profilaks?s perioperative kirurgjike me antibiotik?: indikacionet, p?rzgjedhja, koha e ordinimit dhe koh?zgjatja 2019-20202500€5000€0ShSKUK, IKShPKMShPublikimi i raportit mbikqyr?s dhe punimit shkencor3.3.Mbikqyrja e profilit t? rezistenc?s ndaj antimikrobik?ve n? laboratoret e mikrobiologjis? klinike dhe tipizimi molekular2019-2021000MSh IKShPKRaportet periodike t? prezantuara Plani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitaloreObjektivi strategjik: Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sorObjektivi specifik 4Indikatori (-?t) p?r matjen e arritjes s? objektivit Baza Caku 2019 Caku 2021Avansimi i kapaciteteve laboratorike t? mikrobiologjis? klinike Hapja e laboratorit t? Mikrobiologjis? n? QKUKPublikimi i rezultateve t? skriningut n? revist? nd?rkomb?tare shkencore--1-11AktivitetiAfati i zbatimitKostoja totaleBurimi i financimitInst.udh?heq?sInst. mb?shtet?sProdukti4.1. Funksionalizimi i laboratorit t? mikrobiologjis? klinike n? QKUK2019200.000€40000€40000€Projekti ItalianShKSUK, IKShPKMShLaboratori mikrobiologjik funksional4.2. Furnizimi me aparatur? adekuate mikrobiologjike p?r diagnoz?n e infeksioneve spitalore dhe identifikimin e epidemive t? infeksioneve spitalore2019-2021150000€100000€100000€IKShPK, ShSKUKMShAparatura p?r diagnoz?n e infeksioneve spitalore e siguruar dhe funksionale4.3.Furnizimi me reagensa p?r diagnoz?n e infeksioneve spitalore dhe identifikimin e epidemive t? infeksioneve spitalore2019-202150000€50000€50000€Mjete shtes?!IKShPK, ShSKUKMShReagensat e siguruar p?r diagnostikimin e infeskioneve spitalore4.4. Skriningu periodik nga pacient?t e shtrir? n? klinikat e QKUK-s?, n? ve?anti n? nj?sit? e kujdesit intenziv p?r bakteret multirezistente (MRSA, VRE, ESBL dhe CRE).20194000€4000€4000€Projekti ItalianIKShPK, ShSKUKMShRaportet periodike t? skriningut t? prezantuara dhe publikuaraPlani i veprimit p?r parandalimin e infeksioneve spitaloreObjektivi strategjik: Mbrojtja e pacient?ve dhe pun?tor?ve sh?ndet?sor? gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sorObjektivi specifik 5Indikatori (-?t) p?r matjen e arritjes s? objektivit Baza Caku 2019 Caku 2021Promovimi i doktrin?s ‘Siguria e pacientit’ dhe strategjis? multimodale Shkalla e zbatimit t? rekomandimeve t? K?shillit t? BE p?r sigurin? e pacientitRaportimi i gabimeve mjek?sore dhe ngjarjeve t? d?mshme si rrjedhoj? e kujdesit sh?ndet?sor - S’ka 30% 10 60% 30AktivitetiAfati i zbatimitKostoja totaleBurimi i financimitInstitucioniudh?heq?sInstitucioni mb?shtet?sProdukti5.1.Zbatimi i Rekomandimeve t? K?shillit t? BE p?r Sigurin? e Pacientit (COUNCIL RECOMMENDATION on patient safety, including the prevention and control of healthcare associated infections 2009/C 151/01)2019-20213000€3000€3000€BKMjete shtes?!ShSKUK, IKShPK, PRAKMShRaport nga rekomandimet e zbatuara5.2. Krijimi dhe mir?mbajtja e modulit obligativ p?r ngjarjet e d?mshme2019-20211500€1500€1500€BK;ShSKUKShSKUK, IKShPKMShNumri i raportimit t? rasteve p?r ngjarjet e d?mshme gjat? kujesit sh?ndet?sor5.3. Zbatimi i "xhirove t? siguris?" n?p?r repartet me rrezik t? lart? (nj?sit? e kujdesit intensiv dhe ato t? kirurgjis?) nga personat e autorizuar2019-2021000ShSKUKMShIdentifikimi i problemeve potenciale gjat? ofrimit t? kujdesit sh?ndet?sor dhe adresimi i tyre nga menaxhmenti.5.4. P?rfshirja e pacient?ve n? dizajnimin dhe ofrimin e sh?rbimeve edukative m?simore2019-20212500€2500€2500€Projekti SDC/AQHProjekti KSV/017PRAK,OJQ-t?,ShSKUK, KKPKI,IKShPKMShPrezentimi i strorjeve t? pacient?ve dhe rritja e vet?dij?simit p?r sigurin? e pacientit5.5. Zbatimi i strategjis? multimodale sipas OBSh-s? 2019-2021150015001500BKMSh, OBShRaporte p?r komplians?n e higjien?s s? duarve, seps?n spitalore, pneumonin? ventilatore dhe infeksionet me MRSA;Raporte p?r zbatimin e intervenimeve multimodale ................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download