DEPED-LDN



Health

Kagamitan ng Mag-aaral

Pangasinan

YUNIT 4

Kagawaran ng Edukasyon

Republika ng Pilipinas

Music, Art, Physical Education and Health – Ikalawang Baitang

Kagamitan ng Mag-aaral sa Pangasinan

Unang Edisyon, 2013

ISBN: 978-971-9601-30-2

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC

Pangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph.D.

| Music Art |

| |

|Mga Konsultant: Gloria M. A |

|Mga Manunulat: |

| |

| |

| |

|Mga Tagasuri: |

|Mga Gumuhit ng mga Larawan: Rica A. |

|Mga Nag-layout: |

| |

| |

| |

| |

|Physical Education Health |

| |

| |

|Mga Konsultant: |

|Mga Manunulat: |

| |

| |

| |

| |

| |

| |

|Mga Tagasuri: |

|Mga Gumuhit ng mga Larawan: |

|Mga Nag-layout: |

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education - Instructional Materials Council Secretariat (DepEd- IMCS)

Office Address:

Telefax:

E-mail Address:

PASINGAYEW

Pinabli min manaaral ed Kumaduan Grado,

Para ed sikayo ya!

Say Learner’s Materials para ed say Kumadwan Grado et wadiya la….

Saray aktibidades unung ed say panaral na MAPEH: Music, Arts, Physical Education tan Health para ed sikayo ran walad Kumadwan Grado ed say K to 12 Curriculum et ginawa pian makatulong ed panag-aral yo ya panmatalkan ta piyan umbulaslas kayo ed kakabatan, maung ya ugali tan walna.

Saray aaralen tan nanduruman gagawaen et makatulong ed say pangagamil ed nanduruman ungendan ya aaralen para ed sikayo.

Oy la kumon ya magmaliw kayon sekder na kakabatan, kaabigan tan kamaungan ya pangaligan na saray kapara yon ugugaw ed K to 12!

Usar yo yan Learning Material sirin, aroen, asikasuen tan simpetan ya singano ginawa da ray nansulat ed sayan panaralan.

Magayagan panag-aral!

Saray nansulat

Talaan ng Nilalaman

|HEALTH |

| |

| |

Yunit 4: Panalwar tan panunaan

ya panambal ……………………………. 329

|Aaralen 1: |Désiyang Éd Abung…….…………. |330 |

|Aaralen 2: |Maugés na Kagawaan | |

| |éd Abung …………………………... |334 |

|Aaralen 3: |Pakabat na Tanda Para éd Makarisgo na Produkto…………… | |

| | |339 |

|Aaralen 4: |Saray Népég na Tutumbukén Parad Kaligtasan…………………... | |

| | |342 |

|Aaralen 5: |Kaligtasan éd Eskwelaan………… |345 |

|Aaralen 6: |Népég ya Tutumbukén Lélég ya Gagawaén…………………………. | |

| | |349 |

|Aaralen 7: |Pan-iwas éd Disgrasya diad Eskwelaan…………………………… | |

| | |352 |

|GLOSSARY……………………………………………. |354 |

| | |

|BIBLIOGRAPHY………………………………………. |368 |

Yunit 4

Panalwar tan panunaan

ya panambal

Aaralén 1 - Désiyang Éd Abung

Gagawaén 1: Makarisgo o Aga Makarisgo

A. Basaén:

Mausar ya Kagawaan éd Abung

Panagpatéy na bigis, sabon, panagdisenpekta tan petrolyo

Kagawaan éd abung na makarisgo.

Kailangan tayo iraya éd agéw-agéw na panagbilay

Para éd panagluto, panaglinis tan panag-abol na bigis

Ugugaw, tandaan yo, manalwar kayo

Sarayan kagawaan ét importante tan makana

Balét nayarin panlapuan na aksidente, panéléw tan pati patéy

Kanyan ikana iraya na duga ta pian makaarawi éd disgrasiya.

Gagawaén 2:

Koloran na ambalanga so gamit o kagawaan éd abung ya makaparisgo tan duyaw no andi o aga makaparisgo no naakan o naangob.

Gagawaén 3:

Néngnéng yo iraya so ritrato. Itdan na tsek

( ) so ritrato na manpanéngnéng na dugan kagagawa o gawa tan ekis ( x ) no andi.

Gagawaén 4: Maong o Makapoy

Néngnéng yo iraya so kagawaan éd abung na wala éd loob na kahon. Isulat yo éd unaan na dasig iray kagawaan na aga makarisgo tan dia éd kumadwa na dasig iray kagawaan na makarisgo no naakan o naangob.

|Aga Makarisgo no Naakan o Naangob |Makarisgo no Naakan o Naangob |

| | |

| | |

| | |

| | |

| | |

| | |

Gagawaén Éd Abung:

Mansulat na limaran kagawaan éd abung na nayarin makarisgo nu naakan o naangob.

