Paoloventi.files.wordpress.com



DEMOCRITVSJUVIVISCENS:SivcTITA & PHILOSOPHICDEMOCRITI..AuthoreJOANNE CHRYSOSTOMOMAGNEK O,Burgundo Luxoviensc Patritio,Phi.losopho, Medico, & in UuniversitateTicinensi Regio Medicin?Proseflore,Editio ultima;<&&*&&&&Hag ?- Comitis,'ExTypographia ADRIANI VLACQ^M. DC LVIH.EXC ELL ENTISSIM ISENAT USMEDIOLANENSIS?quissimo PrxfidiD.OCTA VIANOPi cenardoJ. C. CremonensilVuJlrifsimts ConsultifsimifqueSENATORIBVSD.ALOYSIO BELCREDIOJ. C. Ticinensi.D. JO:BAPTIST? BONETTOJ. C. Cremonensi.D. PETRO TETRACINOJ. C. Laudensi.D.JO;ARIAS MALDONATOJ C. Hispano.D.OTHONI CAIMOJ.C. Mediolanensi.D.ANDRE? ALIFEROJ.C. Mediolanensi.D. MATTH?O B I M I OJ.C, Mediolanensi.". D.JO:D. J O : BAPTIST? CANTONOJ. C. Alexandrine *D.ALFONSO DELRIO NORIEGAJ. C. Hispano.DFABIO FRANCISCO DUGNANOJ. C. Mediolanensi.D. GUIDOBONO CAVALCHINOJ. C. Ticinensi.D. CAROLO PATELLANOf. C. Mediolanensi.D. AUGUSTINO NAVAR.RO BUREN?J.C Hisp.It : Chrjfostomus Uugnenus immor-Ulcmglomm P.Patr e s&fth &?$> <&&* &f& 6??ft^MdJ? <fc?rf? 6e*^c <2tA39 <&*$Patres Amplissimi,COnsecro vestro nominiphilosophise me? primitias, q u? vobis prius desiinat?sunt,quamnata?; iis singulars uniuscujusjue vestrumadoraturus eram virtutes , atnunc insigne mihi a vestra munisicentiacollatum agniturus beneficium; quo scilicet me inemeritorum subsellia evexistis ,dumRegium nominavistis,Profefforem, & honoratio, mentismeis majori , auxistis. Sen tio satis , tanto pltss a me expectari ,quo gradus major est,in quo mecssevoluistis j neque vero faviftis,ut ignavia otioque torpe-Km } fed quam ab uno^uoquevestrumgravissimam accepiadhortationem, dumadivisingulorumdomos,beneficentiffirhasin me manus venerabunde delibatnmsividerem,utfpei de me concepta, responderent fatta , cxplerem -que omnium expettationem , h?c in -quam admonitio , ita inseditmenti,ut vires animosque dederit,ad reserendos Elysios,redivivurnvobis stituro Democritum,cujusiapientiffima doctrinajamdudum interpretem sibi expofcebatvel apologiam. Reveracum amicorum suasionibus adductusfui,ut ab physica quadamtractatione typos lacesserem,diuanimo fui inter varias designations fluctuante : Dum itaqueanceps animi consilium meumexcutio, id quod Severius iileBoetius ordinis Senatorii , triuphantisq;tog? sapientiffimurriferculum , sib in carcere detent oconticontigissesinxit^cum philosophiaipsacolloqui , id enimveromihiinmuseopeneaccidit, veterum<uniorumque Sapientias audiredifceptantes : ilia quidem obsoletisvestibus iobscuro vultu,vixquehumani quidquam ob lutum, & squallorem retinente,h?cautem loquacior, comptula& fastu pene tyrannico superbajat ubi antiquior seniorque sapientiaplurimaaquaserenumsibinativumque vultum sorditieabjectarestituir, tune enimmajeltatisvisa mini est peneadoranda:,unumqucproseadduxitargumentumiquodscilicet propiororigini , aitern? scilicet veritati^20 ea minus aliquanto quam junior Sophia aberraret : Atomoiumqueopinionem, veluti grange, palmariumque mentium humanarumopus, produxit in medium , rdiquitque mehacAto-Diorumcogitationedesixum.Eafanesane digna visa est, qu? ab ipfiu s _antiquioris Sapienti?oreprodi— rret, appositumque vobis muntss?—culum duxi, turn, quod id opu s anullo hactenus fueiitpertractatct(Sennertiis siquidem qui uno ca—pitedeillisagit, atomosnequaquam? fed minima physicadariprobavit^ tum etiam, quod subtilissim?indagationis , in pr?siruendisprincipiis, & ad siabilienJamdoctrinam , elicier.dafqueconsequentias , plurimumliaberet. ,Resardua tfi^etujlUnovitatendw,nofts axtontatem, obsolete nitorem , obfeuris lucem , pfttdltisgr/ttiam , dubusjidem , omnibus vetonaturam, & naturafua omnta : itaquettiamnon ajftcatis voluljfe pulcbrumeft. Non explebo unquam, velassequar exquisitissima Democritisenfa , fed sicuti pueri olinvrepandisulnis Rhodii Colossi digitosmetiebantur;itavastashu-/us ingenioruai Phceijicis cogititiotationes,veluti pumilo nifu amibin a me perspicietis; Democrituinitaquelucinostr? reltituereplacuit , 8c tanto Philosopho adceleberrimum totPhilosophis seculumesse admissionalis , vitamillicoricefli posthumam, mixtasqieminuttssimis cineribus e;'uscorporis aromos ; abantiguorumrudetibus, rogisque eruere sumconatus : impersectum sane f pirat, lucisque hu j us usuram ab vesti?protectionis aurasibi cxposcit,c?teroquisifavoredestituaturvestsocombureturiterum,satoqueillisubjacebitacerbissimo,cjuodexsuscuatumimpiis ritibusab Erichthone cadaver , dequoeloquentissimus Poeta Lucanus.Vadit defunBus ad ignes.Abfit boc omen:fovebitis enimviium legisiV.torem, Senatus Abdeiitaniprassidem, divina?que , siHerculem consecramus,nobiUtatis; amicum Medici , scientixqueflucuniversalis virum doctiomnesi apud quod id forte promovero,ut illorum aliquis excultiorisingcnii id perficiat,cui principiumdedi. Vosinterea, PatresConsgiuptI i conatibus meis favete,dum aliic?los integros,foricontentioncsi'medelarumquevoluiriina vestris arisappendent,Atomumetiam inter ea donariaadesse patiamini. Valete,Ttc'mi R(gii,prid. KsU Maji ,'^??o,M.DC.XLVI.SyllaSYLLABUSDifputationum, &Proposirionumde Atomis.Prolegomena.j Efteritivita,pag. t6 Libri a D tmocritoscripti, I Jj^I Tejlimonia dejapimtia , &'Js do&rinaD tmecrtti. 24** Invent a Democriti. - 32SjntpJ?sde??rin<eDemocrti pro atomic 4Diftributio e^usdem deftrin* per capita.4*lrafdti* ad Ltclorem- 4 JDEMOCR1TUS REVIUISCENSfive1D ? A T O M I s.Imitmmtum totiut Optris^jtts dipibuttio,Qf method***: 5°Di SPUT ATO. TiAn detur mattria prima dhirsa ab tit*ramw ? 13Syllabus.Definition!!. 5-3Pr'mcipia, '54PoftuUtat , 5*C a p u t. I. Ekmenta ejje materiampr'tmam. $yPropositio. I. Qtaiuorsunt materiapnm*proprieties , ab ipja infefarables : prima , ut sit primumwniufcujufqtte ctrporUsub)cElum : se*cunda, ut in omnibus eorporibus natural/bus eadem reperiatur imjse : tertia,mtsitingenerabelis, & inconuptibilts :quarta, ut in ipfam corpora omniaperdiffolutionem ultimem refolvantur.Propositio. II, Elementa sunt primumtiniuscuju/ytiecorporissubjeBum : intmnibus corporibus naturalibus, eaiemreperiuntur ineffe \sunt ingeneralilia,& incorruptibilia : quodlibet corpus inipfaper dijsolutionem ultimam re/olviiur.6oPropositio. III. Elcmtma sunt mat eritpnmAj 78Propositio. IV. Mat eria prima, qummAr'tsioteUs proponit ex ?gyptiorummente, emnino inutilis tfi, twmph)sico,tum medico, " 79Ca.Cap ut II. De natura, riumero , &froprietatibus elementirun , juxiaXxmecritiplacita. ' g0Propositio, V. Quatuor/??; Neoteric**rum de Elemmtis opinion:* p *cifuoe.SlPropositio VI. Element a]uxta Dtmecritiplaciiadesinire. g^Propositio VII. Eltmmtum non cent ,ponitur ex materia,& forma, 8$Propositio V 1 1 1. In quovit element'tviisuntprimario cor.sideranda. Primo , molessuhsiantinlis corporea: s?cundo , qua In ai prima : tertio, appetentiamixtionis, Secundario autemelementa conttmplanda stint utpanesunherfi,& utmobilialocaliter. 91Propositio. I X. Non est satis probatuma philo/ophis dari quatuor thmenta,Propositio X. jiir non eft elementum,1 10 ?Propositio. XI. Daniurti\ztantumEkmmta: Terra, jiqui, Ignis. 117Propositio XII. Definitions primammqualitatum,al Arisiotekletradtt*, snnt improprioe , (juare aliai afferretentavi , Dcmocriti flacitis confortmet, iiOCaput III. Satisfit tijeBionihttcontra superiorem Democriti doctriznam, I2SObjeEtiones coni ra incorruptibilitatem,&\ numerumEhmmtorum. 129ObjtSsionet c ontra temarium ehmento*rumnumerum, 140Propositjo XIII. Aer cant gravitate,& levitate. 144Obj'Sti* contra acrisindifferentiam. 1 s J, , DlSPUTATIO II.De compoptiont rerum ex atomit. j$jDtfinitioms. I j 9Principia. 1 6 1Posiulata. 165C a p u t.I. Sentential cekbres de compofitienecontirtui, 16$Propositio. X I V. Continuumnon conesiat ex punBis mathematiiii .,? 1 64Propositio, XV. Continuum non centponiturexpanibus, &pun?lis mathematkiisimul.? 1 6JPropositio XVJ. Continttumnonconflatex simplici mtitat ante divifimemindistinct*. 168Propositio XVII. Continuum noneonflat partibus/yncategorematice infinit'uflnilis. 1 69Propositio XVIII. Nntr.erus partiumimtinui ion eft sicuti numeri fin'tipopbiles, 170Ca put. II. Q/tod omnia ex atemi(on/lent. 173Propositio. XIX. 'Ventinuum compniturextAtomis,five, corpusculisfinitis numero,adoequatt interfe disiin -Bis , ctrt* & determinant arm . 1 74Propositio X X. uitemi definitionentdare. 188Caput. III. De Atomorum proprie-Utiiut, 193Propositio. XXI. Omnibus lAtorr.isconvmit triplex mebilitas , frima ra*tkntuniversi ,secunda ratione vacui,tertia ratione mixti. 1 94Propositio. XXII, Datur sympathiainter Atomos. 196Propositio XXIII. Tie Atomorumparvitate aliquid conjifiura afjequi,204.Propositio. XXIV. zsftomis aeris injitumeft, crpropium cum alii sunirinunqttam, ?°8Propositio. XXV. Quemodojehabeantigw* , aqueoe , C terre* ad uniwem,determinare. 2ioPropositio. XXVI, lAtomissua inestsigura. njExamen doBrinoe Vlatomicoe it ehmen torumfigurh.115Propositio XXVII. *Aimislgne\s j?-guram apgnareex D^mocrito. , i^oPropositi&XX VIII. ^Atomorum terrearumfiguram ex Democrito determinate, a 3 9Propositio.XXlX, <Atomorumzquearumfiguram determinare, i49Propositio. XXX. De ^Atomorum ae ,rearum figura juxta Demacritum pronunuare,i s 6Propositio. XXXI. Mof.ts Atamorumad figuram pottst explicari analogies. 1 59Ca put. IV. Demixtiane, &disso!ustime Alomorum. 167Propositio. XXII. lAundi genesimexclicare per Atomos juxta Dontocritum,267Propositio XXXIII. Modus agendi Atemorumeft triplex : Primus perintrusiontmsuiinporos : Secundus perfropagationem qualitatis in spat10 libere: Tertius per inbibitiontm qualitatiscontrari*. 278Psopositio. XXXlV. Modum , quoAtomimiscmiur, explicare. 28 JPropositio, XXXV. Pluressunt mix-- ticiumgradus , unaordinaturadperftUiorem,(ST mixta Jimpliciora perft.Simtm funt materia , mixtifqut plurimiinfant pori qui ab Atsmorunjeriatim pofisarum connexion oriuvtbabent, ' 288Propositio. XXXVI. Explicatur dissolutiomixti ex democriti priticipiis,Democritus Docons , Jive partidigma explicandi ardua qu*vis percnrpufculorum doEirinam, joyThemaPhilosophicum. 305Status quoestionis. 3° 6Jnveftigatio generalise 3 06Color,five adapt ado- 3 °9r\efolutio quoefiionis, 3 ' °Anmtatfanes. 3 ' ltyjlexio. 3UCa p u t. V. Diff.cultatum in tjuoefiiontcmtinui solutio ex proprijs atomorum'principhs. 3?2Stminarium Rjjponsionum ad argummtaMathematica. 314Lemma. I. Mathematica alstrabit abcmnicmm mat a in, &fubjecto reals. 3 1 4Lemma. II. Dhifibilitat extrinfecttnm infert dhi/ibilitattm intrwsecam^1 16.Lemma, I 1 '? Ne? sunt txpendend*aitiontsphyfica regulis Geometries!, 317Objectiones Mathematics. 3 1 9Oblectio. I. Dc Triangub, 319Objectio. II. De Quadrate. 321Objectio. 1 1 1 .De Circuits cmcetricis.iz 3Objectio; IV. De circuit tctragonijmo,324Propositio. XXXVII. Problema, Me<niscum,fiie lunulam quadrau. 3 17Objectio. V. De linea conchili. 330Propositio. XXXVIII. Dantur line*quafroduft* ininfitiitum,/emper maigx,ac magis accedwt,nunquam tamenvel intersecatfe,velsetangunt,&qu%*VKalitinde distent magis, (sr magis, ininfinitum, nuxquam tamen ultra certadijlantia aseinvkcabejsepoisiint.i 30Scholium, iii-Objectio. VI. Dt contaBu globi , &plani. ?3<yObjectio. VII. De lineis infeeabilibus.Propositio. XXXIX. Ldlut quadratiesi incemmensurabilt longitudine cumdiamitrofua. 331Objectio VIII. Dt tngvlo contaBus ,iSangulo acme. 341Propositio. XL. In Atemo ABC.;otesldefignari pars B , qua majores , &majores ininjinitum in tadem alarmABC possum tss afignare, 341Objectio. IX. Demoturotx 348Ob|ectio X . De ctmparat ime major n, &minoris cxtmfionis. 3 f 0Objectio. XI. De luminis propagations. 371Objectio. XII. T>e iliuminatiene ginObjectio, XIII. Dt continue, &ttm-Jm. inObjectio XIV. Dt qttantitatt: ration. 358Objeaio. XV. De indivisiiilibus fimuilunBir.357^360Objectio XVI. Jtgvtmmtum ^??#-n'<>- l$%ad\6oObjectio. XV II. Contra indivifibilitsttmatsmorum.360Cai-ut VI. Bjpnfa adOhjeBionissingularum atomorum doBrinamimpugnantet. 36 1Objectio. I. Pro ^Arisiotelisttxtu 363,it calt contra id, quod diximus proposJlt,x6. t etraedra non posse rephre locum. I6*Piopositio. X L I. Tetraedra non replentlocum salidum. } 64Objectio. 1 1. Dt %Atom'u, & vacuabtmocritl. 3 70Objectio. III. Dt mlxttonis imperfections, n 1Objectio. IV. Demotus tmport,rarefaliione, condensation? , inttwfione,(fremifione. $jlDlSrUTATIOlII.Deconsequentiis pr?cipuis ex Demo ?criti philosopb.il deductis. 3 7 jDefinition*? 37 jPriucipia, 374Pojiulata. 377Caput. I. Demotulocali aiomontm.377Fropofitio. XL1I. Qiiamvis aimil tiacbettt gravitai & Uv'-tai ptpularis,' mhilominus tamen non daturgravitai,ties ut liXitatfiriBe , & pbiiojophkedicta. 378I'ropositio. XLIII. Motus localisesentitds permanent, tseafimtA in naturaJ&sttccejiivam connotationt,cnjtticausacausafroductrixeftslu impetus.^yObjectiones. Contra deih'mam Dcmotcritidemotulocali. 59iObjectio. I. De mow tardijsimo , &wlocifsirr.o. 393Objectiones. II. Dequietibus,& [althbus, five transmission! jjraiicrum utntranfeundo per medium. 394.Propositio, XLl\4. Circulars motus inlohtationt tripliciter fertur , motuJcilictt progressive-,motu rtgrefsivo.tsrcirca centrum major : au tem eft retro ?cefsioinmajoricirculo ,. quam in mitiori.397Objectiones. III. Desuctessime motui.Caput. II. De rarefaElione,(? condensa."timeJuxtaDcmocritum. '407Propositio. XLV. Rtrttm quotidiamtusus rarefaftionis , & condensationsnaturam oslettdit. 407?ropositio. XLVI. Vnica atomus finerarefaSthnt,fintmfl<nione, autntfroduBionej,oteft naturalists occuparema\erem , (3' majorem locum in infinitum.410Propositio. XLVll. Qgamvit admit*ti debeat al!qua in natura rarefaEliowpTopritjlifta, mHa tamm daturfrefriap*opria,& legitima : five omits rartifatliofit per intrufionem atomorum,condensatio per extrufionem. AteObjectio. de multiplici experientia, quavideturconcludi rarefaciit,& condensatio. 41 oC A p u t III. De alteration , inte?-si?ne, &remii]Jone qualitatumjuxtaDimtcritum. ax 8Propositio. XLVIII. Potijsma corpo.rum alteratiofitper ordinem, &pofi .tionem multiplictm atomomm , remisssioperjolutionem ordinis: 42 9C a p u t, VI. De Colortm gentrationejuxta'Demecritum. " 438Propositie. XL IX. Color est lummintemum corporum ah atomis ipneisdiffusion , dr per almatomos resrat$um. ^, gObjectiones. ^xGonclti/?o totim Optris. 4j 3PROPROLEGOMENASiveAnteloquia , ad doctrinamDemocriti de Atomisautorandam, & meliusintelligendam.CUm primogenitam inteiomnes sapientum sectasAtomorum Philofophiamrestituere designaverim tejusque opinionis famam millccalumniis obsolctam vindicare,opcr? pretiu m visum est, anteloquia qu?dam pr?mittere, inquibus curiosus lector de vita,moribus,scriptis,ingenioque illius,quieamsententiam accuratissimeomnium pertractavit,judicare posset ; adde quod necessariumstsit, selectis autoritatibusostendere, legitima fuisscillius institutoris placita, qu? ame deducuntur, turn majorisdaritatis gratia universam insynopsi,synopsi, tanquam in thefibus,unoque aspectu colligere opinionem,& tandem in pr?fatfonead lectorem de hu jus ternporisphilosophis, deque meoinstitute pauca diiTerere.Prascipuusatomorum patronus suitDemocritus, quem Abderitemali;, alii Milefium vocaverunt :hos inter suit Blancanus int htonologia mat hematicarum.llle est Democritus, cui risuminsanum affinxere Utteratorumplebs, hujus vitaminnocentisiimam,mores probabiles, subti-.lissimoslibros, stupenda inventa,laude mentis minora, doctrinamquecuriosam, ?que ac.facilem, paucis his projegomenisaccipe.2DEMOCRATIVITA.Uantum authoritas hominumopinionibusimponit,ji rantum nosse interest authoremeorum,quaiadducunturin medium; ob idplurimos de rebus a Democrito gestis,scriptis , dictisve consului , uttum meai,tum aliorum cupiditatisatissieret. Cranes honorisicam de eo faciuntmentionem: ut Hippocrates ei co&vus, Aiifioteles,Tbtophrastm, ?lianus, Seneca, Con/lantinusC?sar, P limtts , Iulianus, Lucretius, Plutarchus,Eujlatius, zsfthmodorus ,<LAthen*us, Diogenes Lacrtius, Lucianus, Apuleius, Petronius (^Arbiter, aliique minorcsliterarum Genii, quosposttantanominalaudarenefas sit.Anteannosbis mille supra 166, velsexcentis octogiota post excidiumTroianum annis , ?tem? mentis Numeoduomolitum est ?disicia ; ImperilA scilicetj D e ii o e i m, .scilicet Romani fundamenta jecifc dictatoreI. qui Imperatores reserretcreato , & sapienti? colossum erexit inThracia efsuso in lucem Demscrito; utdumcaputorbisc?ter? genti human?jura diceret , Democritus regnaret inomnium ingenia. Non parum cqntulitad erigesidos animos ejus nataliumsplendor, qui plerumque circumstan-- tium pomparum familiaritate altas cogitationesinspirat, designationesijuemajorum gloria non indignas instillat.Invenit coelestem nobilitatem domi ;erat enim Herculis ex fratre nepos , uttestatur Abderit? Epistola ad Hippocratem, ex Oenopidis familia s reperitopulentiam pr?terea , regios Philosophospatris domesticos , penatesMonarcharum hospital it ate inclytos,celebres sapientum conventus foris ;& ubique addiscendi opportunitatem.Cum Xexes apudDemocritipatremeflet hospitatus , regiomunere gratiamilli rependit; Is doctissimos Terfts ,quos ob reconditam sapientiam Magosvocant, Chald?osque Astrologi? peritissimoshospiti suo reliquit , qui Democritumdivin? ccelestisque scienti?mysleriis initiarunt , ?c cum vi vacis ingenii3genii juveni admirationem sui secisient,sivesua revisendi cupiditas consiliumcorrumperet,sive quod omni ratfonecumulatam sui discipuli sapientiarnoptarent , exterorum ingcsscruntcuriositatem . Patre ergo demortuo ,h?rediras Fratribus tribus divisa est,quorum minimus natu Democrjtus ,minorem ultro sibi proposcit portionem: E3 peregrinaturo erat accommodata,utpote pecuni? vis , qu? centum auritaleota , hoc est , juxtaplurimorumcalculos , fexaginta aureorummillia facile ex cederet. Sed quamviseaekctio in fratrum commoda videretur,suspicione tamen vexarunt Deniocritum, quasi subdolose molireturaliquidi adeo ambiguetredtturingeweft.Pr?ceptoribus itaque suis vi? ducibus,consuluit in ?gypto Gymnosophistas,sacerdotum Geometriam audivit, & ad interiora Asi? scientiarumingeniorumque triumphator penetrans,Chald?orum principes per totamPersidem investigavit,tum reflexitse ad Arabicum sinum , ubi sacra civilis.que doctrina felicioribus auspieiis excolebatur. Vidit in India quidquid Magorumarx potenti clauderet , qnam4pcnc fabulosam nimio miraculo fkcitPhilostratus : congressuquecum litteratishiscehabito, lustravit?thiopiam,&ubiquepcrspicacis ingenii, honest?quelibsralitatisvestigiareliquit.Enimveroregressusin patriam , omnium eeens, pr?terquam doctri n? , Damasu mfratrem patri cognominem , patemo inse animoestexpertus; Illeenim fundi'h?res patemi , copiosissimo reditu sublimemOenopidisfamil?gradum alebat;dum purius patrimonium, sed quodideo facilius effluit , auruna scilicet cufumsignatumque paucis annis Democritusexhausisser.Quod mille minis , invita Minerva ,studium vix delibantpueri, id etiam adolescentiDemocrito ita placuit, ut involuptuariam domum, qu?hortapatemilque?dibus sere adh?rebat, secederet, quo commodius in eo silentiolibris natur?que contemplationi dederetur;revera ita desixus erat in cogitationeanimus , ut licet sacrisicium juxtaOrphei pr?scripta Deo Pani Paterappararet , non adverterit , nisi tum demum, cum monitus suit , facienti assisteret.Hocexcolend? mentis studiumquod voloptatis adoratio jurentuti a-Jeoincommodo, quod rei augends: cupidiVita.f5pidiras , qu? virilem sere ?tatem fascinat, nulla ratione potuerunt minuerc,ao. extremam usque senectufem servaviti ttmttim interest pulcherrimi olio afucris affue/cere. Auri pecuniarumquecontemptor,quam qui maxime: divitiatmim, ut ait Seneca de providentia ,^tamftamonus bona mentis projects.Italics: sect? princeps suit Pberetyies, cui Pythagoras , & deinde Telaugesfilms , tanto parenti non impar , in Phi-Josophico regno successit ; sceptrum.deinde Xenophani datum , postea caputrenuntiatus est Parmeriides , post huncconscendit pulpitum z?? Eleatts , deinde Leucippus, qui moriens Democrit$locum cessit : antequam tamen has partesobtincret , rempublicam administTavitpatriiconsilii arbiter, leges fan-Jit ,optiraafque confuetudines 'nvexit iita, ut totius Civktatis curam oculos.que in se converteret , &instar coelestiscujusdam numinis coleretur. Verumcum innata confirmataqueper tot aniiorumcurricula discendi/cribendiqueCupiditas t- eum publicis negotiis noalaro subtraheret, qu?reretque solitucJines,sepulcris prxterea frequentan-<iisnon abstineret, ut exploraret imafiinationisvires * felicem specierum vUA 3 J&bis6 Democritilib ilium opinionem explicaret, rarafquevulgaribus ingeniis disciplinas ere -deret , in dementi? suspicionem venit :neque satis ab ea suspicione ilium vindicavitHippocrates, quinetiam Seneca populari errato sit affensus. Divinosenis nostri judieio absglutus est , sapienti?quecumulatissim? renuntiatus,quippe qui non seipsum modo, verumetiamsiquem alioqueretur , sapientissimumselici contagione faceret.In ea solitudine libros conscripsit ,quorum syllabum connectam i chymicisvacabat operationibus ; natur? ex-,plorabat in plamis vires, astrorum naturammotusque contemplabatur: ibiipecierum visibilium effuiiones, quibusaded ?tas nostra gloriatur , adinvenitprimus ; neque alia ratione frequentataab ipso sepulcra crediderim , quamut obscuritatis favore imagines rerummelius detegeret ; illapsazenim perforaminain obscurum species in oppositisparietibusalbisproduntsese. Astrologiamcalluit quam quimaxime, p!anetarumquenumerum septenariononlimitari pronunciavit , authore Seneca ;nostrisque ideo hujvis seculi Kepfeleris,Gahloeis , Schemeris, Reitenifqueynlmzm.pr?ripuit- Pr?dixit plurima qu? divinitatitVita; 77mtatis famam honoresque etiam conciiiarunt, quod effectus naturales suitex cusis futuros pr?cognosceret. Eteaqu?nunc arcana pro plantis herbifquefuandis , inscribendisfoecundandisquea plurimis tanquam nova venditantur,Democrito adscribi debent , testeConstarunoC?sareinlibrisdeagricultura:lac, ab Hippocrateoblatum, capell?,qu? primo pepererat, 8c nigneesse cognovit . diligenti? curiosissimo miraculo.Imo ut aliqua a festivo Philosophosubdamus minus severa , puellam Hippccratiscom item, Virginem primo,sequentirero die foeminam salutavit,qucd nocturn? deflorationis vestigiainejusoculis perciperet; invisa generis humani dimidio fagacitate.Facuodi? erat gratissim?, qu?queanimos devinciret ; qui genuinus esteloquenti? character , unde in privatisettam sermocinationibus ea afferebatsermonis condimenta , ut omnefastidiumabessct, arteque suit adeomirabili , ut, quod natur? vires superat,mortuam Darii Regis conjugeraad vitam revocare lugenti principi,consolationemque oranem respuentipromiseiit : audivit magna cupiditateA 4 audax8 Dem OCR-it iaudax propositum Darius, recepiiquedaturum se quidquid ad inseros relerandoscssetopus;petiitaRcge, iriumnomitia, qui lux'Jsent minquam: tiactabilioremqueRegis animum ca propositione, qu? communem ho annumsortem explicat , itasolatus est,ut quietedeinceps desideriumconjugispcrtulerit,nihil i-ageniosius eo artisicu adinvenitunquam Rhetorica , heclulianusinEft II. ad Ammnum. Morumpr?tereaintegritas pudicitiaque tmta , utrationibus exemploque rarurr. venerisusum commendaret , ut post Plinium ,ait Rodericus a caflro , I, l. ?. 4. denaturetnulierum : unicum e conjuge siliumsuscepit Protagoram A bderitent , qui apatris sapientia abfuit , quantum a riropuer,?/ testaturMliavu!, lib. 1 . c. 1 3 . Fateturequidem Laertius , Protagoram ,.Dwwrw/auditorem, sedparencem asftgmt,y1rte?nonem ; Apolhdorut , &Dionin Perficis M<candrum. Protagoras tamer) quamvis tantum a pr?ceptoris, velPatris sui Democriti abfuerit sublimitate,Sapientia, vocabaturtestePhayorino,elogioplane insigni, quodunicainforraatum viventemque sapientia celebrat;eumque valde suspexit Plato,-? ui ei djalpgum inscribit , & Apule/us9inapoFog.&inflor. I. 3.Katus eratadamieitias Democritus,unde & Hippocrati medicorum Principipercharus , quo etiam nomine venerationemapud pr?cipuos medicinx▼indices meretur : Philolaoususestfamiliarissime,cum Leucippo doctiulmamamicitiam coluit : atverononni-1iil simultatis fovit in Anaxagoram,cuem insecutus est publice, quod sibiopiniones de sole , & luna arrogaret ,quas a Democrito mutuas tantum habuerat, eafque a priscis ad se deri vatasingenuo fani? contemptu consessus est :dignus plane cujus glori? consultumsit , qui ita antiquorum dignitati favit :c?terum pr?ter eam simultatis occasionem, aliam reserunt; Anaxagorasab tanti viri consortio auram captan*popularem , ilium iis horis adivit,quibusnecessitas unumquemlibet ossiciosisurbanitatibus deeffe cogit ; -exculatumergo colloquium est i quamrepulsaminique ferens Anaxagoras , in suicontemptum reflecti cxittimavit; sedpr?ter slilorum digladiationes , nihilcruenti hxc inimicitia peperit : pluriumpr?terea familiaritatem fovit ,quod scveritateni vit? ,scientiarumqu*profundissima arcana, mitis lepoributA j conIO DlMG- CR1TIcondiret , & facetissimus idem idemquegravissimus videretur: pr??erea tot gentibuslustratis , tot ingeniorum concursationecicur , excultulque animus , facilitate ad .<lioriim genium inflectebatfkfe.dutenim suns, qua prater ivftitutioitema puero urbanum fle\ibikmqtte reddunt, gerere velsua velaliorum negotia ci-%/ilia , & nationes luflrare.Socratis ambivit colloquium , &-cumLyc?i contentiones secissent Athenisnomen , illucoccultus ingeniorum doctrin?queexplorator penet ravit , gloriaquam in illo litteratorum theatro tulissetspreta i voluptatem pr?terea maledicenti?, qu? viros in litteris illustresnon raro titillat , ita aversatus est , utinnoxiis facetiis solummodo luderet ,serenoque potius vultu prodiret in publicum,~quam (licet aliquantulo temporeid abeo sitfactum) ut effuse riseritsemper, quod inepte quidam existima>runt , hoc enim viro in Civitate suaPr?sidi ; Legiflatori , Principi , Philosopho, omnem abstulisset authoritatem, & qui , ob secessum solitudinisqueamorem , dementi? est accusatus , obridendi sine ansa consuetudinem stul-*issimus levissimusque mortalium efsetasstimatus, tantum abest, utsafientia,11itrpus JapientU , Philtfephia , inscientistfmtathles , ab Hipprocrate , Abderitani*quos inter degebat, &Anaxagora essetJaTutatus, aliisque nobilissimishonesta?tusubiquefuifl'et elogiis: furorem potiusquam risum ipsi ^Atbtrueui , dr S#-neca adscripsere , deditque inter alio?Aristoteli occasionem , tantum tribuendiin problematibus bili utrique , propr?stantioribusingeniis,Desecisse senio testaturLaertiusipenefurentem sub vit? ultimam periodumscripsitAthenxus, & ille quidemodore panis ilium triduo vicam protraxiiTe, dum Cerealia celebrarentur,neejussorores funeris causa ab c?teromulierum conventu abessent i hie au ?temaereomellefovisse vitam narrat inlapientum coenis, lib.a. c.3.reveramellePythagoricorum more delectabaturDemocritus : Pythagor?i enim pratermel pani adhibebant omnino uib.il ,Rogatusque Democritus. , quomodosinitati providendumesset , si exteritra ,inquit , tie* , interior* meUe irrigentur.Suam experientia valde favorabili cor*.firmavit opinionem , vita ad centesimumnonum annum prorogata. Sedenim lege cautum erat, ne, quipatrimoniumconsumpserat , sepeliretur, vivens12vens itaque (ibi justorum funebriutnjus recuperavit Democntus , recitatopubliceeximiopalmarioque opere ?uo,quoddiacosmummagr)um,seudemundurufhsystematibus composuerat, undenon sepultur? modojus, verumetiamquinquc aureorum millia pro lectur?su?honorarioobtulit,eiqueposit?sunt statu? , quibus peculiaris honorhabebatur , culiqucin ejus honorerilnummi. Senatus populique Abderitanipublico luctu ingenti pompa elatusest. H?cfuitDemocriti vita, hicsinis.Quoad ejus personam , babitumquecorporis , ut hoc annotationis a em usFhysiognomicis , & Metoposcopicis,paucaannutavi. Ipsc Dcmocritus (aitHippocrares in Epistola ad Damagetum) Sub ampla , ac bumilima platan*sedebat investe crafa;citrahumerosdefinente, solus, difcalceatus , Juperlapideafide,valde pallidtts ac macilentus, prcmiffkbarla. Lusciosis oculis fuisse, videturindicare Poeta vetus apud Gelliimi.Democriti enim oculos dicit luscisicatosfuifl'eifontefuit mediocri, lineisconstanti tractu sulcatis , sed modicelongis , roinusque profundis , naso inter aqsiilum , & iimum , sed simo magis, labris tantisper hiulcis , stat uraquamSfCRrPTA IJ13gtiamdivitem vocant : solitudini deditMS,ubi solus nonnumquam subridebat: I'narguendoaudax.plusquaniifceoft,ut patet in EpistolaadHippociatem; ingenio quoad mores priva?ossen monasticam raro, quoad civiltmiatyrico , ad politicam serio , ad ceconomicamindifserent! : in physicis prxcelluit,herbarum pr?sertim, magi?quenaturalis , ut vocant , arcana pleraqueprodidit, quod testantur Seneca,Flinius ', Constantinus C?sar; te m peramentoherculeofuit,ex bi!e& melancholia; hxc constantem , ilia vividumpromptumque reddidit. Floruit maximesubPeloponensiaco bello, 300. an-Eoab V.C.ut rcsert Pliniusl. 30. c. 1.Scripsit autem Moralia, Physics, Mathematics, Philologica , & Mechanics,h?sunt quinque eyus operum classes: hiverolibri quorum plerosquea DiogeneLaertio accepii rcliquoscumsuo testclaudo.Moralia.1 Pythagoras.a De affectu sapientis.3 De his qux sunt apud inseros.4 Tritogenia , hoc eft , quod omniumtrtbus fans , qu<e omnia humana tontineant.14 D t ts ? e i i t itineant.% De probitatescu virtute.6 Dj copire comu.7 De sedationeanimi.&as est, detranquillitate: ejus libri mentiontm fecitSeneca.8 Commentariorum vel domorum , idest de oeconoroica disciplina.9 Evesto, de felicitate , feu felici statu:perieratjam Thrafyli tempore hie liber.io Scrips( etiam librum , cujus titulustrat, Sermooperis umbra, utxideturinnuere t^4naxagoras.1 1 Legates caus?.P H Y S I C A. 'I Magnus diacosmus , palmarium Z>?-mocriti opus , in 11. saltem librot division , quod tamen Leucippe adscribitTheophrajlus , fed enim ilium pullicerecitavit, ut ait Antisthenes , citatur-, sue a pluribus antique , tanquam legitimusDemocriti part as , ut ab Epicure*epist. adHerodot.a Parvus diacosmus : hie , & superiorde mundi machma agebat , jI titulusidoeam dat libri ; hie tamen de hujutmundi eompositione , alter verodemundoisto, deque aliis , quos inmmeros fiiiftrfuadebat.3 Cosm?-15?3 Cosmographia. Lustratas ase provincial comple?iebatur,siquidem maximumerbis partem ittderat.4- De sideribus vagis, seu planetis: in, ijlt Ubro alios planetas praterJeptem ?vulgatosasftrebat , quod posteanuntiisidereiprediderunt: id extra dubium pmiitSeneca I. 7. star. q. c. 3.5 Denatura.6 Denatura hominissivede came, hiesiber conjecratus eft Hippocrati a Democrito, extat enim epistola ea de reapud Hippocratem , nu. 37. qua quamfloride scripserit Democritus , manifestsapparet.^ Demente.8 Defensibus.'9 Deanima. ;10 Deliquoribus.11 Decoloribus.1 1 De differentibus fragoribus,ho<: eft ,de sono.?3 judicium rerum naturalium.14 De imagine feu pr?videntia.15 Depestibus.16 Normi feu canones: hoc est , principle , & axtomata totius philosophise naturals .17 De ambiguis V &u dubiorum libjities.*8 Cselel5D E M O C R I T I.iS C?lesies cause, five de inf.uxibtts,\g Aer.i? cau(x,J?vi de mteorologictj.20 PIian? czul?Jd efi, defolcvel appa-.rmtiis , quo in loco lucis , & umlnxnaturam explictt! t , &suh apparent Usfolares macidascimplexus ejl : Est autemfol apud Macrob'mm phana , &?phari2S ut apud Orpheum amor itavocatur , quiaex Chao appamit' prlmus:fol Mtt em quod maxime appareat,& quotidie orUtttrdkhur phanes.21 Deigne,&dehisqu?suotinigne,Cause. ,ai Vocum cause.X\ De ciusis plantarum, de semine,dearborum fhictibus , qua in pane,- quantum exce!l:ierit,conjice ah e\us inaufiriarumfragmentis,quoe colleph infuo libra de agricultura ConjlantinutCafar, & Plinius , aliique.24 De causis aniroalium.jjDecausisfquivocisseupromifcuis.16 Delapidib. hie tt'tam do&lffimm suitD<m?critus,primus enim liquindi lapi.des , fingendi fmaragdos , & quemlibitinfundendi colorcm rationes adinvenit,ut ait Seneca,lib. 1 4.Epifi?la<?i,eburmollire noverat,aliaque irmumera.^Zj De atomis Jcripsn librumi quemsibit W1'17SCR I PT A. If'< Epifurus adscribebat , tit ex Halicar-Tinffto eft autor Laertim. lib- 10. in ?,pktiri lit a.a8 De imaginatione reliquit impeistslumopus , qusmvts ill his vires diu ex.fhrajfet.29 Pramotiones medicin? de rationevictus. .30 Intempestivoruin>& tempestivorumcaufe.31 Defebre.3; De excretis per tussim.33 De insania: hunc emmlibrum fcrUtcbat eoipso te#ipore, cum eum insanumjudicabantAbderitoe, inventiontUi operi mcumbontem Hippocrates intpijlola ad Damagetum , num. 2 1 . Ipftautem Dimocritttsfedspolis acjpbarittune commentaries feripfiffe risen inej,iji.adHippocratem,duofortask operahabens proe manibtts.34 Desimulacris vagantibus, seuspeciebusvisibilibus: id opus a. fe Jcriptumait Democritiu apudH'pp. intpijl.nu.i.3.Mathem atica.1 Decontactucirculi,&sph?r?;a Desentenri?differertfiis,TiT? in quibusMuthematici inter ft dijferant.1$ DE MOCRITIj DiGeometria.4 De Geometricorum numeris , hotest, desolvendis per numeros Geometric*problematibus.f Demutisacsolidislineis; has Euclides, & plerique Mathematics comparabi/eu & incommensurahiles vacant , nomenquemuti , ac Jolidi relinquunt Arithmetica.6 Explicationes Mathematicas.7 Magnus arinus , sive Astronomia ,compleftens universam coeli machinam,cum ea planetarum omnium ratione , ut* pun&o undeprimo moxeric*perunt ,adteem redeant omnes : Et magnum qaidemannum Democntus,alii Platonicumdixere, nonnulliuniversalem ; Cicero infomnio Scipioms elegant er annum vertentemvocat.t Parapegma. Inftrumentum Astrommicum, quo ortus occasusquc syderumtempestatumque Jtgnificationes cogne-Jcuntur , & inveniuntur : dicitur parapegma quod ex multis partibus jitcompaBum , & concinnatum , ut aitSuidas , ejusque instrument! meminkVitrwvm I (f.c.T. rejpondetfortaffeipfiquo nnnc utimur astrolablo ; vel planispahario, aut armiUari fph<croe : ntfiforte spharaChaldeorumsuit , qua pla- 'rimum19timum abejl tt spharisVtolomai , Lon.gomontani , Orontii F'mai , -vulgarise,llle analemma invents ; Longomontanuslib. r . [phoericorum c. 4. sphar/mMet p. circuits aqualibut compaBam,Orontius 4. magnes circuks cum unt' quadrante lib. f.cojmog c. 3. ?, aliame tnhus tantum circulk in lib. horelog.vulgaris tropica , & minores circuit!habet. Chaldaica autcm hemc-centricuquibusdaxn , unoque horizonte constat,"bisque . A Chaldeis Jstrolcgiam diditerat.9 Certamcn clepsydr? : fae examen"lotus clepsydra, cummetu cccli ± quemubrumsubtibjpmumfuifeoportet , agebatenim de motuum , & temptrumtommensuratione , & comparabihtate.Sunt clepsydr? horologia ex aqua-10 Cceli descriptio : hoc est, asterismi,&consteUationts.it Terr? descriptio.12 Poli descriptio.'3 R-adioruiri descriptio, five desto{t*ffiimbw epticis , & Geometricis , &prppagatione linearumphysicarum.r4 De concentu,& harmonia.*f De quaternario finp/iffe ait Plinius,Jed m quibujdam exemplaribus Demetriumant or em \egi , aliis Democrttum,lx^.c.6. Phi19DemqcritiPhilologica.i DePoesi.% Decarminis venustate.g De Homero , sive de verfuum recti ,tudine.4 Decansoni.s,&dislbnis rebus, id est,. de sympathia,& antipathia.^ Delinguis.6 De carmine,7 De verbis,&nominibus.8 De Sacris in Babylone litteris, hoc tst%hieroglyphictrum IcBura.9 Dehisqu?suntinMeroe.io Oceaninavigatio.ii HistoriaChaldaica.iz Historia PhrygiaI j Chirocinera scripfit,idejl, itrtrummagia 5 fen miraculis nmuralibus , utait Vilnius , lib. 14. e. ij.ubiPytba-. goroe i &Cliemporo medico illinsgloriamansert volumints , aitqueDem.O'criti certe esse constat.Mechanica, &Miscei.-L A N E A. 'I De architectura , cujus ltgihu adin-?venit modum concamtrationum , &fomicum } siuamris Seneca lib. 14,epift. 9 1 . frigidiffimo argumento ii (veget, quod ante Bemocritum pomesfierent;21fierent; equidem , sedmn erant somicati,& per arcusinfluxi, ita ut e/fet tttiusiperis unica cla-vv , ut ante Europ?orumadventum in jimerica construct erantinrapidiijimisfluviis pontes,sednihi'.cratconcamerati.a De agriculture, in qua ,- quantum txteUutt,tejiis esi Cotistaniinus C?sar,qui pulcherrima i/rventa Democritosdscripta refers , plusquam quadraginta, dijpersa per omnes Juos agriculturelibros.3 Depictura.4 De re militarf, 8c armi?, roachinisqueproeclarum mechanicajcientioe argumentum.f Problemata, qu? Chemica yocantur,a Laertio , quodniocabulum nuspiaminuenirepotui : anhgere deberemus potuisChoenit? ? { moitca enim estdifferentia ) & sic Jensus huius tituliejset. Problemata , hoc efi , qu*siionesqu<e Chcenica vocantur , Jen con-Viyales.. Ch?nix mim diuma efiaeB, ut ait La'irtiu? ,lib. 8 in Pytagora,velpotius cum Choenices fuerint pedie*quoedam , lignascilicet trafsa , rotunda,infiar Choenicis (quod Paulo ?ginttamensurertomen efi) in qua crumimmittebantur , did poijet problemataChoeit22Ch<xn\c\fui(st quoestiones ita difficile* ,titrefpondentcmcaperent , & involve -rent tts difficult atibut , quibus fe nanposset extric are , veluti qui in Choemcissen vincutis detinetur.6 Compcsuit etiam de htrbis , ut ait Pittittu-.,/ !