Aaralén 2 - Maugés na Kagawaan éd Abung

Gagawaén 1: Akaaral si Sally na Liksiyon

Akaaral si Sally na Liksiyon

Manaapura si Sally na makasémpét éd abung ta magano lan unumpisa so paborito to na palabas éd telebisyon. Kasabi to éd abung, nan-amés ta pian makainawa. Tinmuloy éd sala, agto naimano so impangisaksak to ed panaapura to. Ataktakot si Sally nén alitna to so kuryente na dinmalan éd lima to.

Naaral nén Sally so liksyon na dapat manalwar tan manasikaso éd panagsaksak na kagamitan na de kuryente.

Tépét:

1. Siopa so manaapura na makasémpét ed abung?

2. Anto so ginawa to kasumpal ton nanamés?

3. Anto so agawa?

4. Nagawa kasi man na aksidenti no kumon ét nan-alwar si Sally? Akin éy?

Gagawaén 2: Gagawaén tan Aga Gagawaén

Néngnéng mo ira yay litrato. Anto dya so gagawaén mo? Itdan na ( X ) so litrato na manpapanéngnéng na aliwan kagagawa éd panagkana na kagawaan na de-kuryente éd abung.

Gagawaén 3: Unabuloy o Aga Unabuloy

Mangulis na tsek ( ) no unaabuloy ka éd balikas tan ekis ( X ) no andi.

_____1. Saray kagawaan na de-kuryente éd abung kapara plantsa tan lutuan ét nayarin makarisgo no nabénbénan.

_____2. Saray makdém tan mautok na kagawaan kapara na kutsilyo tan barang ét ligtas na ikana na ugaw.

_____3. Nayari ka na nasakitan no dewitén mo so

ungagalaw na bentilador.

_____4. Iyatol éd dalém na cabinet ira so kagawaan na makdem tan mautok.

_____5. Dapat tayon manalwar ed panagkana na

makdém tan de-kuryente na kagawaan.

Gagawaén 4: Anto so Labalabay Mo?

Igulis mo éd dalém na malimpék so labalabay mo na de-kuryenten kagawaan éd abung tan koloran mo.

Gagawaén 5:

Iyan mo ira ya so kagawaan na wala éd dasig A diad népég na kulaan dan kahon.

A

1. plantsa

2. bentilador

3. rice cooker

4. blender

5. electric stove

Gagawaén Éd Abung:

Mangatli kayo na ritrato na kagawaan na de kuryente éd magazine o diyaryo tan ipékét yo éd notebook. Itdan na pre-cautionary measure para éd dugan panagkana éd inyan na ritrato.

N marka na pakabat

Aaralén 3 - Pakabat na Tanda Para éd Makarisgo na Produkto

Gagawaén 1: Pakakabat éd Saray Makarisgon Tanda

Igulis yo éd dalém na kahon ira may naaralan yon makarisgo na tanda tan isulat yo éd léksab na tanda no antoy gabay to na ibaga.

Gagawaén 2: Gaano Mo Iran Kakabat?

Birbir yo so nanduruman makarisgon gamit na wala éd kumpog A dia ed dugan tanda na walad kumpog B. Isulat yo so letra na dugan ébat éd gulis na antis na numero.

A B

_____1. a.

_____2. b.

_____3. c.

_____4. d.

_____5.

Gagawaén 3:

Néngnéng yo ra yay agagamil. Anto ira dia so mankakaulop? Koloran na ambalanga so kagawaan na wala éd Explosive, duyaw no Corrosive, berde no Poisonous tan asul no Flammable.

Gagawaén Éd Abung:

Mangulis kayo na sakéy na makarisgon kagawaan o produkto éd abung tan itdan na dugan marka para panalwar.

Aaralén 4 - Saray Népég na Tutumbukén Parad

Kaligtasan

Gagawaén 1: Panuulupén so Mankakaparan Produkto

A. Kancionén Tayo:

(to the tune of “Pagsama-samahin” from Batibot)

Panuulupén

Panuulupén tayo so Mankakapara

Say mankakapara ét i-grupo tayo.

Makapalikét so nunutén, Mainumay na gawaén

Say mankakapara…. Panuulupén

• Anto ra so nanduruman marka na manpapakabat o manpapanunot na nayarin pakarisgo?

• Akin ét importante na panuulupén so mankakapara?

B. Mangulis na ( ) no say balikas ét manbabaga na dugan gawa para makaiwas éd aksidenti o pakarisgo tan (X) no andi.

_____1. Isinop iray makarisgo o maugés na produkto éd aga nagawat na ugaw.

_____2. Pangiyalis na kéran gas éd bote na softdrinks.

_____3. Isinop so gamit éd kusina kaiba na saray kagawaan na panlinis na banyo.

_____4. Manpépét na éléng no mangagamit ira na panagpatéy na bigis.

_____5. Iyarawi so kakanén éd saray gamit na nayarin makarisgo na naakan.

Gagawaén 2: Mangulis Tayo

Uusarén:

▪ ¼ cartolina/ illustration board

▪ Krayola

▪ Lapis

Mangawa kayo na postér-slogan na manpapanéng na dugan panagkana na kagamitan na nayarin makarisgo. Iyan yo so duga na panunot na marka.

Gagawaén Éd Abung:

Mansulat kayo na samplura (10) na kagawaan éd abung na nayarin makarisgo no aliwa so pangikana.