<,- c i nisiforte liber isle Jttidem atque is, quem de agricultura , autdeplantarum caufis recensuimu?.7 Videtur etiam Commentaria, &eluci-. dationes edidtffe in libros z^fpeUonictsCapridenit ,,&DardaniPhoenicii : utcoUigimus ex Plinio , I. $ o. c. i . ubi ait ,hosauthoresh Demotrito illustrates.Hos verd libros omnes Democritimemori? invidens Plato comburercstatue-rat, ut ait Aristoxenus inhistoriciscomentariisapudLaertium ; cumquemaximam exemplarium copiammagno fumptu majori diligentia congregasset, ab hie impia designatione abductusest Amycl? , & Clini? Pythagoricorummonitis; quodapudplerosquediffusi essent hujusmodi libri : assentiturAristoxeno Laertius , silentiumque Platonisde Democrito,grandem facit scelerissiispicionem : non audebat , ut aitLaertius , contra optimum philofophoruminire certamen , neque vero florenti adeoaominifuis laudibus voluit suffragan.At23At quod Plato designaverat , exequutusest Alexandri ope Aristoteles,quasi parunvesset Alexandra, ilsemonarchamredderet Asi-e , nisi Aristotelijus in philofbphos daret, qui quod suatantum, de tot antiquis, monumentasuperette voluit , tyrannidem in ingeniavidetur affectasse, ea ratione qui}TurcarumDominusfratres necat suos,ne in patemi impeni posseffionequenquamrivalem habeat : aut eorum exemplopotiiis,qui cruentam Iegitimorumprincipum purpuiam injuste sibiarrogant : dum itaque Regum fortunasunica vincendi 1ibidineductuseverteretAlexander , superbissimo furoreambitiosus nommis Aristoteles in philosophorumPrincipes est debacchatus ,unoque incendio congestas triginta sexseculistot sapienti?divitias absumpsit,& si qu? voltsit fuperefle funeri , eaomnium ludibrio dicteriisque laceflsendatradidit posteris , dum in optimorumbonainvectus , abscissis perditisquesapienti? staruarum capitibus , suumimposuitsingulis : rieque obscure litterariipeculatus reumfacii AristotelemcuriosissimusPlinius, inpr?fat, ad D.Vespasianum Imp. Sednihilcgifli Aristoteles, Democritus enim etsi librisnus?24nuspiam , ubique tamen inclyto suonomine- est; Vivit vivetque in doctisiimorummonumentis, &dum philosophiaaliquo in honore erit, comitem ?visui laudem Democriti trahet , omnisqueposteritas,etiam seripta qu? non extant,mirabitur, tuum vero ineumfactumexecrabitur.Testimotiia de Sapientia,&Doctrina Democriti.tiippoctatis , & AbderitammDemocriti Civium.IJ lppocrates in epist. Somnium Hipp.Ipstt qutdemveritas, apud Democritum,manetfip'mio vero apud Abderitas habitat.Quam autem ob causam dementi?fue--rit insimulatus a suis, videre est apudHippocratem in epist. nu.y. Hiepramulta,qua detintt ipsam ,sapientia ?grotat, uttimorfit,nt nostra urbs Abderitarwm peffundettir,si Democritus mente fuerit metus.Eten'tm oblitusfui , omniumque vigilant ,& noftu , interim , & omni* deridens ,totamqne vitam nihisi faciens , vitamagit , ridetque p quem videt , aut hilatem,aut mgstum. Idulis airem plenumelf25?liq?tand?i?iseruTQ ikemmfi. atempfoficijcidiets, (? Democritos eJJismiUssibi.ipsiiemumerabdts ycorpujaue cum mum mrumpit.Anima autem Dempemigyati^eti^mslt?t^Mrhsaurumefja,ded.€resttr^estsputamus agrotare, 6\Hipp.adfis opttmtyricuraturus virum insignem. Nonmdicut,sedcondito>, sacratigrem Ionia murumcircumdabit,Civitatem Senatumqmturabit: Servacarpus fapkrttia, eripsamAdtefupplicem mitt, doclr.inampma;grAtijtcabemetiamjuivros^ulo.si.tion dejliim".Democntwnproptervmtdtm,culufprima?fe. laturumjjperaf.tu enim genest,&arteconjunElu- es ?.siuUj'h:bicvere Herculisej]txfi-atreneposAixcalhquc co'mpluraad Hippoc. Abderit?deprecati , utDemocritum ab iniacia liberaret. ResRonditHippoc;Ep/plamnesiram lesi%& admiratu?sum ,q?odx,.b unum homi.Wm, acsi ipfe unus Civitateffet. tmbatieJl,: . Et beat iprofecto sum potali , quiscitnt Unos viros fua effc muniment*,?o? mem tnrres oat muros, ftd faphn*tumcanfilia : audio autem Vfemacritumgrmtfas acsolidis moribtss proedjum ejse,<? wbiiTejlroe ornammium t EjadPhUB lopoe26lopotmonem ? Vna sapientiee curtt aliastxigit mmte , ut cum tumultuantibtts an ?.cillis bera apparet conquiefcunt , Jicsapitmtioeconfptctu reliqu* ajfeRionesvelusfamula decedunt : en veritatis regionequamfapientia coUuflrat , non ejl pater ,wee mAter, uxorve, ant cognati , non liberititcfratres neque famuli , fortunaque ' velttliud ex bis, qttoe tumultumfaciunt. -Democritusiliucprafapientia commigravitiiS infania tmiri creditur obfolitudints dmore.Et ad T>ionyCmm:ExceUentia,?norbiopinion? defe proebet, propter\udicantiumimperltiam. IvitadDemocritum Hipp,decem talentisxstimata visitatione, fivemills, &4ucentisnummis aureis Philippics : Scripsitq; quid sibi cum Democritocontigissct , in epist. ad Damagetum,num. si. Hoc erat illud.Damagcte,quod conjeEtahamus, non infanit Democritus,fed super omnia fapit, & nos fapitntioreseffecit , C, pernos , omnes homines,videsis curiosissimam hanc Hipp, epist.qu^quodlongiorsit,a metantumdefloratur.Ridebatitaque Democritus fiominuminsmiam,qui vicissitudinis rerumignari,velutintma, ac stabilis suavitafortunaqueesset, multis calamitatibusrepentinisopprimebantur. Terram27ramfodientes ? argmtum quoerunt } ? <ir<-gemo repertojerram emunt , ems sa terra >JruRus vendunt.fruBibus xendttis, argmtum accipium,eaque aghationt veluti rotasemper circumvoluti , nullo cupiditatibusfine impofito 0^fso te Hipp, nonrideredtbioplorantem propter amorem , toquodvoluptatesua exchjus tsti Intrasuf.ficientiamsefirat continent; Quitenimleoaurum occulnis ? quis taunts uheriorii alimmtigratia pugnavit?quam pardaliminfatiabilttaic*rpit? fitit aptr usque ad aquaapptt entiam, L upus devoratoalimmto ntc4JJarioquicfcit,annuorum temporum ordobrut is terminus est adcoitum:at hemo per?petuo ingluviei libidinisque cestrostimulaturQuemadmodum opti.muscorporis habitus perkulofus , it a stte ..ctjjuum fortun? magnitudo ptrieulofa ,quorum pr<evidentiam cceci ex aiiorummalts habere debuerant, Hisquequi bentfacertcogitant fulminuiBum pro gratiarumaBione accipiunt, ut tum tile pro*genitor ?sculapius : videtur enim , ??mundus ipse hominibus infensus. lotushomoexnativitate morbus est ! dume dacaturinutilis, alien* opis egens , dum erefeitprotervus , & infipienspadagogo coercendus,dumviget, audafia abripitur\Bi dum28durrrdecrescit miferabilx ...... .utinamfacultas effetnob?tuniverforum habit acularevelare , smgula,jae aBionum humanarummomenta perpedere,videremus ,&cVac autem cum diceret subridebat , O"mibij Damagete,divinajpecie apparebat,tfrvelutqui priorem fuamformam exuisfet.Et ego , multa, 6 Democrite , sap<en-?tioe admiratione me implevijii : Discedoveritatis tuoeproeco vidi Democri-,tumvirumsapientijiimim,quiscluspotentijlimusefi , bomines prudent es facer e -< &?nu. 3 1 . optimum natura ac mundi interfretemniocat Democritum. Hoc Hipp.testimoniumeoluculentius est, quodab,homine falli pene nescio , & Democritico?voprocedit.Anaxagoras cum Socrate deDemocritolocutus , hie ( inquit ) pbilofopbusJimilis efi quinque certaminum viEiori ,nam naturalia , mathematica , politicoeslitteras , mechanicarumque peritiamomnem callebat : unde&comnisciumappellat Laertius.Abinvido laudes expressit Democriti virtus : Sicenim illel. i.degen.*. t. Democritusvidetur omnia curajfeyfSf principia. /uppcfuijfe , qua ad omniaaccomodari pojjunt, & adalios motus.Eustat.29Eustat. I. a. moral, c. i.ldquoddcDemocritoalibi ait ^Aristotehs, quiapttquafiin natura inhabit a [set nmtralia pcrtra-Bartt, (S'nonut Pythagonti, qui cumomne in mathematicis Jludium collocarent, de rebus naturalibus loquentes,imptrite suis cas rationibus , nan eissuatdijjertationes accomodabant. Et cap. i.1. i.degen. *Ad summum de nullamutatkne, nisi super ficietenus quicquamdius definivit , proeterquam Democri.tus,cui omnia cur* videntur fuiffe , HocAiistotelis testimonium , ut Democritofa?et, itamultisinfuriosumest, quasivero omnia fupersicietenus scripscricHipp, a quo optima qu?que veterumspoliator accepit , & in rurto maluitdeprehendi , quam bona side suum cutquereddere ; nusquam enim Hippocratismeminit, quodAndre?Laurentiolectissimi ingenii medico bilem movit.l, S.anat.q. jo.Seneca Sapientissimus ille Hispanus,nat.q. /. 7. c. 3. antiquorum omnium subtiliffimumvocat Democritum, & alibiantifiitem litterarum , fapienti* caput ,naturaque lingudm. Plura DemocritiadmiratoroptimusPlinius; 1. z8-c. 6.I. 18. c. 18.I. $o.i:.i.& alibi. ComeliusCclsas medicorum Cicero , in prxf.B j- MttUosjd TestimoniaMultos tx sapient ioe proftjloribus peritosmedic/me fuijfe accepirr.us , dartfiirr.otzero ex his Pythtgortm , isf Empedoclem, & Dtmocritum , bujusautem, uttntidam crediderunt difcipulus Hipp.Cous.Sed Democriti nequaquam diseipulussuit Hippocrates, eratenim jam senex,cum ilium primo cognovit , ut patetin epillola ad ipsum Democritum ?au. 31.Petron I 1 , Luc I AN I,Asuu i 1.Petronius Neronis deliciarum Arbiter, quique ut ait Tacitus, eruditofuitluxu,insuoiatyrico,;r<7gw hercule, in.quit , omnium herb arumsuccos Democri.tustxfrtpt'. & nt lapidum , virgultorumqutVKlatent , atat em inter experiment* consumpjit. Lucianus nulli philosophorum, pr?terquam Democrito ,parcit, & admiranduabiUoscriptaottetestatur. Apulejus in apol. Democritum pr?cipuos rerum natura patronesrecenset. & Flor. 1. ^.Protagortusophiftasuit longe muhifcius , & cumprimin Rbttorkoerepents perfacundus : DemoeritiphysictcivK aqtittvus-.unde &suppeditatadoBrina eft. Hxc mitiorum ingeniorumtestimoniaadducerevolui, postseveriores31Fer/ores viros,ut omnibusDemocritumarrisisle ostenderem.LuCRETM,&JuVENALIS.Lucretius qui Academiam inpamatsumdeduxit, nusquam Democriti sinehonore meminit,utl. j.&itefuml.j'.Democriti quod santla virismtentiaponit. 'Ingeniossimus poetarum Junius Juvenalisin votorum satyra ic. sic de De.mocrito.Tune quotjut mater'utm risut inxmitadomnts .Occursus hominum , cujus\prudewiamonfirat,Summoi poffc viros,& magna eximpladaturos,. Vervecum inpattia, crajfoqut sub mtnasci.: Sapientem vocat, summum virum,quiq; magna exempla dedcrit : e Thraciasuit Dcmocritus , quod barbarumsolumsuo ortu nobilitavit.Ad h?c testimonia subnecto unum,quo sum ma Democriti selicitas pateat ;vulgaris est ingenii addiscere , selicis 8ccom modi , in ventis addere , at paucissimisinvenireconcessum.Democritus tamen divino pr?ditusB 4 ingenio,32ingenio,plwJma adinvtttiri ? iqu? ilium'veterum omnium gerifttium'iijsientissiimum doctissimumque reddunt , lta uteorum nglii ingenium yaitius fuisseputem.'' .,? '" ." ',,'." :: ':"'-:'., ,l'i. Species vtsibTJ^s a rQi'poriBusTomhKbus'flueifctJepre])en;d;it.1ll:'.'"7in '- ',*.'",',h..' Primm ostenttikcuK'i: &'fe:rsoe ftcietatem, artemque, tempejlatec, 'ttfrundgmliM,?mntiamq'nepr?dic'endi'aperme , tefiePiitivr', <j-ri toempinm 'imsii tra&'u'suniut oleum a Democrito dixit s^ign'orantibttimiranlibttfquv iCinBas ,' 'qttipaupertatem, & quietem dofirftmriim-fhie'banthnpnms .cord?-effi 'i -aique ,ut^pp^uitcausa , di- mgem divit'iarui&'cntfus'* re/litu'iffemercedem anxia deminorum panilint'nt, contentum it a probajse opes Jtbi,proevifitrerumcarttate, infacUicum iieUlet,fore,l. 18. r. 1 8. vide pr?tetereahistoriamttietentisDamasi Constan. l.f.c.41$. Magiam invexit naturalem , tfhdePlin. 1. 3d. c. 1 . plenum miratuli , & hoepariter utrafque artes effloruife, medtcivamdieomagicenaue eadem at ate , iliumHippocrate , ham Demoerito , iUufiranttbus., J. ..'?'. 'ii : . . ' -' .4. Concameratorum fomicum rationemarchitectonicam adinvenit, tefte5eneca , pontesque in fluviis a lapidibus33bus eo pr?scribente constructi primuin.J. Lapides liquate, eburmollire,quemlibetsingerelapillum pretiosum, &adlibitum colore fuo tingere noverat.6. Instruments mathematica excogitavit, quibus non stellarum modo cursusverumetiamfuturarum tempefhvitatumrationes accurate exponcbat:ignesinextinguibiles, nisilacte,speculaqueportentosa sinxit.7- In agriculture suit peritissimusexConstantino Catfare Pogonato, qui multaa Democrko transcribit pulcherri*maarcana.8. Inplantarum,&lapidumnonhistoriamodo,verum , quod majus efl,expenmentisviribuiq; fuitversatuTimus,ex Petronio.9. Omnum fontium habuit peritiam,tum inveniendorum, sicubi sub terrahterent , tum deducendorumi ut vidercest apud Const. 1. 2. c.^.&alios.10. Effluvia corporum,atomolquecomperit,&invexit omnium primus, exLaertio : quod unum tanti apud me est,ut congestas omnium Philosophorumlaudes,velexaequet,velsuperet.B5 Synopsis34Sjnoffts doftrin<t Democriti,qu* ad atomos pertinet .Omissis opinionibus , qu? ad pr?sensiustitutum non faciunt , ex uno sere Aristotele , qui suis operibus optimasDemocriti lacinias intexuit, doctrinam,.qu? ad atomos spectat , adductis autoritatibusdelibabo,r. . Ex lib. 1 . phys. t. 6. agens de principiiscorporunii Etfiinfinita , autjic, utDemoeritus , genere quidem mum , figuraxero xeljfecie differentia , ant etiam contraria.Hoc est : principia corporumconveniunt in genere, atomi diffcruntautem aliqua specie, 8c sigura.1 1. Lib. 3 . phys. 1. 1 7. §gicumque aitteminfinite faciunt elementa , quemadmedumtsfnaxagorai , & Demoeritus , itteqaidem ex Us , quajuntjtmiliumfartium ,hie autem, ex omuifeminario figurarumtaBu , continuum infinitum ejst dicunt ,sive ut vertit Averrois interpres Mantius,Demoeritus vero exillo quodvocatradicem omnisfiguroe &semen omnisfigura , P an sper mia m Insinitum etiamest quodibet continuum ex Democritisententia , sed tantum extrinsece , 8c delignative,ut videbimus inserius.Ut35III. Ib. textu 19. Domocritus au*tem nuUum almd ex alio fieri primorumdixip, tamen ipsum commune corpus omnium efeprincipium , magnitudine fecundum partes figuraque diferens : sive utmeliusex Gr?co colligitur, ratio cor-?poris di versa est in speciebus , panibus ,quantitate , & figura.IV. Lib. 8. t. io. Democritus monftrat,quodimpoijibile efl omniafa&a efc*tempus enim ingemtum ejse,& t.if.Drmmitus nen quafivit eorum qua semperefsent caitsam. Vide 1. i. de gen. animal.?? 4-V. Lib? 4. de c?Iot.4i.disputansde causa gravis , & levis , resers Democritisententiam , qui existimabat strictacorpora descendere , quod paucaipsis resistant; lara veroascendere superaquam : addit instantiam Democriti.t- 4J. debtret enimin a'erehoc ettam fieri,fedjolvit molliter, ( Democritus ) aitenim, nonin unumimpetum facere soun ,locans soun motum eorum, qua sursummoventur corporum. Sou autem est voxabigentis aves , apud Aristoph. in coincediade Vespis- crediderim a sono,quem eduntin aere corpora, usurpatama Democrito : nam qu? fortiusQtiiem secant , eum edunt fbnum. Solvit36' D O C T R I H Avit autem instantiam Democritus' not*molliter , sed nervose negando paritatem:est enim maxima differentia intermotus , quisiunt in aqua , &eos, quiin acre ; quam vero commode responded Democritus , ostendemus suoloco., . VI. t>ib. I. degen.t, r. DemocritusMtt em , dr Leucippus ex corporibus indixifibihbusalia coms oni inquiunt : h*c auteminfinita , & multitudine , fr formistfe , iffa autem a feipfis diserre his , exquibusfitttt , &po(ltwne , & ordine horumexprcsse in Gr?co , ex tomis , qua infinite figuris , & meltitudinesunt : ec.rum atttempeptionemordinimque inducere differentiae xoluit.V II. Ib. t. '. Democritus videtifremnia curaffi , &prin<. ipia/upposuife quaadomnia accomodari pofsunt, & ad aliosmotus Democritas autem , & Leuctppusfacientes figurai niterationem &gonerationem ex his faciant segregationsquidem. , & congregatione generationem,<5p corruptionem , ordine autem, &pofitionealterationem. Quoniam autem existimabantverum effe in apparendo , tontrariaautemfunt, & infinita qua apparent ,figures infinitai feeerunt ,ita ut tranfmutationibusip/ius compofiti idem mideaturtontrarium alii , (palii, & iranjmuteturfarvt37yrparroimmisto , & emnino aliud apparentune transmutato , ex eisdem enim tragoediafitlitterts. Ex hoctextu colligimus,quantus fueritDemocritus , qui principiaadeo commoda adinpenerit : ejuspr?terea de generarione , corruptione ,accietione, alteratione sententiam claramapartamque habemus.VIII. Ib. r. f6. ij. n^TBiomem , &piffonem fieri dixerunt , iidem Demoaitus,&Leucippus, per miatut insenfibi-Us. Vnde Empedocles mtfceri ea njohut ,quorumcunque meattts ad invicem suntmensurati, qua viamaxime , &de omnibus uno ferment determinaverunt Leucippm& Democritm , prinapium cumfeceruntfecundum naturam quod est. Voluitautem duo tantum csse absoluteDemocritus, atomuin & vacuum, quonomine intellt'git aerem , quod clarecolligimus ex Galeno de theriaca adPisonem c- i.Si eriim ex at emit , &? vacue,Jtcut Democritut , & Epicurus afferunt, omnia eovstittffent ,z,eluttsffclepiadesmedicus , inquit , molibut , &vacuofeu meatibus , nam eandem oiuam'? dererum natura sententiam cum rctineat,nominibw tantum mutatis, atomos moles , vacuum meatusappellat. Exquibuspatetquodnam sit Democriti inane velvacuum,38vacuum , aer scillicet qui poros implet.lX..Lib. i.deanima, t. xo.Demetritusignem quondam , & cakrem diciteffe animism, infinite emm exifientibusfiguris , & atmif , qua speciei rotund*,ignem di- animam dicit , {ut in a'ire , qu*vtCAUtur ramenta , qu? vidmturin radiisqui per fenestros eunt ) quorum tmi~nijeminarium elementa dicit Democritustotiin natura : Jimiliter autem , (?- Lettcippus: horum autem jphdnca animam jfropterea quod maxime ptffunt per totumpenetrate hujufmodifigure, &movereriliqua, cum moveantur , &? ipsa : arbitrantesanimam eft id , quod dat animalibusmetumExquibus videre est, atomosigneas Democrito fuifle sph?ricas; & animam ex illis constare , verumaliumquendam etiam ignem pro aniniacomponenda intelligebat , quamelementarem , quam opinionem repetitAristotel. textu 30.44.68 .71. 73. lib. r.de anima, & lib de Resp. c. 6.X. Ex lib.desensu, &sensili,c.4.e^f tum quid<m , & nigrum , boc quidemasperum elicit iff*, hocvero\oeve;adfigurasautem rtducit saporet. Vide Gal. 1. r.de elementis , c. 1 . quantum autem mysteriisit in his paucis verbis , advertemusdiip.3. c. ultimo, hujuslibri, cum 'de.39de colorum generatione erit sermo.Hxc pauca ex Aristotele annotasse sitsatis : alias ej us opiniones invenies apudDiogenem Laertium , Senecam , P!inium,Theophrastum, Galenum,& aliosveteres.X I. Diogenes itaque ei dat tresopiniones pulcherrimas: Prima, generationessieri ex atomorum concursu ,quarum motus cietur a vertigine c?li ;imo & universum mundum , atqueadeo mundos innumeros fortuito atomorum coaljtu generatos : vertfginemvero c?li vocat necessitatem. Secunda,visionem ex allapfu imaginum ab objectisin oeulum missis sieri, quameisententiam adscribit Aristotel. 1. defins. & sensili , c. i. Tertia, sinem hominis, -seu beatitatem in hac viid essequietum datum , seu animi tranquillitatem.XII. Pliniusl. 7-c. f^. de resurrectionemortuorum resert sententiamDemocriti , quam, cultissimus ille , sedimpius irridet. Puerihum , inquit , i/fadeliramextorum , avidaque nunqnam de-Jintremartahtatis cmnsnenta funl. S'milisdr de a(servandis corponbus hominum , acreviiiscendet premiffa a Demecritt vameas,x XIII.40’XIII. Censuitdari mundos insininitos, ut docet Hipp, epist ad Damagetum,quam opinion -meleganterexpressitClaudianus , pan. Manl.Illeferox , unoaue tegi nonpaffus olympoImmmfum per inane volat,finemqueperofits.Parwrit innumeros anguflo peElore mundos,VideLucrct.l. i.quiomnem hancdoctrinam luculenterexplicat.Secundo mundum coaluissedigladiantibus,&se se invicem per inane qu?rentibustrudentibusque atomis; unde Vir-.gil. Democriti assecla , ecloga , sive inSileno.Nanque canibat uti magnum per inaneceaHa.Semina, terrarumque animoequemarisquefuifjent,Et lequidi fimul ignis , ut his exordiay~ primit,Cmnia i & ipfe tener mundi^concmeritorbis.Tertiovidetur Claudianus ilium irapietatisaccusarel.i. inRuffinum- . . .viam non jponte feqaebar.tAherius, vacuo qua currere Jemmamotu,41'-' dtfirmat , magnum que novas per maneJigrlres.lortuna non artt rtgi , qua Nutitina< Jin/ujimbigni'vel nuBaputat vel nes<ia nosiri.-,,,,j,. -. ,, , , .: :PIiniustamen 1. t. c. 7. duosDemocritoDeos fuifleait , Poenam , & BenencTum: at ipsemet Democritus operaDei agnoscit esse creaturas in epist. apodHipp. nu. n. quarealterum iliumClaudianus fortasse LucretiumpoetamiAtelligit , <lui pessime de anima , pej usdeDeoscsipsit,I. 5. & lib. f.Omissis ergo etroribus , qui -Democrinim,ut altos gentiles deturparuntih?c sunt legitima illius placita , qo?mihi explicanda stabiliendaque proposui, ex quibus tetaatorhorum doctrinaveluti compecdio quodam percipi potest.?,.-' 'I. Censuit materiam primam esseelementa , cum vocat ilia seminariumngurarum,/?cr. 2.0. Li.de an.II. Existimavit elementa non transmutariinvicem , i-fhys. ttx. i9. clarequeid testatur Diogenes Laertius inejus vita, 1. 57. cumdicit ex mente De-( mocriti , ob nrmitatem.& soliditatem,passioni , . ?t mutationi , non esse obnoxia42xia elementa : ldque Empedocles statuit/.2.degm.& corrupt, tex, 37.III. Vocat elementa ignem , aquam,terram , de quibus mentionem secit/,meteor, de anim. de resp. Aeris ab eoiion sit mentio , tanquam de elementoproprie dicto : imo I. de Resp. facit aeremaliarum atomorumreceptaculum,acproindead illas eritomninoindiffeiens.Vidt Galen, de ther. ad Pi/on . c. 1 1,nAristJ.i.degen.t.i,&lib.i-atan.t.%Ot& Lucres. L6.IV. Negare videtur aeri gravitatem,'&levitatem, 4. c?li.t. 43 imo aerem, & vacuum seu inane Democritisuperiusstatuimus idem esse, ex Arist.Galen. Virgiliique authoritate.V. ?mnia. ex atomis componi vo-Iuit.VI. Atomis insinitas esse siguras U1 . de anim, t, 20. /. 3, phyf t. 29. 1. 1.degen.t. 1,VII. Atomis mutabiles esse siguras : probaturL %.pbys. t. 29. ubi corpuscommune nihil aliud est , quam elementorumcompages , 8t /. ? . de an. t,ao. vocatur omniseminarium sigurarum,radixque sigurarum,VIII. Igneas atomos voluit esse(seh?ricas,l. i.dean. t.2o. 44.10. & alibi.IX.43IX. Atomi in Democriti sententia/ndrviiibilessunt, modo com muni, &nonproprio, ex Avtrroe I, phyf. cnmn!ent.$f. Idestatomus unanon potestsecari realirer , ita ut una riant du? ,sed tamenest divisibiiis modo Mathcmatirisproprio , sive per designationemutperintellectum, extrinsece. Vocatautem modum communem , divisionemrealenr,quiaitavulgus intelligit?divisionem autem mathematicam > vocat propriam , quod atomis ea propriasit : Unde , 8c continuum vocavit insinitum, quod mathematice posset in insinitumdividi,quamvisphysiceefletsinitum.His quatuor verbii tanta inestvis ; ut totam atomorum doctrinam fustineat.X. Congregatione atomorum sierigenerationem , segregatione corruptionem,voluit. 1. i.deortu,t.f.XI. Ex paucis mutatis tottfm mutari,imo, ex eisdem aliter dispositis,sieri diversum quid , ut ex eisdem lite.-ris sit tragoedia , & comoedia. 1. u deortu, & inter, t. f- exquaetiamcomplicationevarios emergere colores census. /. dejms. <? finfili c, 4.XII. Alterationem sieri per meatuspronuntiavit, corpusculis sive atomis44mis proporrionatos sibi poros subeun.tibus I, I it gen. t. 5-6.^7. quam sententiamscquiturDemocriti lingua Lucretius./. z.erZ. 6,' XIII. Intensionem , & remissionemqualitatum per ordinationem , &positionem seriatim atomorom exflieuit,!,i. it ofs u-.tif.' _,XIV. Motumomnemimpetu sieri,:dixie,/. 4. cceli,t. 42. 43.H?suntlegitimxDemocriti opiniones,de quibus nulli dubiumerit,quin adeum spectent, cum necessaria ratiocihationiscolligatione coh?reant , & si quadubium cuipiam esset,num rta censueritDemocritus , legatdiligenter Aristotelem,Galenum, Diogenem Laertium,& maxime Lucretium: plarrumqueerit,quam seduloejus sensa perquisiverim ,quamque sincere exponam. Annotayi'pr?terea de alia Democriti sciehtiacomplures opiniones , quas brevi curiositatipublic* dabo, veteraque novavidebuntur.De45Dem ocr itusRE V I V I S C E N. S,SheD E ATOMIS.PR?F^TJO ADL E C T OR E M.TR i p l e x philosophantium genus in lucem nostra ?tas effudit,alii enim certo cuidam autorisunt add icti , cujus verbis veluticatena quadam adamantina alligantur,unde totum suum' penunt studium ,ut sensus principi suo fa'vorabiles inveniant, excogitent ill i tuendo fubterfugia, & si apeno Marte propugnarenon liceat , stratagematis utantur.Ita sunt nunc Peripatetici , quiuni vacantes Aristoteli , non intelligunt, quid intersit autorem explanare,vel ejus adh?rereplacitis. Ingeniosumestsacramentum philosophicum dicere,& in verba magistri conceptis verbisadigi, &quantus sit Aristoteles,vixul-1us favorabilius , quam ego,judicavit.Ad hanc philosophorum sectam reducirausomnes eos,quialicujus insistentes46tes vestigiis , scriptis alienis explanandisincumbunt ,qualesjuntqui Scotumadorant,qui Raimundum Lulliumcolunti qui Paracelsi portentosa miranturdeliria.Aliisunt libertatis philosophies vindices,quinulltusautoritatem, 8c omnium rationes ponderant , seque velutinatur?,&Lyc?i, vel arbitros faciunt,vel restitutores : Isti novis sectis principiumfaciunt, siveveram habeantsapientiam, sive ambitioso errorc suttpr?cipites. Ita Sebastianus Basso , quinovaadversus Aristotelem invexit. ItaParacelsus Hippocrati , Galeno , & Avicenn?iniurlosissimus ebrius. Sic Thomas Campenclla propriam sibiphysiologiamvulgavit, artemque medicinalemex propriis principiis descripsit. SicFluddus , Crollius , innumerabilesqucchymici. Hosque optime in varias classes distinxeris: quidam enim novorumcuriosi sunt,conscii,quam parum in vulgataphilosophia certitudinia sit : alii factionumcapita dici ambiunt; pauci nul-Iius retinentes sententi?, imo nesuxquidam ,soli veritati locum dant , veterumimitatores , inventoribus conditoribusquescientiarum annumerandi, qui ,positaexperientia philosophanturi qualet47les fuerunt nostto feculo Tychones,Kcpleri, Galil?i, Seheineri, quiimmix-'tasphiicfiphi? mathematicas illustrarunt,& nullo pene plagiatu sunt usi.Istisesse semper debuit pro emblematepuralux, proanima vero; ?imieusPla.to , amicas Ar'tjiotths , magit amica Veritas.Tertiumphilosophorum genus adolescentioribusplacitis vel sprctis, veljamdelibatis , ad philosophiam anuravetulamque regressi , qu?runt , ecquidnamdecorissirmitatisque suotemporehabuerit, quxnunc collapsa ni cineribusfaxell.SicSamii Aristarchi Astrologiamdcduxit Copemicus , Platonisdoctrinamcelebravit cum suis FlorentinisMarsilius Ficinus, & a multiss?culisobsoletam pene Empedoclis philosophiam ex parte cecinitcultissimusLucretius, restituereque in hocoperetentamus Democriti.De tribushiscesectis, si judicium amequ?ris, dicam, omnibus suumhonoremdeberi, potissimamque esse , qua!unum veritatis solem adorat : At projuventutisinstitutione, satius estAristotelempr?legerd , quod ejus methodus, & senla , otti rii lint exceptione majoraitumetiam , quiamelioriPhilosopho48pha. caremus ^absumpt^, vsteriiro ji-ibtis , Platoneque .quj: sojufi. eupjuAfMstotele supervixity in scientia natural*valde parco nee ordinato. Unde grayillimoomnium pene.populorum contsensu, sancta ,..& iRv.iolabaljs. e(^ iftAcademiis Peripatet^cofuili P.riijc,ip?smaiestas, ut niajori diligentia itli studeafjuventus,..quem a: ytreraiii^ quibulque.vident lctupidotsssimeiColi,'Quarecum Democriti philosophiam ame rcstitui debere censui , -id primp veritatis,desiderio ingeniique exercendicausasusceptuma meest opus,, deindec'um in j philosophkU.tnulia pqllif ejSjpr?scriptio , non abs refors-duxi, inia-itegrum restituere sententias, qu? primo vigueruat. Si verum attigimu.s;!optatis potimur; sin minus , a nostris de-.viationibus alteri fadfcioni non parum;accedit autoritatis. H?c.tamen privatostudio continebuntur placita, nequealius mecum e philosophis cathedramaseendet regiam , pr?terquam Aristoteles, in publicis enim pr?lectionibusjuyentutis.inst.itutioqi, non autemgenionovitativeestindulgendum. ;Unum infuper moneo , brevitati*consilio , multas e meis ratiocinationibusemergences dissicuitatcs , ,?el ;omisr 'fas,49fas, vel abscissas, cum doctis apertumfit, inaccuratascntenti? explicatione,omnium objectionum solutiones, tanquamin feminario quodam contineri./t'iquis fortasse expectabit pro Democriroargumenta,qu?adversarium velmutum , vel desperatum reddant. EIudunturomnia philosophorum tela iprisertim in scientia natural!, in quaomnes ccecutimus, & promittere ratiocinationesdemonstrativas in physicis, vel temerarii est, vel ignari: lubricaesse sophistarum ingenia, &nullo pactovinciriposse scio. Id tamen sancteservaturum me spondeo, nullas dissicultatesa me in aciem maligne deducendas, sedpotius omni ratione nitar,ut robur fuum habeant. Interea, miLector, si Democritum pro duce dedignaris,necipsecurabit, &tibi benignusarridebit.50DEDemocri.tusREVIv'lSCEN S,Sit*D E A T O M I S.lundamentum tothu opetis, ejusdesirihtio,&methdus.QU?stioni, de compositione continui,omnibusque annexis,hocest, totipoene philosophi? naturah, totincubanttenebr?, utfatendumsit , nos aliquod latere principium,a quo toti disputationi lumen esses mutuandum:maxim?que siunt a veritatepreregrinationes, dum pr?termissis quibusdamnecessariis , falsisve subsumptis,errores in conscquentibus multiplicaricontingit; error enim in principio levis,maximusest in sine. Ab hoc ergo velmale prasupposito,aut omiflb principio',motus, tempus, alteratio, intensio,temperamentum, rarefactio , condensiitio ,mixtio,augmentatio, nutritio , propagatiorerum , alique innumera sic involvuntur,ut diligentissimum quemqueconfundant.Sus?51FuNDAMENTUM. J ISuspkor in tribus esse posse nostramcirca illud principium ignorationem^nwoquidem, in distinctione vera materials, &fpiritualis , quam a divisibilitatealii,aliialiundepetunt; secundo inessentia quantifatis assignanda , quamnon pauci materia! prim? divisibilttaremdixerunt afferre. Sed ttrtium mihipotius omnium dissicultatum origo videtur,ignoratio ver? materi? prims?.Ratio meat conjectur?h?c est : formapr?supponit materiam, utabaliisetiamaccidentibus pr?supponitur subjectum;ergo ut erit materia , ita & continuitas: forma enim, & accidentia,qu?educuntur, debent sequi naturammateri? , cum , quidquid recipitur,perxnodum recipientis,recipiatur. : ergoaccidentianihil ad continuitatis rationempossunt afferre : materia .enimprius est continua , quam frigida , quantaveihoc principium dissimularunt ii,quiinh?cabsurda impegerunt, clarissimic?teroqui scriptores ; Materia sfoliataquantitateest tota in toto , & totain quahbet parte, & tetiut mundi materia in punftiem mathemxticum confluent,si quantitatesfeliaretur ; ita Vasquez,&alii.Primum. itaque investigandam mibi52esseduximateriamprimam, quamdeindeatomisconstare contendo, sicqueduatant prim? hujus libri partes .? ?nswademateriaprima,altera deatomis,quibus tertia subnecti debuit , consequentiarum,cum necatomos sine motustabilite , nee opus absque rarefactionisdissicultate explanata corriplere potuerim.Ecce itaque libri tripartitam divisionem.Quoad methodum ; tentavi nobilisfimamEuclides consuetudinem , majorisclaritatis causa , a Geometrico pulverein lyc?um invehere , desinitiones,axiomata , 8c postulata, pr?struens propositionibus; deinde cum millies in re-'bus Mathematicis , scienti?que peterim societatem , dataoccasione , demonstrationes Geometricas, & Arithmeticas admiscui : multumitaque interest mathematicis , dementis saltem Euclidis , esse initiatum :nihil enim magni in philosophia faciet,qui mathesim ignorat , atomorumcerte subtilissimam scientiam nul'omodo percipiet, nedumad illussupremarcysteria devehetur.Dispu*53DlSPUTATlO. I.%An detur materta prima di versa abelement::.TRibus capitibus hanc dissertationemexpediam , ostensurus/nwo,juxtaDemocritum, nullamdarimateriam primam diversam ab elementis.Secundo,de corum natura,numero,&proprietatibus , lecundum atomorumdoctrinam tractabo. 2Vm'?,objectioneidiluam. Qu?difputationeceslariopr?niittidebuit , ut primas atomorum species possemusdistinguere. Sedutmeamsidem liberem, methodica Euclidis con?suetudine,ordiaradesinitionibus, tum.verbomm , tum etiam rerum , ne uliasubsit *quivocatio.Definitions s.'I. Element! nomine, intelligoeor*pus simplex , ad mixtorum compositionemconcurrens,quodque sit pure homogeneum.I I. Subjectum frimttrium est illud,quod qualitatum a se immediate pro- .? manantium sedei est , & ptincipiumraateriale, aut essiciens: sic ignis calorisc ?? **-54isediffit/tfubjeSiumeJiprmiarium.III. Subiectum fecundarium est lllud,quod recipit accidens ab extrinseco agentetransmissum:ut aer estsubjeHuMlecundariumcaloris ignis. ,IV. Subjectum denomvat'mt* illudest, quod denominative tantum tale est,a potiori scilicet parte denominationesumpta. Hujus distmBionis fundamentumsumitur a natura mixtionis , quAsic partesinter ft mifientur , ut nulla adsensumfitampliusdisiinguibilis ab alia, aeproinde totumdenominate abeo, quid magispercipitur,cateris qualitatibus latentibus , &Juhimperio oppre/Jis.V. Subjectum mhjesioms est ilhid, gu?stricte, & formaliter accidens inest. It*terra est formaliter subjeBum inbasionisfrigoris , homo autem fubjefium denominatioms, neque enim animus algore vexarifotesi.VI. Elementum/jtf?WKOT est, quoduna qualitate cum alio conscntit ; utaer, & ignis ex Anstotele, qui unique cahremajjignat.VII. Elementarf^wW<tsunt.qu?in nulla qualitate conveniunt, ut aqua,& ignis,ex Aristot.Principi a, -I. Ex nihilo nihil sit : hoc est , age*-tin55tut natumlia exigunt suhjeBum, ut ttgcme,& taateriam circa quam 'versentur,II. Mundus destrui non potest,per caufas naturales , vi propria , & naturalites applicatas : secus , si virtutedivinaapplicenturpaslb. Stceniminjactdiconfummatione ignis omnia vaftabit ,&mtc*lutn, terraque nova : jlpocal.c.ii.ii.i:III. Agentium naturalium actio,juvaturabextensionei dummodositeaabsquedispersionevirtutis: pariter, &resistentia passi juvatur ab extensionevirtu ti fu? activ? proportionata. Ita.magmts ignis plus agit , quamparvus , &centum libra glaciei , diutius rejiftetit *stui,quamfelibra.I V. Sublata parte essentiali , perittotum , five pars ilia se habeatexpartemateri?,essicientis,form?, sinisve : nihilenim absque hisce causis esse pctestinnatura.V. gttinque suntmundipartesprincipes,&e&nt\a\es,terra,aqua ,aer, ignis,se habentes ex parte materi?, & calumftrm?.VI. Ubi contrarietas datur interagens, &passum, ibi necessario est alteratiosuccesliva , pr?cedens passi de.structionem substantialem.C 4 VII'56VII. Natura semper intendit, quodpersectissimum est.VIII. Nonpotest introduci forma,sinepr?triisdispositionibus , & ubisuntdfspositiones omnes,ibi est forma.IX. Causa principals debet continereefsectum suum,vel formaliter, veleminenter.X. Idem est sinis actionum,&esTenti?,nam esse,est propter operari.XI. Iniis, qu?iub senfum cadunt,positaexperientia,oportet philosophari:sensibilia enim per sensus judicandasunt.XII. Existervjtia rei dignosci potesta tribus : primo, ex cauf? necessari? ,aut efftctus neceflarii existentia , ut igniseJ},ergo etiam calor ; dies est, ergo sol luces.Secundo, ex proportione , & reciprocationeactionum,8tconnexionecum alioextemo existente : rcrum enim non existentiumnullaestactio. Tertio,cum estad rotius universibomim.XIII. Magis, & minus non faciuntdirferreessentialiter.POSTULATA,I. Concedatur dari materiam primam,qu?cunque tandem sit , & formasiubflantiak-s.II.57It Concedatur dari elementa , decorumautem natura,numere, proprietatibufquenjhtl postulo.'H Consideremus elementa insua puritate , non autem quatenus mixtafunt,autalterata.C A P U T I.ELEMENTA ESSEMATERIAM PRIMAM;MIrabile utique Aristotelis in*genium in quatuor potisiimumrebus enituit : primo,in formis syllogisticis. Deinde , moraliumlib. pr?sertim polit. 1. 5. .Tertio, in mechanicis qu?stionibus. 4. Inmethodo, qua ufusestad autorandaninobilem materi? prim? fabulam, quan>ab ?gyptiis ad Gr?cos esse derivitam,testatur Laertius , 1. 1. Utque in-primoexcultissim? ratiocinationis se fuisseostendit, inseoundo, ciyile animal rebus hmnanisaptissimum,intertio, subtilitatismathematic? scientissimum, inquarto certe , -dum antiquisparum trifbuit , hominem se 1 quifalli pouet , patesecit:utque in primo excolit intel-C $? lectum,58lectum,in secundo voluntatem , & nio>res , in tertio imaginationem , cujuspalmarium opus est mechanica ; ita inquarto suo partu non satis avertit se abilia facultate animi , quam Platoniciquickm eleganti nomine Erraticam appellant. Materiam certe primam daii ,negabit nullus ? at , an sit inanis ilia potentia,de qua certant inter se Peri patetiei, nunc est inquitendum : eruendaa fundamentis veritas , neque adversariorumdesectus dissimulandi , vel tantumtribuendum autoritatiiUt ipsi ratio,j& experientia cedant.P&OPOSITIO I.Sluatuor suns materia Trlma propriety- tes, ah ipsa inseparables : prima , utfit primum umu/cujusque corporis subjeBum: secunda , ut in 'omnibus corptriltttnaturalibus eadem reperiatur in.e?e : tertia,ut/tt ingenerabilis , & incorruptibilis: quarta t ut in ipsam corpora omnia per disolutionem ultimamresohiantur.PRima proprietas est veluti conceptuimateri? prim?essentialis, &assentittirAristoteles in primo phys. Secunda59cunda sequitur necessario ex prima,cum enim sit primum omnium rerumsubjectum , debet etiam intelligi inefle.Ratio a priori est , quia modus agendimateria; est per sui communicationem,ut etiam form? : aliarum verocausarum,est, velper influxum, vel per intentionem, aut directionem , ut patetin essiciente, sinali , Sc id?ali : cum ergomateria agat tantum per sui communicationem . qu? propria est agendi ratio causarum intemarum, sequitur ejusabsent iam , cum sui effectus seu compositisubsistentia, nullo modo posseintelligi, ergo in omnibus eademreperieturinefle.Tertia proprietas probatur ab Aristotele,primo phys. c, f. & sequitur evidenterexpr?missis : si enim esset ge?nerabilis , vel sieret ex subjecto , vel sinesubjecto : si primum ,non esset materiaprima, quandoquidem assignatur prior:si secundum, neque' pariter erit necessariaad generationem , cum sine subjecto siat: deinde daretur creatio natureliter,contra princip. i.Quarta conditio , ut in ipsam omniaresolvantur, est etiam Aristotelis , quiait, siquidem cerrumpitur in eam ult'vm*rtsolvitur, & probatur ratione, quia, utest60est compositio, ita & resolutio in oppositaratione , sed in conipositionecorporis , materia est primum , quodsupponitur : ergo in resolutione , eritultimum : vis enim resolutioni? i ncipitab eo , quod primum in compositionesuit. Convenit ergo cum DemocritaAristotelesin eo , quatuor efle materi?prim? characteres essentiales , quoderat ostendendum.Propositis II.Lhmenta sunt primum uniufeujsqut coypor'u subjeBum, in omnibus corpoributnataralibus eadem rep'erianturinejse,su?>tingenerabilia , & incorruptibilia , .juod-Xibet corpHt i n ipsaper diffolutionem ulti-?mam refolvitur.H?c propositio est minor lyllogisini,cujus, pr?cedens majoris locumobtinet , quam si probavero , actaresest. Etprimo quidem nullusdubitatde secunda nostr? propositionisparte, quod scilicet omnibus mixtis eadem i'nsint elementa : id enim eorumresolutione patet. ?Totiusrei cardo vertiturinasserenda prima materi? prim?proprietate, qua est primum uniuscujusquecorporissubjectum , nani ex ilkdepenC61dependent tertia, & quarta.' Et quanivisid probaredissicillimumsit, nequea Peripateticfs hactenus satis probatumsit, dari illam potentiam puram,seu materi?prim?inanitatem, tamenin arduis ausum suam Iaudem meretur.Probatfir itaquc prima proprietasper tertiam. Elementa sunt ingenerabilia, ergo sunt primum uniuscujusquecorporis subjectum . Cousequentia eftevidens, nam si daretur aliud subjectum, daretur- illorum generafio , &corruptio : si autem suntingenerabilia,& incorruptibilia, sequiturin ipsoperdissoluttonem ultimamcunctaresolvi,neque enim in incorruptibili ulteriordatur resolutio: Ex tertia itaque proprietary , sive ab antecedents posito , omnesali? asseruntur : probatur ergoantecedens.Primo a priori : Elementorum sinis,est , certis quibusdam pr?sinitisquegenerationibusinnaturapr?sidere; si autem generabiliaessent, & corruptibilia,nequaquam idsieret, quia ex mutatisprincipiis consequents mutari necesscest, atque utdectissimuscecinitLu-,cretius, 1. i. circa medium. *Jt pr'mirdia rerumCimmutari aliqua pofens ratione rtvinfta.^ I? -62Incertum quoquejam cmfiet , quidsoffit oriri.Quid nequeat '.tfte toties pofsent generatim siech referve.Naturam, motus , viBum, moresqucfarcntum. .Quia scilicet, imminutaparteessentiali, natura non potest amplius suis insisterevestigiis , nequejuxtasuas regulasintendere , quod optimum est, qualein omnibus est temperamentum ad justitiam, diminutioni scilicet , vel corruptionisubjacentibus elfmentis : ergocum sit adeo proprium natur? persectiusintendere, ex p. 7. etiam mediumillius intentionis elementorum sirmitas, & invariata natura supponi debuit.Probatur secundo. Si elementa essentcorruptibilia , 8c generabiKa , mundusdestrui posset per causas naturales,vi propria applicatas , contra prin. a.quod fumptum est a Pythagora , & Platone, qui mundum a Deo solo creatum,& ab ipsosolo dissolvendum dixere,apudValles. de Sacra phil.c. 1.8cquidem recte : perennant enim operaDei,veIperindividuorumsuccessionem,aut per eorum immortalitatem ; nequevero potest mundi machina alterationequa:63quadam successiva dissolvi ; una enimparte essential! sublata, reliquum reddereturinutile, ac proinde annihilandum:Deusenim , & naturanihilfrustrafaciunt.Si autem per causas naturalessierer hujusinodi interitus , sensimsieret, 8t eo prorsus modo , quovidemusindividuorum diflblutiones contingerei ergo per eas sieri nequit, obreGduarum partium inutilitatem. Naturaautem sapientis oeconomi instarnihil deperdit , omnia conservat , &quamvis c?cis obscurisqueeffluviisimminuivideatur, quod tamen abit , nullomodo corrumpitur , sed ad suamoriginem , veluti penum quandam redit, quod probavit mirus Hipp, dc nat.humana, cujusrelegens vestigia Lucre,tius,itacecinitl. a.subsinem.Nam sun caique loc'ts ex omnibus cmmaplagiiCorpora diflribuuntur , & adfua faciarecedunt.Humor ad humorem , terreno corf oreterraCre/cit, (jr ignem ignesproducunt , athtraqueoether.Sicuti in typis contingit , pr?losinito,charactercs singulos suis in loculis distribui, unde iterum ad alias formasexplen6464explendas resumantur ; ciuibus ita explicate,Probatur major , qu? ita se habet :Sielementaessent corruptibilia, mundusdestrui posset per causas naturales,vi sua applicatas. Supponamus enim ,ignem mutasse in se unum aeris cubitum; nonne plus aget virtus ignis nova ilia extensione aucti, quam antea,ex p. 3. minusquealterisuicorruptioniresilterepoteritaer, ex p. eadem : ergopotcrit aliam aliamque portionem aeristransmutare : totoque aere e natura eliminato,mundumperirenecesTeerit,exP-4-&5-Consirmatur : quia hactenus eo statures se continuerunt , ut nullam hujusmodicorruptionem deprehendamus: ergo signum est a posteriori , ekmentaejie ingenerabiha , & incorrupt!*bilia.Dices primo , clades utrimque ?quari, & dispendio aeris novis ignem vi.ctoriis compensari : quare geometric*proportione sic jactur? , & lucra com.putantur , ut nihil hie aeris pereat,quin alibi tantumdem ignis corrumpatur: ut si sub torrida zona deperit aer ,crescitque ignis , subcirculispolaribusvincit aer , & ventorum agitationesemper65semper ?qualis manet sibi similis regieSed contra primo : h?c compensatiojacturarum fabulam redolet : sec'undo ,si velint zonx torrid? exemplo uti , legantIosephum Acostam , de n ar Liranovi orbis , videbuntque , quam inanifundamento ista in medium adducantur;ibienimnon, ut voluit Aristoteles,perpetuo ardent aren?steriles, sedtemperata multis in locis aeris aspirationefruuntur,sertilitatequesupraspemfoventur.Dices secundo , interitum terris a solaimminere, qui ideo descendit ut terramcomburat , 80 nempe terrestris globidiametris deprcssiorem solem dicuntesseastrologi.quam anteannos bismille:,ergo eo tandem vicinix veniet,utincendiamisceat , sicque mundus suis viribusaduretur.Sed contra , primo: quamvis enimsol suam mutet declinationem ab ?quatore, nihilominus'tamen ilium deprefsiorem sieri , dubitatione non vacat :ratio est , quia eadem puncta tropicorumin sph?ris armillaribus umbramSolis in cancro , vel capricomo siti,recipiunt invariabili ratione : ergo lignum est fpsum sensibiliadeodeviasio66ne non deprimi : nam quo stella humiliorest , eo longiores umbras projicit,ut probat Clavius , c. i. in sph?ram lo.de Sacrobosco : quod si dicasr in eademomnino circuli sectione remanereiunde& partes in aipectu angulos faciet , utfacile demonstrari potest , ex f. &. 6.prirai Euclidis , tamen scnsibile essetcaloris augmentum, cum timcn con.trartum experiamur , sievientibus hyemibus,?statibusque impurissimis. Senescitfortasse Sol, & virtutis effcet? annum fuis terminis non ampliuscoercerepotest. Phaetontem e sole facere contenduntsydushominum commodis natum; siitaquedescendit, sequetursuas' in perig?o periodos , quarum punctaubi primum attigerit , nostr? incolumitaticonsulens, ad apog?um revertetur.Prob. secundo , idem antecedens,nempe elementa esse ingenerabilia , &incorruptibllia , ratiocinatione sumptaab igne, cujus corruptionem maximesensibilem , & ipsa luce clariorem , neenisi ab impudente negandam adversaDemocrito Stoa prositetur : Sad tollantmihi hunc scrupulum Peripatetici.Corruptio ignis nen potest sieri in instanti, sed extinctio ignis sit in instanti:ergo67ergo exstinctio ignis non est ejus corruptio;unicaautemextinctiosensibussubjacet , quam ipsi cum corruptioneconfundunt. Minor syllogismi patetsensu experientiaque: ex sufflata eniravel suffbcata candela , statim ignis extinguitur, quod nee aqu? aut aeri terren?contingit. Ad majoris probationem, quod corruptio ignis non possitsieri in instanti , suppono corruptionemunius esse alterius generationem , undeficargumentor.Si ignis corrumperetur , dumextinguitur, vel mutaretur in elementumsymbolum , vel dissymbolum, aut al iquodmixtum , nullum ex his dici potest,ergo non corrumpitur. Major estad?quat? divisionis , ex qua licet argu.mentari negative. Probatur minor.Nonpotest mutari in elementum symbolum , quinadsit pugna inter qualitatescontrarias ; multo minus in dissymbolum', neque itidem in mixtum , quit*retundantur, 8c alterentur ejus vires ,sed in omni contrarietate est alteratio ,&omnisa!teratio sit successive , sipr*-sertimplurium sit graduum: edomanturenim prius aliqu? partes , tum intensionis , tum extensionis, & succeduntali? , donee ad eam moderatio68nem qualitates deveniant , qu? akeriusforms inclinarioni sufHciat : ergo cumcorruptio ignis non possit sieri in instanti, propterdispositionem alii form?introducend? necessariam , extinctioautem ignis siat in instanti , sequiturquod extinBio ignis nan est corrujitio ignis.Et revera extinctio dick tantumremotionem Iucis ab humido pinguifluentis : corruptio vero respicit generationemnov? substantial , & alteriusdestructionem.Dices, extinctionem sieri successive :sed contra; illud non perit successive,quod delink totum simul , sed per extinctionem :- ignis delink lucere totussimul , ergo extinctio non sit successive:c?tero quideberetpaulatim perire lux,& sensim obtenebrari aer , dum tandemtota candel? flamma perisset , quodadversarius non potest dicere , cum sensibusrepugnet. Sed probarur ulteriusignis incormptio scquenti ratiocihatione,qu?deigne , & deaqua potest intelligi, cujus mutationem in aeremoculispaterecredunt: quam transmutationemut sieri non posse ostendam.ObservoJ>n>/?<?in via Aristotelis , elementacomponi ex materia, & formasubstantialibus, neque formam , absquedilpo^-69dispositionum convenient! apparatu ,introduci posse.Observo secuvdi , plura requiri adprimam form? introductionem , quamad ejus conscrvationem in fubjecto,quod foetuum experientia patet , aliarumquegenerationum.., in quibus sittam dehcatus accidentium apparatus,&tam e1aborata difpofltio, qu? deinde,sine substanti? detrimento, certoslimites intensioms , & diminutionispati potest ; Quod quidem , & ratioue,' & experientia comprobari potest : rationequidem,namadid, ut introducaturforma talis determinata, pr?requiruntursigilla qu?dam accidentium ,qu? ipsi proportionatum omnino domiciliumpneparerit: at dum inipsodominatur corpore , potest sese tuerialiquatenus contra insultus contrariorum,suis scilicet qualitatibus . veloccultis, vel apettis , quas ex se immediate profundit i & qu? e'.ementaribuslegemfaciunt i deinde, quodvinculumform? cum materia non ita facile dissolvipostit , ob insitum rebus omnibusperennandi amorem ; nam crania fugiuntinteritum , neque soluna essecu.piunt, commodamquedurationemhabere,verum etiam diutumam. Experientia70rientia clara est in embryone , qui dubioprocul moreretur,si persentiret hyemalefrigus,quod pueri impune tolerant.Ut pululet a grano spica , tantus requireturapparatus , ut gentilis superstitiospic? procreand? duodeam Deos pr?secerit,maturis frugibus unicum. Hispositis,Probatur aquam non mutari in aerem,Primo experientia vaporum , quiiterum in aquam resolvuntur nubiumrorisque forma, aut certe insensibilimadore, ut exprimit Lucretius , I. i.quiait, vestes uvescereinsensibiliter, siaquarumhabeant viciniam :In parvoes igitur partes diftergitur humor.Deinde experiments chymi? quoti-. diauis , quibus aqu? liquorumque metamorphoses innumer? e6 tandem deducuntur,ut exprimatur sub vaporumforma def?cata aqua , liquorque purior.Probatur fecundo ad hominem ,contraeos, qui dicunt aerem esse frigidum.Raritas est dispositio ad formam aeris ,iedraritatest effectus caloris, quo aercaret ex se , ergo ab aere non introduceturraritas in aquam ; deinde introducendocalorem in aquam , ut rarescar,impedies ne siat aer iqui ex se frigidus est.ProCifut71Probatur tertit idem antecedens,Majorestresistentiaaqu?, quam sit activitasaeris : nam aqu? resistentiajuvaturab humiditate, cui tam propriaestadhajsio partiumcum partibus,&adensitate sibi congenita; acti vitas veroaeris imminuitur , tum abejus raritate,tum quod vis activa aeris , qu? in caloresita est , minor est aliquanto ejus humiditate, si quam habet: ergo aer nonpotest introducere in aquam dispositiones,transinutationi aqu? in aeremproportionates.Dices, mediante ignehancmutationenifuturam.Sed contra : Ignis non est formaliter,neque eminenteraijr : ergo ignisnon potest efle cause principalis generativaaeris, exprincipio 9. In pari enimdignitatis gradu sunt eIementa ,undenullum ab alioeminenter contineturised neque formaliter i suntenimcontraria : ergonullum produci potc.rit ab alio . Qu? ratiocinatio, ut in melioremdiem ponatur, annotand? suntquatutr regul? , quibus rerum dignitasexpendi , & conserri potest.Regula prima logica est : Illud estnobilius alio , qupd de meliori , & nobiliorispecie , 5c differentia participat iita72itaequusnobilior est lapide, quia hiesub Mixto , ille sub Vivente reperitur.Cum ergoomnia elements sint subeodempr?dicato corporis simplicis, ha- ?beantque ultimas diflferentias , sine ulloexcessu alterius inalterum, sequitur,quod nullum continet aliud eminenter,Scquodineodemdignitatis gradu suntposita,Rcguhsecundaeft metaphysica.Con.trariorum positive , & proprie eadem.estdignitas absoluta. Dixi pijitiva, namin contrariis privativis ignobilius estnpnEns, ipsoEnte, sic tenebr? luci ,umbra lumini , mors vitce concedunt.Addidifro/,n>, ut contraria relative excluderem;Dominus enim servo, Patersilio , Pr?ceptor discipulo dignior est.Subjunxi dignitatem abfolutam : respective enim potest sieri, ut aliquidaliosit optabilius. Dices alexipharmacumpotiusesseveneno, digniusque absolute, & tamensuntinpositivacontrarietate.Respondeo, negando esse contratietitempofith-am , sed tantum respoBi-?Mi?,mediatam , & impropriam ; alexipharmacum enim veneno adversatur,venenum autem homini , non vero alexipharmaco.Cum ergo elementa exStagyritis sint proprie contraria, sequitur73tur ilia in pari dignitatis gradu essecanstituta, quamvis secundum iirum,locum, & alia respectiva,nonnulladignioravideantur.Regula tertia physica est. Ubi actionesqualitatum non extrahuntur extracompetent iam , aut contraristatem ,tum in intentione, tum inrationecategorica,ibi substantiarum est ?qualisdignitas ; quam ab actionibus tantumnosse possumus : sedactioncselemen-. torum nunquam sunt extra contrarietatem, & competentiam , suntque ineadem serie : ergo etiam substantial elementorumparis, & ?qualis erunt dignitatis, ac proinde nullum alteriuscausa essepoterit : nequecalorfrigorenobilior censendus , c?teroqui sui contrariiperpetuo victor esset, quod estcontra experientiam.Regula quarta est Geometrica. Ubicunqueejusdem rationis sunt numeri,ibi est ?qualitas, sed in via Aristotelis?quales sunt numeri in qualitatibuselementorum , ergo inter eapura intervene ?qualisque ratio. Ita ignis exC<rcumambulonumplacitis est calidus , ut8. Siccus, ut 4. Aer calidus, ut4.humidus,ut 8. Aqua humida. ut 4. frigigida,ut 8. Terra frigida, ut 4. sicca.ut 8-D Cuuj74 Dl'sPUTAT. I.Cum. ergo paribus momentis contrari?ill* qualitates sint distribut? , sequitur ad hominem stqualis dignitas ,parque undiquaque & Geometrica xqualitas.Consirma?urh?c doctrina, quia nullaqualitas prima continet aliam primam, vel formaliter, vel eminenter, obcontrarietatisrationem; ergo sequitur,neque eam pr*minentiam eorum formUsubjtantiahbus esse concedendam.Dices , ignem efle omnium nobilissinium,ratione activitatis, effectuum,loci, &imperi.i, quodhabetinnatura.Sed contra. Sequitur ergo ignem efleingenerabilem , & incorruptrbilem ,cum non sit assignabilis causa, vel nobilior,vel ?que nobilis , qu? ilium velgeneret, vel corrumpat : quis enim unquamPeripateticorum conceflxt , ignemfrigefieri, & tamen id de aqua conce-Junt , obliti fui principii , quod contrariorume?dem sunt passiones. Dices ,eam mutationem sieri a causis ?quivocis.Sed contra, ex enim cause sinecertisdispositionibus form? introductioninon pr?sunt : cum autem mhilsit,quod in ignem introducat aqu? dispoiitiones, fequetur ignem von poflTe unquammutari in aquam , neque aquam75inaerem. Contraria enim sese potiuscxpellunt,quamgenerent, & inimicitiaelementorum mixtis prodest, sicipsis necessariam assert sterilitatem.Cum ergo aqua, nee abae're, nee abigne mutari possit, multo minus id aterra siet, cum e diametro adversetur.ingensrabilia Itaque & incorruptibeliajuntelementa.Consirmaturj>m?ff, quia nullum inanimatumhabet vim productivam suiisimilis, sed hoc viventibus propriunaest : ergo neque ignis ignem , neque aquamaqua , aut terram terra generabit: quod si in mixtis anima carentibushanc sterillitatem animadvertimus,sintqueillorum cause ?quivoe? , quantomagis in dementis concedi debet , turnobignobiliorem sui conditionem, tumquod generare sibi simile persectius sit ,quam nutriri velaugeri ? viventiaenim,nisi certum attigerint persectionis gradum, scmine carent. Adde , quod hacsterilitate mundi totius tutel? cautum.esse debuit , ob insanam elementorumextensionem ; quare virtute assimilativacarent, qu? etiam ipsis eo nomine estdeneganda , quod cum sinis essenti? , &actionum sit idem, esse enim est propteroperari , ut loquuntur Metapbyfiei:76ergoessentiasehabet in ratione analogamedii ad sioem : sequitur dementismellam nisi mixtorum gratia ;competerenBionem ; at mixtis transmur.tt io ilia omninoinutilis est , ergo non datur trans.mutatio inter elementa : sunt ergo ingcherabilta, & incorruptibilia.Consirmatur secundo ex princip. 1 1 .posita experientia opertet philosophari,s;din omni corruptione mixtorumquedissolutionevid?ntur superesse dementi : terra in cineribus, qui nulloigne flamma siunt, aqua in vaporibusdenuo in guttas reformatis , cur ergode igne aliter philosophabimur , quamilium cineribus, gtrogosuo superefleimmortahm ?Probitur quarto , elementa esse ingenerabilia,& incorruptibilia. Elementaesss formalker in mixto existimat totasere juniorum schola , quod placitumlicet non habeat expressas , Principumnostrorum , leges , tamen Femdius, La.deelemco'. veterum efls contendit,suit enim Democriti, Empedoclis,Leucippi,Epicuri, Platonis, Pythagor?,Eucretii, &c. Hanccerte sequutus est^Avicenna, 1. 1 .Fen. I. doB. j . videturquefavere Hipp. 1. de nxtura humana : Gal.ttutem,!, 1. methods c. i. dehis desiniresuperC77supervacaneum Medico efle censct. Ariflotelcs,I. v,mitsor.sum. i. c. 2. negativamsequividetur;ututsit, affttmativamadmitto , supponoque stabilitamapud Fcmel. loc. cir. & in I. de old! tit.Dandinumjandunumjoubtrtum , alioftjr/e, qui utprudentissimeformasadmiferepartiales , & elementa formaliterinmixto, ita non video quanam ratioreloquantur consequentcr , dum corrumpitransmutarique concedunt.i. Quia transmutatio , & corruptioinutilis eft. ubiintegra, puraque requirunturelementa , atqui in mixto debentesse formaliter : cum ergo ex principioio. omr.ts elementorum aBiantsb nt propter mixta, ut omnia scrvicommodapro domina ,' nequaquam corrumpentur,auttranfmutabuntur.l. Si admittunt minima in dementis , quomodo corrumpi explicabunt?Sit enim minimum terr? B. illud ex adversariodividipotest : dividaturergoinpartes duas A. C. scquitur , vel materiamessespoliatam omni forma natu"raliter,quod negant sieri posse, vel dariannihilationem naturalem , quod nul-/wadmittit, vel in partibus A. C. remanereformam elementarem , proindeB.nonesse minimum Physicum, in quoD 3 forma78 D 1 S P U T A T. I.forma posset subsistere , contra suppositionem.3. Si elementa sunt corruptibilia ?quomodo erunt in mixto fcrmaUterinam ibidebet corrumpi ignis, ubi caret dispositionibus necessariis , & coftditionibusad existentiam conr.aturalibus,quales sunt latitudb medii , alimentumextra sph?ram , intensio certaqualitatum suarum , quibus omnibusin congelato saxo caret, vkXstne caloreactuali,7??? aliment o,7???spatio,angu.stiis coarctatus est; ergo vel ibi , vel nu -spiam corrumpi debet : remanet auteminsaxo,in statu adeoviolento, &quidemdiutissime; sequitur ergo, efteincorruptibilem , & ingenembilem. Ele-?menta itaque perennia Junt , dr ingentrabiUa;erunt proinde primum uhiuscujusquereisubjectum , omnibus mixtisinerunt,&per ultimam dissolutionemin ea niixra omnia resolventur,tptod etat instituti noftri probate.Propositio III.' Element asunt materia prima.H?c propositio conelusioestsyllogismi,cujus^?*pr?cedentes,propositionesprsmiflarum loco se habent.lllud79Mud est mareria prima , quod est primumsubjectumiexquoinexistentesitunum perse, & in quod, si quid corrumpitur,ultimo resolvitur;sed h?cconvenient dementis, nam sent primumsubjectum, utpote ingenerabilia;iriexistunt in mixtis,& in forma substantial! sit unum per se, & in omnieorruptioneresolutiofit in elementa:ergosuntmateriaprima, quod erat demonstrandum.PaoPosi no IV.Materiaprima , auam i^fristotelesprcponitex ?gjipthrum mente,onmint,inutilisest , tumphysico, tum medico.P Robaturi>ri?7? , quiaeaomissa faci-* lius explicantur omnia, ut patebitinserius : deinde quia elemerira adpmnimodam mixtiohem sussiciuHtis#-/itfquia medicus clementa tantum incorporibuscontemplatur, physicusau- 'tem nullam materi? prim? Aristotelic?necessitates!! ostendere potest:quare cum nihil in natura frustra sit,eam materiam non dari concludendum.Revera Arabuni Medicorum Sultanust^fvicenva nullam pr?ter elementaagnovit materiam , quem multi e pe-:.i D4 ritio?80ritioribus medicif sequuntur. Nequevero mihi inutilis tantum, sed etiamhnprffibili? videtur , &in terminis contradictioneminvolvere,cei te illius con- 'ceptum id?amque animo nunquampotui adaptare , quibus autem fundamentisnitatur, perpendemps capite 3,hujus disp. cum adversariorum retundemustela; objectiones er.im nisi explicate accuratius Democriti scntenti?subdi non debuerunt,ne ordoconfundereturdoctrin?.Caput-ILDt natura,nurr.ero , &proprittatibtts titmntorum, juxta Dtmocriti phtsita.NOlo hie fuse de elementispertractare , sed quantum adpr?sens institutum de atomisnecessarium est, pr?termissisqu?stionibus , de igne artisiciali,aereo,subtesraneo;deluce igni insita: de&tmolph?ta,despiritibusaereis,Scigneis , de mutatione, & phasibus aeris :Deaquismineralibus, 8c bituminosis,defontium miraculis, prasertim qu*in81in Indiis utrisque a novis Argonautissuntreperta : de virtute magnetica terr?, decentrogravium, de quiete terr? , deterrarum varietate ; his inquamaliifqueomissis, me consero ad ea , qu?lumen dicendis afferre necefl'ario debeant.Propositio V.SlfMttttr sunt Neotericorum de Elementis opinionespracipu*.PRbng opinio sic elementum desinit ;Ctrfus simplex formaliter existent inmixto , ut principium materiale ex tribtttvelati compaBum , humore , succo , <$>feltda suhstantia. Prima pars desinitionis, usque ad id , ex tribus veluti &c. apertaest , sentitque cum Democrito,dum vocat elementum principium materiale : at vero , quis succus ignis,quis terr? humor , qu? soliditas aqu?,autaeri, adscribi potest?.'An ignis humidusest , 8c succi plenus ? humorenim supponit humiditatem , snccuimistionem cum concoctione ex Theophrasto/. i. hist, plant, c, 19. Desoliditatenihildisputo, ilia enim mathematice,penes dimensiones , physicequcpenes plenitudinem , potest explicari.D; Is82Is tamen , qui hujus opinionis est caput,adscribit igni siccitatem in sunimo,sicuti etiam terr?: ubiergoerithumor succusve , qui semper de genereliquoris est , licet addensari possit ?unde videtursibi ipsi parum consentiens;Sed cum nemo nonauditusdamnandussit, abhac opinione exagi tandasupersedeo , cujus nudam solummodothesim vidi editam Lugduni.'Secunda opinio sic elementum desinit.corpus/implex rmxtorum basis , &materia, idutbus coalescens , mole scilicet , & influxu fixo. Ita nobilis Hungarusi quem forfe fortuna in itincre. biduo comitem habui , cum secundo.in Italiam venirem. Influxum dicebatesse portionem ?theream , ipsi elementocongenitam , qu? cum orbe fuperiori, &c?lestibus mixta , singula conjungeret,medianteipsoelemento, &iingula ad suos planetas reserret , utplanet?adstellassixas.ut & ipsi reserunturanalogia mundana. Volebat element:! esse septem : tenAm , aquam,ignem ,spiritum, seu vetitum , ejjentiam ,regulam, numerum: qu? septem in singulismixtis reperiuntur. Terram diluitaqua , aquam distribuit spiritus,spiritum vegetat ignis , ignem elevatcssentk,83eflentia , seu radicalis rot mixtorumcui insit?sunt , & veluti radicat? proprietates,totum certa sigura ooercetregula , & numerus partibus modumponit. Regula autem & numero {ub&antiasintelligebat , impropriis ad eum,scnsum vocabulis. Terram Saturno ,aquam Lun* , ignem Ievi , Spirit umHercurio , regulam Marti, numerumVeneri , efjentiam Soli non abfurde compontbat.Sed cum de planetis Iovialibussieret a me certior, unde & adinveniendaquatuor elementa sympathicaignipro stellis Medic?is, & duosympathies terr? , nam Satumi stellatribtts globis deinceps positis dicituscomponii Respond it, ea fe babtre permodum unius: gratis audivi, qu? gratisdicerentur, nee mini ad alia sestinanti,so?resellere vacat, vel nunc scholasticscontentione curiosas confabulationescorrumpere.Tertia opinio est multorum Chymicorum, e quorum numero , & superiorem fuifle puto. Illi duo dari vdluntelementa , Terram quam damnatam ,imledictam , & caput mortuum vocant; & Aquam , vel insipidum phlegma,qu? omni sale, mercurio, 8cjulphure careat, Quorumdam Chymico§84micorum absonx sententi? etiam vocabulis,quibus nitor , & claritas adesscsemper debet , magnam authoritatispartem su? arti abstulerunt ; quid enimde iis censendumest , quam quod Lucres. 1. 1. de Heraclito pronuntiat.Clarus ob obscurant linguam , magts interinanv, < ??'. iQuam gravior Grajos inter quiver*requirunt :Omnia enim ftelidi magis admirantur,amantque,Jnvtrfis qu? sub ver bis latitantia armint.Chy micorum plurimi a suis ossicinis?gressi , ab alembici fulcrisi tanquam abApollinis tripode, revelata sibi arcanajactant, &ea loquuntur, qu? necipsimetiutelligant. Nature myfteria etiamji mille facibus revelcntur, arbitrantiumoculis nunquam Uta exctpientttr, testabitsemperquod quotas, & quo plus fetes,eoplura ateignorarimiraberis.Qftarta opiriio sic desinit elementum,corf us simplex a nuUo naturaliter diplubik,constant snbstantia , qualitate Acerrima, & mobilitate primaria simplici .Verum quidemest, mrationequalitatumsensibilium , elementaresesse omnium accerrimas, vincuntur tamenintctiC85abiis, qu?aformis substantialibusmixtorum immediate promanant.Admittit h?c sententia quinqueclementa, ignem , seu ?thera , aquam ,terram, i?tfiuxum, quem astra rerum &stellarum particulas vacant , & glutinol'umtartaruni ad omnium unicmem necessarium.Prhwa opinio fundatur in proportioneeorum, qu?ad mixtum viJenmraccomodata. Secunda nititur anilcgiamajoris , & minoris mundi, & relationequam sublunaria habent cum c?lestibus,quamquisque ad libitum explicat.7Vm<tpr?tendit experientiam , 8c sensibusnititur.§Zuarta,ut novum quidpiamafferret , astrorum fragmentis nosditavit , sed ilia exhibet Chy micus.Propositio VI.Elementum juxta Democriti phc'itdefinite,ELementa desiniunturaGaleno,l.i.de dementis c. i qux natura prima ,^simplicSJpmasunt, qutque in aha vonampXm disofoi queunt ; in quam desinitionemrecidit Avicenn? desinitio,l. i .Fen. i doctrinal, cum dicit ; Element asuns corpora simphcia , & partes prim*86 Dis in iT. 1.corporis humani , &ahorum, qua in corpora diversantoe formarum dividi miniinepojsunt, ex quarum commixtione species diversegeneratorum fiunt. Aristotelesautem$. met. t. 4. Elcmentum diciturex quo inexistente indivipbili , secundum speciem, in aliam Jpeciem , ahquidcomponttur , quiedesinitio metaphysicsest, & universalissima; sed deinde abeodem Aristotele restringitur ad elementacorporum , cum vocat ultima , inqua corpora dividuntur , iUa vero nonamplius in alia specie differentia corpora,& five unum , five plura huju/cemedifint , ha: elementa ajunt , & in sine textusibid, omnibus vero elementi acceptiotiibmcommune eli , illud cujusque effe ehmentum, quod frbnum cuique itiefi , exquibus manisestum est, unicum elementorumcharacterem , inquo*w istilitterarum legiflators conveniunt , essepersectam homogeneitatem. Desiniriautem posset elementum ; Corpussimplex , sen pure homogneum , natttra su'amstitutum , ut in mixtorum compositionttem veniat ; qu? desinitio datur percausam sinalem, & respectum transcendcntalem,quo ab aliis distinguitur. H?desinitiones optim?sunt, neque Democritisensibus ulla ratione contraileCi87ri?, imopotiusfavorabiles, sipr?sertimaddamus pronuntiatum Aristotelisy.metaphys. t. 4. Parvum,simplex, mdhisibileelementum dicitur. Nihilomtnustamen aliam colligo Democritidcfinitionem , ex 1. 1. phys. & ex Lucretiolf.Elementa sunt seminntium primum atemorum/implicit erfguratarum , & unigenarum, secundum quarum variationem,& unitionem d'vversam , mixta qutvisgenerantur , & in qua smnia ultimonfolvuntur. Dixi seminarium frimum,quia dantur sigur? , & m'm'imx (ecu tidesortis, qu? a forma substantiah , c?livertigine, aliisque causisad mixtorumobsequium variam obtinent siguram.Dixi (imphciter, quia compositione omnicarent.Vocaviumginar, hoc est,sigur? aut atomi aque? omnes flint ejusdemrationis i idem de terreis igneisquejudiciumesto ; C?teraplanaeruntex scquentibus. CoDsirmatur h?c doctrinaa Lucretio, qui dicit , omnia corpusculaterrea adunata in unum , &dealiis elementis ita similiter docet, 1. 5 . .Quippe etenim primum terrai corpora.qu<tquePrtpterea quod erant gravia , is' perplcxa,coibtnt.In88 DtSPUTAT. I.In medioque tmas capiebant omni* fides.Desinivimus ergo elementum secundum Democritum , quod erat propo&tinoitri.Propositio. VIT.Blementum non componitur ex materia,&firma.H?c eonclufto necessario sequitur exprop, i . & 3 . Illud enim non componiturex materia , 8c forma, quod estrrigenerabile,& incorruptible : sed elementasunthujusmodi,perprop. x- argonon componuntur ex materia, & forma. Major evidens est , incorruptio enimabsoluta,&omnimoda, qualemdamus dementis , non potest stare cumilia compositione , qu? scparationemmateri?,& form? facitpossibilem. Verum,non est hicdissimulanda dfficultas, qu? exurgit a desinitione corporisnaturalis , ab Aristotele tradita , quamqueomnes adorant philosophi. Corpus vaturale est compofitum substantial( ex materia , & forma ) habens princif'mmmotus , & quietis finfibilis ; qu?sententiaelicitur ex t. & i. physic?auscult.& ex cap. 4.1. f. metaphys. ad quadiffiC89difficultatem sol vendam , & ponendumDemocriti placitis stabile fundanuntum.Observo primo : rationem corporisuniversalissimam abstrahere ab omnicompositione , ut colligimus ex Aristotel.1. 13. metaphyf c. x. & probaturerejusdemphilosophi doctrina, qui materiamprimam vocat subslantiam corporeamseu corpus , & tamen omniforma caret. %Adde quod ratio corporis apud Mathematicos aliud importat,unde desinitur corpus ab ipsis prosigura selida , ut sit habens longitudiriem.latitudinem , & crassitiem , & proextremitate supersiciem, ita Eucl. 1. 1 r.ekm. desinitione, 1. & i. qu? trts dimensionessumuntur penes perpendicularem, qu? omnium linearum mensuraest^uia est una, brevissima , 8c invariabilis.ut demonstravit Proclus , in16& i7primielem.E?c/irfw,unde 8cratio corporis apud Mathematicos sumiturtantum extensive vel quantitative, & revera ipsi abstrahuntamateria,utdocet Aristotel. 1. 1 3. metaphyf- sum.ma i.e. j.Observo fectfndo ,differentiam essentialemcorporjs physici , sumipenesintrinsecumillud principium immanensmotus,90 Dl SPUT A T. T.motus, & quietis sensibilis , primo 8cper se , non per accidens ; quare corpusproutabstrahitasimplici, & composito(nam mathematicorum corpus est nguratantumsolida, & ?quivoce corpus, qualeabipsisumbrarum terminisessingitur ) desiniri, inquam, debet. Subjlantiamaterialis , quantitatis , &, exte/t-Jionis ixigitiva; divideturque in corpussimplex ,& compositum. Corpus simplex , est substantia materials homagenca, exigitiva quantitative extenficmis,hahensprincipium motus , & quietis fin-Jibilis primo , &per fe, & nun per accidens.Corpus vero compositum , est corpusnaturals ,seu substantia materials completa,heterogenea, ex aft usubstantial'!, &materia compopta , habens principium metin,&? quietis primo , e$" perse, non peraccidens. Cum ergo ratio corporis universalitersumpta non importet secum,^?;i<ifift)\composiljionem ex materia,K forma , sitque alia ratio corporis simplicis,& alia mixti, qu?abhomogeneitate,&heterogeneitate, tanquam apropriis figillis distinguitur ab Ayicen-,na, sequitur ex hoc capite , nihil ossiciautobstare , quo minus demonstratumsit, materiam & formam elenaentis non,incITe , quod erasfaciendum.ProC91Propositio. VIII.In quvvis elcmento triasunt fr'mmie eensideranda: primo , molessubjlaitialis corporea;secund<,,qualil as prima; tertio appetmtiamixtionk. Secundarit ant anelementa contemplanda funt , ut panesuniversi, & ut mobilia localiter.J? Xplicatur , 8c probatur propositionMoles substantialis corporea est enssubstantiate, simplex , corporeum , subtribus dimensionibus comprehensum,longitudinei latitudine, &altimdine,cum exigentia quantitatis , qua siat impenetrabile.Nomine qualitatis , qu? est fccuniaelementi ratio, intelligo qualitates/?-i.mas, quas adinvenit omnium primusnoster Hippocrates , ex Galeno, I . i . methodi, c. 2 . calerem,frigus, humiditatem,tesiccitatem : Molis autem fustantialisexigentia , est nota , & character ejuseffentialis : nam moles ignis a mole aqu?in eodifrert/,ri?i?,quodistahumi,ditatem, ilia calorem exigat. Etsicutiin aliis omnibus philosophi eflsentiamnunquam constituunt in actusecundo,sed tamenin actu primo, qui est pro.tentia,92tentia, retpectusecundi, utait Ariftoteles( 1. 1. de anima.cap. 5-. Ita mclessubstantial aqu? est in potentia adhumiditatem ; quare elementum metafhystcecomponitur'ex mole, &exigentia,quaponitirrin actu primo , ad illamqualitatem , quam moles, prior natura,ex se profundit : itaque exigentia iliaest veluti actus metaphyfkus , qu? molemsub certa specie ponit,Diets nonnullos existimare inphilophiaDemocriti nullam dari qualitatemprimam , & adducere possent pro se Lucretium, qui variasatomorum siguras,modocalorem gigneredicit.l. i.Sed xe forte putts jpoliata colors.Corpora primamanere , ttiamftcrttAtefttisSunt aefrigoris omnino,calidiq;vaporitEtfonituflertta, <sf fucco jejuna ftrtintur.Et libro quarto , ubi qualitares sensibilesexplicatper siguras, & meatusexcipientes; Verum tantum abest , ut sitDemocriti scnfus, ut ipse quidem fecundas, tertias, quartasque qualitatesaproportionesecundarum , tertiarum,quartarumque atomorum oriri existimet; at primos influxu vero diffbndiposse censeti Lucretius quidem Empedoclis93doclis sententiarn sequitur, nos autemDemocriti. Sed dehis fusius dicemusdilp. 