Aaralén 5 - Kaligtasan éd Eskwelaan

Gagawaén 1: Gawaén so Kanépégan

Itdan na tsek ( ) so gulis éd antis na numero no say balikas ét manpapanéngnéng na dugan kagagawa tan ekis (X) no andi.

Gagawaén 2: Duga o Aliwan Duga ya Kagagawa

Isulat so letra na G éd dalém na kahon na walad abay na ritrato no manpapanéngnéng na dugan kagagawa tan B no andi.

Gagawaén 3

Itdan na tsek ( ) so gulis éd antis na numero no say balikas ét mangibabaga na duga o maalwar na kagagawad eskwelaan tan ekis ( X ) no andi.

_____1. Panbitin éd sanga na kiyéw éd eskwelaan.

_____2. Punasan so ambasa na datal na pangagalawan

_____3. Pantutupakan na plastik a bote no oras na rises

_____4. Manakar éd takayan na mauyamo no onségép o unépas

_____5. Unla éd library no walay libre na oras nénsay migalaw

Gagawaén Éd Abung:

Mankatli kayo na litrato éd diyaryo/magasin na manpapanéngnéng na dugan kagagawa éd eskwelaan.

Aaralén 6 - Népég ya Tutumbukén Lélég ya Gagawaén

Gagawaén 1: Maalwar o Makarisgo?

Néngnéngén yo iraya so ritrato. Maalwar kasi irayan gawa o andi? Limpekan yo pa so ritrato na manpapanéngnéng na maalwar na gawa tan ekis ( X ) no andi.

Gagawaén 2: Twa odino Andi

Isulat yo so letra na T no twa o duga so balikas tan A no aliwa

_____1. Say pangalaw éd dalanan ét duga o maong na kagagawa.

_____2. Unkalab éd atagéy na kiyéw.

_____3. Agmo itutulak so kagalaw mo na mangagalaw kayo.

_____4. Manbitin-bitin éd sanga na kiyéw.

_____5. Unlukso manlapo éd sakéy na irungan paunla éd sakéy lamét na irungan.

Gagawaén éd Abung:

Mangawa ira na poster-slogan tungkol éd ligtas o maalwar na kagagawa no walay Physical Activities.

Aaralén 7- Pan-iwas éd Disgrasya diad Eskwelaan

Gagawaén 1: Maalwar tan Malikét

Igulis yo so maalwar na lupa no say gagawaén na akabalikas ét manpapanéng- néng na maalwar na kagagawa éd eskwelaan tan maérmén na lupa no andi.

_____1. Mantutupakan na plastik na bote lélég na rises.

_____2. Manlinya no unalis éd kaabay ya kwarto.

_____3. Itulak mo so kaklasem ta gabay mo so makauna éd linya.

_____4. Alagar mo so libér mo éd urasan na lima.

_____5. Pangalawan mo so turok na inkalot ya karne.

_____6. Pangalaw na jackstone éd dalanan na too.

_____7. Punasan so ambasan datal éd dalém na kwarto.

_____8. Unbatik na walay bénbén na katli éd lima.

_____9. Mangalaw éd baba na aga unbébénbén.

_____10. Panbasa na libro éd laibrari.

Gagawaén 2: Pan-gawa na Poster-slogan

Mangawa kayo na poster-slogan na manpapanéngnéng o mangipapasabi ng népég na gagawaén pian makaiwas éd risgo o disgrasiya.

GLOSSARY

A

Ability - a natural tendency to do something successfully or well

| |

Synonym in Pangasinan: Sarag - nayari

Accident - the way things happen without any planning, apparent

cause, or deliberate intent

| |

Synonym in Pangasinan: Duknal - desiang, aksidente

Action – the process of doing something in order to achieve a purpose.

Synonym in Pangasinan: Galaw - samay kiwas ya laman, or samay

bengat ya kiwas.

Adapt - to raise a child of other biological parents as if it were your own, in accordance with formal legal procedures

| |

Synonym in Pangasinan: Miyolop - inépég o iyonor so piiiba

Answer - the information requested by a spoken or written question

Synonym in Pangasinan: Ebat - bales

Anything - any object, event, action, situation, or fact

Synonym in Pangasinan: Antokaman - bengatla

Appropriate - suitable for the occasion or circumstances

| |

Synonym in Pangasinan: Népég - duga, susto

Arm - a limb attached to the shoulder of the human body

| |

Synonym in Pangasinan: Taklay - parti na lima

Around -

Synonym in Pangasinan: Liber - bétang, isublay

B

Belonging - the state of being accepted and comfortable in a place or group

| |

Synonym in Pangasinan: Milikna - mikasakéy na liknaan

C

Communicable - able to be passed from one person, animal, or organism to another

| |

Synonym in Pangasinan: Makaalis - maipasa éd arum

Care - to feel affection or love and concern for somebody

| |

Synonym in Pangasinan: Apegeren - asikasuen, alwaran, simpitan

Carry - to take somebody or something that you are holding or

supporting to another place

Synonym in Pangasinan: Awit - bitbit, alsa

Care - to be interested in or concerned about something

| |

Synonym in Pangasinan: Pablien - aroen

Chair - somebody presiding over something such as a committee,

board, or meeting, or the position of such a person

| |

Synonym in Pangasinan: Yurungan - bangko

Clay – a fine-grained material consisting mainly of hydrated aluminum

silicate that occurs naturally in soil and sedimentary rock. Use in making bricks, ceramics, and cement.