2. Deinde dico unam atomumseorsum fumptam non posse frigtfacere,aut calefacere, quiaactiones physic? construuntur utipyamides, quarumbajis eil i n agente , vertex in passo; atqueubi tantum est punctum , non potestsieri basis , qu? linea indiget phyiica.'ergo neque ah una at onto poteft ulla aB\?smjlbilis prominare.Appetentiaveroformarum, &mixtionis, omnibus elementis est essenrialis,quatenussunt principium materiale, & subjectum formirum : moles itaqueexigentiaqualitatis , 8c appetentiamixtionis, sunt essentialiter in quoviselemento , & sicuti varia est in singulisqualitaium exigentia,itadici potest, appetentiamform?, omnibus elementiscommunem, ad unumquodque contrahi',per peculiarem subjectitionem,qua form? subserviuflt : namaliterignis, aliter aqua, & terra ad mixtionemveniunt , quamvissimulfumptafaciantunicam materiam primam completam.Qn*doctrina adoraturabAvicenna,l.i.Fen. i.doctrina i. cumait. Terra usutest adretentionem ,fixionem, & ad eonfervationemfigura , & forma ; aqua extetidit,94tendtt , fasuscipitfiguras; airsublevat,&attenuat; ignis maturat,permljeet, ej usquepenetratime currttsubstantta tterea , g&- utduorum element orum gravium frigidorumquepumm frigiditatem.frangat , & utde elementaria proprietate ad cvmplexionalitatemredeat.Duo autem gravia plusjuvant ad membrorum generationem , &eorum quietem : & duo levia ad spiritut,mothnemque , tumspirituum , tum membrorum; licet motut nonsit , nistab anima ;h?cdoctissimusPrinceps, qu?videbiselucidatiusexponi,prop. n. hujusdisp.Difserunt autem appetitio, & potentiarecipiendi formas , eo quod appetitusconnotet tendentiam ad sui perse--ctionem i potentiaverosolam recipiendi capacitatem videatursignisicareisuntautem du? formahtaies, resque unica.Quoad alia, qu? secundario considerandadixi , nempe de mobilitate , &quatenussuntuniversipartes, rejectisad disp. j . qu? ad motum pertinent,Observo, dementis triplicem ineflemobilitatem : prima quatenus sursumdeorsumve propriis nutibus seruntur :secunda est superioris ordinis , nempe adbonum commune, quod ut magis promoveant,frequenti generations suntlocispermixta omnibus elements, neque95que terram , aut aquam puram habemus,sed omniasuntimmixta ad universibonum, pr?sertim qu?inarmosph?racirca terram reperiuntur. Tertiamobilirati cedunt du? jam explicate,nam ista ordinatur ad generalissimumuniversi bonum , ad fugam penetrabili-'tatis , & vacui. Corpora enim simplicia,utpote machin? mundan? fundamenta,debent severe connexionemuniversalem, & omnia loca replere. Priw/amobilitasoritura densitate , raritate,Iatitudine, &compaginatione, autgravitate levitateque. Stcuttda exappetentiamixtionis, & formarum. Tertiaad totiuscommodum , cui privata subserviunt,ut in Repub. itain natura. Obfrimam mobilitatem elementa moventurlineis perpendicularibus ad centrum vel circumserentiam. Ob feeundamohWquemoventur , dum qu?runtfax mixtionis locum aggregativum ,in ipso autem actu mixtionis nullummotum respuunt. Ob tertiam vero omnimotuperomnemlineam cientur:hisitaexplicatis,Probatur propos. Elementum estsubstantiamaterialis, simplex, exigitivaquantitatis ; est enim de ratione corporis,utiitimpenetrabiliterinloco : deinde96indc vult poni sub certis dimensionibus, utpote ens sinitum , & determinatum: Exigit pr?tereasuasqualitates,quibus agere possit ad extra: cum enimclus essentia sit pro alio ,? nempe promixto , actio etiam dementi debet essepro alio ; ergo excrinieca est, & transiens;actioautem transiens nonpotestsieri nisi per qualitatem ;ergo elementumillamexigit. Appetitus form? estessentialis principio primo materiali ,coiwenitque elemento mobilitas , utmeliusnatur? institutis subserviat: ergo hue omnia in dementis sunt agno-Icenda , quod erat nobis propoiitumdemonstrare.Propositio IX.N?M tst satis probatum a philofophiidari quatuor elementa.?pRobatur ex confutatione rationumAristotelis , Avicenn? , Galeni , &aliorum. Aristoteles ita argumentaturin 1. de ca?lo , & meteor. Tot suntcorpora simplicia , quot sunt motussimplices : sed sunt quinque motus, simpliciter,deorstem, simpliciter, & secundum quid , & motus circa centrumergo97ergo erunt quinque corpora simplicia,quibus hi motusconveniunt : c?lum,ignis, aer, aqua, terra. Major probatur,quia cum natura sit principiummotus, &cum sint quinqut motus illiprimarii, & simpliccs motus, sequiturdari quinque ea prima natur? corpora iminor argumenti primi ell adaquat?di visionis , & inductio experientia consirmatur,ergo suntquatutr elementafnettr*therem.Respondere posset Democritus , Aristotelemsupponere tria valde dubia ,& qu?rere ignotum per ignotius : frimum, deprincipio motus localis intrinsecocorporum , secundo motus c?lorumad rationes antiquorum astronomorumexpenses. Tertio , de naturacentrigravium . Verum neyideamurdissicultatibus novis hanc objectioneminvolutam eludere , aut totius philosophi? naturalis fundamenta uni dilu'endosyllogisino convellere , transect motus elementum a gravitate 8clevitate oriri : secundo , tranftat in c?lisdari homocentrica omnia , ut explicuitFracastorius : tertio, tranfeat c?los moveria propria forma : h?c enim abAristotelis argumento supponuntur ;nam excentrici , & epicycli , quos in-? venit98 D I S P U T A T. I.venit omnium primus, ex Arist. 1. 12..metaphys. t. 47. Calipput astrologui ,nonmoventur circacentrum gravium:deindesic?lisunt fluidi, neque planets: moventur circa centrum, cum habeantvarietatem cursus sui adeo variam,utannotarunt astrologi ; & si in*-telligentia c?los astraque movet , utipscAristotelesdocet, 1. tz. metaphys.t. 48,quidconvincetabilIo motu , quiextema vi imprimitur? His itadijpmulatis, Respondeo in forma , transeatmalor, nego minorem ; sunt enimtantum tres motus simplices,sursum,deorsum, & circa centrum , alter a gravitate, alter a levitate, ?<??*?/ a vimotriceinnominata;magisenim, & minus , non faciunt differentiam essentialem,unda deorsum simpliciter, & secundum quid nullatenusdifferunt specisiceneque vero, absolute loquendo,datur ullus motus deorsum secundumquid; mm aqua, cui illemotusadscritur,perviambrevissimam ad centrumusque pergeret, nisi prapediretur, sicutiterra non descendit, dato obstaculo.Dices, motus specisicari a termino adquem , qui quadruplex est , proelemen--torum sedibus. Respondeo , primo hosterminos ad libitum constitui , namillos99illos , ut lubebit multiplicabo i in acreenim tres funt regiones , ergo tres termini ad quem. Unus est autem graviumterminus ad quem , centrummundi , ad quod licet non perveniant,illuc tamen collimant, 5c per accidensest, si nutu suo defraudentur ; deindequotuiquisque admittit ignem in concavolun?, quem multi pabuli gratiavagari credunt ? iis tamen tanquamsuppositionibus nititur Aristotelis ratiocinatio.*At sufpositio vel nunqutmfallax esedebet , quilts ist maxhematictrumi vel certaexpsrientia , ant alibi demonflrata.Vis autem , corporum mo.trix,quamparum habetapud philosophosinsuinotitia convenienti?? dumalii gravitatem tantum , levitatempr?tereaalii , nonulli solum impetum, mechaniciextrusionem, AristarchiSectatores, qui Copemici stipendia merent,virtutem magneticam , nonnulli virtutemmotricem indifterentem , aliiantipathiam, sympathiam que , Lucretius& Empedocles primorum corporumcursitationes in meatibus, xliialiacommmifcuntur.Cum ergo tam dubia procertis supponat philosophus , & concluliosequatur deteriorem partem , dimcamtttejus propefttionem parum veritatisE a minus100minusquecertitudinis babere.Hippocrates , ut aitGal. 1. I. de elementir,C. g.videtur primus omnium nature elemnet a excogitaffe , atque quantumsatis cffipoflit demonstrate, GfipsezstristiteletexGzl.il. de elem. c. 5- videtutin fuarttm rationum forma Hippocratemimitatum fuife. Divinus itaquesenex , I . de camibus , textu primo , ubiostendit, quomodo ex dementis quatuorvarie immixtis homo sitgeueratus, hanc adducit ratwnem pro elementorumnumero. Datur corpus intelligenti?particeps,sive calidumimmortale, quod vocant ?thera i daturquod occupat medium mundi locum,insimum, & supra illud insimum,humidissimumquid ac crassissimum ; ergosunt quatuor elementa ratione sui situssatis distincta; hanc autem rationemdeduxit fuo modo Aristoteles , illiquefktissecimus. Verum in tenebris natusHipp, iis erroribus hie scatet , quo s Chri-Jliani in admirabile lumen vocati deride-?i?s,hominemscilicefexputri natum,deindeanimam ,& ignem calidum esse,quod Democritoetiam placuit, quaresua sponteruitHipp. ratiocinatio.Galenus , 1. 1. de dementis , c. 5. sicargnmentaturex Hippoc. placitis. Corpora101poraqu? rerum universitatemcomponunt,8c ex quibus omnia siunt, suntelementa : sed su nt quatuor hujusmodi,regionibus , qualitatibusque distincta ,ergo sunt qnatuor elementa , qu? 8cipse rccenset : terram, aquam , aertm^ignem,omnium prima, & simplicissima.Responderi potest ex Democriti placitis,concedendo majorem , & negandomi norem : nam licet dentur hxc quatuorcorpora , negabit tamen ex iis omnibuspropriemixta sieri,ut fusius explicabiturinserius,& qualitates primas singulis inesse.Avicenna,l. i.d.a. sicargumentatura causa sinal i. Non potest sieri corporisnaturalis generatio , quin adsit sixioqu?dam , extensio, & dilutiopartium ,permeatio, & subtilisatio , deinde mixtiocum motu. Atqui sixionem terrapr?stat ; extensionem &c dilutionem aqua; permeabilitatem & tenuitatem 'aeri motum vero mixtionis ignis promovet: ergo cum h?c quatuor adgenerationemomnem concurrant , scquituresseelementa.H?c ratiocinatio doctissimi Arabisplusapud meest,quam Aristotelis. Concedoitaque requiri h?c omnia ad generationemperfectam , concede* etiam abE j, quatuor102quatuoristis corporibus aliquid horumfieri , concede aeris benesicio porosesse permeabiles , at negt attenuare aerem,cum unus ignis ad hoc munussussiciat: aerenim nonsigitur, utdicemusinserius , estque aliis elementis impcrmiscibilis, ut voluitDemocritus.quiilium confudit cum inani; corpora enimex tribus elementis componi censuit,qu?facerentmolemi meatus autemab ae're : quare licet optime PrincepsAvicennaprobet , dari quatuor corpora i qu? concurrant ad generationem, non probat tamen satis , ilia esseelementaproprie, & peripatetice dicta.Quidam insuper ita probant , dari elementaquatuor. Primo. Tot sunt elementa, quot sunt anni tempora , sedsunt quatuor anni tempora ; veri responded aer, ?stati ignis , autumnusterrte , hyems aqu? : ergo sunt quatuorelementa. 1. Adde, quod dantur quatuor signorum triplicitates in zodiaco.3. quatuor humores in corpore,qui quatuor elementis respondent , 4. quatuorhumorum motus, s. quatuor indienaturali differenti?, 6 quatuor morborumtempora, 7. quatuor qualitatumordines , 8. quatuor in extractionibussjiymicis rerum differential , p. quatuor.103tuor in rebus qu? subsident reigfones:-ergo debent admitti elementa quatuor.Respondet ridms Democritus ad primuro,recteproponi hanc objectionemin Europa , sub zona temperata , PeruanorumYneas , Malabarum Brachima-~nes, Sumatr? Jognes : minorem negabunt,quod patet ex cursu solis: his enimprovinciis sub zona ?quidiali 6.mensium est?stas,6.mensium hyems,utroque duplex, eoquod sph?ram habeantrectam . In Brasili? tractibusquibusdamver estperpetuum, ex Beretario.Cur non dixit potius , dantur 1 1.menses , ergo & totidem elementa; suntenim qualitatum sensibiliter diversarum:aut cum Hungaro, de quo supra,dantur 7. planet?, ergo & 7. elementa?Ad i. de signorum triplicitatibus quatuor,concedo eas dari, at ncgo ex iisprobari elementa quatuor; imosupponuntprobanda. Ad 3. Respondeo , primo solvendum esseS. Thoma, &Stoicit ,.qui negant aerem esse calidum & humidum, Vallefio qui nobiscum est, aliisqueideinde negabitur absolute consequential cur enim non dixit potius ,dantur tres principes hominis partes,cerebro respondet aqua ob humidita-E4 tem,.104 tem, namutait Hipp. 1. de camibus,t. 4. Cerebrum , est metropolis frigidi , &glutinofi. Cordi ignis ob, calorem i calidummim,ut ait ibid. Hipp, pmgu'usemdes eft; pingue autemigni dat pabulum.Hepati respondet terra i in eo enim ven? arborum , & herbarum instar implantantur.Ad 4. nego ab vitalibus motibusad elementales esse argumentandum.Ad f 6. diconiiul iilis concludi.Ad 7. concede has qualitatum differentiasex Galeno , (imp!, med. sac. 1. {.Sed nego oriri ab elementis : ut satis ameprobatumest, l.de manna, cap. 13.de tabaco , exercit. 3 . & ex prosesso, 1.x.-de purgantibus, pr?lectione 7. Ad 8. dico,'plurimos chymicos admittere trestantum differentias rerum , alios quirrsue, ques vocant f?ces , phlegma, o?leum.essentiam , ?thera ; qui vero tres,dicuntessesalem,sulphur, mercurium,Ad 9. Nego in iis qu? subsident quatuorapparere regiones , sed aliquandoquinque, aliquando tres , pro variorumcorporum differentia.Mihi arrisisset magis argumentum aTim?o Platonis sumptum , Corporapropter ignem videri ait , dr propter ttrramtavgi : addo propter aquam gu-?ari, vehkuium enim laporum est hu-xmidum,105midum , quod diluit salium differentias,ex qui bus oritur sapor : sonumedere propter aerem : ergo propterelementum qu'mtum odoratui suntproportionatai dabuntur ergo quinquteleinenta. Verum his minus severisomissis, alias perpendamus ratiocinationes.Tres ali? supersunt vi? investigandinumerum elementorum : prima perqualitates primas , ftcunda ex naturamixtionis, tertia a motu locali mixtorum.Pro prima sic sit argumentum. Totflint elementa , quot sunt possibiles primarumqualitatum combinationes ; sedsunt quatuor, ergo totidem elementa;major probatur , quia a positione proprietatisdiverse , scquitur positio natur? diverse : ergo cum denturhx qualitates , ut patet experientia , scquiturearum combinationes reperiri. Suntautem quatuor tantum possibiles , calidum& siccum , calidum & humidum,humidum,8cfrigidum,frigidum, &siccum:ergo sunt quatuor elementa.Pro fecunda. Sublato quolibet ex elementis, sequitur in?qualitas miscebilium ,qu? mixtioni contraria est : duoenim frigida vincent unum calidum , 8cE|f duo106duo calida,unumfrigidum; ergo supercst, ut sin t duo calida , & duo frigi da , admixtionis persectionem , qu? ratio eliciturabAvicenna,loc. cit.Pro rer?w . Mixta . ut ait Arist. i. degen. text. 40. moventur ad motumelementi pr?valentis : cum ergo quadruple* motus depr?hendatur in mixtis, erunt quatuer elementa : sic igneafursum seruntur, terrea deorsum , aerea,aquis innatant , fluida terminanturalienis terminis , & expanduntur utaqua : - quod patet in flamma , plumbo, .lignis , 8c liquorihus : ergo cum illimotus silt quadruplices; & pendeanrab elemento pr?dominante , sequitur.dart quatuor elementa. , .Responderi potest ad primum , solvendamesse ' eam dissicultatem , S. .Thom?, Senec? , Valletio , Stoicisomnibus, ipsique Galeno, quiomnesaerem calidum else negant. Senecacerte, 1.i. nat q.c. 10. aer frigidui perse ejl , & ehscurtu , lumen illi calorque.aliunde sunt , in sine cap. Natura emmMerit gelidae/i. Qu? assertioStoicorumetiam est : Valles. in 4. meteor. Galenus8. deusupartium, c, s.falsam vocatAristotelis aflertionem. aerem effecalidum. Deinde quid probat contra.ilium*.107ilium , qui diceret dari tantum tres qualitatesfrimas : calorem , humiditatem ,frigns ? ficcitas enim frivatio eft, cumvix ulla ejus actio deprehendi possir,qu? solo calore non possit explicari ,dissipante humorem , at vero frigussensibile est. Pr?terea negabunt hascecombinationes , sed corpori simplici ,iimplicem, 8c unicamqualitatem activamassignabunt ; quare ignem calidum,terram frigidam , aquam humidamfaciunt , ponuntque humiditatemtanquam medium , contraria duo frigus & calorem connectens ; cum utroqueenim sibi bene convenit , ignem'frigesieri, terram calesieri , aquam humiditatecarere posse negant : sed horumactionesvelretundi, vel admixtis*confundi , ita ad sensum terram appa?rere calidam, cum id spiritibus igneistribuendum sit. Cum ergo hacpr.mawVrmulta supponat, aut valdecontroversa,aut falsa de numero , & combinationeelementorum, & qualitatum i,nihil per eam consici posse necessarium'est. Et revera Valles. in 4: meteor.Arist. c. i.hancrationem vocatlevissimam.Adsecundam rationem , Respondeo,et iamsi ? siot tantum tria elementa > nihil108hilimpedit, quo minus earationepossintdispensari, ne alterius copia aliorumnumerum excedat. Sic enim corpus , cui necessaria sit humiditas , utj.caloruty. nonne ita dispensabunturelementa , ut sint ignis portionis s.aqu? 3. terr?tres, illudque corpus etiamsiunoconstetcalido , tamen calidisin primo anumerandum erit?Ad??-?<?wargumentum, responderipotest^riwo ut supra: dtinde retorqueoargumentum. Nullum enim mixtumsursum sertur ? ergo vel in nullo pr?valetignis , quod adversarius non dicet; vel ignis non movetur sursum naturaliter,& per se , sed tantum peraccidens : imo videmusmixta, cujuscunquesint levitatis, centrum petere,inetalla, foffilia qu?vis, ligna omnisgeneris, liquores , fructus , &etiamagaricum, suber , ipongias &c. Qn?autem aquisinnatant , non alia id rations faciunt , quam quod porosa sintcorpora, molto ae're tumida ; quarenon ita innatant, utsolasui supersiciesaquam tangat, sed tantumdem in aquamdeprimuntur , quantum aquaenecessarium esset ?quiponderando suocorpori. Sic navis centum millium pondo,cum sibi in aquadefodit locum,&109&eo usque deprimitur, dum hinc,&inde centum millia Hbrarum aqu? extruserit,unde & arsnauticasibisumpsitfundamentum , & regulam , qu?onera navibus certa proportione pr? -scribit imponenda. Et hac inductusexperientia, non existimo improbabilemeam esse sententiam , qu? omniacorpora mixta ?qualis esse gravitatisexistimavit, differreautero rationepororumseumeatuum , quos insercitaer,Si ergoratione elementi pr?dominantiscorpora qu?daminnatant, ut vu!tadversarius , quare in navi aurea, &argentea tuto navigari potest , ut norunthi, qui libros Archimedis,. de *his quoevehuntur in aqua, falutaruntelimine , aut qui hydraulic? , static?,nautic?que principia delibarunt? OrontiusFin?us in hydraulko horologioregio, 1. i. hprol.p, 17. navim cupreamadhibuit , & integram machinamHentico II- Galliarum Regi obtulir,eaqueaquis innatabat. ergo non ratio- .ne elementi pr?dominantis , fed rationepotiusaeris,in poris vel sinubusinclusi vel positi , innatant aut mergu nturmixta. Idem quod in aliis viderepoteris 5 inoleo, quod si in vasto effuderisvase , tantum in aquam deprimetut110tur, quantum moles ejus habet cummole aqu? in ratione ponderis proportionem; quod si nimia sit olei copia,nequevia sit extrusioni, tune instaroperamentisuperincumbet,qua ratione succos in phialis asservant phar.macopol? . Ex quibus patet , non probarisussicienteraphilosophis,diiiquaswrelementa,quod erat oflendendum :nunc audiamus in re tam gravi Democritum.tPropositio XIisftrnon est Elementum.?p Robatur primo. Quod caret qualitatibusprimis , illud non est Elementum; sed aer caret qualitatibus primis, ergo non est elementum: majorest evidens , & si a quopiam negetur ,qu?stio erit de nomine; riant, si elementum efl'evelit corpus simplex, cumreliquis rrrum universitaUm constituens, eoncedam inco sensu , aerem ejfeelementumSedipR rationes alias dementis essentiales ineste nego : probaturitaque minor. Si aer haberet qualitatesprimas, ineptus esset adid munus,cui destinatus elt a natura, qu? iliumconstituit mediatorem , inter c?lum ,&terC111terram , vehiculum specierum , actionum, influxuum, & accidenti um transportatoremilocum ubi sph?r? activitatisnon mutilantur ; sensiliumcognitionem , & imaginum intentionaliumsincerum side)ussorem ; quarc.,??b motus locales secit facile divisibilem,ob species intentionales purissimum,& sinecrasstsiediaphanum;propteroculum sine colore, & aliorumsensuum gratia sine sono , sapore , odore,&tangibilitate, quodinaerequietosinceroque patet ; ut actiones propaget: cujusvis extem* impressionisest susceptibilis , atqueut aitTrismegistusin Asclepio ; Atr est organum <vel 'macbina omnium , per cptam ommafiunt ...Qu? qualitates , 8e ossicial cum in a -qua , terra , igni ve non reperiantur, videturnobis anfa porrigi , aliterde aSre,quam dealiisphilosophandi. Cujusinsuperfluidifasvacuoimpediendo, tenuitaspotis subeundis , iubtilttas dilatandisvaporibus crassis , rarefactioniquecorporum ob calorem adjuvand?aptissima est , 8c ubique non tam sua,quam natur? totius negotia pertractareaptus natus est aer. Vnde sic argumentor.Medium naturale , 8c propriuminter agens, Scpatiens, de neutro participate.112ticipare debet, sed air est hujusmodi;ffrgo de nullius agentis patientisve qualitatibusparticipat. sit enim aer frigidus,utvolunt Stoici, sic licebit ratiocinari.Sicut non potest ignis activitas per-Tenire ad passum, cum intermediat glacies, ita neque ignis calor peiscntiri potistintermedianteaere: quanamenimratione pura actio calidi,ut 6- vel $ . pervenietad nos, per medium frigidumut 7?Ijt? Dices raritate aeris ejus reactionempr?pediri.Std contra, intensio qualitatit etiamin subjecto raro resistit subjectationicontrarix: itaflamma stuparum , & palearum:sic ignis aqus vit? , quamvissit rarus,numquam tamen frigori cedet;ita ut frigus in eadem parte lui sit cumcalore : parker si aer dicatur calidushumidusve, corrumpet ,retundet , &adultcrabitactiones frigidas & siccas:ergo neceflario concludendum est, obillud universale aeris ofHcium mediandi,nullam ipsi qualitatem activam inesse :neque enim concipi potest , quanamtandem ratione minoris virtutis agentiumvis,in medio sibi penitus contrariononpessumdetur.113Consirm atu rex ossicio aeris replendilocum , & pores subeundi ; natura enimdebuic hujusmodi corpus omninoinnoxium creare, nesuasubtilitate, 8cquovis tendendi licentia , aliis corporibusossiceret.Unde VaUefius in 4.. meteor Aristotel. c. mentario primo,cum ostendisset , quam parum probassetfuam , de primarum qualitatum combinations, sententiam Dux Peripateticorumi zAn non melior ( inquit ) rat itest airem ,aquo hommes , & perfeBiJJimaanimantia erant perpetuo perpefura , inagentium qualttatum nuUa ,? mediocritatemexcedere , fed temperatum efe , utilia mediocriter afficeret? Ego quidem arbitror,At que proinde sentio , quod in controverfiistonfirmavi , aeremneque calidumnequefrigidum esse, fed in hac opposition temperatum. Nam prater dtBa,quod aliqua qualitatt eft natura proeditum,difficile trahitur ad contrariam ; Jedairenihilest quod citius mutetur, de caloread frigus , & contra desrigor e adcalerem,usque adeo , ut eadem die calidut& frigidus , & utrumque impense frequenter fit , ergoneque cahdus nequefrigidusest. H?c viri extra omnem doctrin?aleampositiscntentia , quamvisnostr? faveat , tamcn noblscum non est,114 DlSPUTAT. I.in eo quod temperatum aerem faciat,hoc est de frigore, caloreque moderatepartidpantem. Sed etiam si haberetquatuor graduscaloris tantum, & totidemfrigoris , dissicile rrahereturady*-ftem, quia resisterent alii gradus: erganequt ca'udui neque frigidw est naturasui.Consirmatur/^Knio , quia nihil certia sensibus haurire possemus , si agentiumqualitates in medio , vel favorabili, vel vires addente , ad versante, & imminuenteperciperemus.Vrobztm secundo propositio. Ilia nonest qualitas insita , & effluens a corpore, cujus licet causam ab extrinsecoassignare: sed in ae're nulla est qualitasfrima, cujus causa non sit extrinseca ;nam calescita/ok,frigescit aterra,h\iniesitabaqua , lacubus , uligine, paludibus,fossis , nubibus insicitur, non respuitfodinarumhalitus, pestilentes va.pores, cadaverum f?torem, mutaturventis, mflnxibut fidtrum , & tanquamTrcteus omnium agentium imprestionibusversatilis est : ergomellam babet qualitatevi innatam.Consirmatur i. quia omnibus dementis aliis iesitam ubique eandemprimariamqualitatemyidemus.-ita^rr*115t vbiquejrigrdaell, aqua bumida ignisnullibi cahdus non est, aer tamen nusphmsibi in qualitate prima similis,nam varietatur, tum a c?li aspectibus,8ccertis plagis , tum abvicinia ignis subterranei,qui ubique maxima portioneterr?iminixtusest, ex Hipp. 1. de carnibust-t.& subeodem?quatoretorreturin Monomotapa, rigetin Peruvi?montibus , temperatutest in Brasilia,mutaturventis, marisvicinia, orientismeridieique afflatu , & insinitis aliisvarietatibus , a causa cxtrinseca ortis ,fubjacet : ergo nullam habit qualitateminJttamJtbLDices, has omnes mutationes sierisuccessive , continue ubique ae'rem essehumidum ; 8c a tribus tantum rebusae'rem immutariininstanti, ex Gal- 1.deoculis, particula secunda, c 6. Haitfva.sant qu? aeremfine ullt temporis sp&-tio immutimt: lumensolit ,fulgidui coltr ,t*r lumen vifibiYu spiritus. Quod autemaer ubique hum id us sit, patct ex ejusconsistencia, & humididesinitione, namfacile alienis terminis continetur , successiovero alterations ostendit resistentiaminsit?qualitatis.Std contra. Ilia mutatio non sit continue successive-, nisi quod prxexistat inacre116 DlSPUTAT. I.acre contraria qualitas ; si enim aer nullaadventitiare esses pr?alteratus, sedsincerus esset, calesieret in instanti: atvero cum a terra noctu sit fngidus factus, a sole paulatim sensimquecalesit.Ad rationem autem humidi , verumquidem est , aerem ubique liquidumesse , humidumvero nequaquam; h?cenim dcsinitio liquid] est, ut vidcbimusprop. xx.Consirmatur fecundo, quia mutatioomnis , qu? form? inclination! contraria est, transit, &momeutodurat,ingenita nativaque qualitate redeunte:atqui nulla qualitas abaerereparatur;ergo nulla ipsi estinsita.Probatur tertio eadem propositio.Illud non est elementum quod non potestvenire in compositionem mixti.Sed aer non potest venire in compositionem mixti, ergo aer non est elementum. Major est etna i cum enim elementasintadmixtum faciendum, ssquitur,quod qu? adeumscopum minimeattingerepossunt, non suntelementa,cumnaturanihil frustra faciat.Probatur itaque minor; Illud non potest venire in compositionem mixti,quod refugit unionem cum aliis; sedaer refugit unionem , nam neque inaqua117ttqua, neque in terra, aut igne sigiturh?retve: vidcmuseniminglobulumsese colligere ut maria dividat, liquoresab eodem secari , &si a visciditate impediatur, tam diu sine adh?sione in illiscarceribusmanebit,dumavoIandiIocusdetur. Contraria vero ratione se se habentalia elementa , ignea enim corpuscukterra miscentur , quod patet in sictilibus, & serro candente ; aqua vero,& terra quam facile , quam subtiliter inlimum coalescunt : ignis etiam intruditipiritus in mediam aquam i Ergocum neque aer cum aliis dementis uniatur,neque ipsi conveniant qualitatesull?ex primis,/^ai/?r illi elementinomen ?o?convenire, quod erat ostendendum.Pr'opositio XI.Dantur tria tantum Elementa; Terra,e^fqua , Ignis.SEquitur h?c propositio tanquamCoro//sln'?wpr?ccdentis)nihilominustamen ulterius :Probatur/,r<7?o. Tot suntelemenra,quotreperiuntur in corporum dissolutioneised tria tantum reperiuntur, utChymicisest manisestum ,qui sulphur,118mercurium , & salem , in omnibus rnixtisreperiunt, agnosce in sulphure ignem,aquaminmercurio, in sale terram: quam vis enim tria h?c sint mixta, nihilominus in singulis ita pr?dominantursua elementa , ut id potistimumessevideantur,cujuspotioresparteshabent. Ignis ergo copiosissimus estin sulphure , aqua in mercuric , qui totusin fumos abit, & a vaporibus iterumin mercurium coalescic ; In terrasal , quod a pondere conjici potest a*que,acaliis rationibus, sumptis a lib. meteor. Arid. 8c lib. de sensu , & sensili :sal enim se habetad terram vulgarem ,ut io6.ad9i. Aqua marinase habetadterram, ut9o.ad93,qu3eaquamarinaimmixtosale gravior est dulci , ad eamenim se habet,utpi. ad 74- ergo cumterra sit ponderosissima,/^w'tar, quodubi maximum est pondus , ibietiamillapr?dominetur ex adversario; ergo sala?l terram resertur^ Adde quod in resolutions quotidiana mvxtorum, & sinearte parata, sunt tantum tria: dneres,fumus , flamma : agnosce in cineribusterram , in sumo vapores aqueos , inflamma spiritus igneos , quod clariusexponam,c. 4.d. 1.Illustrari posset h?c ratio Pythagor?o119r?orum placitis, nam in temario scecunditatissymbolum,qu?elementis convenit,animadverunt ; est enim impa-, rium primus, exparitateuna,&unitatecoalescens , &c. fed fro his vide doBif-Jima Bungi commentaria in myfieriis mimerorumshie enim, non philologura,sed philosophum ageredecrevi.Vrdaaxvtsecundo de singulis. Terra,in sua puritate considerata , habet summumfrigus, magnum pond us , densitatemcraslam, diaphana est secundum quod, suis terminis facile, difsicile alieniscoercetur, aspera,& divisionibusresistit,facile tamen cum aliisdementis unitur, nam ad eorum contactussit friabilis , qu? cum element!naturam exhibeant , sequitur terramesse elementum. Aquahumidissima,terr? se se facile insinuat, alienis terminis facilius quam suis continetur,fluida est, diaphana, densa, satis facile divisibilis, facillime unibilis.mixtisdiluendis aptissima, ergo est elementum. Ignis calidus,fluidus , agilis,rarus ,vagus, permeans, spirituofus,activitatis magna;, facile uniblis,aucta luce gaudens, facile divisibilis,difgregativus , seu diflblutivus dummultum viget , congregativus,& unitivus,120tivus, si naoderatius agat , colorum omnium radix , corporum expetita portio ,astrorum syngenis, aqu? 8c terr?acceptissimushospes, vit? instrumentum:Ex quibus ignem tffi elementumstatm.Sed h?c tria ad mixtionem sussiciunt; terra enim corpus vel in figuracoercet, aut solidiorem ipsidatcrasim:aqua terrain diluit, & cum pr?dominatur, certa quadam ratione colliquata,&colara, mixtum fluidum facit;ignisbenigno calore utrumque fovet,liquidum & transpirabile corpus reddit, & aqu? innatans , ne congeletura terra , pr?pedit ; ignis tamen 8cterr? vinculum videtur aqua ob humiditatem,frigoris & caloris amicamiundecumaersitad mixtionem inutilis,h?cque tria sint satis , sequitur dari rantumtria Ekmenta,^^ erat demonstrandum.Propo-sitio XII.Defimtiones primarum qualttatum abtsfristotele tradita , funs improprioe,quare alias afferre tentavi, Democritiflacitis conformes.A Ristoteles in desinitionibus suitmirabilis ; Plato illius qu?stionisstiacC?stimator, qu? dicitur qui1 est ? fotumterrarum orbem pro accurata desinitioneintelligenda peragrasset , plure*fanehabemusdescriptiones, quamdesinitiones,quod inde colligsre licet,quod plurima absoluta per transcendences respectus exponamus. Sic itaqnefrimas qualitates desinitivit Stagirita.Color ejl qualitai tactilit , congregAnshomogmea, & dijgregans heterogema. i.degen.t. 8.Frigut tfi qualitas taBMU , qua corporafacile ftto termino , difficile alieno tmnitiantur.i. degene.t. 9. &4- meteor, c. r.Humiditas vero , eft qualitas taBilts ,qttacorporadifficilesuis , alienis vero termini; facile com inentur. Ibid.At,curillapamcuIata#</? insingulisdesinitionibus ponitur ? ut scilicetin desinitione postea potenti? sensitiv*vitiosussiatcirculus,desiniturenimpotentiainordineadobjectum , &,hocobjectum habstaliquid specisicationisapotentia, quod nullo modo admittendumest : deinde nonne calor moderatuscongregat heterogenea in coctionibusnaturalibus , & artisiciosis ? 8cfrigoris vis etiam homogenea congregat, &nimia etiamejus intensio dividit,ficseparat, 8c homogenea, &h?-F tero-;teroganea, undefrigoredisrumpi arboresinherciniasylva, & saxa ipsa lacerariserunt, sitque tantum pel accidens,ut frigus in aqua gelu concreta compingatlignis lapidibusque carcerem :qu? adunatie est tantum localis , nonphysica: meliusautem fu iflet, desini rehas qualitates in ordine ad modum o.perandi in mixtione , & generationecorporum ; nam cum ad illam crdinentur, persectiorem notitiam inde oriripar est. Adde, quod desinitio humidisumiturtantum in ordine ad locum, &con venit ?que igni , ac aeri , vel aqu? ,facile enim terminatur ignis alienisterminis : quaredicendum est , humididesinitionem convenire tantum fluido,& definitionem sicci solidoi namcoefam ex Aristotele caret qtutlitatibusfrimis , tamen alienis non coercetur, ergo inde coelum est siccum , quodimpticatad hominem. Proponam in re adeodissicili meos conceptus , aliorum si potioressint admissurus non invite : sicitaquedesiniret Democritus.Color est qualitas prima rarefaBivaeorporum , quibus est extrixfeca , institutek natura , ut fvrmarum atiivitatem proritaret,& mixtum in vigore detineat,nttveatque pr)mo\at\>ms ad mixtionem.Fr'gusVrigus eft qualtsat prima condmfativacorporum,quitus eft extr'mfeca , institutea natura , ut form* impertum incorporefirmet, effluxus nimiosimpediat, pariesqueadmixtionemvenientes figat.Siccitai estqualitas prima,<jK.i corporaunimem cum aliis refugiunt, comminufaqutdifficile coalescunt; instituta a naturaad vinctela pardm modificanda , & parses ipfai suo mfitu , Ksffigura convenientieoercmd<u.Humiditas est qualitm prima , a quacorpora habont , ut unionem cum altsfacile admittant,adhxreantque , & divi-Ja facile coalescant , inflituta a natura advincula partium modificanda , & partesipsas laxandat, f rout formoefutrit opportunum.H? desinitiones, fundat? sunt in modoagendi qualitatum : videmus eniracalorem rarefaccre , cum ab extrinsecoagit in aliud corpus : sic calor ignisaquam rarefacit, 8c solvit in vapores;at durst calor illeest intrinsecus , & naturalisalicui rei , illam non rarefacit:sic cor a calore sibi insito non raresit,neque piper , quod calidum fit , ideorarumest: deinde calor est veluti principiummotuum in natura , si loquamurde motu ad fubstantiam , undeF x hyemchyeme null? pene generationes , appetentevere , calor dominans naturammovet , & excttat omnia. Pariter nequefrigusinsitum, & naturale cuipiamrei , illam condensat , sed tantumidagit in ea corpora, quibusabextrinseco,& veluti violenter communicator, facit tamen ne nimia siant effluvia, unde, & impedita ilia spirituumdifflatione, &effluxu, dequoAristoteles,l. l.de plantis, cap. i. sirmius inter mixtainanimata, &diutumius redditform? dominium , quo sit, utdurentdiutiusfrigida,calidissubinde pereuntibus,sicmarmor, saxa , lapidespretiosi , vix mutantur , cum tamenaluminosa, & bituminosi , terrarumquegenera , ultra certum tempus , usuiin re medica esse non possint : deindecalor movet, frigus vero motum sigit,quem non invite generationis amore?equebatur, sitenim, utpaulatimejusinfluxu partes constipentur , & cumadsit calor in mixtione , coalescant cumsapientia , qu? natur? motus dirigit ;tpus enim natur?, opus intdligcntioe.Siccitatis vero, 8c humiditatis desisiitiones,asojido,&fluido, distinguntursatis, neque ignem humidum esseconcedant, cum ignis unionem respuatcumcummultis, nequeuthumidiicontingit, adh?reat , nam si digitum miserisin aquam , madidum retrahcs, si perignem duxeris , non adh?rebunt partesigne?. Deinde siccitas , & humiditas,vinculis partium seu unionis , rationimodum ponunt ; quare cum h? desinitionespetantur a sine , ad quem anatura qualitates ili? institute sunt,videnturmagisapt?, quamquxvulgoStagirit? proponuntur , qux ab effectisaccidentalibus , vel a modo quosunt in loco, petit?videntur, cum indistinctioneabaliis rebus : cum tamendesinitio rei naturam explicare debeat ;ac proinde rem illam , a qnalibet aliadistinguere, nam per Mud idem res est,fir quod differs ab emr.i alh, ut ajuntmetaphysici.Quod spectat ad modum agendiqualitatum , etsi in omnibus mixtis admittimuseffluvia corporum , qu? Arifetelesloco citato a Democrito didicit,8c celebrat passim Lucretius i medicine que patroni uno ore vindicant , itaut in eo vix ullum dubium sit , in dementis tamen an ea dentur ? dubitationenon vacat ; siquidem pura elementaporis carere probabile est , quamvisBasso,l. a.deccelo, intent. 2. art. +.E 3: Misillisporos tribuat , qui plane necessariisunt ad iilam agendi rationem , nammeat 1 bus indigent effluvia corporumsive aporroi?, Verum, hssc controversiafacile solvi potest , meatus enim expartepassi, effluvium est ex parteagentis>ac primo quidem elementis adesseilia effluvia, patet in igne, qui paleaslongedissitas, naphtamque, invisibilibusscintillis accendit, terra exhalat , aqu*vaporestolluntursursum, magnonatur? consilio, qu? ea ratione generationespromovet. Atque ut id concedatur, in Democriti philosophia itaclarum non est , an agant elementa perpropagationem su? qualitatis. Dicoitaque,ut nudam responsionein , omissaprolixitate , afseram , omnibus elementorumqualitatibus dari propagationem sui peraerem , qui omnis qualitatis capax est , quia nullam habet , qu?Cum contrarictate sit conjuncta.Calor ergo in agendo magnam habet sph?ram activitatis ; frigus exiguam, nam frigida immediato penecontactu opus habent , ut sentiantur :Ser.nirttts certa experientia sibi compertumesse dicit, nulli glaciem nisi palpetmanu innotesccre , si vero clausiscculis rem probet , fore, ut nesciat an, lignum.lignum, anlibrum, aliudvesociusadmoveat: atcontrarium expertussum ,licet enim , fateor, id a modico intervallodistingui possit i persentitur tamenobscurum frigus absque contactu,resque in nivis glacieique cellisprobaripotestiHumiditas sola partium humidarumadh?sionemadefacit, siccitasautem obscuram habet actionem , vixqueacaloredissipantedistinctam. Maxima activitas est caloris , tum in propagationesui , tum in agendi modo , &vi qnam habet 3 unde ignis potentissimumest natur? instrumentum, quodaxiomati locum dedlt apud Medicos,Quodnonsanat dntta , sanat medicamentum, quidnonsanat medie amentum , Janatferrum, quod nansanatftrrum , sanat ignis. Parva est sph?ra activitatisfrigoris, nulla humidi i scdnatura velocitateactionis hanc carentiam compenfavit, impune enim digitum per flammamignemque trahes ; at sis licet sicciorarena , non immergerisaqua,quinmadesias. Si vero datur siccitas positiva, nefiio qua ratione agat ; humiditasautem , frigus , & color in nulla sunt ratione: sicuti centrum circuli, diameter, &circumserentia,unde&illorumactivitates, & agendi limites sunt in-F 4 comcommensurabik-sactu, potentiaautemcommensurabilia videntur frigus, 8ccalorihumiditasnepotintiaquidem.Atque ex his facile tstekmenta singulxdefinirejuxtaDemocritum ,clariusUmen lingulorum propiietates intelligentur,cum de ultimisatomoramspeciebuserit se;mo. Attulimus ergo primarumqualitatum desinitiones , &c.quod erat faciendum : nunc autem diluend?sunt emergentesadversus hancfundamentalem atomorum doctrinamobjectiones.C A V U T III.Satisft oljeBionibut contra suferioremDemocriti doUrinam. '.DTximuselementaesse materiamprimam, eaque ingenerabilia,&incorruptibila, dempsimus exelementorum numero aerem.quod qualitaribusprimu careat, aliasque consequenteradstruximusassertionesex Democrito,quas ut hactenus munire sumusconati , nunc tuend? sunt.Obji ctionesContraincormptibilitatem , &nummm-Ehmcntorttm.OBjicitur primo. Incredibile est tantamignis copiam in ligno esse,quantam ab cjus combustione promividemus , ergo sequitur generari , acproinde clementa non effe ingenera- .bilia,Rtspondec,h*nc dissicultatem solven*dam omnibus illis , qui dicunt elementaefleformaliterinmixto , sienim ignisad sui conservationem indiget caloreactuali, pabulo, & latitudine medii ,quomodo poterit esse in saxo ? si non,indiget , qua de causa 'corrumpetur ?solvo tamen difBcultatem ex propriisDemocritiprincipiis , & utmMsolutiolenius admutatur , adverto expcrienriasop: repetita cdoctus, sph?ram igneamdecies ter millies octogentesies quatermajorem abunopulveris nitrati grano,essici, quam sit ipsum granum : cujusrei habes demonstratiomm in his numeris.' . ?Graniintegri diameter ,,',', 's. Radix . i . . : ; ,"j -? -CirculusplanusF 5* 4.Plantu130 D I S T U T,A T t.4. Plamts numerutSph?ra solida8. Cubut.Crani accensi diameter48. RadixCirculus pknus?304. P/anus numermSph?ra solida110592. Cubut.At , numerus 8. seu cubus grani nonaccent! continetur 13914. in numero1105-91. seu cubo accensi, ut patetperdivisionii Arithmetic? , & Algebra regulas: ergo sph?ra solida accensi deciester millies octingentesies xxiv. continetsph?ram solidam non accensi , quod(rat demonstrandum : neque cuiquaminhisct mmeris duiium ens, qui Eucl.1.1*. element, perceperit : sic enim ille,prop. 2. Circuit eam inter si ratienemhatent, tpiam descriftaa diametris quadrata , &prop. 18, Sfhar* inter fe ratio.item habenp Juarum diametorum trifheatam.Tanta itaque ignis copia , qoanamoritur ratione? Respondeo , eam nonesse tantara, videri tamen primo, quiaidem ignis in pluribus locis videtur ratione motm , &rcfraft?onis: sic una, scintilla131scintilla sursum ascendens lineam ducercin aere videtur , & si baculum ignitumgiraveris,circulum credes, quodergo in his motibus contingit , idem Hiflam ma accidere par est crederei supersiciemscilicet igneorumque spiri -tuumexiguumnumerum multiplicemapparere, &eo copiosiorem, quo motusvelocior est , nam tardus in paucioribuslocis videtur : pr?terea in omniflammadaturoleaginositas, qu?refractionemfacit , &diversum situm , quosit, ut eoetiam nomine idem inpluribuslocis multiplici distractaque specieappareat. Quod si e grano pulveris nitratitanta ignis vis erumpere videtur,cum tamen i 11 i generandodesint apparatus in omnl generatione requisiti,quod dispositionibus, qu? sensim introducidebent,non sit tempus , quantomajor ignis copia in lignorum llruedditeseet? De'mde,cxxm ignis sit lucidus,sit ut omnisflamma ignis essecenseatur,utpote lucetincta, cum tamen resita se non habcat : quare illud omnc ,quod a sensibili magis caloris lucisquepr?dominto, rectedenominatur ignis,magnam aqu? , terr?, &aerisportionemimmixtamhabet. S^oisifueenmfatisfaeiant adversari* ; qu?ret Demociitus*132critus, utquid-tantavaporumcopia exuno aqu?cyatho emergit; num aquade novo generatur ? rarefieri dicer.t ?quod itidem de igne, in lignodelitescente,concedemus : quare ignis estin mixtis , veluti compact us , statim autem,ac in latitudinem medii aerispotesterumpere, raresit , & magnum oceupatlocum : & dissolutio sensim facta,sensim etiam ignem prodit , sitquewtea diutumitate major censeatur eju?copia, cum potius lentus motus ?stimarideberet . quanam autem rationesiat ea dissolutio, explicabimus in calcedisput. 