Synonym in Pangasinan: Pitek – sakey ya klase dalen ya pino, anlemek tan

basabasaan. Uusaren ed panaggaway laryo,

masetera, tan banga.

Color – the property of objects that defends on the light that they

reflect and is perceived as red, blue, green or other shades. Synonym in Pangasinan: Kolor – saya so mangiiter na bilay ed say bengat

lan ingulis. Alimbawa to ya ambalanga,

duyaw, asul, berde, kolor kahel tan arum nira.

Confidence - self assurance or a belief in your ability to succeed

| |

Synonym in Pangasinan: Kumpiyansa - pananisiya ed dili

Correct - to rectify an imperfection in something, or counteract

something wrong or undesirable

Synonym in Pangasinan: Duga - kanepegan, usto

Creator - somebody who produces or initiates something

| |

Synonym in Pangasinan: Manamalsa - katawan, dios

D

Differences - the quality of being different from or unlike something or somebody else

Synonym in Pangasinan: Nandumaan - wala ray béngat la ya agda

Panparaan

Differently-abled - a medically diagnosed condition that makes it difficult to engage in the activities of daily life

| |

Synonym in Pangasinan: Nanduruman pakayari - nambabangil ya talent

Divide - to separate or split something into two or more parts, or be

separated or split into parts

| |

Synonym in Pangasinan: Palduaen - pisagen, apagen

Dynamics- the loudness and softness of sounds.

Synonym in Pangasinan: Daynamiks- say kasil tan kalma na tanol

Drawing – a picture of something made with a pencil, or crayon,

usually consisting of lines, often with shading, but generally without color.

Synonym in Pangasinan: Drowing – sakey ya ingawad lapis o krayola, ya

bubuuey linya tan korti, no mamensan walay

liwawa o diket ed dikeng, bansay karaklan to

ya anggapoy kolor.

Dream – a sequence of images that appear involuntarily to the mind of somebody who is sleeping, often a mixture of real and imaginary characters, places, and events.

Synonym in Pangasinan: Kugep – saya so bagay ya nararanasan ya sakey

ya too no sikato et naugep, na sarag ton

makapataktakot, makapalek, o dino pasen.

Duration - the length of sounds or silences.

Synonym in Pangasinan: Kadukẻy- dukẻy na tanol tan anggapoy tanol

E

Effect - a change or changed state occurring as a direct result of action by somebody or something else

| |

Synonym in Pangasinan: Epekto - resulta o pinawayan na ginawa

End - the tip or extremity of a long narrow object

| |

Synonym in Pangasinan: Sampot - unor, kutit

F

Family – a group of people who are closely related by birth, marriage, or adoption.

Synonym in Pangasinan: Pamilya – sakey ya grupo na totoo ya nipibilang

ed inkyanak, inpengasawa.

Few - a grammatical word used to indicate that there are not many or hardly any people or things

Synonym in Pangasinan: Daisit - malasay, matalag

Field - an area of open ground, especially an area used to grow crops or graze livestock

| |

Synonym in Pangasinan: Oma - alog, tataneman

First Aid - emergency medical treatment for somebody who is ill or injured, given before more thorough medical attention can be obtained

| |

Synonym in Pangasinan: Panunaan na panambal - gagawaen pian aga ungrabe so arisgo o asakitan o adisgrasya

Floor - the flat horizontal part of a room on which people walk

| |

Synonym in Pangasinan: Suelo - dalin ya tatalpakan, datal

Folk - people, especially people of the same type

| |

Synonym in Pangasinan: Ombaley - totoon manaayan ed sakey a baley

Friend - somebody who trusts and is fond of another

| |

Synonym in Pangasinan: Kaaro - amigo/amiga, kagalaw

Frigthen - to make somebody feel fear, or be made to feel fear

| |

Synonym in Pangasinan: Ataktakot - akigtot, apagaan

Front - the part or surface that faces forward, is intended to be seen first, has the main entrance, or is facing the direction of motion or the direction people face

Synonym in Pangasinan: Arap – onaan

Fruit - the ripened seed-bearing ovary of a plant. It is usually considered to be sweet and fleshy, as in plums, but may be dry, as in poppies, or be a simple edible supporting structure, as in strawberries.

| |

Synonym in Pangasinan: Bonga - prutas

Future - time that has yet to come

Synonym in Pangasinan: Arapen - getman laen, kaimbuwasan

G

Gallop - the fastest pace of a horse, in which all four feet are off the ground at the same time

| |

Synonym in Pangasinan: Kulandit - unlukson singa kabayo

Game - an activity that people participate in, together or on their own, for fun

| |

Synonym in Pangasinan: Galaw - ay-ayam, kiwas

Garden – a plot of ground where such as fruits, vegetables, or flower are grown.

Synonym in Pangasinan: Harden – sakay ya lugar ya natno ray naduruman

klase tanaman , pisipising o arum nira.

Give honor - a verb used to indicate that somebody presents or delivers something that he or she owns to another person to keep or use

Synonym in Pangasinan: Pangitanduro - panangigalang

Goal - something that somebody wants to achieve

| |

Synonym in Pangasinan: Getma - labay a nagamuran/nagawa

Good - of a high quality or standard, either on an absolute scale or in relation to another or others

| |

Synonym in Pangasinan: Marakep - balibali

Grandfather - the father of a father or mother, a man who is an ancestor

| |

| |

Synonym in Pangasinan: Laki - ama nen amam o inam, matakken ya laki

Grandmother - the mother of a father or mother, a woman who is an ancestor

Synonym in Pangasinan: Bai - ina nen amam o inam, matakken ya bii

Group - a number of people or things considered together or regarded as belonging together

| |

Synonym in Pangasinan: Kumpugan - grupo, olop, tipon, muyungan

H

Hand-over - to surrender somebody, or give something away to somebody else

| |

Synonym in Pangasinan: Iderew - iyawat. Iter

Happy - feeling or showing pleasure, contentment, or joy

| |

Synonym in Pangasinan: Maliket - magayaga, masayaksak

Hazardous - potentially very dangerous to living beings or the environment

| |

Synonym in Pangasinan: Makarisgo - nayarin makasakit o makadisgrasya,

mauges ed laman

Hop - to jump lightly or quickly, especially on one foot

Synonym in Pangasinan: Luktaw - lagpaw

Hold hands - to carry, lift, or support temporarily an object or part of the body in a particular position

| |

Synonym in Pangasinan: Mambenbenan - manegnaan

| |

Hunchback - a back that shows a pronounced curvature of the spine

Synonym in Pangasinan: Bukot - sakit ed pukel, kuba, kokot

I

Illness - a disease, sickness, or indisposition

| |

| |

Synonym in Pangasinan: Mansakit - naninagém; makapoy so liknaan

Imagination – the ability to form images and ideas in the mind, especially of things never seen or experienced directly.

Synonym in Pangasinan: Imahinasyon – nagagawa ed sakey ya too so

panaakar ya diwa o kanunutan to liled sika to yay abangon.

Important - worthy of note or consideration, especially for its interest, value, or relevance

| |

Synonym in Pangasinan: Nakaukulan - nepeg, manepeg

Inappropriate - not fitting, timely, or suitable

| |

| |

Synonym in Pangasinan: Aga kanepegan - aga nakaukulan ya gawaén

Insights - the ability to see clearly and intuitively into the nature of a complex person, situation, or subject

Synonym in Pangasinan: Kanonotan - walad nonot

J

Joy - feelings of great happiness or pleasure, especially of an elevated or spiritual kind

| |

Synonym in Pangasinan: Liket - sayaksak, magayaga

K

Kite - a light framework covered in a thin light material, flown for fun in the wind at the end of a long string

| |

Synonym in Pangasinan: Bagabaga - sakey ya ay-ayam a patetekyaben

Know - to believe firmly in the truth or certainty of something

Synonym in Pangasinan: Amtaen - kabaten, birbiren

L

Landscape – an expanse of scenery of a particular type, especially as much as can be seen by the eye.

Synonym in Pangasinan: Mabistan Lugar – saya so pasen ya

pakanengnengay masasanteng eran bengat

la, gawa man ya too o dino likas ed kaliber

liber.

Lines – the characteristic shape or contour of something.

Synonym in Pangasinan: Linya – say karakteristik ya sakey a korti o di

samay kaliber liber ya sakey ya bagay.

Loneliness - sadness

Synonym in Pangasinan: Ermen - sinagem

Love - to feel tender affection for somebody such as a close relative or friend, or for something such as a place, an ideal, or an animal.

Synonym in Pangasinan: Aroen - pablien, pangipanengneng na aro

M

Melodic Contour- the movement of melody in musical pattern whether it is ascending, descending or similar or repeated tones.

Synonym in Pangasinan: Melodic Contour- moyong n tono ẻd music,

nayarin patagẻy,paabẻba,mankakapara

odino pan-ulit-ulit na tono.

Melodic Patterns- are repeated tones in musical lines.

Motion – the act or process of moving, or the way in which somebody or something moves.

Synonym in Pangasinan: Kiwas - sakay ya kimey na walay kabaleksakan

ton pankamaongan.

Musical Instruments- produce different sounds which enhance the beauty of a song.

Synonym in Pangasinan: Musical Instruments- saray instrumentoy musika

ya nangitẻr na makaayat a tanol tan

manparakẻp na kansyon

N

Near - a grammatical word that indicates that somebody or something is at or moving toward a point that is not far away in distance

Synonym in Pangasinan: Manasinggeran – manabay

Notice - a sign in a public place giving information, instructions, or a warning

| |

Synonym in Pangasinan: Naimano - anengneng, naitdan na

obserbasiyon

O

Observe - to see or notice something, especially while watching carefully

| |

Synonym in Pangasinan: Imanuen - asikasuen, alwaran, simpitan

Odor – a smell, whether pleasant or unpleasant.