2.Objicitur secundo multiplex expelientia.i. Aqua ex ?olipilo Vitruvii exit inventummutata.% _ In maris medio , vi remorum , ignisscintill? emicant , quia interceptus aerin ignem mutatur.3, _ Ignis extirguitur, nequeulH spiritusigneisupersunt,etiam in vaseHermericeclauso.+? Ubicunque est ignis, ibiestlux,.ergo, extinctoigne, nihilignissiiperessefatendumest, quia nulla lux residua est, ergo corruptio ignis secuta estejusextinctionenj.,J. DanC134Dantur ignes, qui aqua nutriuntur,& in Dtlfhinatu ad Gratianopolhnsons est, qui aqua sua nutrit ignem,unde & fms igneus , illi nomen inditum, cujus fontis meminit S. t~Aug.de Civit. Dei,6. Sol elevat vapores , qui non semper solvunturin pluvias, superest ergo,ut caloris vi , mutentur in aerem. Quibusexperientiis , aliisque , v.idetur convinci,elementa inter se transmutari ,acproinde male stabiliri a Democrito,ea efle ingenerabilia , & incorruptibi-Iia,Experienti? succedit tttf/? Aristotelis,1. i. degen. c. 6. qui ira agit contraEmpcdoclem , qui cum Democrito sentiebat.Elementa (inqaid) poffunt comparariinter se ex quantitate , ergo habentaliquid commune, ratione eujusmutari possunt. Hoc argumentum Aristotelisfutile est, si non penitus enucleetur, forte autem , & validum , silatens exquiratur medulla- Quantitasenimestaccidens, ergo adh?ret alteri,sed in singulis dementis est quantitas,ergo in singulis esteliquid cuiadh?reat,ergo illud subjelium est communeomnibus, ac proinde secundum illu4mutari inyieem poterunt.Et134 DlSPUTAT. I.?t idem Stagirita; ca-p.^.fiarguit,qu?cunque mutuo sunt contraria,pofl'unt invicem transmutari i sed elements sunt inter se contraria , ergo inter se transmutabuntur : major est clara,ex dennitione contrariorum : nam con.trariasunt, qu? sub eodem genere frofita,inter se maximedifferunt, &ab eodemsubjecto sese expellunt : ergo possuntessein eodem subjecto, saltem successive, acproinde ex unius corruptione,altcriusadmittiturgeneratio : ehmenta>verc contraria ejsefatetsensu.Affero instantiam. Omnis alteratioest propter generationem substantia-Iem ; sed ignis , verbi gratia , in terramagit, eam alterat, ergo ut faciataliquid substantiare : atqui omniumagentium sinis est assimilare sibieffectum, ergo sine suo non debet privari,pr?sertim cum sit prius ignis , properfttgere, quam prepter mixta. Cum itaqueignis terram alteret , & alteratiosit via ad generationem , debetquepassim assimilari agenti , sequitur terram ab igne corrum pi ; & ratio a priori peti potest, a p. 7. nam alterationeponuntur dispositiones ad formam :trgo cum ignis in terram introducatdispositiones, & qaalitates ignis , se*quitm135quitur etiam ignis formam debere Aiccedere: aide quod contran? qualitatesdebent posse inh?rere subjecto ei.dem , ergo qualitates ignis possunt esscin materiali subjecto qualitatum aqu?,ergo & ipsa ratio specisica ignis live tormasubstantialis.H?csunt, met Judith , majoris momenticontra elementorum incorruptionemargumenta, qu?in suum diem,ponere sum conatus , ne (quad in Art-Jlotele damnamus , qui maligne ioBrinamadversariorum adducit in medium )videret pr? varicari.Restondeo ad frimam experientiam,aquam in ?olipilo Vitruvit violenter,geartisicioscintrusam > ob tenuius foramen , exire non posse , nisi in vaporesattenuetur, qui deinde in aquam refolvunturiterumi atqui vapor est formaliteraqua , ergo nulla ibi sit aqu? corruptio.Ad sceundam, re/pottdio,vi remorum,ignis scintillas posse emicare; quiaelementasunt immixta locis ,de'mde , vel eremis prodiisse dicam , sicut ex lignolauri arctius constricto emicat,utesixo; vel ilium ignem in aere iplo extitisse.aut in aqua.Ad $. 8c 4, i*w , plures requiri conditioner136tiones igni ad id, ut luceat : in flammacerte necessarium est humid um pingue,& aliqua partium ignearum adunie:lAtomi autem sptritusque ignei omncmchymicorum solertiam , pororum benesiciofallunt.Ad quincami nego ulliim ignem aquanutriri , qua de re videbis in miaTbeerica militarijib. ^.Tbeor.<^,Adfontemilium igneum, qui a me tantumnonest visus, r?fpo?rfeo,siilphureos halitusundiquaque emergere, qui aquasallambunt.Ad sextam rf/co,vapores illos , vel asportarialioaventis, vel in pluvias msensibilessolvi , ut in retum , ae'remquem sl-rotinum dicunt , qui sere rosest vespertmus, in guttas noctu decidentes,in bumorem ilium, quiinherbas,& alia allabitur, ergo nulla exptrientiaprobatumejl , (Umerita tranjmutar'i.Ad rationem Aristotelis rtspondto ,ipsi philosopho ess: solvendam, Coelumenim, quod ex ipsius placitis incorruptible est, habet quantitatem , ergepotestromparari cum dementis, ergo habetaliquid commune , secundum quodtransmurari possit. Sed ex propriis De-'mocriti principiis /o/wargumentum informa.137forma. Elementa possunt comparariinter se penes quantitatem, co?ers a?r.ergo habentaliquid commune , specisicenego , generice concede : atqui adtransmutationem requiritur communiospecisica ejusdem subjecti: nam moles substantial is ignis differs specifke amole substantial! terr?, ac proindenihilest commune interilla duo, nisi generice , sic coeli materia , si diversa essefca materia terr?, certissimum est, ccelumnunquam in terrain commutaripesse, quianihilest utrique commune,nisi generice, nequeobflat, quod singuliselementisinh?reatquantitas , undeconcludetadversarius, quoderit subjectumspecisiceidem:nam iniis,qu?totoetiam genere differunt , videmus nonraro eadem accidentia, 8c qualitates:equidem debuerat ostendere Stagiritafu? materi? pvoprietates ab ipsa inseperabiles, & quas soz^M. quarto mod),iisque stabilitis, & demonstratis, potuisseta posteriori ostendere, ubinameamateria reperiretur.*.Ad fecunSam rationem . Contrariapossunt invicem transmutari , nego snajorem,adprobationemmajoris, qundcontraria sese expellant ab eodem subjecto,respondet distinguendo, se ex'pellunt138pellunta subjecto primario , inhoejionisntgo , a subjectodenominationis , & subjecto secundario inh?sionis concedo.Explico meum responsum , non existimoab ullo philosopho admittifrigusin ignepuro, & def?cato pofle inesse,ita ut ignea pars possit evadere frigida ,ut 6- si ergo in igne videatur hoc improbandum,cur in aqua concedetur ?cum sit utrobique par ratio, & contrariorumeadem sit philosophia ? quarenegavl contraria expelleresea subjectoprimario inh^sionis, quod explicui ,des 1. 1 4 Contrariis idem est subjectuminh?sionis in aere, unde se se mutuo expelluntqualitatessibiiusensx;In mixtisautemest tantum subjectum denominative idem , nam a potiori denominatiosumitur,ibicnim est ignis, &aqua, sed pro alterutrius adfenfum domi-, tiatu mixtum diceturcalidum , vel humidum, ant frigidum , quamvis multaeparticul? aliter fe se habeant.Pro instantia ultimo adducta exfltctduo prindpia quibus innititur. I.Omneagcns intend it sibi assimilate effectum:si sit agens univocum, & nullialterisilbordinetur, tanquam instrument nmcaus?principali, verissimum estaxio-Bia, at fiixx arquivocum, vel instrumentum139tum tantum alterius , cstfalsum:sic enimsol non intendit facere alium solem, dum cftncurrit ad generationemauri, &dolabraflatuamdiflecans, nonintendit facere dolabram , quia est instrumentumide?, quam habetartiftxinmente, 8tratiohujusrei a priori petipotest, a natura sinis, qui ab omnibu*mediisintenditur: quare, 8chuicaxiomatiinter philosophica datus est locus; Caus? instrumental , & subordinat?agunt in gratiam principalis agentis.II. Autem principium , implicantesine frustra adhibentur media , verissimumest, & facit a nobis ; sinis enimclementorum , 8c suarum actionum unusest, nam esse, estpropter operari,quare cum element* sint propter mixta, etiam omnis generatio siet in gratiam mixti , unde non est prius igniassimilaresibi efsectum , sed verus ordoest, ut ignis agat propter mixtum, cuisubordinatur : ex quibuspattt folutio,AdconsirmationemR. i.distinguen.do.ut supra, desubjecto inh?sionisprimario,& secundario , & de subjectodenominationis : R. 2. tranftat , possefrigus in igne , calorem in terra subie?ctari , nego sussicere hujuscemodi dispositiones,140sitiones, cumadversariusetiamconcedatelements formaliter in saxo , ubiigniscalorepeneomni caret, & tamenest formaliter ignis.pr?terquam , quodhxc argumenta procedunt a suppositione,quod deturmateriaprlwia, diverse abelementis, quod Demecritusnegavit.ObjectioneiContra temariumehmcntorum nume*, ' rum.OBjicitur primo. Unum uni estcontrarium,sed datur unum frigidum,& siccum , nempe rm-<?,ergo debet daricalidum,&humidum,nempeaer.Respondeo primo , hoc argumentumsolvendum esseS. Thom?, Stoicisque,cum quibus Seneca in q . nat. ait , ae'remesse frigidum, Vallesio qui temperatumfacit. Refpondeofecundo , negando ma>jorem , nam uni plura sunt contraria,sic opio contraria sunt alexipharmaca,castorium , assa , semen rut? , Origanum. Bezahar indiftinftc venenis datur,ex Avicenna in canticis , parte tertia,numero 51. & 1. 4. Fen.6.t. 1. c.j\ Respondeo tertio , unum uni est contrarium,hoc est , unaqualkas uni qualitati,141ti ,trtmseat major , concido minorem , negoconsiquentiam: namin syllogismo sittransitus a qualitate ad substantiam ,cui nihil est contrarium. Eodem reciditargumentum a quatuor primis contrarietatibuspetitum , de quo supraegimus.Objicitur secundo. Graviras , & 1evitasoriuntura qualitatibus primis, sedaerestgravis, ergo habet qualitatemaprimis ortam , & conscquenterprimas,nam ab effectu necessario cognosciturexistentia caus?, per princip. 11. Minoritaqueprobatur, primo a Mathematicis, qui de aeris pondere scripserunt,inveneruntque ejus punderis momenta, a Francisco de Mendota qui in suoviridario problema instituit, aninatrtnarigariposjit , 3 . adescensu lapidum,&?liorumgravium , qu?3 ae'risponderepr?gravata, urgent fuum descensum,8evelocius in sine, quam inprincipio moventur, 4. experimento adducto a Bassoncquifblleminflatumcitiusdescendereait, quam aere vacuum, obaddi-jtum aeris pondus , 1. demotu intent, x.'art. $.Respondeo f nmo negando majorem,priusenimest, elementum esse mobilelocaliter, quamcalidum velfrigidum',nam142nam corporis desinitio motus importatprincipium', quod gravitatem essevolunt.Responderi posset secundo, neglectamajori , negando minorem , qu? estcontra Aristotelem , qui vult aerem esselevem , in 1. 4. meteor , & 1. de c?lo , 1.deortu, & alibi,i'?rum , sive levem sivegravemdicat aerem , manetargumentivis, quare dijlinguenda est major : gravitasinmixtisoriturab dementis, & eoruvacnii,cvncedo, in simplicibus corporibusnego.Ad primam probationem Refpmdeo ,a mechanicis plerisque admitti pro virtutemotriceomnium corporum solamgravitatem , ut per extrusionem deindemotus fuos explicent , verum defua hypothesicura non est mathematico , & ,reveraillamprobare, alterius estfacuLtatis, utait Aristoteles ; ponderare autemaerem , diligentiam non superathumanam, licet enimexigerevidereturspatium corpore leviori plenum, utessetignis regfo , tamen , 8c in ipso aere , 8cin aqua examinari potest, levior enimaer citius extruditur sursum , ponderosiortardius , dataque motuum proportion , de ipso pondere judicari potest 5In acre autem puriori , impurus aer potest143test examinan , ut si magnum utrem acre insercias ex vulle desumpto, aliumparis ponderis montano , videbis in aeresereniorialterum altero pr?ponderare ,qu? animadversio, ut in aquarum generibusnon inutilis est medicin? , levioresenim probamus, ex Hipp & Galleno,ira, 8c aeris examen ex bilancenon est spernendum , crasius enimaerdeterior; Verum , h?c nih.il faciuntcontra nos, quia argumentum proceditde elementis jmpuris, contra po-, stuktum 3 .Ad secundum Respondeo , Mendocamloquiexsuppositione,quod deturignis in Lun? concavo , elicereque consequentiam, illuitrandis veris Lucianihistoriis appositam : sint enim'nave*sinus amplissimi in aeris convexitateposit?, negat cas ad centrum mundicasuras, quia levissima ignis substantiaaereleviorireplebuntur, unde, & expands velis remigioque in aeris convex'asupersicie poterit navigari : qu?Mendo^? curiositas luxus pluriraum,parum autem contra nos roboris obtinet.Ad tertium Respondeo , negando impellilapidem ab aere , sed mobile colligitimpetumin descensu, cujus propor144 Disput'at. I.portionem certis regulis .digesseruntmechanici, quas favente coelo videbisin meaTheoricamilitari. 1. i.aTheor.I. ad to.Ad quartum, nego experientiam Bassonisveraraesse, sed ipsum ex conjecturaloqui asscro, neque asefactumillius rei experimentum scripsit ; imoexpertus sum ?qualibus momentis va.cuum plenumque follem descendere,quod ut meliusexplicetur, & ut solidissimumDemocriticis assertionibusr'undamentum ponaui, sequentem instituoratiocinationem , ex princip. 1 1.Propositio XIIL?ui'er cantgravitate, & levitate.SI experientia, quamaflero, omnicaret errore, peripateticam philosophiamruisse existimo. S?piusexpertussum,divers? gravitatis,sigur?.molis, pondera , ?que velociter ab editioribuslocis ad terram pervenire : lignum ,& serreum globum eodem momentoex cad cm horizontali linea pari altitudinedemili , 8c utrumque pari velocitatead terram delatum est , saxum , &glebam , librum , 6t plum bi globum ,pilamlusoriam , globum serreum ,vesicam145sicum inflatam junxi diversis locis , 8ctemporibus ,nihil tamen , vel minim?difserenti? potui depr?hendere , licetab editissimis turribus experimenta repetiverim: & id in aerescnsi , quod ininani con tingere canit doctissimus Lu?cretius , 1. i.OrtmiA quapropter debent per inanequietum?que ponderibus nm tquis concitaferri.Cuj us experiments rationem apriorreddere possum us, omnis virtus corporuminanimatorum oritura primiscor*poribus ; Sed prima corpora sum oequalitermobilia , ergo omnia corpora abipsi's orta : major admittitur diserteabAristotele , cum ait corpora moveri proratione elementorum , prob- minor. Ibidebet este eadem vis motrix, ubi parest i 13 i us necessitas, alioqui nature,qu?ditissima est , desiceret in sui pri*mordiis : atqui par est exigentia , ut omniaelementaparibus momentismoveantur,cum ad idem munussint dcstinata,mixtorum scilicet generation!, ergo debent paribus momentis serri adlocum,ubi persect? siuntgenerationes,qui est centrum mundi, & regio circacentrum posita. Quibusitapositis.G Prt*146 DlSPUTAT. I.j ;.Prthatttr propositio. Si aer haberetgravitatem, aut levitatem, faveret quibusdamcorporibus in descensu, alia ve-, ro pr?pediret, atqui id non facit, ut ex*perientiapatet, erge aer caret gravitate,& levitate : majorissequelamperpendensLucretius , loco cicato , sic ait , po*sita scilicet in medio gravitate, & levitate.Nam per aquas quatunque cadunt, at'queaeradeorsum.Haepra ponderibut casut Cekrare netceJleeft.Probatur itaque major. Ut se habetgravitas aqu?,adea,qu? per ipsam de*scendunt , ita se habet gravitas aeris.Sed gravitas aqu? remoratur leviora ?0ergo idem deberet facere gravitas a?ris. Idem de levitate judicium esto : pirumtardius serturper aquam , quamplumbeus globus, 61 si duas pilas rerreasdiversi ponderis , utaiterasitunc147a. altera lib. 4- minor citius ad aqu?fundum pervenier. Quo enim corpusacutius est, eo faciliusdividit resistentiammedii, unde cuneiquoacutiores,come'ius dividunt, & acutior cultri aciespromptius secat : at minor globu*facit angulum contactus, cum aqu?piano, magis dehiscentem ; Sit enimglobus major F. globus minor E. aqu?supersicies A B , angulus contactus amajori circulo CAB. linea directionismotus a centro gravitatis D. sit diameter FDA. Dico primo angulum contactus a majori circulo cum supersicie a.-'qu? esse acutiorem, quam a minori,ac proinde globum minorem faciliuspromptiusque,c?terisparibuSidividereaquam : cum enim line? DA, AB. fa*G 1 ciant148 Disputat. I.ciant angulum rectum BAD. qui induosangulos BAC, CAD. per circumserentiamA C. dividitur,sequitur,quod acutiori facto angulo BAC. sitobtusior remanens D A C. ut patet excommunibus notionibus primi elementorum, atquiestanguliDA C dividere, constituitur enim ex linea directionis,& supersicie corporis , trgi tar*dius divides : quod autem in minoricirculo angulus contactus sit obtusior,facili negotio comprobatur ex princi*pioo.t.EucIid.habetenimseuttotumadpartem, ergo remanens angulus experipheria, 8clineadirectionis acutiorerit,<juod erat demonstrandum, Magnusitem globus supersiciem habet a planaminus remotam, minor autem recedWstatim multumque distat a piano : quare& aqua minus resistit minori. Comfrmatur, quia uterque globus F & E.iibi defodiunt inaquaalveum, quo se*rantur , est autem in concavitate aqu?ambientis E magis pr?ceps via, minusquea linea directionis alia, ergo minorglobus promptius per aquam, & aliudmedium resistensseretur.Cur ergo idem in aere non contingit,in?qualibus preescrtim ponderibus?lenim, ut ait Euclides, 1. delevi, 8cponCa149ponderoso , diverse potenff? diversicontingunt motus, ut quid ejusJemmagnirudirris globi duo , alter ligneuslibr? uni us, alter plurabens librarumjo.per aerem atqualibus momentis seruntur: debereat enim per Theorems2. habere differentes motiones, itautdum unum pedem emetiretur ligneuiglobus, quinquaginta pertrasiret plumbeus?An quia aer sustinet omnino nihil? at pr?grandes aves in aere librantur.An quia levisestaer absqueullagravitate , ac proinde gravibus quibuscunquecedit? at certe deberet ea levitasgravioribus facilius cedere ; ergocum omnia perpendiculari motu ?qua*libus momentisperaerem serantur, lignum eft,nequegravem neq; levem tjje.Quod cognoscens Democritus apudAristotelem,l. 4-cceli, t.41. solvithancdissiculatem, qu? maximi hoc in locoponderis est ; Democritus itaque exisstimabat, teste philosopho , stricta corpora descendere , quod paucaipsis resistant, lata vero ideo ascendere, superaquam. Subditinstantiam aDemocritoadductam, textu 41. debtrttmiminatrthec etiamfieri , fed solvit moUiter , aitonim, non in unum impetum facere Soun ,w;?wSoun motumtorumqu"fursumG J vummmr150moventur torporum, qu? solutio nonmollis est, sed nervosa; negat enimparitatem Democritus, cum ait, nonsieri motum in uno, & eodem medio ;aqua enim resistit ob gravitatem humi?ditatemque, aerautem nulliusest resistenti?,quia gravitate, & levitate emnicaret- Quid vero intelligat per vocemSoun, innuit philosophus : atillam particulam sursum intellige dec-mni motu, qui inaeresit, aerenimrespective ad aquam superior videtur,absolute autem nihil datur sur^sum deorsumque, ut probatur a nobisin <Astrelogia Democriti: Sou autem estvoxabigentis aves apud Aristophatiem,in Vesfis : delata enim violento motupondera eum sonum edunt.H?c autem experientia depart ponderumomnium ad terram descensunulla habita molis , sigur?, gravitatisexcedentis ratione, aut aliorum, qu?xnotum vel accelerare, vel pr?pedirepossent, Peripateticis omnibus contrasensum est neganda, si suam stare velintdoctrinam, oeteroquin mirum, quantum Democriti sententi? favet, & Sta*girit?nocet:nam si virtus motrix deor-Fum est major in saxo, quam inligno,Cur lignum ?que cito descendit ? si atrobique151f.cbique par est , cur saxum majoris estg-avitatis? certe admiffa scmel gravitate, & levitate, nullo modo concedipotest id sieri , quod tamen oculis ipsisd:pr?hendimus,Scio quosdam negareab satis editoloco factam experientiam , dicerequenonnullum , quod si ab orbe lun? deciderenthujusmodipondera,fore ut depr?hendereturdiversitas i Jed centra;iensibilis diversitas virtutis , imo ita di?versa, utalterasitin centupla proportione,debet efsectum facere sensibiIiterdiverfum,in fpatio satis c5venienti, sednulla unquam depr?henditur difserentia, qu?veluniuscubiti, imopalm*sensibilis eGct,ergo nulla est virtutis difserentia.SctibitCampanellaqu?st.3i.a.i- physiologi? , expertum se , citius pilamunius uncise cadere , quam serream6. librarum , subditqueTvH<'flW?w , quod,aerplus sustineat: at etiam plures suntpanes qu? resistentiam vincunt: nequeenim retardantur suis partibus pondera; cum unicuique parti vis sua motrixinsitasit : moles enim vim intrinsecani.non pr?pedit, cum ea paribus cum corporecrescatincrementis, quare ?qualisest utrinque v irtus , rrspecti ve ad partesquibusrespondet:si enim major globusG4 so-parIjTX152jo, partes habet devehendas , ipsi concessasunt zo.virtutis motricis momenta, & minori globo , qui 4. constat mamentis, totidem correspondent partesquareinmediononresistenti omnia?tque cito descenden.t. Verum nee mihi,nee Campanell? sides sit, provoco adCxperientiam , quam adeo facilem , &promptam , totubique turres, editioraquelocafaciunt. Atqueut omne suffugiumtollatur adversario,qui propterangulorum opticorum perpendicularempene allapsum negat, ab eo qui sursumest posse discrimen deprehendi ,adsint inferius qui ponderum casumexplorent , & qui superius est rationemhabeas, ut utrusqueponderis supersicies lit in eadem linea horizonti parallel , & bina ejusdem instanti demittantur,veritatis investigand? causa. Se,-pius cum aliis , & solus, inaquam, interram, variisqueponderrbusexperientiamrepetii , neque unquam vel la*turrr, uuguem abfuerunt a simultatecursus, videndum tamen , ne ventus reflet, si enim aer non sittranquillus, deviabunta linea perpendiculari pondera,&hacillacquerapientur, led qu?zcunque perpendiculariter cadent , eaporro nullo discriminc ad terram eodem153dera instanti pervenisse depreftendes.Ergo aergravitate, & levitate caret ,etiam ex suppositione , quode?qualitatesdenturin rerum natural quadereinfra Democritus, d.j.cap. i.VidebisScTheoricam meam militarem, lib i.Theor. u,Obiectio.Contra aeris indtfferentum,|""vBlicitur ttrth :Si aercareret quali-^ tatibus primis,inutilis esset respiration!, ad quampotissimum a naturaestordinatus : neque enim humectaret, velrefrigeraret cor.Ut huic objection! siat satis. Obstrvti . non ideo moveri pulmones , quiasucceditaer, sed ideoaeremsuccedere,ouiapulmo movetur, principium enimmotus est a vi vente.Oifervo x, humanum genus in ea re*gione aeris vi vere , qu? a vulgo insinuregioaeris,a doctis dicitur atmejf hara,hoc est , vapida regio , de quaClavius,lib. de crepuseulis; Scheinerus in refractionibusc?lestibus, & in Rosa ursina,Kepplerus in paralipomenis ad Vittel-1ionem , eamqu e non in terra modo,fed etiam in stellis probabiliter admit-154tit GaliUus, obilludprofluviumcorporum, quod in singulis pene deprehendimus.Hanc^i. milliaribus penesperpendicularem commehsuratis surfumexporrectam , quousque scilicetascendunt vapores, facile censuerim,cum Mathematics instrumenta id inserrevideantur:quamvis ea in?qualitcrdiffusaest, cum alibi craulores aut frequentioresvapores exhalation esve fundantur, unde&c aerisdiversitas oritur,ttlibi vero infrequentiores , & fubtilio ?ies:quo sit, ut crepuscula septemtrionaliameridionalibus sint longiora , nonideo tantum,quia obliquiores solis radiiperveniunt illuc , verum etiam id a vasporum densitate , exhalationibusquedensioribus oririparest. Quapropter,Sc contra sph?r?rationes, Hollandiincelebri ilia navigatione , qua ultimoiter ad Sinas per septentrionis glaciemtentarunt, 21. diebus solem citius spcViderunt, quia refractione ingenti factum est, ut sol qui multis gradibus infra horizontem conspicuussieret. Claviusrem mihi incredibilem deproportione.quam habent elementa, resertincap. i . sph?r? Sacrobosciscum ait: ignissph?ram habere proportionem majoremcum terra, quam 3 8*80. ad i.&adaerem155aerem majorem habere,quam 85/803.ad r.globusvero ex terra, &aquacoa-Iescens , eodem autore i se habet ad ae*rem, ut 23 , ad 1, fed tantum abest,ut se*ctatores habeat, quin etiam plurimiexistiment aerem usque ad sirmamenticoncavum porrigi. In eo itaque Claviusvidetur hallucinates , quod vaporumascensum abigneoccurrenteprohibericrederet, unde, cum 5-1 .milliaribustantum ascendant, conjecit non ul.terius aerem exporrigi : Sed ideo slstuntur, quia radius primarius reflectionissolaris non extenditur ulterius,quare vekiculo luminis 8c caloris dcititutivapores colligunt se, ac ad datum fuum nativum redeunt , & consdenfati resolvunturinpluvias, exquibus,Resp. argumento, ntgando majorem,non enim reipiramusaerem,ut est pureaer , sed quatenus vapores dilutos se?cum vehit, quibus atmospb*ra plenaest : aerenim purusa vaporibusinutilisestrespirationi, undesicut aquasuffocat, ita aer subtilior est ex suapte natura, quam ut sit pulmonibus aptus :mixtus autem vaporibus , respirationiaptissimus redditur. Aer itaque loquel?,pulmonum motui, & refrigerationiusui156 Objectiones.tisui est,quia ob terr?,& aqu? viciniamfrigus quoddam habet , vapores autemhumectant , ne lingua aut palatum exsiccetur.Quod consirmatur experien<tia, in montibus enim Peruvi? altissimis, nisi vaporibus a spongia madidaori nasoque admota aer diluatur , noscilicet benignis vaporibus incomitaruspectus petat,periculum vit? manisestumest , & qui hoc spongi?pr?sidiodestituti , in transiturf/2???ri?'tantumsiunt, secum vero pr?clare actum exi*stimant. Ergo utilior est multo respirationiaer, fine qualitatibus primis ,quam si eas haberet , quia nocivumsemper esset haurire humidum vel frigidumin summo; benignius auteminsinuant se aeri vapores , & cum illoimmixti pectori conducunt.Dices ,si aer frigidus non est, cur ergoTentilamur?state?Resp. in ?stuad solem, nonsentiriventilationem, eamqueesseinutilem,in umbra autem , ubi aer modice est refrigeratus,utilised, & quod nov? sem?per succedant aeris partes , iis qu? nostrocontactu incaluerantamotis.Reliquas oljtSiones , si qu? sunt , exdoctrina, &adducta, & adducenda ,nullo negotio diluere quivis poterit-Dis157D I S P U T AT I 0. II.DE COMPOSITIONERERUM EX ATOM IS.PR?suppositia de materalt corporumprincipio doctrina, illudidem materiale contentplaturusest Democrittu , quatenusex ipso C?tera componuntui';sive ut continuum, &mixtum. Priusqu?stio tptidsit , suit facienda, quamqu?stio quahs fit. Vasquez materiamprimam Aristotelicam existimabat essetotam in toto, & totam in qualibetparte, 8c a quantitate superveniente sie*ridiviiibilem. Sed pace tantiviri priusJubjeBum divisibile est , quam sit quantum, nam radix originaria distinction's est individuitat , qu? separationemsemper patitur , radix autem divisionnis actualis est unio ; Sbtantita* veroreddit corpus impenetrabile , hoc estita, ut cum aliis eodem in loco elsenon postit , ac proinde di visibilitatemmechanicam inducit , qu? manu sitaut serro : at vero sine quantitate, An>gulus materiale principium corporumposset optime dividere, cum partes indivirift158divjdualiterdifferant.Nuncexhisprincipils,qu?fusius comprobare Metaphysicorumest,pergo ad maximumDemocritic? phylosophi? myst<r'mm,scilicet ad demonstrationes , quod om~niaex atomissint compaSla : prcgressusin insinitum , indeterminate productiones,partium confusio , impossibiliasunt,nedum qu? satis conci pi pepsins. Equidem damnanaus Democritus,quodfortuitoatomorum concursumundos insinitos dixerit esse productos,damnandus quodeximium adeoopus natur?que universitatem fortun?potiuscoecisimpetibus , quam providential sapientibus momentis dispensaricrediderit: Sedsi dicamus , DeumOpt. Maximum atomis omriia compofuijst,versimiliorem doctrinam sectabimur,planiorem certo, & multocompen*diosiorem ; quam ut meliusinsinuemsex capitibus digessi. Primo ne aliinon auditi damnentur,pr?cipuas opinion es de con tinui compositione pau?cis expendo. Secundo alomis omniacomponi probarc conor. Tenium caputin atomorum distictione specisica, & proprietatibus singularum specierumverfatur. Quartum consideratototnos ut in mixtionem veniunt. Qui**159to Szsexto, objectionibus communibusnobisque peculiaribus sit satis : mathematicorumautem more , ut superiuskci,defimtiones, & frincipia pr?mitto.I. Desihitiones.I. Pars determinata, est ea qu? habetmagnitudinem, terminis assignabilibussinitam.II. Pars indererminata, est ca qu?nullisterminis asiignabilibus sinitur.III. Pars communicans , est qu?habet aliquid commune cum alia : sicsemipalmus , est pars communicanspalmi.IV. Linea incommensurabilis, longitudinecum alia dicitur ea , qu? nonest ad aliam, ut numerus ad numerum,hocest,dequainstitui nonpotest com*paratio per numeros , ut si dicatur lineaA —B, se habet ad lineam C D*ut 1. ad 4.V. Linea commensurabilis potenstia , est ea , cujus quadratum est commensurabile, cum quadrato alterius:sic diameter quadrati, qu? est incommenfurabilis longitudine cum costa,esttamen commensurabilis potentia, namquadratum, quod ex diametro sit, dueplum est quadrato cost? , ut patet ex16047'.nSo Desinit iones.47. propos. i.Eucl. ergosehabentinproportione dupla . qu? his numerisefferripotest,4.8. 16.VI. Divisibilitas Mathematics , divisibilitasextrinseca,divisibile designate, perimaginationem, per intelledumpenes spatium extrinsec.um,sunttermini synonymiapud Democritum.VII. Divisibile vero physice , 8crealiter, est quod ita solvi potest? utunio vel vinculum solvatur,ita ut ambaepartes existant separat? , vel si alterapartium sit modus,is pereat, remanenteabsoluto, sic dividitur physice lignum, &charta.VIII. Minimum naturale, est minima extensio, sub qua potest corpusaliquod connaturaliter existere; dicituretiam atomussecundaria.IX. Atomisimpliees, sent elemen*torum indivisibiles particular & linearumphylkarum radices.X. Linea physica , est atomorurasimplicium adunata series, sive longitudophysica , latitudims physic? expers,hocest,qu? physice penes latitudinemsit indivisibilis, quamvis Mathe*matice, etiam secundum latitudinefl*dividi possit in insinitum, ut etiam secundum longitudinem. 1*t autem161.Desinitions* iojus longitudopatitur divisions reale,physicasque, ^atomialineacompi'XI. Supersicies physics, estcxten.sio ,n longum ,&Iatum , profunditatisphysic* experi , si ve est prima veluti a<tomoruminstratio.. ,X ]}-, fj8ura , est W* sub aliqoo ,wl aliquibui terminis comprehendsXIII. Parses Mathematic? sent exqu?sequaatur divisibilitatem mathematicara,de qua desinit. 6*., *, Principia.*? E*e°, qu°dresest, velnonest;potest dici esse, vel non esse. Conceptusenim mensuraestreientitas, menfuraautem vocis est conceptus , mensumautem vocisestcenceptus,& ipsa re*.I I. Radix distinctionis ad?quat?increatisest individuatio , cujus notaunica, & infallibihs, est diverse existentia,ntm,III. Per illud idem res distinguitutab omni alia , per quod constituitur iosuoeffi.I V. Eorum , qu? idemtisicantur ,non datur distinctio realis, nequesc.paratio.V. Non potest concipi , quanam rations162tione id , quod tangit secundum se totum,possit facere majus , si non habeasvirtualiter partes , ac proinde verum estAristotelis eflatum : mdimfilnU junBummdivifibili,nonp0ttftfactre majus. _VI. Natura adhorret processus ininsinitum.VII. Qui dat csse , dat etiam con*sequentiaadesse.VIII- Res naturales conantur semper redire ad naturalem fuum statum ,quem primo, &?erseappetit natura ,utsibi magisconvpnientesti.I X. Qui appetit tineiftiappetit ctiaminedia ad istum necsssaria.X. Eadem est ratio totius homogenei,& omnium ej us partium.XI. Opus natur?, opus intelligenti*.XII. Similia facilius adunantur,undesympathiarum, ficamicitiarumparonymphus est similitudo,<a*or enimsimiles vel i n venit vel facit,ignis ignemtrahit, namsicandelamadmoveas foco,videbis ad ipsum inclinari candelesiammam.XIII. Non sunt expendend? actio*nes physic? regulis stricteGeometricis.XIV. Sensibiliaper sensussuntjudicanda,nam illius est potenti?judicare163care de re, perquam res cognolcitur,neque sides omnis scnsibus deneganda.X V. Posita experentia oportetphuIofophari, & experientias accurate fa.ctas tanquam principiapersenota ad.mitrere.XVI. Unlo, Jive sit modus realis,Jive connotatio , est essentialiter pluriumunio.XVII. Tempus, locus, stu spttium,2c motus, sunt analoga.j. Po?tu LAT*.I. Cujuscunque motus aflignarespatium, & tempus.. II. Quolibet assignato numero,majorem assignare , 8c qualibet lineadata, majorem ducere.HI. Quidquid magnitudinem habet,sinitamque extensionem, sipluribusdimensionibussubstet,concedatur,illi suam inessesiguram.CaIUT. I.Sentent'u cekbres decomposetione contimi.Pes? pretium non est, sin*gulorum diversade continuicompositione placita reserre,aut eorum discutere fandamenta,o164 De A to mismima, dissicultates proponere, &uniuscujusqusjugulura -maniseftis arguments petere , paucaqu?damper synopsimretulisse , satis erit institutomeo,quiomni plagiatu abstinere proposui: adeat Aristotelis explanatoresphilosophi? candidatus , perlegat SuarezinMetaphys. Aversam , Complutenses,insinitosque alios , qui in hactju*sthw plurimum insudarunt.ircvittrft fe exfediet Dtmocritui.Proposstio XIV.Continuum non consttt expunftuMatbemattcis.r^Esinivit Euclides puuctum Mathematicum,cujus pars nulla sit , caretenimomni dimensione , longitudinescilicet, latitudine, & profunditate, &consequenter etiam sigura nulla pr?di*tum est. ExpunctisMathematicisomniacomponi,ex antiquis complures , erecentioribus pauci voluerunt , hos inter Arriaga ingenuS , sed tamen nonprobabili philosophis consessione, eamdum pro viribus tuetur, nonnunquamcbjeBionibut ajefiirifaiis non poffe elicit.Qui punctis mathematicis subscribunt,*?/,/??? suntfactionis, alii enimsinita165fimpliciter, & determinate . ?//isinitasecundum quid,seu indeterminate, alii▼eroinsinita simpliciter puncta in continuo,quantumvis parvo, admittunt.i. §lgi. admittunt sinita, mgant illudaxioma Aristotelis, punBum puriftt additumnon potestfacere majut , afferunf*que exemplum e quantitate dilcreta,unitai enim addita unitatt facitmajur,ad probationer!] illius majoris , quodscilicet punctum tangat secundum setotum , ergo non poteit facere majus,concedunt anttcedms, negant confeq. 2.S?? autem insinite puncta admittunt incontinuo, ii cum Platoneinsinita</?oadmittunt, magnum, &parvum. VideArist.j.physt.^.&i/r<'quidemfaciliussolvuntargumentaMathematica, quorumi. hypothesis efl poftul, i.bujus;niquomodo di videtur bifariam linea quintque punctorum, tt/enim intermediumperibit,t'?/alterutri parti adh?rebit, sii. est contra i. postulatum, si i. est contra Euclid, lib. I. prop, 9. Verum, quidquidtandem subterfugii exquirant,clareeam convicit falsitatis , & impossibilitatis,Aristotelestotopenelib.tf.phys.ubi ostendit motum , tempus , & spatium,?