Synonym in Pangasinan: Angub – say bengat lan nasisingob ya sarag ton

ambalingit o ambanget.

Offer - to attempt to give somebody something that may be taken or refused, usually something desirable

| |

Synonym in Pangasinan: Inpangaro - inter, langkap, alay

One - a grammatical word indicating a single thing or unit, and not two or more

Synonym in Pangasinan: Sakey - bukor, anggapoy kaiba

Ostinato /Steady Beats- a short pattern done repeatedly to accompany a song or a piece of any music.

Synonym in Pangasinan: Melodic Patterns- pan-ulit-ulit ya tono ẻd musika

P

Participate - to take part in an event or activity

| |

Synonym in Pangasinan: Akibiang - akikasakey, angiba, akibabali

People - human beings considered collectively or in general

| |

Synonym in Pangasinan: Katuowan - totoo, manaayam ed sakey pasen

Pitch – an auditory sensation in which the listener identifies as high or

Place - an area, position, or portion of space that somebody or something can occupy

| |

Synonym in Pangasinan: Pasen – lugar

Precaution - an action taken to protect against possible harm or trouble or to limit the damage if something goes wrong

| |

Synonym in Pangasinan: Manalwar - manasikaso,unarawi ed pakarisguan

Prevent - to cause something not to happen or not to be done

| |

Synonym in Pangasinan: Pantémpéy - pokpokan o pamatonda

Proportion – the correct or desirable size, quantity, or degree between two or more things or parts of something.

Synonym in Pangasinan: Katupag - say duga ya kaparehas ton baleg,

bilang o kabyangan ya balang sinansakey o

kawangis ya sakey bagay.

Protect - to prevent somebody or something from being harmed or damaged

| |

Synonym in Pangasinan: Protekta - bantayan o asikasoén

Put - to place somebody or something in a particular state or situation

| |

Synonym in Pangasinan: Mangiyan – mangikarga

Place - an area, position, or portion of space that somebody or something can occupy

| |

Synonym in Pangasinan: Pasen - lugar

R

Repeat - to say or write something again

| |

Synonym in Pangasinan: Uliten - gawaen lamet

Repeated Musical Patterns- are musical lines of a song that are usually repeated.

Synonym in Pangasinan: Repeated Musical Patterns- pan-ulit-ulit na

linya’y musika ẻd sarkẻy ya kansyon.

Respect - a feeling or attitude of admiration and deference toward somebody or something

| |

Synonym in Pangasinan: Rispito - panangitér na galang

Rhythm - a pulse, repeated patterns of long or short stressed or unstressed sounds or silences.

Synonym in Pangasinan: Ritmo – pulso,pan ulit-ulit na aligẻn ya andukẻy o

antekẻy, walay bẻlat o anggapoy bẻlat ya

tanol tan anggapoy tanol.

Rhythmic Patterns- are group of notes in v given time signature.

Synonym in Pangasinan: Rhythmic Patterns- grupo’y nota ẻd linyan

Round - done with or involving a circular motion

| |

Synonym in Pangasinan: Malimpek - timbukel

musika.

Run - to move rapidly on foot so that both feet are momentarily off the ground in each step

| |

Synonym in Pangasinan: Batik - mapeles nen akar

S

Say - to utter something in a normal voice, not singing, shouting, or whispering

| |

Synonym in Pangasinan: Betlaen - ibalikas, ibaga, isalita

Side - to move, or make something move, in an uninterrupted glide across a smooth surface, remaining in continuous contact with it but experiencing little friction or unable to get a grip on it

| |

Synonym in Pangasinan: Diking - gilig

Similarities- the possession of one or more qualities or features in common

Synonym in Pangasinan: Nanpara- saray awawéy da pareho

Silence- the period of time with no sound heard.

Synonym in Pangasinan: Anggapoy tanol- punto na oras ya anggapoy

narẻngẻl

Shadow – a darkened shape on a surface that falls behind somebody or something blocking the light.

Synonym in Pangasinan: Anino – andiket ya bengat lan bagay ya

nabubuo diyad bineg ya liwawa.

Shoulder - either of the two parts of the human body immediately below and at each side of the neck, where the arm joins the trunk

| |

Synonym in Pangasinan: Takeb - abala

Slide - to move, or make something move, in an uninterrupted glide across a smooth surface, remaining in continuous contact with it but experiencing little friction or unable to get a grip on it

| |

Synonym in Pangasinan:Karuskos - galosgos, karunyas

Song - a usually relatively short musical composition consisting of words set to music and the music itself

| |

Synonym in Pangasinan: Kansion - sonata, kanta

Sound- anything human can hear.

Synonym in Pangasinan: Tanol- bẻngatlan narẻngẻl na totoo.

Stamp - the action of bringing a foot down forcefully on a surface

| |

Synonym in Pangasinan: Kunsag - panangikutdang na Sali a walay belat

Stick - a long often cylindrical piece of wood or other material used for a particular purpose

| |

Synonym in Pangasinan: Turok - kagawaan na mautok na gawa éd

kawayan

Straight - extending or proceeding in one single direction, without bends, curves, irregularities, or deviations

| |

Synonym in Pangasinan: Maktek - aliwan bangking

Symbols - something that stands for or represents something else, especially an object representing an abstraction

| |

Synonym in Pangasinan: Panunot na marka - marka o tanda na

mangipapakabat o mangipapasabi na nayarin

nagawa no aliwa so pangikana na kagawaan

T

Take care - to be interested in or concerned about something

| |

| |

Synonym in Pangasinan: Manalwar - apigeren

Tempo- the speed of sound in music. It could be slow or slower and fast or faster.

Synonym in Pangasinan: Tempo- pẻlẻs o tantan na agos odino galaw na

tanol ẻd musika. Nayarin maplẻs o mas

maplẻs,matantan o mas matantan.

Texture – the thinness and thickness of sound produced by singing and playing musical instrument .

Synonym in Pangasinan: Texture – say kakapal o kaimpis na tanol ya

impatanol na boses o pautugtog na saray.

| |

Timbre- the tone color/quality of musical sound.

Synonym in Pangasinan: Timbre- klasi o kaabigay tanol ya arẻngẻl.

instrumento’y musika.

Things - an inanimate object

| |

Synonym in Pangasinan: Agagamil - kagawaan, gamit

Throw - to propel something through the air by swinging the arm and releasing the object from the hand

| |

Synonym in Pangasinan: Basyo - tupak, buntok

Tones- the high and low sounds of music.

Synonym in Pangasinan: Tones- tono ya atagẻy odino abẻba tanol ẻd

Musika

Try - to make an attempt or effort to do something

| |

Synonym in Pangasinan: Salien - subuken

Turning point - a time or incident that marks the beginning of a completely new, and usually better, stage in somebody's life or in the development of something

| |

Synonym in Pangasinan: Liberan - tetelekan, lilimpekan

U

Up-land - land that has a high elevation, or a region of such land

| |

Synonym in Pangasinan: Nipalandey - niatagey a pasen

W

Wheel - a ring or disk that revolves or is turned by a central shaft or pin, sometimes with a central hub that has radiating spokes attached to a circular rim

Synonym in Pangasinan: Dalig - bukel

Wood - a hard fibrous substance that chiefly composes trees and bushes and is found beneath their bark

| |

Synonym in Pangasinan: Kiew - tanaman, parti na tanaman

Won - to be the reason that somebody is first in something or receives something as a prize

Synonym in Pangasinan: Analo - unaan ya akagawa ed galaw,

sankarakepan so ginawa

Y

Young - having lived or been in existence a relatively short time

| |

Synonym in Pangasinan: Ugaw - aliwan matken, malangwer

Young coconut -

Synonym in Pangasinan: Butayong - malangwer a bungay niyog

BIBLIOGRAPHY

BOOKS

Onsiako, Maria C., Francisco, Maricel I., Carandang, Emjay Sheryll A., “ Shine With MAPE I” JO-ES Publishing House, Inc. 2009

Onsiako, Maria C., Francisco, Maricel I., Carandang, Emjay Sheryll A., “ Shine With MAPE II” JO-ES Publishing House, Inc. 2009

Flores, Maria Barbara V., De Castro, Abraham D., Ocampo, Aurelia C., Agda, Milagros G., “Brighten Up Your Skills in MAPE 2”, JO-ES Publishing House, 2011

Flores, Maria Barbara V., De Castro, Abraham D., Ocampo, Aurelia C., Agda, Milagros G., “Brighten Up Your Skills in MAPE 1”, JO-ES Publishing House, 2011

Urgelles, Ermeliza T., Chan, Ana E., Pastor, Esmeralda V., Arnau, Lou B., “ Sunshine @ A Journey Through the World of Music, Arts and PE”, 3rd Edition “The Bookmark, Inc. 2011

Arnau, Lou B., “ MAPE On The Rise”, Grade I, Print and Style Publication House, Inc. 2009

Arnau, Lou B., “ MAPE On The Rise”, Grade II, Print and Style Publication House, Inc. 2009

Battad, Lina M., Garcia, Elvira C., Limpin, Ma. Germelina R., “Sing, Sketch, Stretch Two”, Abiva Publishing House, Inc. 2005

Battad, Lina M., Garcia, Elvira C., Limpin, Ma. Germelina R., Cruz, GloriaL., Catbagan, Erlinda E., “Sing, Sketch, Stretch One”, Abiva Publishing House, Inc. 2005

Isidoro, Carmelita D., “The Disciplines of Life Through Music, Arts, Physical Education and Health Grade 1”, Wizard Publishing Haus, Inc. 2008

Isidoro, Carmelita D., “The Disciplines of Life Through Music, Arts, Physical Education and Health Grade 2”, Wizard Publishing Haus, Inc. 2008

Codog, Imelda V., Sinugbuhan, Baby Jinky N., Lagarto, Roel G., “Radiance”, Rex Book Store, 2011