//i anahga, quare si componereturcontinuum ex punctisMathematicis,166cis, nullus motus altero velocior esset.Scio Arriagam, ut hanc, c?teroqui nonsolubilem difRcultatem eluderet,excogitassegenus quoddam motus, quummorulis, aut quietc interpolatadistingviit:unde omnia ?qualiter moverivult, sed motus ideo est lentus, quodmobile sepius, idemtidem, & diutiusquiescat) motus vero ideo ceusetur "Wlox,quod infrequentius mobile quiescat, formica lentius movetur, quarhaquil? ; quod h?c brevioribus pausissuum motum distinguat, illalongioribus:longissimis veroiisquefrequentwbus movetur animal illud Americanum.cui a lento incessu pigritue nomencstfactum, duobus enim diebus, totidemquenoctibus, non consiciet iter10. passuum.Qui ergo huicdepunctismachema*ticis sententi? subscribunt, concedunt.i.punctum punctoadditum facere majus.i. non dari motum successivum,sedtantumdiscretum. j. motusomnes?qualis esse velocitatis, sum enimpun-Eta minimum , quod pertranjiri pojpnt,& quies qu? in his motibus inesse singitur,non est motus, 4. Tempus etiamex instantibus componunt, f. debentnccessario conccdcre rotara dissolvi,167D.H. Ca p. I. i<S7dnm movetur circa axem , nam cumlentius moveatur , debet quiesccre,dum circulus major in circumserentiaconstitutus movetur, ergo cum saltemuno puncto circulus exterior pr?cedat,sequitur puncta eadem punctis iisdemnon correspondere: quod est absurdum,& incredibile , wpo continuum non conflittexptuiBis mathematicii.Propositio XV.Continuum non compomtur ex partilus,& punRis mathematicis fimul.QV'art% hanc tuetur sententiam inMctaphys. disput. de quantitate ,ubi dicit, dari punSa qua parses parti*bus jttngat, sed pr?terquam quod easdemdissicultates habet , quas opiniosuperior , novis insuper implicatur ,dum partes admitttt : quanam enim radoneintelligi possunt, unit* autttr*minam , nisi puncta ad?quentur partibus? deinde , cum puncta ilia ttttUsint modalia, utvolunt, nonneconce*dere debet partes , entia scilicet abjohtasine iisesse posse? amplius, cum nondetur pars ultima, quomodo dabiturpunctum ultimumi id est , terminativum? prasterea, vel inter unum indi*r visi,168indivisibile , & alia indivisibilia , inter*mediat 3.\iquid,velmhi\:{\frintum,entergo pars sine punctis, f\sicundum,totumcon (labi t indivisibilibus.H?cSuaris opinio, omnium difficili.ma est, omnium enimobjectiones suasfacit , & nulla vitat argumenta , qu?iint alicujus momenti.Propositio XVI.Cint'muumnon confiat exjtmpliciontita'. te, ante divisionem indifiincta.A Lbertinus huj us factionis caput est," negat enim partes continui antedivisionem actualem esse distinctas inter se. Eamque dicendi rationem excogitavit,utdissicultati departium distinctioneoccurreret. Contendit isdistinctionemomnem^niirreab extrinseco,hoc est , per designationem , vel divisionem actualem, Sed unico argumenta, quod instar omnium est , reselli potest.Qu? possunt existere actu separata,distinguntur realiter, sed partes possuntexistere actu separat? ,ergo distinguntur realiter, etiam ante divisionem,divisio enim non dat eis entitatem , &individuationem , qu? ipsiscstintrinseca,169seen, & est radix distinctionis. Majorfyllogismi est unica distinctionum regula,quam si neget Albertinus , quomodoprobabic Aristotelem a Platonedistingue? Minor estcerra etiam sensu,pars enim A , est sine parte B , quaravisantea unum continuum facerenr:quod autem radix distinctionis sitpropriaentitas,prob. exprincip. j.perilludidem res distinguitur ab omnialia, perquam constituitur in suo efle, sed singul?conltituuntur in suo esse per suamentitatem , ergo per illam distinguuntura quavis alia : deinde non potest dies,pars A., t&pari B, ergo pars A , distinguitur realiter , a pane B, qu?exi.* ? J , & 4- principio nota sunt.Propositio XVII.'Centinuum mnconBat parttbusjyncategorematiceinfimeis,HAnc opinionem vulgus philofiphtrumnunc docet .- sed quam maleingenia torqueat , norunt studiofe omner.suum fundament um dupltx est, primumsumiturab Aristotele, lib. de lineisinsecabelibus, ubiargumentis mathematicisprobat , nullam dari lineamindivisibilem.170 De A T 0 MIS.Secundo, indacunturinhancsententiam, ex ratione motus localis , gj 'temporis , quod cum semper fluat,nullanque habeat partem totam simul,litque ininsinitumdivisibile, sequitur,ejusetiampartes insinitas esse fyncategorematice;Sed facile his rationibusfuo loco satisfaciemus , dum ipsi inspinisdesixi h?rebunt , sic emm involvunturinnttmero, difiinBione, dlvi/ione,tomparabilhaie , & motu , ut qu? rcsponsanunquam percipere potui, autargumentis nitidissimis commode aptare, neque etiam illis quidquam darepossim probabilitatis , cum optimus veritatischaracter sit lux , & claritat , inillis aucem meras tevchrar reperi. V.Arriagam, Complutenses , Oviedum,Suarem, aliosque.Propositio XVIII,Nummt?partium coniinmnontststcutinumerifinitipoijibiks.tl?c opinio nititur ingeniosissimo1 anaUgifmo quantitatis discret? adcontinuam.I. Sicuti tota collectio numerorum.sinitorum possibilium est sinita, sed limitibusincertis, ita tota collectio partium171tium sinita est, sed indeteiminate. II.Sicuti numerorum fini torum maximusassignabilis non est, ita neque in partibusassignari nequit minima. III.Omnis numcrus sinttus, est secundumquid distinctus, & secundum quid indistinctus: nam idem numerus temariuspotest comparari cum alio temario,a quo distinguiturrealiter adequate i vel potest comparari cum binario,quem includit , & abillo distinguiturrealiter inadequate; vel potest comparari cum tribus unitatibus collectivesumptis, & sic distinguitur tantumsecundumpr?cisivamintellectus formalitatem.Sic palmus distinguitur adequate ab alio palmo, inadequate a settiipalmosui , & formaliter tantum aduobus semipalmis. I V. Sicuti numerisiniti possibles dicuntur secundum quid indeterminati , communicantes,inasiignabiles ; ita & partescontinui , qu? necessario inaliisincluduntur: nullaque communicans est,qu?suis partibus nonconstet, quirum,respectu est totum. V. Sicuti per intellectual numeri siniti possibiles ponunturextra causes, ita intellectus vipars indeterminata , & communicans'fit totum determinatum , sublata bull z bitudine*172bitudine, quamcumaliishabebat.'Defhuo hanc op'mionem, I. Numerisiniti constant indivisibilibus unitatibus, suntque entia formaliter intentiona'ia, & de omnibus numeris licethabere communem mensuram , id estunitatem : atqui ex adversario continuum non constat ex indivisibilibus,partes continui sunt omnesaparte rei,meque cujusvis magnitudinis daturmensura com munis, ex EucliJe, 1. 10.ubi lineas incommensurabiles dari ostendit, ergo vitiosus est analogismut.II. Implicat , omnes numeros sinitospossibles ponisimul extra causal, quarecum non possint esse , ne quidemper intellectum collective , quomodoconcedit adversaries esse realiter a parterei?materialiter enim existerent,. sivera esset eius opinio. in. Tot eruntpartes in grano cpriandri, quot intotiusterr? globo , utrobique sicuti numerorumsinirorum collectio , quodest contra fr.mam notionem Eucl. totummajus est sua parte. Quod cognescensacutissirausLucretius, 1. t.itaargumentatur.Eigo rerum inter summam minimamquequideiset.,tfilerit, utdijlet, ttam quamvisfund'ttus173dittts cnmisSummafitinfinitd, tttmen parvi/Jimaqua sumEx infinitis conflabum pan i bus aqui,<Hwd quoniam ratio rcclamat , veravegantqueCrtdert pojse antmi , viBm fateartnecejjeejl,EJse ea quoe tiullis'jam praditapartibusextant.Non est itaque vera opinio , qu? dicittnumeros finitos poffibiles,& cont'muum inrationc numeri part rationt fe fe habtrt :quod erat ostendendum.G A P V T II.QUOD OMNIA EXATOMIS CONSTENT.POtuiflem quadraginta duas decompositione continui reserresententias , in quibus novainventa novis , & inextricabilibus fruticantdissicultatibus , sic ut hydroe videantur, quibus dissecta capita ex propriointeritu exitiali feenore nascendi , 8Cmultiplicand! se se jus habent. Nunc/epultamin puteo veritatem DemocritiAuspiritsbauriamui.H y Pr(v174 De Atomis.Propos it io. XIX.Continuum componitur ex atomis ,Jive cerfufeulisfinitis numero , adequate interfe distinctis , cert a & determinate *?re<t.HAnc opinionem probabo, cum.aliquid ordine methodico de nomine <??wipr?misero. Primo A tomosvocabulum , est Gr?cum , a radice temno,&verbali Tomh, id est, sectio:quare tttomns idem est , atque indivfibi-U. Sumiturdiversimode, nam Isidorus,1. i j . etymoleg. c. i. agnoscit atomosin corf ore , tempore , numero , & littera.Deinde vulgus minutio're'm pulverem,volantesque in ae're sestucarum laciniolasatomos vocat, cum tamen roixtasint. Secunde ,quamvis nominis Atomos derivatio oriatur a radice temno;ut ait Isidorus , Plutarchus, Scapula,Bud?us , & alii ; tamen dici posset cumHesichio generari a radice At m o s,quodsignisicat flatum , halitum , vaporem, fumum , pr?cipuorum natur?corporum , aeris , terra , aqua , &ignircorollaria , & a mixtione ad dissolutionem, vel ab interitu ad generationempergentium fymptomata,ut scilicet hac175etymologiahabeamus veluti ansam dubitandi,andivini illiNomenclatores,qnosapprimelaudavit Plato in Cratylo,omnia ex atomis componi crediderint ,comhujuscemodi vocabulum cumelementorumdispersione,qu? per corpusculasieret,nonnihil habeat similitudinis;quapropter<?<tf??nstis idemsonabat, quod nobis vaperum aut funi particu\*: nomen certe atmos etiam apudPlutarchum in eo sensu sumitur nonsemel. Tertit proprie , & clare nihil estaliud , quam corpusculum rant?pravitatis,elusque genii, ut nullatenusdividipossit , differtque a puncto Mathematico,quod hujus nulla sit pars, ncqueintrinseca, neque per designationem,eademquesui virtualitate, qua spectatorientera, occidenti adlpirat, neque ullomodoconcipi potest, quacunque dimensionedonatum; atemus autem suaihabet dimensiones, suas virtnalitates,correspondentes spatio,sedcum persectaindivisibilitate , & quamvis siguracoerceat u r, non ideo tamm phyficam divifanempattunquampoterit. His irapr?explicatis,adduci possunt 0B0 fundamental, quibus h?c Democriti princepscpmio propugnari posset.176Vrimtim fundamentum. Naturals*frincip.6. omnem refugit insinitatem,ergo ejusprincipium materiale non estinsinitas : sed si continuum haberetpastes insinitas, vel categorematice,rt/indeterminate , e;us principium materiale essetvagum. & indeterminatum;ergo pastes continui non sunt insinit?,nequenumeriindeterminati: ?tgodaturpnma, Sc ultima, quod admitti nonpotest,quin atomi consequenter admittantur,quandoquidem evidentes suntcontrapuncta Mathematica, presertimsinira , demonstrationes. Ordo qui itanatur?, &fapienti rerum omnium architectoDeo cordi est, sine numeroservarinon potest , qui quidem numerussinitus est absolute, sicutsuis mensuriscontineatur,Sicumdum fundamentum. Avicennain i.Fen.doctrina ix.i.sicdesinittemperamentum, ut sit, qualitas quoe criturtxmutua aBiotiei (ypaisione contraria'rum qualitatum elemcnerum , quorumpanes ita ad minima sunt redaBa , ut cuiufquetarum plurimum contingat , plurimumalteriusproveniet,cum mim ita mumtuopatiuntur, & agunt (sfc Undesicargumentor. Elementa constant ex miiumis,ergo constant ex indivisibilibus,sed177fed elementa, pr?missis, sunt materiaprima, ergo materia pri ma constat expuris indivisibilibus, hoc est atomis,Vcob. antecedent. Conditiones intrinsec?, ad agendum neceflari?, annumeranturinter dispositionis , ad form?introductionem , aut rei conservationem:ratio ejl , qufa, cum esse sit propteroperari, neque sine illisconditionibuspossitesse agensin actu primo ad operandum,sequiter etiam neque ullo modosic esse posse connaturaliter. Conditiones autem ill? , ad agendum necessarian dicunturintrinsec?, cum se tenentex parte agentis ; extrinsec? , cum exparte medii vel passi : atqui , inter conditiones intrinsecas ad agendum necessariasest extensio certa, & determinate, infra quatti si restringatur agens;jam omnino actionem parere poterit:trgo neque ut sic , poterit existere : quarephilosophi communi sere consensu etiamin dementis admisere minima,qu? ab ali is termini parvitatis, abaliistermini extensivi , ab aliis mini ma quodsie, abaliis diminut? entitates, aVirgilioin physica sua allegorica , hoc est,in Sileni Ecloga , semina rcrum, a Democritonostro<**<??i,& radices corpo-,rum npminantur : bis ita Jlaiilitfi.178Prbbatur cons, prima argument!, minimascilicetillaesseatomos Democriticas, hoc est corpuscuk divisionis omnisincapacia. Primo quidem contraeos , qui negant materiam primam peripateticamposse esse sine forma, cumtamenminimadariconsiteantur, sit minimum ignis. A,peto ut dividatur: debentipli ex suis principiis admitterehypothesim , & concedere ignemdestruendum,quod scilicet nulla deincepsforma subitura sit , tum quod non sintdispositiones, tum quod omnium formarumsimplicissima sit elementataris,qu?cumibisubsisterenonpossit, multominus de alia concedi debet. Erg*tiel materia erit destituta omni forma,reldabitur annihilatio naturalis, quodadversarius negaveratantea: restat trgohujuscemodi minima elementalia esseiodivisibilia.Probatur secundo , etiam ad hominem; materia est propter formas , sedform? non possunt esse in minori extensione,quam habent minima: ergoneque materia potest in minorem particulamdividii quod si supponatur divisa,illi nonconvenietdesinitiomateri?prim?: erit enimut sic, form?otnniinepta, ergo ex rninimorum doctrina179,ctrina redditur probabile dari atomosi2>rria?iFundamentumsumitura rationecreationis : Tot sunt creationesinmateriaprima,quot sunt individua;ied nullum individuum est indeterminatumi.erge nulfa creatio parker eritindeterminata: sequitur itaque, quodomnes partes continui sunt adequatedistinct? a quibuslibet aliis: ergo suntindivisibiles ; & ratio a priori est, quianihilponitur extra causas, nisi in individuo: quidquidautem est in individuo,distinguitur ad?quate a quovis alio ferfrincip. j.Qgartum Fundamentum sumitur aDatura unionis , ad cujus intelligentiam,suppono, ens modale ejus esse natur? utjungatur semper absoluto , nequesine ipso possit subsistere. Sic, exempligratia, intellectio sine intellectu nonpotest este, quamvis intellectus esse poslitsine intellectioneiunio non potest essesine partibus , quamvis partes esse potiint sine unione. Unde sic arguments. IIllud rantum , quod sit independenterafubjecto,est terminus creationis,sed unio non sit independenter a subjecto,ergo unio non est terminus creationis ; Cum eigo terminus creationis180inmateria prima careat omni unione,sequiturquodestexindivilibilibus, divisibilitasenira oritur ab unionis solutione.Consirmaturex princip.7. subjectuniunde elicitur aliud ,pri us est naturaillo,quod elicitur , sed partes materi? prims: sunt subjectum, unde elicitur unio,trgo sunt prius natuia omni unione :trgo in illo priori natur? debent intelligisine ulla unione , ac proinde indivisibles,Dices , non posse i ntelligi sine unionealiqua implicita. Sed contra. Illud ,quod non est de essentia rei , non ingredkurconceptum rei , sed unio non estde essentia partium materi? primavrgflnon ingreditur earum conceptum ; Major est certa exprincip. 1. probatur minor, nullus modus actualis estdeessentiarei,sed unio est modus actualis partium, ergo non est de essentia ; nequedeillarum conceptu : si ergo partes concipiuntursine ilia unione, intelligunturindi visibiles : dixi modum aBualem, quiamodus , quatenus abstrahit ab existentia,estde essentia aliquarum potentiarum.qu? ab illospecisicantur: sic in?tellectus dicit essentiakm ordinem adinteilsctionem > actualitas tamen iutellectionii181Iectionis non estdeejus essentia, alioquinecessario semper intelligeretactu.Cum ergo in illo priori natur? veltemporis partes materi? prim? intelli*gantur, sineulla unione, scquetureametiamintelligiconstareexatomis;nequedicas posse carere hac vel ilia unioneinon tamen omni , quia cum unio frvtdistributive , five collective , five determinate,^* indeterminate intelligatur,.educatur e partitas , sequit-ur partesesse prioresnatura, acproinde in illopriori intelliguntur sine ulla unione,ergo indivisibles. Hoc certe fundamentumsatis est pro Democrito validum,Quintum Fundamentum sumitur abimpossibilitate partium insinitarum incontinue Tot sunt extensiones quantitative, quot sunt physic?partes, sednemine cogitante , sunt insinite syncategorematice,erunt ergo totidem er.tensiones : atqui impossibileest , ut insinite actu existentes extensiones facianttantum unam sinitam : ergo etiam estimpossibile sinitam exteniionem constareex insinitis actu existentibus.Dices prime , esse tantum syncategorematieeinsinitas-Sed contra, nihi est hie in potentia,ergo182ergo omnes sunt actu ; sed insinitumsyncategorematicum dicit aliquid actu,aliud in potentia , ergo hie non sunt insinit?syncategorematice ; cum enimnulla sit qua: nonaugeat continuum,/?j'M^aresseincrementaactuinsinita.Dices secundo , argumentum transirev a partibus indeterminatis ad determinatas.Sed contra. Nulla est qu? non existat, ergo nulla est indeterminata: quidquidenim existit, existit in individuo:omne autem individuum est determinatum.Dices ttrth , a distributive ad collect! vum non valere,Sed contra, si hoc argumentum noocondudat,/??* extensions aBu infinite,ergo totum refuhans est infinitum in extensiine: quomodo probabunt insinitiscubitis sieri insinitum categorematicumin extensione.Sextum Fundamentum. Rationibusistis accedunt experient'ue Chymicorum,quas videbis apud Danielem Sennertumin hyponeumate3,c. i. xtbide atomic illo unico capite tractat, quodillibatumtibi relinquo in fonte videndum.Curiosiorem habeo experientiam,& naturali miraculo propiorem , ex JacoboD183cobo Gaserello in suis curiositatibusinauditis. Iliam paucis expono , quodscilicet ineatanquam in speculo, Democritac?philosophi? myfienum omnerefulgeat.Narratille, oculatosquetestes appellat suo nomine, viros graves, & su? domui satis notos , qui in PoloniMedici mu&o phialas compluresviderunt , in quarum fundo pulveres exarte pr?parati florum animas in cineribusconservabant, vivebantque vulutisuis in umis. Spectaculum hospitibusgratum exhibiturus doctissimus illechymicus , accensam candelamdetentxin aere phial? , qua ros? cineres pr?parati asseryabantur , certa distantia fupponit,vix calor sese in vitruminsinuaverat,cumeccetibi moveri corpusculorumpulverisquepopulos , cinerem ilium leniter agitari, dum tandem posthor? sere intervallumtotus ille pulviscollecto calore in media phial? areasuspenses , variis deinceps confusisquemotibus undiquaqne cieri cepit ; sicutdum apes alveavia mutantes in aerismedioin nubem coact? confuso volatuhinc , & inde, per sua castra volitant:tandem variisagitationibus, quasi se seatomiadunionem'qu?ritarent , paulatirainrosamperfectissimam corpuscuh184 D I S P V T A T. A.la ilia coaluerunt, cui neque in soli isordo, neque color, neque meditulliumcroceum deesse videbatur. Sed JpcEia*cultim remota cunddn statimdesiit , recidentibusadphiafcefundumatoOTViqua:caloris vi inaere detinebantur , . utquotidieradiorum solarium benesicio sestucispulverique contingit ; & unaqu?quequeminrosa nondum distplutalocum occupaverat, eundem inhujuscemodiartisiciosa restitutioneobtinebat; non secus ac subtiliffim us hujusseculi philosophus Cab?us post Gilber.1. r.c.18. in philosophia magneticsrcsert , quod si avellererur a suo locpterr?globus, non modo in eundem recideret,verum etiam pars septentrionirespondens , se se ad ilium converteret,servarentque cceter? partes , eosdemquoshabent cum Sole aipectus : ita 8cminimum unum , quod meditullium inrosaria cfrbrmabat, inphiala suum repetitlocum, neque foliorum texturamfubit, &omnem motus rationem experiu ndo sua in sede consistit , ut ait Lucret.1. 1.Omm gmurmotus , 12 cat us expert ?undoTendon dtvmmt in salts dijposit*raftSew185Scio, Freytagium in noctibus medicisbane de rosa fabulam appellare, verumQnercctanus magni nominis GallorumRegis Consiliarius, &medicus, eam ase visam resers in desens. contra Anonymum, c. 13. adducitquealiostestesoculatos , idem Gafarellus. Democritusautemchymi? mysteriis, &?gyptiorumdoctrina eo argumento astruebatmortuorum reserrectionem , exPlin.l. 7.c.ff.utqu?natur? magisfaveret, conservari suum in melle corpusjussit , Laced?moniorum consuetudine,quibus ita in usu fuisse positum,ait Comelius Nepos , & Xenophon.Illudque institutum a Democrito manasse>,testis est Varro, apud NoniumMarccllum , quart Heradides Pontiusphis sipit , qui proecepit ut comiurerent( corpora ) quam Democritw , qui ut inmile ft rvarent , quem fi vulgus fe cut usejfet : peream , sicertumdenariiscalicemmulfi tmert posfimus Consirmatur autoritatePlinii. 1. 7. 3. qui ait, visumase Hippo-centaurum in melle. Columella,1. 1i. c 45-. Cumenim lnortuorumresurrectionem ab ?gyptiis didicisset, videretque balsamo condiri,& asservari in ?gypto cadavera antt.quissimo more , ut patet ex Gencsi , c,J-.V.2.186 De A t o m i s5. ?. ?. desiciente in Thracia balsamo,meladhiberijussit.Hoc autem reformationis rose exemflumDemocritisensum in totius mundiortu sub oculos ponit , qu?fusius exfliabimuspropose, jt.Septimum Fundamentum fumitur a.Lucretio, qui itaargumentatur,l' 1.Prat erea nisi ertt minimum , parvijjima' qu/eque.Corpora conjlahunt ex partibus infnitit.grippe uhi drmidia parlU , parssemperhabebtt.Demidiam partem , ntc res proefinitt, uUa.Quod absurdissimum est;& si processusin insinitum passim damnant , quarein continuoadmittunt ? Probat insuperitideml, i.Lucretdari minima corpora, quoefintirrvifibilia, inductione venti,odorum, dispersi humoris, attritionis,& consumptionis annulorum,metallorum &ccum autem omne mixtumresoh'atur in sua principia ,fequituromnia corpora ex minutissimis , & indiviflbilibuscorpuseulisconstare.OBavum Fundamentum. Experiential & rationi subvenit autoritas pr?clarissimorumphilosophoruoe,& facilitai187tas omniaexplicandi. mdivisibiliattaqueagnovic Empedocles, cujus ingeniumLucretius tanti facit; SecutusestLeucippus, Zeno, Anaxagoras, Epicurus , Protagoras, Plato, Hippocrates , ut patet in 1. de camibus : si tamenapocryphus non est , subscripsit interLatinos Lucretius , Isidorus , Seriner*tus, & alii ; inter Arabes, Avicenna,& Mesue , & innumeri alii , quos recenscre,minoris utilitatisest, quamlaboris,suffragta mim pmderamets ,non ntimeramus.Quam autem facile omniaexplicentur, admissis atomis, aliorumesto judicium. Ego quidem arbitror,re diuperpensa, nulliusunquamscientiamnaturalem fore abfolutam , quinEmpedoclem , Democritum , Aristote-1em , Platonem , & Anaxagoram jungatrecentioribus, 8cab unoquoq?e, quodverum est, rejeSlisfalfis,eligaf. his enimprincipibus peculiar! ratione c?lestelumen affulsit , & quamvis corporis imbecillitatemulta corruperint, plurimatamen, qu? sideilumine discemimus,scripsere verissima.Probavimus trgo 0B0 raitonilas omniatx atomis conjlarcquod irat defignationisnoflr*.Pioi188 D IS PUT AT. II.pROPOSITIO XX.Atami definttknem dart,f\ Bservo primo , dari Entia qu?dam,qua; nullo modo , ne quidem perintellectual, dividi possunt,utpunctumMathematicum , si tame n inter possibiliaaccenseri debet.Observo /ecundo, dari Entia qu?damintrinseceindivisibilia, extrinsece veropenes dcsignationem , vej commensurationem, quam habent ad aliquid aliud,esse divisibilia: sic Jlngelus, quicommensuraturspatiodivisibili,rfmwM,qua* ad?quatur corpori , Dei atcmitai,cuitempus correspondet , qu? quidemdivifibilitas vocaturame Mathemaiica,ad d'&n&ionem physic* , qu? partiumunionem reipsasolvit.Observo tertio, rationem materialitatisnonessesitam inipsadivisibilitate,ita ut omne indivisible censeatur essespirituale ; quod nqvum videri nondebet , cum multi philosophi existimarintbrutorum persectorum <!?/?(? esseindivisibiles , totasque simul perire,& ipse Vasquex censuit ma-mam pr'imamfinequantitttteesse tot am in toto , &totam in qualibet parte ; sussicit igiturad189ad conceptum materialitatis, ut dicat,vsl dcpendentiama subjecto , vel ordinemad quantitatem, -e/etiam appe*tentiam unionis cum alii?, ejusdem secumnatur? , quorum interventu possitsieri totius ab illis compositi divifiophysicA:his poiitis,Atomus desiniri potest, Materialsphysic aaut exten fionts radix , (3- initium,Utenimquantitatis discrete unitas estradix, line? Mathematic? principiumestpunctum; sicetiamphysic?,'&sensibiliscontinuitatis origo est atomus:dixi materialis extensions , ut desinitioatomis omnibus convenerit, tumsubstantialibus, tum accidentalibus ; cumenim ex princip. 7. Quidquid recipitur,per modum recipienris recipiatur, sequiturexuna atomoignis , educi unamatomum quantitatis, & aliorum : accideniiaenim , tum in intensione , tum inextensione, atomis confiant: dixiphyjt'ea, quia atomus una, etsi habcat suasdimensiones , non tamcn facit continuum physicum , sed tantum Mathematicum: neque enim subsensumcadit.Verum,wt melius h?c doctrinapercipiatur: subdo atomorum categoriam,ut singulas specisics desioiamus. Atomus dividitur in substantialem & accidents190dentalisunt absolute, & modales. Subtitulo subltantialium repono elementares, non elemenlares. Sub illis ponoigneas ,aqueas , terreas, & sub istis acrMJ,nequeenim inixta corpuscula suntatomi , quamvis de illis sub atomorumnomine egerit Sennertus loco citato.Atom us fca.c\ue fubjtimtialis ; est Entitascorporea , substantialis simplex , 8cpurissime homogenea , indivisibilis exnaturasua , per se primo exigitiva quantitatis,cujusbenesiciosit impenetrabilis,& ad continuum physicum componendumordinata.Atomus'ignea , est entitas corporea,substantialis simplex , &pure homogenea, indivisibilis ex natura sua, calida,gulucida. fecundum qnid, ordinata a natura ad mixtum cum aliis elementorumatomisfaciendum : dixi, lucida secundum quid, nam atomi igne? nonk.cent, nisi certss conditionibus , dequibussuo loco , cap. ultimo, disp 3.,Atomus aquea , est entitas corporea,substantialis, pure homogenea, indivLsibilis ex naturasua, humida, &diaphana,ordinata a natura ad mixtumcum aliis elementorum atomis faciendum.Atomus terrea, est entitas corporea,sub.192substantialis simplex , & pure homogenea,indivisibilisex naturasua, frigida,& adiaphana , secundum quid , ordinataanaturaad mixtum cum aliis elementorumatomis faciendum. Dixi, adiaphanamsecundum quid , quia certisconditionibus policis , funt diaphan* ,illissublatissunt terminate, de quibusdisp. 3. cap. ult,Atom us aerea , est entitas corpnrea ,substantialis simplex , & pure homogenea, indivisibilis ex naturasua, nullisqualitatibus primis , secundisve sensibilibuspr?dita , omnium tamen ferecapax, ordinata a natura, ut agent mmactivitatem sinceram, & puram , adpassum transmittat, poros subeat , vaporesdiluat , vacuum impediat, 8c c,Atomi vnentium , vel mixtorum ,quas multomelius minima naturali vocaremus,suntexigu?qu?damparticu-I?,heterogene?,indivisibiles secundumquid, hoc eft , eaconditione, ut eademforma in ipsis maneat, divisibiles veroin atomos simplices, sed de his sermonon est , cum proprie loquendohujusmodisintmixta.Vnum annoto. In viventibus , v g. inhomine, est qu?dam minima extensio,sub qua potest esse anima humans193na, cum organis siM neceflariis , adoperand um , & hujuicemodi extensiodici debet terminus parvitatis human?i at vero in textura partium , composite sunt particular ex atomis simplicibus,2c alibi majores , alibi suntminores , prout textura subtilis est,vel prout elaboratam, partem exigitforma , & ist? sunt atomi [ecundari* ,quas Democritus infinitai potuiffct appellare,hoc est , indeterminatas innumera , figura & magnitudine ; aliterenim se habere credo particulas leonis,& elephanti , aliter leporis, & gemm?. Atqueexistis corpusculorum elaborationibusplurima trtii poffunt my-J}eriamediein,t, & physicis explicatio*nibus valde apposita, sic enim specierummiracula, ingeniorum varietates,nascentium exputri causas, spirituumnaturam scrutari poflemus. Istis paritercorpusculis siunt exha'ationes,profluviaque corporum , quorum meminitAristoteles , lib. a. de plantis , c.1 . & in lib. de historia animalium. Illaeautem atomi, utsuperiusmonui, suntVere mixta , sed ob parvitatem , 8cquod lint textur? viventis , velutiorigines,8crudimenta,ideo nomine atomorumdonate sunt etiam, ab antesignano194gnano nostro Abderita : dividunturquesubinde per ultimam disgregationemin atomos puras, simplices, homogeneas,8c usquequaque indivisibiles.Qu? omnia dissicultate omni carent ,mea quidem sententia i desinitionesquidem supra allat?, quia omnes constant proprio genere , & propria differentia; Annotatio vero, quia id exports deprehendimus,qui illam viventiumtexturam oculis sensuique subjiciunt:definhimus itaque atomum , quod nebitirat prascriptum.Capvt III.DE ATOMORUMPROPRIETATIBUS.ATomorum proprietates , d&esunt communes omnibus atomis, alioe vero particulares , &propri? quarto modo. Communes omnibus sunt tres, mobilitas , sympathia,quantitas . Aere'u insita est unionis fuga :Jgntts, aliisque communis est amor , saucitumque a natura foedus , singute deinde194de sua est qualitas,figura,&ordo,quispe'ctatadintentionem, qu?oraaiaiigillatimexplicabimus,&^r?W*conabimur.Propositio XXI.Omnibus atemis convent triplex mobiltas,prima rattone miiftrfi , secundaratitmevacui,tenh rattonemixti.TJ Xplicatur , & probatur propositio:triplex est atomorum conlideratio;prims pro ea quam habent, respectu totius,habitudine, quo sit, tit ali? centrum, ali? circumserentiamqu?raat;delude, cum sit adeo sancta & illibatacorporum continuitas , & series ?uatmabhorrens , sit , ut lingulis atomis replendilocum, & impediendi vacuumardor sit insitus: ea nempeest mundiconditio , ut nihil penetrabilitatis capaxhabeat, undecumplenussit, motaunaparte , aliquas alias moveri necefl'e est ,cum singulis suus sit locus, neque ullacum alia in eodem loco esse possit. Terft'jcumintrinsecumordinemdicant admixtioncm, qu?sine motu locali sierinon potest , sequitur ctiam atomis concedendamhujusmodi faculfatem motricemin gratiam forma? introducen-,d* ; seruntur aurem per omnes lationes195nes in mixtione deorsum , sursum, intransversum, circulariter , & motu mixto,utvidereest in mixtionibus artificialibus, patebitque inserius.In his natur? rudimentis , mirumquam persecte servetur h?c politicorumregula , publicts private cedat , 8cuhlica privatis , antepomintor . Primaenim mobility respectu loci in universecedic illi , qua ad mixtionem seruntur:prius est enim concurrere ad mixtionem , quam centrum patere : sed tamenprius est favere toti natur? , impeditovacuo , quam facta mixtione. Primo,rnobilitati satisfaciunt atomi per mo-'tum perpendicularem ,sive sit realisesAristotele ,sive apparens ex Aristarcho,Jive insensibiliterdeflexusex Lucretio,Tertioe mobilitati ad mixtionem necessariaestlatio omnis ,tuv>ut, atomi atomisconcurrere, tum ut , suasedearquisita,in ilia tandem sub form? auspiciisconquiescant. Moveri autem in inaniatomos fulminis velocitate canit Lucretius, 1. 1.Probatur totA hat doSrintt ex princip.7. qui dat esse, dat etiam consequents ad esse : huec tria consequunturnaturam atomorum , alioqui sini , 6cintentioni natur? satisfacere non poslxsent,196sent , ergo h? trts mobilitates ipsis insit?stint , qu?d trat demonprandum.Propositio XXII.'*, Datur fympAthia inter atomos.SYmpathia nihilest aliud , quam amicitiaqu?dam , 8c consensus interaliqua , ob mutuam natur? concordiam, & convenientem dispositionem ,ut explicat Plutarchus isex autem illiusspecies agnosco.Prima ratio sympathi? , est secundumphases motus localis , ita ut,corpus unumeosdemcumalio patiatur motus:qu?fympathia nun convenit magneti,quia magnes non movetur ad motumserri. Illustre vero ipsius sympathi?tmemplum dedit Famianus Strada induobus lapillis, in prolusiombus Academicis,quodfabulosum est Cabao, ilhusquementionem facit doctissimus Kirtherm,in lib. artis magnetic*: horutn.alter si moveretur, eadem alter serebaturlatione, ita utetiam alphabeticosorbesstilopererrarent, unde fymfiitutainlndiis, cr Lusitantia coUoquia, ttmtut err arum marlumqut intervallo. Qyi lapides si darentur, omnipretio majoresessent : nature prosecto yim nonsupe~rat,197rit , neque natur? majestatem contemplanti,quidquamex his nihil videtursidemajus.H?cautem sympathia primigeneris, cum sit ad fugam unionis potius, quam ad concordiam , & unitionem,atomis nan convenit.Stcunda sympathia , sumitur a Tarantula , unguentoarmario, 8c Chirurgicurtorum, de qua doctissime egit Gaffar TaBiacotiut Bononien/is prcfifor operesingulari , anno 15 g7- Tarantulaco?vum sibi venenumfundit,&easdemmutationes in ?gro facit, quas in Tarantula commot? veneni reliqui? habent.Repsratus vero serwi came Domini nasus coaluit, sed mancipio vitafuncto, computruitrecutitus nasus, libertateomnimoda mortem sanciente,nullusenim post mortem servus aut sidejussor.Oritur hacsympathia a crasi,8c temperamento utrobique proportionatis,nasis quidem , quamvis essetagglutinatus , 8c veluti appendix rescctinasi , quia tamen primartum suum humidum, radical is Stprimigcnia substantianulla arte valet iramutari, faBum ej},ut quam vis alia forma, anima nempeDomini viveret nasus , nihilominus tamenfuamperiodum humido insitodeterminatamobsolvit, perinde ac fi in198proprio fundo, servili scilicet brachioeflet implantatus . Hujus medicin?complementi primus autor suit BrancaSirulus ut patet epistola Cttlentii nd Orfianum,CeA historiam deservtlinaft rcsertautor tehesauri rerun) admirandarura,eamque pmermisit. Bilhacttitis quinimo, 1. i.e. 10. etsi Branoe , OrpianiqueexGourmelio faciatmentionem,de ilia historia silet, &Ib. cap. i8.ubiexprosessodisputat, an ex alieno corpore, an vero ex proprio tradux eligendussit, cum ojiendijfet ex proprio corporeesse eligendum , ita concludit, diffcillimum,fyfete impcjjibile de propagvejudicium , at que singularem ilium individeiicharaBerem omnino difiuadere , quominus in alieno cerporc bee opus aggreditmur.historiam vero ilHus nttfipr?termittit,quam nisisenio servusdesecisscdicatur, dissicilem esse , ardu?que philosophi? censco , debetque reserri adTertiam rationem sympathi?, quamGafarettus explicat in suis cu riositatibusinaudith, oritur enim \ simititudine rerum, & consensu partium cum suototo, subductis iisdem, in totum &partesastrorum form?que influxibus :idem de unguents armario judica.a. Jgjtarta ratio sympathi? , reperiturinter199infer animalfa imaginatione pr?dita ,.cujusinstrumentum est species extema,habita ratione proportionis , qaarricum plantasia habet : ita ignotus placebitmihi , qui Socrati erit exofusiquod sit a morum , sanguinis , spirituumquesimilitudine,& proportione,qu? judicium nostrum pr?occupat,& abblandienti habitudine irrepit.,,Otimta ratio sympathiai est omniumunlitrsalislima , & qu? paucioribuserratis subjacet , oriturque ab occultaproportione , qu? est inter agens , 8cpassum ; itamagnesserrum trahit, ?reomisso ; heliotropium solem sequitur,neglecta luna , de quibus vide AthanasiumKircherum, in doctissimislibrisartis magnetic?.. Six t a ratio sympathi? oritura dominiosiderum , & natur? occultioribus adquandam designationem stimulis , consistitque, ut c?lesti imperio inserioracieantur, ad explendos universitatis sines , generationum varietate, & individuorumperpetuitaresuccessiva: ita maresseminis conscntiunt, & stupendismiraculis minutifllma animalcula se seinvicem ad generationem qu?rirant.Altai sympathise rationct facile reduces ad h?c capita, vel certe quod ha-200beant apertas causas, & primario nisuinvestigabiles , ex sympathiarum censuexpunges , quales resert Theophrast. 1.2.decausisplant.14.1716 Is omnesamicitias,&inimicitias plantarum, resertadutilitatem, aut damnum : utilitatistres motios ponit, materiam alimenti,nocivi repulsionem , Sc adminiculum :</<????rafacitstrangalationem ,alimenti furtum , opacationem , odoris gravedinem,& alimenti depravatipnem.Prima ratio sympathi? vocaturconfbnsioimpetus, quiaimpreffusunimobilieandem in alio facit lationem. I I.dicatur consensus durationis, quod istasympathica sint co?va. III. sit sympatliiaconsigurationis , quod a similitudinecorporum , & figura c?li ortumhabeas. I V. Est sympathia civilis. V.'appelletur sympathia Aristotelica. VI.Vtro efl sympathia Democritica , atqueut ali? puris atomisnon conveniunt,sic ifta its propria est : quod patet exLaertio, qui ait ex Democriti placitis ,cimila fecundum nectflitatem fieri : est autemneceflitai c?li vertigo ger.emtitmtmomnium causa.Vrimaria impulsioatomorum, seu ratio cur moveantur , est motus c?li., ineptitDemocriw, quia scilicet ex quocoa201coaluerunt e floribus clementorumsph?r? c?lestis , motuque vertiginosocieri c?perunt , succedentibns idemtidemnovisinfluxibussyderum, propteralias aliasque conjunctiones , oppositiones, ortus , occasusque , sit , ut inseriors mundiatomi , hujuscemodi irradiationibuscieantur ad rnotum , turn.quod cum superioribus consent iant,tum quia natura, novis formis foeta ?illas parturire gestit , unde 8c varie fusasatomi, sibiea proportioneconjunguntur, qu? maximeapta est introduction!formx ; verum enim vero, non simplicestantum , primariasque clementorumatomos movet ad generationem coelivertigo , verum etiam multo magis_/?-cundariat, & qu? minima naturalia abaliis vocantur , cum habeant jam rationemmixtorum, qu? adulterioremcompositionem venire debeant , sit utobmultiplicitatem, & hetcrogeneitatemsibi insitam , influxibus sint magisobsequentes, quia scilicet alterari , &mutarifacilius possunt. Sympathia itaqueT>emocr:tica supponit atomos complureseodeminfluxusiderummoveri ,iungi, & ad natur? generationes in unamvenire compositifabricam. Sicuti,si daretur dispenfatus tantaarte impels tus.