Dungol, Mario, “Guese,-“Modern English-Filipino Pangasinan Dictionary”, Merriam & Webster Dictionary Bookstore , Inc. 1993

Jovellanos, Mel V. “Pangasinan-English English-Pangasinan Language Dictionary”, Corpuz Press, 2007

Borigas Lemuel A. Getting Smart Through Art( Preschool series) Book III:

Smartbooks Publishing, 2007

Copiaco,Hazel , et.al, Enjoy Life with Music and Arts, SD Publication Inc,

Dizon, S. Hernando, Sining sa Araw-araw IV & V

Granado, Normer, et al Musika, Sining at Edukasyong Pisikal III

Raul M. Sunico, Ph.D., Teresita L.Punsazalan, Musika at Sining IV to VI

Arnau, Lou B. Sunshine: A Journey Through The World of Music, Arts and PE. Bookmark, Inc. Manila, Philippines. 1996

Battad, Lina M. et. al. Sing Sketch Stretch 2. ABIVA Publishing House, Inc. Quezon City, Philippines. 2008

Emjay, Sheryll A. et. al. Work It All Out with MAPE. Asia Publishing Inc. Manila, Philippines. 2010

Flores, Ma. Barbara V. et. al. Brighten Up Your Skills in MAPE 2. JO-ES Publishing House, Inc. Valenzuela City, Philippines. 2011

Jovellanos, Mel V. Pangasinan-English, English-Pangasinan Language Dictionary. 2007

Cantalejo, Mirla N. et. al. You and the Natural World Series Science and

Health 2

Textbook Third Edition. Phoenix Publishing House, Inc. Quezon City. 2007

Coronel, Carmelita C. et. al. Science and Health 2 Textbook for Grade Two and Three. SD Publications, Inc. Manila. 2000

Domanais, Lucia C. et.al. Growing with Science and Health 1 Textbook in Science and Health for Grade One. Rex Bookstore, Inc.Manila.1997

Galvez, Jaime Z. et.al. The Health Curriculum in Philippine Basic Education Volume 2, UNESCO, National Commission of the Philippines, Roxas Blvd. Pasay City. 2009

Remo, Dr. Felicidad N. et. al. Wonders of Integrated Science for Preschool Level 2 and Level 3 Worktext. Saint Matthew Publishing, Quezon City. 2008

Tadeo, Milagros C. et al. You and the Natural World Series Science and Health 3 Textbook. Third Edition Phoenix Publishing House, Inc. Quezon City. 2007

INTERNET





.ph



-----------------------

2

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Gloria M. Allura

Loretto C. Viray

Christoper G. Macasias

Geraldine T. Raon

Leane B. Boston

Oscar A. Flores, Ed. D.

Rica A. Perez, Ed. D.

Sherwin William C. Pagal

Grace Ann P. Yungca

Rose H. Radin

Charity R. Onzaga

Araceli P. De Vera

Bienvinida C. De Leon

Doris Dee F. Notario

Nita C. Caolboy

Marlon B. Ecol

Winton P. Sagun

Grace Ann P. Yungca

Violeta P. Salazar

Joel B. Bollezer

Santino B. De Jesus

Noel A. Gerolaguin Joaquin C. Reyes

Sylvia Manlongat

Mary Joy C. Agsalon

Neila U. Ferrer

Fred V. Balmores Brenda R. Cayabyab

Dinah C. Bonao

Nova C. Macaraeg

Alpha May T. Kangah

Grace Ann P. Yungca

Arlene D. Niro

Reynaldo R. Tabuyo

Arturo B. Quiban

Grace Ann P. Yungca

2nd Floor Dorm G, PSC Complex

Meralco Avenue, Pasig City

Philippines 1600

(02) 634-1054 o 634-1072

imcsetd@

Say ayaman tan eskuwelaan ko, mauksoy tan arawi éd pakarisguan ko.

shaving lotion taba

alcohol panagékal na kyuteks

masamit pabalingit na kawes

shoe polisher akabote na danum

asin panagpabatik na bigis

Ag Lilingwanan:

Wala ray kagawaan tan ikakana tayo éd abung na nayarin makarisgo no naangob o nainom.

B

Makapuldak

C

Makasugat / Makaputot

Ag Lilingwanan:

Saray kagawaan na de-kuryente ét makana balét no aliwa so pangikana nayarin makarisgo.

Ag Lilingwanan:

Saray marka na pakabat so manpapanunot o mangibabaga éd sika tayo na posibilidad na pakarisgo éd pankana na produkto.

Ag Lilingwanan:

Tumbukén tayo ra so népég na panagkana tan panagyatol na makarisgon kemikal éd abung ta pian makaiwas tayo éd disgrasiya.

Ag Lilingwanan:

Makaiwas tayo éd disgrasiya tan peligro éd eskwelaan no tumbukén tayo so dugan kagagawa.

Ag Lilingwanan:

Diad lénég na gagawaén walay ray népég na tutumbukén ta pian makaiwas tayo éd disgrasiya.

Ag Lilingwanan:

Saray népég na tutumbukén éd eskwelaan ét importante kanyan dapat yon

a tumbukén pian makaiwas éd risgo.

................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download