*o? De Atomis.'tus, qui secutndum architect! Idsanvlapides, calcem, &lignamoveret, itautsingulasuis locis reponerentur , explerentquetumillud exemplar palatii,quod incapitesuo peritus ille architects impreflumhabet, haberemus natur?, & generationis ex atomis persectamsimilitudinem. Natura enim reifaciend? id?am seminisautsucci anahgibenesicio habet, c?loqtie tanquamministro ad consilia sua exequenda utitur,csdum influxibus suis itasingulascompositi particulas movet , ut nonmodo locum occupent sibi convenienttem, faciantqueaptumform? domicilium,verum etiam non tam habet rationemproportionis txtrinstc?, quamtamen in palmariis suis operibus nonnegligit , quin potius qualitamm gradus,pro ratione requisita, sapientissimedispensat.Existimabam ante exactius de sympathiaDemocriticaexamen totum illiusmysterium in sigurarum rationeconsistere. Scilicitcum sintdiversiordinis,. vari? positionis , muItiplicisquefigur? , sieri suspicabar ut ali? aliis sirtiles,ali?contrari? quadamtenus efsect : sic iph?ricam omnibus esse antip^thicanii dum sph?rica permanet,quia.203quia cum singulis refugit unionem , nisiinvenireturqu?dam concava, qu? illamconvexitatem sinu apposito exciperet,refugit enim unionem cum aliissupersiciebus sph?ra , quia omnes inpuncto tantum tangit, ac proindenonpotest dari unio; in puncto enim Mathematiconon potest sustentari actiophysica aut modus. Cubus pyramidtnon consentiet , quia cum ilia non potestreplere locum , potentiores sigur? in.sirmioribus sunt tyranni , potentiorautemsigura est, qu?m3gitestdissolutivai minus unitiva , qualis est , qu$ a cu?bo maximerecedit , cuj us fades aliis sux'speciei junctalocum?o?replet. Sed sigur? contrarium nihil est , neqae itaobstinate unam servant atomi siguram,quin eam quadamtenus mutare possint,ut diamut itiferius. Itaque a ratio.'ne c?li , & maxime a ratione ordinisintrinseci , quem ad mixtionero , & generationemdicunt , fetmda est earumsympathi? ratio : quamdari nullo modonegari potest : sympathia enim ji*//generis estmutuus ad unum consensus,atqui atomi elementares habent mutuumad unum , & eundem sinem consensum, nempe- ad generationes , 8c'mixtiones : ergo habent sympathiam*quodiratpofofiiumi Pro-.204C A ? u- t XXIII.De atomorum parvitate illiquid conyeBuraajsequi.f Ertum est primo, nullam atomum.cadere posse sub sensum , unde neetangi una singukriterpotest, quamvisplurim? simul posit? &nt fensible,* iqua.-propter nullaest atom us, qu? habeatextensionem , qu? sit ?qualis ullt , qusesensu percipitqr.Certum est secundo ,atomis suam inessesiguram , ac proinde extensionem,.quam appello Mathe.maticam : primo ,quod non sit divisibilisj>^/s? , sed tantumper designationem : secundo , quiaillam imaginari iblum, &lineisimaginariis,id est , Mathematicis dimetiripossumus, nonvewpbysicis.Certum est tsnit, quatttumvis statuanturparv? atomi , earum tamen numeruminiri posse, &sinitasesscsinitatedeterminata, ad mundi totius unirersitatemconstitoendam.Archimedes inlifao de arenx numeto,reprehendit Samium Aristarchumillius quam Copemicus innovavit a.strologi?principem , quodo&lix terreftrisnullam esse proportionem cumsirjpomento205maraento iixttit , sive circulum quemterra in Pythagor?orum systemate percurrit,esseinstar punctiadstelliserum.Loquebatur autem Aristarchus deproponimesmfibili, sicuti eo in sensu apudAstrologos certura est, terram esse instarpuncti ad simamentum. Archimedes vero demonstrat, dari proportionemetiam inter granum papaveris, &totura mundum, cujusrationissecurus,hanc au&actm secit propositionem illcingeniorum Phoenix , Datum pondnt data potentiamovere, rectequedemonstravitpropositum , imo inter unicam atomum,totamquererumuniversitatem ,dari proportionem necesse est: licetenim conjicere, quot sint inuniversoatomi. Nunc autem videamus quant?sint parvitatis.Plinius 1. 1 1. c. i . & 1. tiufquam alibi,ait , naturoe rerum artificium speBabiliHSest, quam ininsectis: lnmag%is (iquidemcorporihtK , aut certe majoribus ,faci-IU officinasequaci materiafuit. In his vert tam parvts , atqut tam nullis , qu* ratio , aut quanta vis , tamqui inextricabflitperfeBio ? uh tot fmfus coUocav'it inculice'i& sunt aliadiBuminora. Sedubivisum in ea pr*tendit ? ubi gustatum appUcavifiubiodoratum infervit} uhtruculentar*xo6 De A t o mis.206tukntam Mam , & portions maximumveam ingoneraxit ? Qua subtilitate pennatadnexuit , prahngavit pedum crura,d'sp'suit itjunam caveamuti ahmm,aviiamsanguinis,& pititstmum humanifttimaccendh? tclumvtro perfodietido tergoriquo spiculavit ingenio ? atque cum cxilitat i pme nan videatur , ita reciproeagencravitart t, ut fodiendo acuminatum paritersorhcndoauefijlulosum tffet> A spice?unicum culicis caput , tot senfuum cXficinam,ubioculos humoribus , tunicis,nervisque distinctos, spiritibus aninialibusplenos miraberis , quanta autemtenuitas est horum ? in pede sunt membranx, ossa , medulla , nervi , tendines,musculi, vasa deserentia animalculo nutriendohumorem , multiplexqae partiumcompages. Atcumspiritusunicus,velvitalis, velanimalis, uniuscironismultis atomorum millibus constet,paac? enim non passunt faceremixtionem, nequepr?parare form?alicui,pr?sertim viventi, domicilium,quot in ipso animalculo atomos esseconjicies?Adverti non semel granum thuriscombustum sumo itadispergi, ut locumrepleveritseptingentis , & amplius millionibusse majorem.Ille207tile enim locus grana hujuscemodi facile cepissetSecundum altitudinem— 71 oSecundum latitudinem O'-o-In longitudine 1 1 00Insupersicie 648000In area 777600000.Cum ergo nullaaeris sensibilis portioesset, qu?odorosnon haberet halitusgranumque thuris ?quaret cicerem ,quisineignein partes sensibilis saltemmille dividi poflet, sequitur particulasodoras sensibilis fuisseistius num.77760000000a. Arqui smgula ill? paiticul? mixt? erant, nullamque fuifleprobabilt est , cui unus ad minimum elementaliumatomorum miilio inisser,.unde , secundum hanc regulam , fuissentinhocthurisgrano, pisimagnitudinemnon superante,atomieIementaIesad minimum 777600000000000000,Ex quibus patct , quant* sit parvitatisatomusuna, concjiciquepotest, quantu? sit atomorum numerus in toto universe Clavius in cap. 1 . sph?r? ,com?putat quod aran? grana possent implereorbem ex suppositione, quod roooo.?quarent unum milii granum; invenitquetotum ilium numerum compreslendiunitate, & chiffris quinquagiKta.2o8 DismtAt, III. ,ta. Sed multo plures atomos dari convincuntsuperius adducta animalculorumexempla. At in his nihil aliudquam conjicere possumus: quit enimnovit an atomi igne? majores , minoresvesint aqueis, & terreis ? quis dignoscitaerearum parvitatem , c?lorumprofund itates omnes , & extimam illaraBeatorum sedem ? Furor est mensuramorbit ammo agtture atque prodert au/os !quasi -vero menjurem ulhus rei soffit agere,quijui nefciat. Vlin.1,1. e.t.Propositio XXIV.%Atomit a'tritinsitum est , & propr'ium,cumaliu uniri nutiquam.M Olui diutius in superiori propositioneimmorari , ne in nos jaciposset illud Aristophanis comici dicterium, quo Ch?rephontis turiofitatemperstrinxit, & Chxrephon qui pulicumcognovit 'vestigia. Nuncatomorum profrktatesnon evidenti quidem ratioeinationeapertas , sed tamen probabilescxequamur.Cum supra dixerimui, aerem ttoningredi mixtionem , sed dare tantum.veluti transitum aliis, sequitur ejusatomos nullis adh?rere, sed su? senior209per esse libertatis : si enim adh?rerent,pr?pedirent , retardarent , aut accelerarent:at supra vidimus experientiirrepertis hoc non sieri, ergo non adherent aliis. Deinde, cum aer careat ^?<ilitatiiutprimis , secundum qua* sit admixtionem , & unionem dispositio ,eonsequensest, ipsiim unioni esse ineptum.zsfddequod si uniretur, non ramfacile transpiraretur , neque posset itaporis egredi , vel illos subire.Qu?res, an atomi aere? aliis aBrei* .,sint junct?? Respondeo, mihiessedabium: in cam tamen partem propendeo,ut sint tantum contigu? ; ratitqu? me movet hacest. Quia qu?vismobilia ?que cito , & ?que velociterdeseendunt, & dividunt aerem.- ergosignum est , mllam tmrimo ejje rtfijientium;si enim esset resistentia rationeunionis, qu?solvidcbet, curovicrustainanis , ?que velociter serretur , 'acplumbumpvale paris magnitudinis,sed ducentupli ponderis ? Supersiciescorporis ambientis utriusque ?qualisest, ergo par estinsubstinendoutrobiqueaeris quantitas: sed major est virtus deorsum motrix inplumbo, & major est vis dindendi aerem , utrumquetamen mobile paiibus motus incre210a io DeAtomisinentisadterr? centrum seitur, ergofignum eli , nullam elTe resistentiam in.aere, acproindenullam unionem solvendam;unde totaaeris extensio, 8cmoles est atomorum omni unione solutarumcumulus, tufortaffe, nequeintersc, neque cum aliis unibilium,cum a posteriori vidjatur id sequi , & satis superque intelligatur aer suo fungiofficio,ef iamsi non unibilis intelligatur.Ergo atomis aereis insitum e[i aliis nununiri , quod erat probandum.pRorosiTto. XXV.Qttomodt fe habeant atom: ignioe]aqueoe, & terre<t, adunionemdeterminare?TJ PicurusDemocriti assecla, in epistolaad Hcrodotum , Corpora aliaquidem (ait) concretiones simt , alia vest ex quibu? concretiones foeEl<csunt , atistamdividuasunt, irimmutabilia, nisiormsux in id quod non est , interiturasunt,hoc est , alia sunt corpora, qu? ex primiscoaluerunt, alia verosunt corpora print* < id est atomi indivisibles, & immutabiles, nisi annihilentur. Quanamautem ratione concrescant , non aliterexplicat211explicat idem Epicurus , quam per desideriumquoddam mutuum, quod habentad invicem : quapropter unionisinterse sunt amantes atomi igne?, aque?, terre?.Prob. frimo: materia prima appetittfbrmam , ergo & ea qu? sunt nccessariaad cam assequendam , & retinendam, nam qui dat esse , datetiamconsequentiaad esse, & qui vultsinem,eiiam media appetit ad ilium nccessaria,ex p. 9. Sed ??i>atomorum interfeestnecessariaadformam , ergo atomiunionis illius funt appatentes : eamque'non solvunt , nisi irritat? ab extrinseco: cum itaque triplicis speciei atomisint materia prima , sequitur , ipsis esseinsitam unionis cupidinem, rations sinisintrinseci , quem habent ad mixtum , &generationem substanrialem.Prob. secundo , a posteriori : omnisresolutio, & corporum corruptio estnaturae violenta secundum quid, sedcorruptio sit per dissolutionem unionisatomorum , sive illarum dispersionem,.& segregationerh , ergo seqnitur hujusmodisegregationem , & dissolutionem esse violentam fecundum quid, acproinde & contrario , unio atom is estconnaturalis & expetita,prob.212Prob. tertit , nunquam quiescunt'atomi , nisi lint conjunct* inter se,quo sit, ut corruptio unius, sit generatioalterius : ergo cum ilia quiesmedianteunione obtineatur , consequensest , unionem atomis esse acceptissimam, 8c revera perpetuo agitari dieitDemocritus, usquequo ad natur? instituta, c?lique vertiginis imperium coaluerint.S?*w,an atomi terre? terreisunian-'tur, aquex aqueis, igne? igneis ?Rtspmdeo , videri , atomos terreasterreis uniri , ea tamen lege , ut alterius unionis amor pr?valeat, sic utfacilius terrea atomus cum ignea velaquea, quam cum alia terrea uniendasit: ratio a priori petitur ab intrinsecosine, quem dicunt ad mixta, 8c videturcolligi a posteriori , quod refufa terr?aqua continuoita immisceatur,ut siatlimus,cujusin minimasptrtes divisionisargumentumest,quodnihil ad tactummollius sit , nihil minus asperum.Heaqtteis atomis idem esto judicium :qax quidem terra* , & %ni potias, quamsu?speciei atomis conjungenturi aeriautem nullo modo, quod inde patet,qma si aeri facile unirentur , non itaeonservaretur aqua in sph?rulas collects,213cta, siquandomen&roratim affundatur, deinde, quomodo ex vaporibus coalesceretiterum in pluvias ? sieret enimex aqua , & aere , aliquid medium mixtumimpersectum , quale limus inter aquam, & terram. Quod si aqu? idproprium est, multo magis terr?.t^ft , an igne? atomi igneis uniri potsint, dubium mihieH,primo , quia igne?atomi extra mixta sunt sph?ric? sigure , ut prsbabitur inferius : quare non setangent, nisi in puncto Mathematico,quod unionis capax non est : cum enimfit modus physicus , certam requiritextensionem.Secundo , quia ratione su?persectionis , qua sent instar anim?inuniverse ,, videntur potius cupidx communicandisui,quam unionis inter se,unde, ad illius appetitus stimulos, sentmaximedispersilocis, &ad natur?arbitrium,hoc, & illuc seruntur, quomaxime generationes , ccelum , 8c caus?particulars moliuntur. Tertto, quia sitmirentur, tantumabest, utmixtionifaverent, quin potius omnia dissolverent,earum que effectus, 8cvissatispatetinipsoactudissolutionis mixtorum,instamma scilicet, quamvis vaporibussuaactivitas non parum hebetetur: quidergo contingeret, si unit* simul age.'-rent,214 De Atomisrent, & insua persectione intensioneguenaturalipolit?;ReBe ergo cautumruisse suo operi a Deo Opt. Max. videtur, dum activitatis tant? elemmtum inminimus paiticulas dispersum rcddiditinsirmius , roagisque obscquens formis :virtu/ emm unita fortitr, difpersa debilitr, & quod ad natur? totius utilitatemmagis ?stimabilem fecit . non debetin contraries partes , &nocumentatraduci.Favet huic me? Justicioni ( qu? fortalsiscausam dubit cur ignem servarenequeamus ) experientia : videmus cnirac?teriseleuientiscertamole suum stare& perennare cumulum ; igni autem,si alimentum fubtraxeris , abire, & disparerenecesse tst , quod in atomos dispersusindivilibilissiat,nulla enimatomusseorsum vidcri potest : agilitate verosua sit , ut non lint diu contigu?,sedsemperseranturetiamad nubes usque,ubi generationes moliuntur , dum c?lestibenesicioformxcujusdamalliciis incorporiscompositionem veniant ; mirumc?teroquin est , cur nullus ignisapud nos pcrennet , cum tame n, & aerem,& mare , & terras habeamus,Dixlmut itaque , quomodo se habeantatomi ad uniouem inter diver215s?,& eiusdem specki atomos. gttQdntbiseratprustriftum.TRorosiTio XXVI.zyttomu sua iricfi fgura.?J?c propositio clarissima est, cumenim atomi sint corpuscula , differantqueapunctis mathematics, scquitur, quod iuas habebunt dimensiones,& terminos , ac proinde supersiciem ,& latirudinem , longitudinem , profunditatrnique:'ex post, iraqutf 3. habebunt sigura quaitt desinivimus exEucl.1. 1. des. 14. at non planam modo, verumetiam solidam , de qua Idem Eucl.1. 1 1. des. 1. Solidum efl, quidlongitudimm, latitudinem , & cmjsttudinem habet.Atomis itaque sua inefle debetsigura,qtitd eras probandum. ' 1Sed enim , cum quatutr posuerimujatomorum genera , igneas, a'creas, aqueas,& terreas, quid de/mgulis dicendumsit, determinandum videtur , quodcum 'in scquentibus proportionibuspxacte sieri debeat, pramittenda estPiatoniei. dogmatis de eleroentorum si-'gurisexplicatio. - ?;Exmnen doftrinoe rhtonka, de elemeatmimfiguris: .,-< ? ApulejuS216Apulejus libro de dogmate Platonisita loquitur , ex divini illius philosopKimente.I. Initium omnium corporum materiantejse mcmoravit : hxne jlgnari imfreflieneformarum: bine frima element*tjfeprogenita , ignem & aquam , terrain&aera, Qjtoesi element? junt, pmpXtciatije debent , 'neque ad injlar fiUabar'umvtxu mutuo copulari. Hoc est , dementis nonadest ulla heterugeneitas, qualisest insyllabis, qu? confonantibus,& vocalibus constant. Quodillu evenit ,quorum subft antia, multmoda potisiate,coitime conficitur, Qualia sunt mixta,qu? coalescentibus invicem dementis,tanquam vocalibus , & confonantibus ,in unumcealescuntcompositum., II. Qtittcuminordinatapermixtaque-tfsent, ab iUo adificatore mundiDeo aierdmem , numerk , & mensuris , in ambitumduduBafunt. H<ec 'e plurimis dementis adunumredttEiaefse.His Apulei verbis explicandis opusest Oedipus. Prima quidem sententiatidetur a Bibliis sumpta , ubi legitur,quod veusfecit omnia inponderc , numero,& menjura, at quid sibi secunda vultpropositio, cum i\c\th*ci plurimis elementisad nmm redafta (fe ? ExistimoPlatonem217Platonem censuisse, materiara primamatomis eonstare, qu? deinde formis. subilantialibus sigillat?, ili? quidemignis , ilfse vero terra , aqua , aorve sierent, pro idcce informantis natura, atsque isa clarus erit sensus Apulei , ,fttastdiceret , Architectus rerum omnium.Deus,numeris,mensiuisqueinstructus,elementainambitumdeduxit, disper.sasqueparticulashomogeneas, qu?ejusdemsunt elemenra corporis, Citeprincipia, irTunum congregavit,aqueasatomosjungensaqueis ,terreas terreis,igneasque igncis? unit 8c & pluri mis hujusmodieiementalibus particulis. unucoaluit elementum , quodinambitumpropria regione deduxit.III. Et ignem quidem, &aera, &df.tam babere originem atqueprincipiumtxtrigonoi quifitangulis rtSlisnonfaribut,PWwamensura qua Deum instruit,^ri>?w/ij?enumerus,hicestexpressus,radicisenim exordia, & origines ignis,five prima ignis elementa constant, &gignuntur,extrianguloscaleno,culusbasis sit dimidium Iaterum , &latusse?cundumperpendiculareadbasim, tertiumautemlatusobliquoductuutram*que lineam jungat , sic, ut angulus adK basim218basim sit minus acutus , quam angulusad verticem, atque hujuscemodi triangulumduplicatum facittriangulum ?quiangulum.Sit enimtriangulum?*quiangulum ABC per prop i.Eucl.l. I.dividanturbifariamper lineam CBexprop.9.e'iusdem, habebis duoscalenaB A D. & B C D. cujusinodi unum estprima mensura, quam Flato dat summorerum architects , & principium sigur?.quam habent atomi igne?,aeregc,&aque?,iuxta Platonem: primusautemnumerus est temarius omnium itatparium primus. Quod autem de scalenointelligendus sit Apulejus, induoor,ultra explieationem , alia lectione,qu?219qu?sichabet, principium ex triaxguloqnoi.pt anguli reesi n6ri paribus a?gttlUtitaenim intrianguloD BC, est unumlatusrectumBDC, & duoacutiin?quales,nam majorestDCB,quiaminoremsubtenditlineam, perprop.18.primiEucl. &per ip.ejusdcm , minorautem est angulns DiJC. cxteroqui,stanteprimalectione, cum nullopossitessetriangulum, quod non habcattresangulos, cumque per 31. primiEucl. illi tres anguli sint?qualesduobusrz(k.is,fequ'tur, quod ex merisre;ctis non potest sieri triangulum : addequod omnes recti anguli sunt aqualesi nter se, ex pri ncip. 1 o.pri mi Eucl.ergonon potest stare prima lectio a me adducta,sed secund? est insistendum.I V . Terram vero dirtEHs quidem an ?gaits, tr'igonii? , (7 vejligiis parihus efjc.Atomiterre? suntdirectis ad se invicemangulis,trigonis solidis , & facie -bus.que. vestigium ininanifaciuntima*ginarium ?quilibus, hoc til, anguliconstituentes terre, rudimenta primasuntomnes recti, trianguli autem extribuslineissibiinvicemperpendiculariterinsistentibus.qu?faciuot tresangulos , & tres illius corpons dimensiones, facies autem omnes sunt ?quales,220qu?line? niliincuboesse, nonpossunt,ergo particul? terras sunt cubic? ; Auque hoc est secundum inslrumentuni,secundusque numerus,qug summo Architects dedit rlato, angulum scilicetrectum solidum, 8c primumnumerumparent, dualitatem.V. Et priori: qttidtm formoe tres sftt':es exificrhpyramidem , oEiar,gukm , <°tvi^intiMgulam. Ab hujusmodi primaxnensuraseu angulo scaleno , & imp.iriumnumerorum primo, tresgeneranturngur?,pyramis,octangula,&vigesiesangula: quo sit utnuilo modoiitconcedendum,priorisconclusionis verba,angulinBi nonparibus angulis , iutelligendaesse de isoscele, quod duo latera?qualiahabet.primo, quia si rectuseiinsitangulus, numquam ex eo coa*lescet perfecta pyramis, deinde , quodvideatur Apulejus tres angulos indicare.rectum unum, & duos alias impares,utiexplicuimus.Pyramis autem constat quatuor tin*tum triangulis ?quiangulis , cum persecta est : Pyramis veroirregularis leges non habet , cum Euclides, 1. 1 1 .des.iz . pyramidem in genere desiniat figurant solidam, qu? planis continetur, abuno piano ad unum punctum collectis;Cerium221Certum autem est de pyramide regula-,ri, seu tetraedro audiendum Platonem,ut probabiturmox automate Lacrtii.Octangula, quam Apulejus appellation est alia sigura,quamoctacdrum,quoddesiniturabEuclide, 1. u. def.i7,figurafolida, quoe oBo triangulis it<jualibus, isf eequilatcris cctitiniiur. Maleautem octaedrum octangulum vertitApulejus in mathematicis parum , utlicet conjicere, versatus, cum octaedruocto quidem supersicies, sed angulossolidos sex tantum habeat : revera,octaedrum gracaestvox , qu? siguramsigniflcat,qu? octo faciebus posstt conssistere,si ve cui sint octo plana , idem devigesies angula,quamElcoJfoedrumesscnon dubitamus.Eicofaedrum autem ex eodemEucl.1. 1 1 . des 19. Estfigurafolida,qu<t vigintitriangulis <eqtiiangulis , & <tqmlattriscontinetur, tantum veroabest , utEiccxfaedrum viginti angulos habeat, ut sinteiduodecimsolum : dicitur autem eicofaedrum , quod viginti planis possitconsislere.Consirmatur h^cexpositio luculentotestimonio Diogenis Laertii, qui, I 3.de vita philosopTiorum , Platonis opinioncsreserens , ita loquitur: Exeltr222mentis mundum ipsum , <S qva'm eosunttiasct, fokm terram eije hnmtttalilem,caiisam eft put ans figurarum ifsia exquitus conjlet dijferehtiam,alit?nm quipfefiguasejusdem generis dictt, covpofitoenimirum omnes tx uxo ohlongo triangulc,terroe vcro propriatit ejje figuram. lg?ii*enim dementum efe pjramidem , aerisauediBatdrumvocat, aquoe ticifaedrum.terra nut em cubum, quocirca ne?ii'i t--rraminifix mttt ari, ncaul in terram com?veni, & corpora h?c quatudr , cumsph?ra.sunt corpora quinqueregulariaPlatonis,de quibusEuclides, &doctissimusClaviuslibroundecimo,C?liusaliique.VI. Sphoeram, & pyramidem, figuramignis infehabere. Quid obseurius ? Anignis est in potentia ad sph?ram , & adpyramidemin siguratione ? at cur nonetiamad cubum ? magis erisi distantsph?ra & tetraedrum,quam sph?iagtcubus , quod pauciores angulos habeattetraedrum , unde ex scientiasigurarum isoperimetrarum magis receditasph?r?natura : Siautemabex*tremoadextremum in figurations tTa.nsitignis, quare non etiam per sigurasmtermedias ? an ignis est iph?ra , &pyra.missimul.?atimplicat, unum &idem223idem corpus diversis terminari,sibiquccontrariis supersiciebus, & simulsph?ram,simulquepyramydemesse. Rcstatut dicamus , Platonem intellexisse ,quod dum ignis sui est juris , &liberepergitad sph?ram ituncsph?ricisatomisfacit cuneiformem dividendo aerisiguram : si autem dissolutionem , autgenerationem moliatur , tune atomoxumignearum sigura ad faciliorem penctrationemsit tetraedrica : atque exhac configurationeoritur ingens ignisvis, quiacuneusex GuidoUbaldo reducitur ad duos vectes , secundi generis, quxst. i7.mechanicarumAristotel.vide Blancanum ibidem : in locis Aristotelismathematicis eleganti libroexplicatis.VII. OElangulanfveroaeris: angutlatam vigesies spharam aquoe dicatamtjfe , hoc est, aer octaedric? est sigura?,aqua eicofaeciric? : vocat autem sph?ramangulatam vicies , quod vigintitriangulis constet hoc corpus,8c parumdistetaforma sph?rica ob multiplierangulos.VIII. ?quipedum iero trigonumefficere ex fe fe quadratum , quadratumveroeubum , qua terrefit [irepria sigura,Id est, Isosceles triangulum , quod ha-K4 beat224beat pedes , sive latera utrimque rectoangulo insistentia.si per seipsum multiplicetur,ersicietquadratum, nam trian*gulum A B D, est Isoceles,& illud multiplicatumper se ipsum , i'acit quadratumABDC.quod est duplum trianguliA BD. quadratum autem multiplicatumper suum Isosceles, facit cubum, qui terr? sigura est , quod itidemA B//C Dnumeris exprimitur , cumenim secundamensura , quam Deo adscribit , sitangulus rectus e* num. 4. hums, pariter& numerus inter pares primus , nam i.peri.faciunt4- at 1. per 4. reddunt 8.primumque numeruai radicem, si. c urndum225dum numerumplanum, tertium cubuvocanti. 4. 8. Cubusitaqueconsiciturexduodecim'Isoscelibus,& sex quadra*tis, qui numerisunt proportionales inter radicem, planum, & cubum ut pa*tet 1-4.6.8. 1 i.Octaedrum constat lexdecimicalenis , quorum singula per serevoluta faciuntocto Triangula ^quilatera.Eicosaedrum ex quadraginta seaslenis, qu? complicate faciunt vigintitriangula acquilatera, harum autem sigurarumnullaest radix, ideoque impanumnumerorum primo instruxitDcuin Plato.IX. Qjiaprepter moliUm p\ram'djsormam igni dedit,q:ieie;us cihrttasagitatienivideitur effc ecnfimilis. Secundoevehcitatis oBavgidafchxra cji,hanc amdetah t, qui Itvirati , &, pf-nicitate pofligmmsecundus tfl,& Vicenalis fpkaraeflloco tertio, kujus forma fl dda, sir voluhit. Us,?1 aquoe Jimilior eft visa, f^efiat tejserarumfigura,quoe cumstt immobilis.tenoeJubfiantinm non abfurdt forthA tjl. Etalia ir.itia rtperirifor/itatt posse, qua autDeo not a font , velet qui Diisjft emicus.In hoc contextu conatur (nscliciter,Apulejus reddere doctrin? Platonic?rations m,pnwoenim errat,cum dicitmobilissimam frpurarum omnium esscK f. pyr*:226pyramidem , diisicilius enim moveturquam sph?ra , imo quam octaedrum,nam inoctaedroejusdemare?cumpyramide,Iinea directioriis minus distatabangulo, quam in tetraedro: levissimavero ratio est ignis formam esse py<ramidalem, quod flam ma in acumendesinat , fr'mo quia ut sic est potius conoideasive in met? formam,nisi ab alimentodetermines ur : ficundo quia estignis impurus , sumo exhalationibusqueimmersus i ergo ab ilia agitationecuspidis male colligit Plato ignemeflepyramidalem. Sin autem velocitatismotus in dementis habenda esset ratio,cum omnibus par sit , videretureademtribuendasigura, nam ?que velociterterrasertur deorsum , ac ignis sursum :ratione yero densitatis fluiditatisquetribuenda esset e quinque corporihusPlatonicis sph?rica sigura igni , cubicaterr? , , ocosaedrica aeri , octaedricaaqu?.At enim ad refutandum Platonis Iiteralemsensum,cum elementa debeantreplere locum, quanamamabo rationeid facient,si terra sit cubica , aqua eico*saedrica ,'aer octaedrus i ignis autemsph?ricus vel pyramidalis ? nam menquidem cubi locum replent , tetraedriautem227autem id nequeunt,vel cubisjuncti,autper se octaedri vel eicosaedri,muIto minus, desph?ramanisestissimum ; Qu?clarissime demonjlrari possunt , quia adid , ut locus repleatur,sigur? debent itainter se coalescere, ut angulos faciantquatuor rectis ?quales : li enim desiciant,se tangent quidem, sed relinquentinmedio hiatum : siautem siiperent,nunquam angulum explebunt,cujus propolitionis demonstrationemvidcrepotes, apud Euclidem Clavii , 1.4. elem. Quospectans Aristoteles, ar-',gumentatus contra Platonem , tertioc?li, t. 66. ita pronuntiat, Qmnino *?i?8 De Atom is.tem ehiti fimplicihu corporibus figuraVtribuereinatior.tbileest, piimo c/uidem ,qui a acrid: t non refUti tantum ; nam inslants tresfiguroe xidmturimpltre locum,triangului, quadrat um ,& sexargulusjnfolldis vero duoefolum,pyramis, tr cubus.Quo in loco nota Aristotelis crassissimumlapsum , dum ait pyramides, sivetetraedra (deillisenimexassumptis aPlatone loquitur ) replere locum ; exsiguris enim solidis rcgularibus/u/ic?i?replent locum solidum , per se sumpti,o?ctaedravero compacta tetraedris idempr?stant , utdemonstrat Mauralycus,librp.de siguris planis , solidilque., locum rcplentibus.DecubisquidemnoncstdifKcultas, cum enim octosuisanguliscubiquatuorconcurrant, qui exutraque supersicie aquales sunt quatuorrectis, sequitur.quod replent locum solidum. At vero terraedra per selocum non replent } quia vel confluentunum ex corporibus regularibus ,Xeluliud quodpiam ; nonalmd, neque e*nim datur , ex scholio 1 3 . element, nequeilium ex Mis, quia diameter hujus*modi corporis efjetdupla lateris ejusdem,cum enim pyramides ad centrumsph?r? concurrant./?jw<ar ■ quodexJuobus lateribus diameter constat, ergo229go diameter illiuscorporis , &sph?iaiinscript?, essetin dupla proportione, qu?proportio in corporibus regularibusKonreperiturexi$. elm. Fuel, ergo te*traedra vacuum non irhplent.Atactaedra,compacta tetraedris, locum replent,faciuntque corpus irregulare. Erravititaque Aristctehs in hoc textu : quoderatdemonstrandum.Platonem vero.existimant nonnulli,primo locutum de singulurum elementorummajsa,ha terr? mplem cubicam,aliasque mundi regiones suis siguris in*signitas i e>tf/<7myilice commentatum, a)unt,pLret Pythagor? Arithmeticaruvoluisse conjungere Geometric ?gy-,pfiacx,alii alia pro studio, & eruditionecomminiscuntur. T? vide Claviijph*-ram cap: i . Marsilium Ficinum , Eugubiuum,de perenni philosophia, 8cc.Concludo autem , Platonem existimasleelementaconstare exatomis, ut patetex consequentia , quam elicit Aristoteles,L3.de coelo,t. 6f?ubi sic ait. Necejscest autem eos , qmfiguramfaciunt un'uf,cu) usque elementorum , O1 bac determinantsubsiaraiaiipforum , facere ipsa in.dhipbilia fpheera er.tm divisa,fphttra r.oneft,&c. Attamencommodissime? Detwoerito singulis elementorum atomi*230siguras dabimus, neque ullum stqui videbh,aut in loci repletione, aut in mixidone inconvenien*. Tu vero hancabstrusioris philosophi? digressionemPlatoni , 8c Apulejo condonabis : Cumenim arduissimam aggressuri simus deelcnientorum siguris primigeniis disquisitionem,visusmihi est Plato, quiaudiretur,dignus, licet ipsi nulllatenussubscribam, nifi quantum tile Democrito.Propositio XXVII.lAtomisigncis figuram aiiignareex Democrito,C Cio Epicurum in epistola ad Herodotum,&Pythoclem apud Laertiumexistimare , atomos nullam qualitatemscnsihikm aamittere, prater figuram,gr avitaleta, magnitudinem , quahtai enimomnit mutatur , atomi vero nibil mutantur:Democritus autem aliter censuit,8c quamvis nullam qualitatem ,' qu?sensu percipipossit, in atomo conce*deret , primas tamen , quas intuereturmens, admisit, easqueimmutabilesposuit,ut supra dmmus, dissolvitur autemmixtum turbatioeconomia , 8catomisad nova molienda convolutis , ab extrinsecoagente, cujus vis alliciendis iispoten231potential*, quamformoe potentia coercch*dis J excutiuntquejugum,plerumqueprimoe omnium igne?atomi , qu? su?primigeni? sigur? restituuntur , atqueitaperaerem, (quem inane, & vacuumappellabat Democritus , ut supra dixitw??,consirmaturqueexGaleno,advers.empir. Isag.'-i6. ) vaganturnovxgene*larjonis appetentes.Determinavit autcm atomis igneissiguram sph?ricam Democritus , utostendimus in synopsi hujus libri , qu*doEirinaprobatttr.Primo, A mobilitate sigur? sph?ri*ex , qu? quod tangat inpuncto, utdemonstravitTheodosius. 1. sph?ric.prop. $.fequitttr, quodlinea directionisejus motus nullo negotio mutaripossit , ignis autem mobilissimus essedebet,& veluti generationum omniumchoragus.Secundo. Cumsph?ra angulis om.nibus careat, nihil hamati, aut retinentisofsendet,facile permeabit, & quo*quo versus ad natur? penetrabit in.-stituta, dividet instar cunei, &quodnulli alteri figures contingit , contactupunctilabefaciens planum , fatimamtplosmustbi viamfacit , cum nihil habe -at aneulosi , quo possit detineri , q!"'&ejus232tja! aBivitati nrccfsar<um suit;Tcnio, Cum ignis nobilissisimum sittotius natur? agens, eiconvenit siguraomnium nobilissima, qua jpbaricatfl,cvjus vightti proprktates admirabiles,igniqueassinesannoiavi.I. Proprietas. Figura eft fimplicifcJima, cujus generatio sit a i'emicircuJo,circa fuam riiametrum circumvoluto :circuli autem origo est duplex , pr'maex semidiamctro circa extremitatemsuam immobilem circumducta , a':avero est a scctione parallels bill com',atque ut lie, circulus easdem habet sereproprietates , quas ellipsis, utannotatLtiutaudns in iuo'de lectionibusconicistractatu, quem geometries problwmatibus inseruit. Videtur autem valdecongruum , ut hxc siguraigni conveniat, non tantum corpori timplici.ve''rum etiam , quod globorum progresdientium ir.ltar volutentur,quasiseillomotu perpetuoeircinarent : Isquevolutationismotusin globorum tormewtariorum ejaculatione prebabitur a- mesuo loco, &in sole manisestusest, quodigne constet, ex Scheinero , in rosa Ursina.If. Fortissima sigurarum est sph?rica,,cum non sit ratio, curunum po*tius233tius cedat, quamaliud, ex quo juvaturignis acti vitas.1 II.. Inaqualiter virtualitates suasomnes,scu panes Mathematicas , situatashabet, nam in sph?r? supersicienulla est imaginabilis , qu?ex a-quoal*teri adjaceat ahoquicur'vtt non effet.IV. Sph?ra habet hoc proprium, utsubexiguisterminismultum comprehends aree^ est enim/ferawamnii.;*sibi isoperimetrarum capnciijima , undeex ilia coilectione , & adunationemajori, atomo nullo modo disperseper locum expansum., augetur ejusactivitas. ?V. Partes omnes sph?r? suntsimiliterposit*, & supersiciei puncta omniapariinflexione,&ordinecoronantur.Y-I; Nulla sigura regularis potestmoveri circa suum centrum , quinlocummutttisaltemfe ctmdttm quid.,exce.pta sph?ra, qu? moveri potest, & girariloco nulla ratione mutato Dixi rigttlaris,nam conus,ellipsissolida, cylin.drus , parabola , & hyperbola solida , sicetiam moveri poflunt. H?cautem mo*bilitasseu giratioconcefla videtur<?omisignds,a natura, utmagis vegeti sintcaloris, activitasque suaeo motupropagetur.VII. Nulla <234?V 1 1. Nulla sigura movetur faciliussph?rica , sive naturaliter, five violenter.Naturalihr in motu deorsum ,per aquam (nam per vacuum zxxtinane,qui c/2<wr, ?qualis omnibus siguris est'mobilitas ) citius descendunt lapideiglobi , quam plani , aut lati lapides.Videnter autem , in motu volutationisidpatet, quiadissicilius sistitur impetus, adeo', utlinea directionis ad centrum mundi sit in axi globi : tria enimsuntpuncta, perqu?debettransirilinearecta im3ginaria , inquasola quiescercpotest globus : primum est cen*trum mundi, alterum centum gravita*tis globi, ttrtium punctum contactus: sialterutrum istorum sit extra lineamquiet is, nunquam sirmabitur, sed eousque movebitur globus , Jumhujusmoditrm punBa Jmt in linen dirtBionis :quam autem facile sit globumimpellere, patet inde , quod si lit in piano per -secto , illud in puncto tanget, ac proin -deunotantumpunctoinnititur, debiliqueillo fundamento ejicitur facile.Contraria rations se se habent sigur?plan?. Deinde mehas imp'etiim concipitsph3era,^<Hri?/retinet,'D((i/<r?7s??r urget,aqualius difpenfit , ex quibus igr.ea mobilitas augetur. Pidebis Theoncnm ???Jlram235j\raw militarem , Theor. 4.8c 5. .lib. pri*mi.VHI. Unum rantum habet punctumcoelo vicinius, quocunque in situponatur,unoque tantuni propiusacce?dit ad centrum mundi.IX. Omnium sigurarum solidarumeist regula , pra/trtim regularium , qu?tales sunt, cum earum laterasegmentisundiquaque ?qualibus sph?ram detruncant.Pr?tereaomnessigur?sph?ricainscribuntur, & circumscribuntur,proprietatis igne? symbolum , ignemcnim motibus, & sigurationibus prasiderevoluit Plato,, X. Circulusuna linea, sphnera unasupersicie, stnitur , quod istissiguris estsingufare,cU'tpsi solidaexcepta,qu? ideosph?roides did posset, reliqu? enim,sigur?, vel pi ures 1ineas, aut plures ha ?bent supersicies.XI. Opposite partesomnes?quali"ter a se distant.XII. Longitudo, latitudo, & profunditassph?r?, sunt ?quales , ntmpttres diametri,Xni. Inirio,&sinecaretsph?ra, utetiamcirculus.XIV. Sph?r? supersicies est incomemensurabilis, cum supersicie plana.235XV.' Sph?ra est commensurabilis_potentia, non autem longitudine , cumaliissph?ris majoribus, vel minoribus._ XVI. Sph?ra circa suum centrumvolutata , (rmul & semel.sursum, deorsum,&in transversum, movetur, quodegrcgie, & ingcniosc demcnstrat Aristoteles,inmechanicis, agensdcmctucircular! in principio.XVII. Sph?ra non habet ullarafccum proportioned, tantum abest , utsiteialiqua cum aliis siguris ratio, namsupersiciei ad suam diametrum hacte*nusnonpotuit reperiri ulla proportioGeometrica.XVIII. Sph?raest prima, & ultim?sigurarum solidarum , omnes enimab illaoriuntur,8c omnes in eam deli*nuntiplanarumJSWnwestcirculus,planarumultima circulus , onus enimtrianguli cequianguli est a circulorumKqualium intersectione mutua , percentrum,ex Euclid. 1. 1. pro. r.omneswriter figur? plan?desinunt in circulu,&cum eo componuntur, ut patet exl..f element. Euclidisi sigur?autem so*lid ? ad sph?ram reducutur. & quo pi atribus angulis sunt pr?dit?, eo magisadillam accedunt , quamvis sph?rasit sigurasolida , omnis anguli expers , qu?autem237autem pauciores habe,nt angulos magisdistant a iph?r? perfectione : &quam*vis sigurarum numerussit insinitus, inhoc tamen infimio dawprimum , & /</,timum, cum prit/ia figurarum planarumsit ciiculus, idemque sit ultima ; iblidarumvevoprima, & ultima sph?ra est.XIX.. Persectissima est figurarum,eaJemque facillim? constructions,quo sit, iitDeumrotund? sigur?/owrJaventAnaximenes,8t pretiosa faciliaelse inventu , & praxi, Diogenes Cynicuspronuntiaverit. Naiura vero, cuiperfectio, & racilitas accept! ssima sent,pleraque fuarotunda; figure facit, fru*ctuum plerique sunt sph?rici, aut ad iUlam siguram accedunt, circulares certesunt trunci arborum, radices, rami,aliaquefacta videnturad tomum , quiascilicet facilius iilis terminis pluracontinentur , & speciosiori apparatumundumexomant.XX. Quidquidtangit,exceptaconcavitateejufdemcum sua convexitaterationis, tangit tantum in piwBo, ut demonstravitTheodosius, & ratio est,quia cur vanulla linea potest ad?quarirectai; ad?quaretur autem, si tangeretinpluribus punctis,quaminuno.Hanc fane originalem esse atomorura238rum ignearum siguram , non dissicilepersuadeor, obpotistimassph?i? proprietates,qustigni conveniunt, nihi*lominus tamen illam siguram in quamlibetaliam commutari posse , duobusindiciis adducor, ut ita censcam.Primo, quia cum ignis sit liquidus ,ex Democrito, &. Virgilio , EclogaSileni ,? Et liquidifimnl ignis , sequitur,eam facile coercerialienistermirsis,dif.sicile CaiSi ergo facile mutat figuram.Secundo , quia niutatio ilia sigurenecessaria estad unionem cum aliisatomisfaciendam , nequeenim in punctomathematice indivisibili potest unio,modus nempepkyficus, consistere , ergoillam relinquit, utcommodioremhasbeat : adde , quod formarum inclination!, 8emateri? organization! debentsubservire : Unde;& Democritusinfisiitaiefft atomorum figuras cenfuit , hocesti indeterminatas , quoad aptitudi;riem,eademqueatomus, qu? in plumaeritcylindrica,incame erit parallelepipeds, inossepyramidalis. Centum atomi in Iibertatem assert? , & abunione segregate, ad nativam siguramse se continuo reducunt, qu? igneis estsph?rica. Ignearum ergo /!<,??;-<?>?, &qualitatem atomorum dtterminaximusex239cx Democrito, quod trat noli*faciendum.Propositio XXVIII.c/f; omorum tcrturum figuram ex Democrito determinate,g A est ignem inter & terram difserentia, ut illedivisusinparticulas,pluribus locis sit immixtus, suaqueagilitate abusus per omnia loca vagetur,neque ullum in universe locum occupetdeterminatum , cum ea, qu? deignis fph?rafomniarum veteres , ne minimamquidem veritatis umbram contra recentiorum astrologorum animadversionesobtineant. Terra, vero suisconglobata nutibus , atque in unumglobum compact! , centrum mundiobsidet , quo etiam singul? , tum aqu?,tum terr? particul? perpendiculari viaseruntur, quare deatomis igneis, aliter,quam de terreis , nobis philofophandumsuit..P??? itaque , cum sibi invicem terre?particul? coh?reant , debet ipsisconvenire ea sigura, qua locum repleant,alioqui inter atomos , & ato.mos vacuum daretur, ut si sph?ric? esisent, hiatus inter puncta contactuuminancs240inanesremanerent, sed qu? locum repleantfigur?simuljiict? sunt, tantumtra , triangalum,quadraium, & hexagmnum , ex quibus siunt sigur? solidx py.ramiSiCubusfe hexagonnm solid um duobushexagonisoppositis,&/e* circumquaqueparaMogrammis terminatum.Verum ut meliussiguram terrearumathmorum invelligemus,Observe primo , ex Corollario. t$.x.Eucl. duas rectas se mutuo interse-?canres essicere ad punctual scctionis 4.angulos, 4. rectis ?quales , imo , quotcunquefuerintangulicirca vinum punctual , rectos quatuor nen excedent simulD. II. C. III. xt?t241ir.ulsumpti, ut circa punctumA suntquatuor anguli BAC, CAD, DAE,E A B , quatuor rectis ?quales.ObCervosecunde , ex eodem Euclid.1. 1 .in schol.p. 3 i.omnes angulos sigur?rectilnex cujusvis a junla efe bis totrect is angulis , quota lpfa est inter sigurasrectilineas : prima autem siguraefttringulus, cujus omnes anguli simulsum^tisunt?quales bis unireBo angulo,iciest , duobus rectis : anguli sigur?i. seu quadrati sunt oequtUsbu duobusrectis,, id est quatuor. Anguli terti? sigure, seu pentagoni font *qnales terduobus rectisi id est, sex rectis, & sicdealiis, : horumautem omitto demmjlrationes, cum Geometri? tyrociniosintpropri? , &cuivisapud Euclidisinterpretesobvis: , hisprafuppofiik,Demonjlro , quodfuperius , tanquam,prominore mei argument! posui, sed exomnibus siguris, qu?simul junct?lo*cum repleant, sunt tantum tres, trian-" gulum , quadratum , hexagonum , itautinteripsasdeinceps pqfitai nihil intercede vacui. Cum enimyJ-v triangulorumanguli , quatuor quadratorum,& tres hexagon dfum sunt equales quatmrretfis, quod spitium unicuiquepuncto circumfunditur,/^^/^^, hissi-L garU242guris locum repleri posse, alios veronequaquam : pentagoni enim , v. g.angulitres sunt ?quales rectis 3 3 tantumergo desiciunt a loco replendo ; quatuorveroanguli?quales sunt rectis angulis4+ ergo excedunt , idem de aliisfgurisdiBum ejii.Egi tantum de sigurisregularibus,nequeenim dubium est, quin terrea*rum atomorum sigura sit simplex , & regularis, videtur enim hoc corporis sim*plicis conditionem sequi : neque ullaest ratio, cur aliter Sc alii er se habeantanguli ad suum centrum Mathematicum: quareeam obcausam rcjhio sigu.ram hcxagonorum solidam , qu? sit 6.parallelogramcnis , & i. hexagonis ,quamque alvearibus suis apicul? adstruunt:rejicio pariter cuboides exrhombissex,&parallelepipedum. S?-ftrsmt ergt dua tantum figura , de quibuspote.stinstitui controversia.Prima , est pyramis vel tetraedru m ,pro qua militant rationes dua; primaquod sit ordine sigurarum solidarumprma ;see <nda, quod simpliciorsit. Sedduahus desicit conditiogibus necessariis,videlicet, u,t possit locum replere, quodpe.quaquam potest, ut supra demonstravi,&unam lineampbysicamfacere.243Radix enim corporis physici , est supersicies, radix supersiciei , linea , & radixlinexphysic?, estatomus : addebat.sinefundamento Pythagoras ex Alexandra in fuccesiionibus philosophorumprincipium quidem omnium effe unitatem,porro ex imitate indefinitum dualitatim,veluti mattriam atitori unitatesubjecijfe.Ex monade vero acindeterminata dualita ,tenumeros g'tgni, ex numeris punBa , expunBis lineas , ex quibus plan* figureconstcnt. vide plura apud Laertiumlib. S.At nan potest componi linea physica extetraedris , quia ex quatuor faciebus tetraedriuna tantu aliud deinceps tetraedruexciperet, ac proinde prominenti?sinusque in?quales in ilia erunt linea,8ctantumabest, ut ?quam oculi dimenssionem per radium patiaturi ut etiamveluti serrarim serpet, quodline? persectionineutiquam conducit. Ergo atomittrreoesuntstint figure cubic* , quodhoc argumentoprobavi.Atomi terrea jlmul Junes* debent ejtHeffefigur*,qu* lineamfaciat,& locum retpleat, sedjunt tantum du? regulars) , qu*locum repleant,ex quibut rejecimus hexagonumJolidum, restat ergo solus cubus,qui fine ulla imperfeBione lineam potestphyjicam facere , plures enim cubi simul244#4+ De AtomisjunStilint am physicAm facimt , tju* eritparallelepipeaum Mathtmalicum. Q^i?quidemlineasuas atomos ex?quo.interjacet,unde,8c verar^wlinc* pay- .sic?eriU?W,&exhujuscemodi lineispersecta supersicies sit , qu? ex ?quosuas lineas dispositas habebit , unde &pari ratione corpus solidum persectumcompingetus.Conflrmatur h?c ratio , quia sicutprima radix numerorumest J., ex quaconsicitur primus cubus ( unitas enimseipsam non multiplied ) qui quidemprimus cubus 8. est unitatum , 5c octonariussolidorumnumerorum est primus, itaetiam radix corporum atomusterrea ex quadratis erit cubica,in ordinesigurarum seCunda, octo angulis constans,.eonsirmatur/<i??Mrt", qura cubi proprietates,terr? conveniunt , ills autemsu nt oQo p'rstci pu? .Prima, inter omnes siguras solidascubus omnium dissicillime movetur :immobilitatisterr?argumentumy-atioest, quia centrum gravttatis est faciliusin linea directionis , aut certe in ea parte, qua corpus innititur. Non argumentornuncdetota universie tellurisimraobilitate , quim vertigine c?li indeter245determinatam ad iter versus csslumdixcre nonnulli , alii innatarc aquisnonnuUi radicibus insinitis suffultamesse ; Barbarique philosophi I'eguaniquttur innixam colunnis , quaselephanii quatuor sustinerent : sedtantum similitudine quadam , & *,nahgice probo cssicilius totum illodmoveri ,. cujus singul? panes dissicile moventur : ce'rte cubi non itafacile volutantur , quia ut dixi ampliorest line? directionis basis , qu?utrobique ad siiperiores paxtes collibratur,quodaliis sigurisnon contingit.II. Sequitur ex bac prima , quacunqucenimsui facie planum tangetihabebit lincam directionis in ea parte ,qua planum erit , hinc facillime quiescit.III. Ejus tres dimensiones suntsibi mutuo perpendiculares, & singulgmagnitudinis ejusdem , cubus enim exEuclid, est sigura solida , qu? sex quadratise/lualibus continetur , in qua*dratoautem line?, & anguli ?qualessunt , ex des. 30. i. & demonstrat.lib.1 1. p. i4-IV. Ejus diameter est incomparabiliscum lateribus , ut demonstrat Eiu-L j clid?>246elides, lib. 10. prop. 116. Vropo/ttumnohis estoderr.mstrarein figuris quadratisdiamitrmn efe hngitudine incommenfurabilemtysi/a?w',colligiturque ex prop,y.io. &exlib.i. prop. 47.V. Cum habeas supersicies omninopatentes, &apertas, magis est aptusunioni, nullo enim flexu , nullave irrcgularitateillamrefugit,& secundumtotam suam latitudinem admittit.VI- Locum cum aliis cubis persectissimereplet,ut supra demonstravimus.VII. Omnes partes cocli sex suisfaciebus respicit , duabus quidem oppositispolosduos,aliisvero4. circumpositisquatuorcardines eceli'-ex quibusnonnulla de magneticatelluris virtuteposseut colligi.VIII. Ultima coelorum regioi scilicet empyreum cubic? est figune , nameftCivitas in quadrc posit a , & insimauniversi atomus terrea scilicet cubicaest, sic primis ultima conveniunt, 8citavidetur cubus primaregulanormalis, primumque operis mundani rudimentum, ultimumque complementum.Quod autem , juxta Democritum,fe?c ita se se hajaeant , satis soperquopater.247patet,exiisqu?suprade igneis atomisadduximus , tum etiam in synopiiexauthoritatibus Aristotelis, initiodiductis,Consirmaturquetestimonio in*signis, & sua ?tate facile principis philosophiEpicuri, ejus conditum voluptatenomen porcinam videtur in moraliasectam induxifle, cumtamenipseex priscorum authoritatibuiiW/drfcow*-rum severiora instiiuta sit fecutus, illeinquam eximus nature lynx Epicurus,non solum de atomis scripserat commentaria,queglorieingluviesStagiritaposterisinvidit , verum etiam dtanguloatcmi librum secerat singularem , ergocertumest,Democritifuisseplacitum,atomos quasdam angulis insignire , exteroquifiustra istud lemma suo operiEpicurus pr?sixisset : Quidautempoatissimumineo libro disputant, certoscirenonpossumus, sedcumlibri titulussit veluti propyl?um , quedtotiusarchitectur? specimen dat , sitquc tanquamgratum quoddam operis universicompendium i duo in hoc libro abEpieurodilputatafuisse suspicor i primo,quidem , quomodo darentur anguliindivisibiles, & contra hujuscemodiopinionem egir Aristoteles , libro delineisinsecabilibus i fecundo, quanara248rationeangulosa convenient cum nonangulosis , idestcumsph?ricis, quaproptergeometricis ratiocinationibusin hac opinioneatomorum magnus eftlocus , & si Platoni placuit hunc schol?fu? titulum apponere , nullus ingrediatursine Geometria, fane Democritic*philosophi? apprime necessaria estilia inseriptio.Sed ex occasioneistius Epicurei qu?sitiscirevis, ansigurammutet terr?atomus, an scilicet circuit quadrature!,mutatiosph?r?in cubum, & cubiinsph?ram , quam tot hactenus frustrainvestiga'runt, naturaliteradpraxim re*ducatur ? Rjspondcii, mihi probabiliuseffenonmutari : ratio est, quia potissi ?ma ratio coralias atomos siguram mutareconcedam , est, quod alienis terminis facilius , quam f'uis coerceantur:atterracontrariomodosehabet, cum. alienos terminos respuat , neque quidquamfortius sit aut durum inagis ,quod ejus angulos possit re'tundere:deinde ad corporum sirmitatem conducerevidetur , ut sint */i'^?(?immutabtlia, aha veto mutationis capacia : sicin artefactis v.g.in pariete lapides suamformam tenent , calx cedit.Pro249Psopositio XXIX,Atomorum aquearum figurantdettrminart.A Rchimedes, initio'Iibride his , qu?vehunturinaqua,acutissime^onflrat,omnem humorem liquorcmveff h?ricum esse , ratione habita centrigrayium, probaturque- ab Aristotele, i.c?li,t. j I.- cujus diiucidam argumentationeniapposita sigura convenient!',qu?qu'e desiderabatur, illustratBlancanus,in suislocis mathem, Arist. explicatis,dist inct. 1 07. At vero quam vis satis apertum sit, aqu? supersiciem eflesph?ricam , de illius tamen elementiparticuIisindivisibilibus,?;wtf??iW?-(isa:ut itaque illissuam demus siguram,pauca de humidi liquidique naturadicendasunt.Observo primo, liquidum humidumqueplurimumdifserre, metallaenimsicca sunt , & liquidasiunt, Mercuriusliquidusest, deejusautem humiditatenon satis constat. Humida qu?dam,igne durantur , ut mel ; quad iridemfrigoreconcrescit^in grumos', eodemextremo parem pene reddente confistentiam,Igne Vesuvianolnventa suntL s anno250anno i6$i. mella planesaxea, demeVe?<?i-<?wfundenteVesuvio,utait elegantissimu9Recupitus in suo Nuntio, frigoreviolentiori indurantur aliquandoin saxeam sirmitatem in Norvegia.Malta actuhumidasunt, qu? liquid anon sentiuntur , ut grando, nix , pruina;S?<sd?<??absquchumiditate fluids,& liquida,ut ignis, c?lum, aer, exhalationes,metallafusa&c.Observo fecando , aquam , de cujushumiditate,&liquiditatehic sermo est,ires habere status , alterum , quo inglaciem concrescit, alterumtquo in vaporessolvitur, tcrtium , quo sua nativaConsistentia gaudet, ut in fontibus, fluviisque.Glaciata aqua lev ior est fluida,imo licet tanta sit differentia in pondere.aqu? d ulcis, & sals?,salsa tamen glaciatainnatat dulci , obrariorem partiumsitum,&aerem poris frequentibus consflrictum: unde non satis possum mirariphilosophorum turmas , nulla habitaexperientiarum ratione, has sententialpro oraculis colere.I. Frigut condensnt, &gwvius reddit.II. Corpus comretum minus tccu-,fathc't, quam fittidum. qu? licet in ali?quibus. vera sint, in plurimt's tameninductio desicit: status autem aqu?in251in vaporesdissolut?,explicabiturdisp.Cum vero suo in situ connaturalimanet aqua,habeteam proprietatem abhumiditateinsita, ut facile adh?reat,afluiditateautem , utalienis terminisfacile, dissicile suis coercetur. Quarecum easitliquidi corporis conditio, ucin sui difFusione nulla parte emineredebeat, cum sit primum postulatumPtolom. 1. de ponderibus corporum,'liuUum corpus infeipfi grave efte,ut aquain aquam, oleum in oleum , airem in aezrem, nulliufqueeffet[uaiititati: , quareuniverfa aqua se se ita collibrat, utsph?ricam supersiciem habeat, quomeliusundiquaque paribus momemisaccedat ad mundi centrum , unde addecliviora sit defluxus, dum tandemomnia jquali altitudine consistant, hinciltud hydraulicorum axioma: KonaUtins afeendit in curJU vaturali fons,quamfitsua ori?o. Etsisursum eat, hac utunturregula,Part/I repjlmtia aqua admotum siirfum, atque inclir.atio ad nto~tumdeorsu<n : quod si se ita non habe*ret, motum per syphones perpetuuminvenissemus. Atque h?e rationefluidi,aquas conveniunt : humiditatis verobenesicio, panes partibus nulls negortie252tiouniuntur,idquein triplici humid*rum genere viscofo , pbigui,&. reride.,Viscosum hamatis , & veluti concatcnatisconstatparticulis, ita ut dilacerationeopus sit , vixque certa auserasmensura , ob adh?sionem. Pingue inoleis,buty ro, adipe depr?henditur. Purumin aquis , 8c antiqiiorum balsamo,quod nullo macui? periculo vestes fragrantiasua aspergebat : at sicuti on.mhum id um facile estunibile, ita solumdurum ,& roridum facile divisibile est.Atque ideo , quod aqua supersiciesph?rica semper circumambiat terrain,quodscilicetreperiat in fundo termUnos , & ad latera , apertum vero aeremin supre ma sui pane , qu? imbecillioricorpori non cedit, debet necessarioalfquibuJ temiinis dissiniri. Sphoericamautem induk fupirfciem , quia nttutiquam brevissimis utitur ??s , & ?Mfacit fruflra, brevissimi autem termini,habita ratione gravitatis corporis, 8ccentri gravium,est: spharica,qu? a cenjtro mundi per puncta terminantia aqux limbos,duceretur , ad eam ergo ftse reducit. Unde inslritutasuiitjucundaq u?dam pyobkmata, quibus probaturcyatho plus aqu? contineriin valls,9-uam.in mentis jugo, quod facili negotio253tio demonstratur, ex coroll. prop. 3 3 . 1.6. Euclid . Cum enim aqua, ut diximus,se se colligat in fph?ram , cujus centrum est centrum gravium sive mundi,sitcirculusAC proaquainvalle, circulusD B pro aqua ia monte, quoninmergo ex scholio 33, 1. 6. Eucl. acqualcsrect? line? excirculis in?qualibusai:-ferunt arcus in?quales , majusque estsegmentuia minoriscirculi, quam utsit simile segmento.circuli majorii, eritergo cyathi in vallc, sive in circulo C Asph?ricaaqu? supersicies in segmentomajori , quam in circulo montis D E,quod erat demonflrandttm : his ita pr?libatis, dico , primigehiam atomorumaquearum siguram essesph?ricam , c?teroquifluxailia est, & verfatilis, incertifqueterminissinita, velinniixto,aut in ipsius aqu? congregatione.Probatur frimo , quod sit spli?rica.Sd daretur atomusaquea m '"<"?'! abomnibus254omnibus aliis separata, ilia se se in sphe. ,ram colligeret , ergo sph?rica siguraillis atomisestprimigenia : probaturantecedentis sequela , a prim , frustrafkperpUira, quod potest sieri per pauciora,sed h?c atomus debet fuis ter*minis contineri, ergo paucissimos, &angustissimosadmittet : at sph?r? sines sunt. hujusmodi, nam ex scientiasigurarum Isoperimetrarum ea siguramajoris est are? , qu? plura habet latera,qu?qiie estregularis, Cedspboeritaest in potentia latenbus insinitis, estquerigulartfftma , ergo omnium sibiisoperimetrarum capacissima est.Probatur secundo. Ilia figura est fluxa,&versatilis, qu? alienis terminisestobsequens, ataquexatomi ob humiditatem,&fluiditatemsunt hujusmodi, ergo sunt sigur? inconstant!'?,ScmutabiliSi siautem considerentur,absque alienorum terminorum adminiculo,sph?ric?sunt, inmixtoveroeamhabeatsiguram,quamsitus, violentiavicina , exigentia forms: c?liqueinfluxus imprimit.Consirmatur h:ec ratiocinatio priricipiol o. Eadem est ratio rotius homogenei, & omnium ejus partium, quarecum certum sit , totam aquarum cong)omeD.255glomerationemsph?ricamesse , & aqu?guttas, qu? quod non satis sint incopia,utdiffluant, sph?rarum sigurasinduere , & Mercurium seu argentumvivum, si dividatur, in globulos persectissimoscolligi , atomis certe aqueisidem omnino c< nvenire par est. Nequede terreis eadem est ratio , ferra enimfrhno non est persecte , & exacte sphcerica, quiescens autem aqua , loquendogeometrice, globosa esti pr?terea liquiditateomniterra caret, quapropter deatomis terreis longe diverse pronuntiavimus.Fr?terquam quod h?e dicendi ratiosatisfacit exigent* particulari atomc?rum, ?e??;/?>totiutelementi, quodunionesuadelectatur, exigents mixtorum,inquibusatomiaque? formisfacile obsequentur,?^-rari<?fluiditatis& humiditatis,repletioni loci,& cuivisdenique aquarum ossicio, quapropter?ex atomis aqueis infimta siunt sigurarumgenera, prout agentibus extemiiplacet. Ex hac philosophia deduci facile posset ratiofiguraru?n,<\uas in grandinenivisque ffoccis natura exprimit:nivem certe adeo persecte in stellulaseffbrmatam videmus,anno 1644 Ticini,quod dictissimis virisadstanttbusostendii256ostendi,ut portentum artis, non form'i'tum natur?opus legitimaadmirationediceretut.Determinavimus itaque siguramatomis aqueis, juxta Democriti placita,quod nolismet ifsis prafiripseramus faciendum .Froposit to XXX.De atsmornm aerearumfigurajuxttDemocritum ponuntiare.A Tomi aere? omnium subtilissimxsunt, versatilei-,multtformes, ipsisq;estincoroparabilispromptitodo.cogendiscsubaliisaliisqueterminis,sermeiDinstanti,si ita corporibus aliis, natur?q;totius continuitati , qu?sartatectafoveridebet, sit opus. H?c vero agilitas,duaiusde caufu concessa estaerii/,r?M<,iut quidvis vacui impediat, & locum re.pleat cofnmodius ; founds , utmeliuspororum angustias fubeat, extrudentiquese cui vis alteri cedat. Habent hocprseterea atomi aere?,ut nunquam,velinter se ,vel cum aliis uniantur, sed sinttantum contigu?, ut supra ostendrmus.ynumfubjutigo, quod si aeris atomusunica in spatio imaginario, vel in aquisfpne257poncretur, sese continuo in sph?ricamcolligeret ; in spatio quidem imaginario, quia brevissimis tcrmi nis velletcomprehend!, ut supra.de ignciiaqueisve demonstrayimus , ex scientiasigurarum isoperimettarum , 8cprincipiophysic?,quodnatura semper brevioremviam sequatur. In aqua veroparker sph?ric? essent , quia quam m inimamdiviiionem inter aquam, 8caquam facerent ; & revera, ut hoc obiteranmtem , non in aqua tantum , quodexbullis, & aereper aquas extruso pater, verum etiam in oleo , melle, sanguine, aliisque liquoribus, idem sit,in quibnsspuma constat globulis, a^tcerte spb?rarumportionibus, in oleovero, ubi nulla est spuma , aerctiamsein sph?ram colligit, ut corpus illudcraslum penetret : quod non beneadvertensCardanus censuit lampademsuam , quam in lib. primo de subtilitateproponit, ideo semper ardere, succederequeoleum oleo ; quia , qued superestolei raresit semper, atque itaplena manet lampas, sed neutiquamita se res habet , in vitreisenim hujuscemodilampadibus adverti, post, singulasereminutasubireglobulumaerir,8c recta viasummumlampadisiastigi?nv258tsmperolei continuitatem petere, atillic vacuum impediat: ita utcumhu(juscemodi Iampas esset cylindrica , suecederetper foramen aer , qui collectusin sph?ram , quam brevissima lineaemergebatin summa cylindri axe, &nunquama centro hujuscemodi aberrabat.Sa?Htaque atomi igne? originalitersph?ric? illiusque sigur? amantes, peraccidens autem quamlibet aliam induunt,in gratiam formarum substantialium,5c natur? commoda.Atomi terre? suvt originaliter cubic?,nequesiguram mutant , quia nihilestillis solidiussirmiusve, &revera simetus vacui sit in terra , di viditur, violenterquelaceratur , ut fluxa corporafuccedant,Atomi aquece cujusvis sigur? sunscapaces , separatis vero convenit sph?rica.Atomi aere? sunt originaliter indifserentesadqmmvissiguram,per accidens tamen,8t aliorum ratione in sph?*ram colliguntur. z^ftainis itaijttefgntatdeterminavimus, quod trat pofiulatum.Ex quibus vides.recte censuisse Aristotelem,j. c?li, t. 66- Elementis non 'posse inesse diversas siguras , singulassingulis259singulis, sed unum tantum modofigurariposse, reliquis infoirmhut : cgoveronon informiadico, sed mtibilis sigur?tria constituo , qu? originariis tanaenterminis sintsph?ricaiunam terram immutabiliesse sigura opinatus.Propositio XXXI.Motus atomorum ad figuram feu *timorumfig*ratiop?:ell expli ?carl analogtse.^Umatomiigne?, aque?, & aere?siguram mutent , ut diximus exmente Democriti,nuncest videndum,qu?nam sit ilia virtus intrinscca,secundumquamipsis convenitillemotusadsiguram.Figuratw est actus entis in potentii,inordine ad figuram : Qu? in rebusdivisibilibus est triplex, /wadditionem,^?-detractionem,f er transpositions solampartium : sicsi cer?ceramaddas,sigura mutabitur, si detrahas , itidem.DetraBione constat ars statuaria , addiHoneplastica : transpofttit vero par*tium mathematicis adeo usurpata,fhyjtce loquenda , sieri potest, vel fereompressionem , W/eradjunctionem260D e Atomis,aseparationc pr?supposita consequentem'ivel si aliquid ab intrinseco eju?est virtutis, utalium aliumque situmpossitobtinere, siguramque suam variare; ut species visibiles qu? in punctoconfulionis seu decuffationis obscunesunt, & vix ullasiguracerta pr?dit?, ab illo vero puncto progress? di-Jatantur , & siguram suam prototypocorrespondentem obrinent ; Corrprejsitsit , dum partes diffunduntur ad latera,ob corpus vicinum cogens , & coarctans: h?sunt?w transpositions rationes,quas etiam in artefactis depr?hendimus,vel ccrte ars ipsa natur?mysteriis abutitur ad. ilia rtflectenda,quo lubet , ut dum species per refractionescrystallorum ex inversis nuntrecta-, & unius crystalli benesicio, imaginesdissit?, & aliud omnino cculoparo reprsdentarvtes , collects per refractionemnovam imaginem pingunt.Oblat? sunt Caedikali I nfa nit i tres in uno octanguIo Cardinaliumessigies , qui in administaridisrebus excelluerurit , Albomoz ,Cranvellani, Ximenes. Gontuentiqueperpolygonam crystalium , ingeniosalefractione disparentibus illis , unus261ppare bat in tabula Ihsans, utquorum absorberet species vilibiles,etiam haberet prudentiam in se cumumulatam.Omnes autem he, mutationes sinemotu locali concipi non possunt. Exprima,& secundaratione sigurationumnihil inrem noli ram venire potest,cumatomo nihil , vel addi , vel demi possit,quaproprer eas immutabiles appellabatipknrui , in sua Epitome naturali , adHerodotum. Tertia vero aliquid lucispr?sert , qua pre.eunte nonnihil veroiimilercperiemus.Atomusquidemest substantia sim-.pHcissima, absque compositione, sineu'la unione , virtualitates tamen habetintrinsecasi & extrinseeas, secundumquaseademomninomole , &quantitatepermanente potest occupare modomajorem , modo minorem locum extrinsecum:wmo??a, cum erit sub sph^-rica sigura , aut aliis regularibus polyfonis; majorem, cum sub irregularibuselitescet : quod non facit , ut totumelementum crescat inextensioneixninuaturve,sed toto element? immotonursente, commotis solummodoqui'busdaraatonri?, atomus A, majoribusmodo,262modo.modobrevioribusterminiscom.pr?hendetur. Neque vero inflata iliapuncta, Neotericorum ad rarefactionissolvendas dissiculties , fgmentum <-dm\tto , sed tota h?c mea doctrina in isoperimetrarumsigurarum proposition!-bus innititur,majoremenim locum ceraoccupatcxtensa inparallelepipedura,quam collecta in sph?ram , nihilominustamen inflata non est 5 majoribussimiliterterminisgaudebit atomus Acum erit in conum exporrecta, quam siin cylindrum , cujus basis eadem essetatque coni. Et sicuti sigura pondus nonauget, ita neque quantitatem, vel molem,sed terminostantum mathematicos: eadem est manus in volam expanse, & contracta inpugnum: siceadematomus tetraedrica, & cubica erit , neque mole cum terminis augetur : h?cinquam geometri?initiatis manisestissimasunt, ex tractatu figurarum isoperimetrarumquem a Clavioin geometriapracticapoterisrepetere. In cerasiquidemrecte id concip:mus,quia mutatiosigur? sit per aliam partium situa*tionem, &?nionem, at veroinatomonull?sunt hujulcemodi divisiones, &f-Lt\ia.tiones,cump<trtibus careatfecundumquatjttiinimutaripojfet.NihilD.263Nihijpminus tamen cum non possimusin rebus abditis melioxem investigandimodum habere , quam analogi-{mum.invenio quatucrentia, qu?nobissimilitudine quadacn in his obfcuritatebusaliquid lucis afserunt fgur<ttitcer? supra allata, figuratio specierumvisibilium, & earum imaginum qu? inobscuris cubiculis per exiguum foramen in chartamallapsxconspiciuntur,fguratie Angeli, 8c motus anim? incorpora rtumano se se extendentia , &colligentls ad corporis incrementumveldecrementum.jivgulus potest fe se porrigereincy*lindrum , colligeft se in globum , isqueest entitas simplex , pure spirituals, indivisibilis,itaque sigur? mutatio noncontinuo insert divisibiliratem, si enimAneulus se ponat in cylindro , deindeejusikm are? globum occupet, quamvisdiversa sit utrobique peripheria,certum est neque auBum neque dmmttum, aeproinde nullam virtualem re*productionem inibi somniandam.Animuspr?tereahumanus, corporidivisibili,cumsitindivisibilis,aptatur,rlguramquead corporis modum mutat.Finge tibi animo ceram esse adequate indivisibilem , dirisibilem autemsecunT'i\264secundum quid , sive stante parthimcum totoadh?sione , optime percipiesmutari sigu ram, -sine divisibilitate adeequata& totali , sed cum atomi sint sim.pliciter, & absolute icdivisibiles , videihdumporroeft, quidnam de ill is aptius dicipossit, sentio enim rei spiritualis cummaterialicomparationemrejiciendam,neque vero idem habent virtutis atomi,ac proinde neque cundem agenda modum, modus ertim operitidi fequintrtjjcrtti* rationts , sive ut vulgo ajunt,modus operandi sequitur mod um efsendi.Speecies itaque visibiles , quas ptmmadinvenit Dwocritar, quasque corpora appellabat, non physica quidem,sed rmthematica , constant enim su?dimensionibus,sigura?quesunt solids,nobisaliquid fingularrus dabunt.Observo primo , nonnunquam inflexu , & vi? longioris decurfu mutarispecierumsiguram, nam omniaelonginquospk?ricaapparent, ut si sol v.g. cubic? esset sigur?, nihilominwtamen globosusanobis conspiceretur ,cuadeodiiletut 9482i01000000000.minor., quam sit , appareat , quod incredibileforet, nisi astronomic? observationes,geometricis , 8c arithmeti*cis265cis ratiocinationtbus fukirentur. Siitaquectatur aliqua'stella alterius sigure, quam sph?ric? , verbi gratia eicosaedri, ilia emittitspecies sui secundumpyramideni,qu?totfacieshabeat,qootsuntquascomplectitursectio,quc;sit abocuii poiitioneductisadejuscircumserentiamrectis ,& tamen in decursu anguli, omnes ita retunduntur, ut persects sph?r? imago oculis excipiatur.At cum ibisit imminutio, aliud afferoexemplum , fit triangulam (ststts , A B,per vitra ? 8c crystallos rerracta , siatquadrangularis,earatione, utquadratum,sivecubus, sit?qua'is tetraedro :mutavit siguram , sineadditione, veldiminutione , aut detractione.Observ osecundo, sic csse visibi!esspe?cies , ut sitearum centrum tanquamcardo,circa quem versantur,atquecumpyramydalitcrdiffundanturaboblecto,tanquam a basi, ad oculum , tanquamad verticem pyramidis,/J^a<rar, ipsissuam inefle axim , qu? non tit alia, nisilineaimaginaria, ve! potius potentiorradius ,qui ad ipsum oculum perpendicularitercadit,8c circa ejtis axis punctumdecussans vertuntur,invertuntursufleque apparent, determinat? a so*raminibus, crystallis, Untibus concasM vii266vis, speculis , alisque , qu? vel sors , velarsobjicit, mutant itaque circa illudpunctum suam primigeniam siguram,videturque inibi vim pracipuamspecierumejse nc itaque Jioc illustri analopsmoutamur,ad atomorum sigurationem m*vestigendam. Possunt ad hujusmodimotum determinari atomi, frimo obaliorum fortiorum vim , qua comprimuntur, vel ad form? exigentiam, secundum quam,eo, &eoroodo,ad mixtionemvenire debent , vel tandem, utsesuis terminiscoerceant : quacunqueautem lege id cmtitigat , a centro sui mathematico,tanquam a machine punctoprincipali, virtuales part es,quibus atomi sunt p??dit?, diffunduntur,uf estopus; B^Keveroullasequitur divisiblelitas, neque reproductio./erftantum adductio,& retractib virtualium atomipartiurh; sic autem siguram atomi mutant , ut in omnibus par sit area , nequeunquam, vel augeatur , vel minui possit: omnis autem sigur? centrum datur, uniim nempe punctum, quoddiametrisduabus,se se intersccantibus,signatur.zsft que hoec de ttomerum figurationesint diBa. Si plura de specierum,&lucis sigurations desideres, lege aquil*267quil!oniumin Optica, Keppleruminparalipomenis,&c.Ca put IV.V EM IX T I O NE , ETDISSOLVTIONEATOM.ORUM.Vinquc propositionibus caputistudexpediam.I. Quanam rationemundus ex atomis coaluissepotuerit.II. Quomodo atomi alterentur.III. Quomodo misceantur.IV. De poris , & mixtionum gradibus.V. Quomodo dissolvatur mixtusti.Suhdam paradigma philosophandi exatomorum doctrinaPro posit 10 XXXII.Mundi genefim explicate per atomos,juxta Dcmocritum.? xiUllidubiumest, quin Democritu*^ in crassis gentilium tenebris erra-M a verit268 De Atomis.verat, dum fortuito atomorum concursumudos coaluisse innumerospronuntiavit,quos interire, redireque,ad concretionem , alia forma, aliisqueomatibus , non dubitabat. Sed tammopinio qu? atomos admittit , Deumcreantem nullo modo respuit , quinimo Mundum Dei opus appellabat Demo,critus, Cleanthes, 1. de atomis censuit,Verhttm Deum omnia facere, himc quippe(empitemum , per ipsam materiamcmnem, singula creare. Ponit mttem hocdecretum %eno Citticus , in li Wo deeffentin,Ckanthes, I. de atomis, d'Chrysippus,in primo phys. in fine J Archedemutqitoque m libra de dementis, &?ossidotliusinfecundo naturalis rations. H?cad verbumexDiogenel. 7.de vita phi-Ios inZenone Cittico. Mundi autem,ex atomorum congregatione in inani ,sive aere, generationem,exDemocritiplacitis describunt Lucretius,l. i Hi pp.I. deCamibus,L??ucippus, apudLaer-Tium. Sicitaquecanic subtilissimusT.Carus.Contemplator enim cum [oils lumina,cumqueIn r emfundunt radios per opaea domorum,Malta minus* rr.odts multis per inanevid elis Corpora269Corpora misctri radiorum lumint inipst,Et velut aterne certamnepreUa,pugnasqutEdert turmatim ctrtantia , nee dartpausam.Concdiis, (3' djssidiitexercita crehris :Conyc&e ut pofsis tx hoc primirdi*retum, iSjtaleftt in magnojaBarifemperhiani.Explicat diversitatem generationum exatomis , varia transpositione , sicutiiisdem litteris {cribivausflumitta, fulmUna , & comoedia , trag?diaque eisdemcharacteribu? exprimitur.Sic ifsis in rehus itemjam muttriaiIntervdla , v'ne , connexuj, pondert,plag*,Concurfits, mot us, or do, pefitltra, simgur*Cum pemutantur , mutari res qniqutdetent.Deinde sub libri finem , ubi probsretentat mundoru pluralitatem ita canit.Cum proesertim hiefit natnrAfaBu),&Sponte/uaforte ojfm/andosimin* strum,Multimodis temert incttf\wnt]aBat**270quesrujlra,Tandem ctierunt ea, qua conjeEia nspmteMagnarum rerumfierent exordia femiper1errai, marts, & c*li generisque a nitmantum.At licet aliquatenussententiam Demoscriti ista iliustrent, non tamen sinceramreserunt,cum Empedoclis p!acitumexponat Lucretius , qui volebar,dariinsinitaprincipia, non multitudinetantum, quod admittebat Democritus,verum etiam specie. Leucippusapud Diogenem Laertium, lib. 9 com --modius scribit, ' Malta corpora figuriscmnigenain magnum vacuumferri , eatque in unum coaBa , unam vtrtigjntmtfficere , secundum quam offendere ac circumvolvimodis omnibus , atque ita dis*cemi,utfeorsumJimiliaqu*sunt,fuiJimiliapetant.Caterum aquilibra cum obmultitudinem jam minimi circumstrripojfint, exilia tjuidem ad exterius vacuumconcurrere , fie ordinante natura , ceterasub/idere, &'mnexaatquein feimplicataconcurrere , atque ea concurfione friusquandam concretionem efficerero'.undam.Hanc autem xeluti membrdnam (ub.fi-Jicre, cominentem inst omwgena corpora,'quae271quoe dum fecundumrr.edu rcluBatiette'**circumvolvuntur , tenmm per pyru**wembranulam fieri juxta vertiginis tra'Bum,corporibus perpnuiisemper confluentibw,atqueita fieri terrain, manmtibutqua femel in medium injeBa erant, ipjumquerursui continentem membrana mftaraugeri juxta extemorum influentiam corporum, &cum vertigine fertur quacumqueattigerit, ea acq.iirere. Ex his quadam-tompheata concretionim faare , primoquidem hmnidttm ac luteam , exsiccata,& circumaBa, cumi otim ?vertigine , detinde incenfa , & ignita siderum ejpcertnaturam : ejseque solis circulum extimum.hna proximum terris , aeteris inwedicpofitis. H?cLeucippus: qu? reciduntin illud antiquorum chaos, quodadmiscruntOrpheus, Homerus, Plato,& alii plerique, tum philosophorum,tum Poetarum. Hippocrates , vel au?tor libri de camibus , num. primo, ait,elementa in circumvolutioneturbatasecissegenerationes. At cum isti ex propriislocuti fuerint principiis, aut certerem obscura brevitate sint comp'cxi,oper? pretium est recensere, & per capiradistribuere, quonam modo existimaritDemocritus mundum fuisseexeat um.M+ i Ib272I. In generationibus omnibus ex->temaprimum , tum verdinterna comsponivoluit Demo'critus , usus e.xemplobombycum, qui virtutisinstar formatricisin suo ovo laborant , quod autcmitacensuerit , probaturtestimonio Aristotelis, 1. i. de genera tione animal: c.4. Qtiamebrem qui ita ut Demccritusajunt , exterior a jirimum ammalis discer*ni , tum interkra , quasi lapideum tintligntum animal condant,non nBe Aicunt,Juxta hanc Democritimetrhodum phi—losophandi , primum quod in inanisimmensitatecoaluitexatomis, est exterior mundi pars , involucrumqueomnium?nempecejumextimuni,quodin primo sui origine tenerum appellatelegantissimus Virgin us ; Etiffetentrmundi concreverit orbis.II. Hac prima concretione facta,cui pr?siderct pmcipium illudfetxpiternumsbDemocrito vocatum indemonzftrabilel- i.degenerat. an. c. 4. c?peruntin aereconclus?atomi variis cierimotibus, tum localibus, tum etiamad siguram , cumqueincluderentur \'aslissimoillocarcere,sequemutuoqu?ritaventad generationes , in centromundi , eviratacirciimserenti? vastita--tC,fibi invicem consenscrunt , & primecjuidem273quidem nobilissimum coaluit corpus, folscilicet , qui e delitiis elementorumcompactus ingenti concretione maximum ignis portionem cum haberet,inorbiscentrotomatus, adepta sua-consistentiagyrosis anfractibus , motuquevolutationis se se perpe'tuo circinans,sursum ad suam sedem , undenunclu*cet, violentissima rapiditate delatus,tribus'm illaascensione factis circa terramJpiris, horis scptuaginta duabus,tantum spatij est emensus , quantumhirft ad solem numerant Aristonomi.III. Hoc principe adminiculo influente,vertigo ipsac?li solidior, tan*quam cxcoquente calore , facta, c?teriplanet?efformatiprimum, a centromundi adsuasiveresph?ras, turbinatim,spirosomeatu Venus, &Mercuriusdelati solem ideo circumambiunt; Poststellas autem sixas , quai itidem sunt iaorbis centro circinat?, & motu ex perpendiculari, & circular! stelliserumadiere, omnium stellarum ultima compactaest luna, abfumpra ?theris puriorisparte, quantum superfuit , aquiscontemperatuminscserecepit, & tardomotu petiiteam partem c?li, quaecentro vicinior, quam maximeasoledjstaret,ne violentiori igneaquosa su*M 4 tene?274terieritudodissiparetur, lenteque tandem , veluti carbonibus ad mensuramdatis, induruit, itautpost diem a suanativitate decimum qaartum ardoresecclipsis innoxie pateretur.IV. Factis . sideribus , veluti uni*verso mundi seminario, c?teraatomo*rum multitudocrassaMinervainvicempermixtaest, & incentro orbisremansit,utgenerationibus animalium subserviret,hinc terr? globus aqua &terra caluit. Natura perinde , ac frtt -dens filter Camillas , nibil omittere solet, exquofacere aliquid commodi poj/it,Jiispmsatur autem i" cura reifamiliaris ?tit primo & op tinie liberis, deindefociis,poflea fervis provideatur, Arist. i.gen.an. op. 4. Ita, & in ortu rerum contigit,ut facto prius concretionis termino,sine quo nihil in immense sieri poster,distractis perpetuo per insinitas region?es corpusculis , nobilissimis corporibusprovideatur, qu?que postea c?terispr?sideant , hinc omnium primus sol ,postea pro varia dignitate coalueruntsidera. Solis autem compactio ita suit,ut concretione exteriori primum exomnium elementorum siguratis aptecorpusculis, tanquam membrana coalescente, remaneret inclusi ?theris ignisve275nisvcpurioris copia maxima i quxcumomnis non posset concrescere, ob terr?, &aqu? minorem copiam in soliiin editu 1 lio , tanquam in quodam inani,remanseruntatomi ignis copiosissisim?,qu?perpctuoagitantur motu, nequeinter se immediate unibiles sunt , utisupra diximm : hinc soli contingit volutaricirca proprium sui globi centru,& agitatione istaajomorumperc?liliquiditatemdeserri,sicuti ignium nitratorumartisiciosacompagine cotingerevidemus : Luna vero quod majoremaquarum copiam includat , quam , utuni versa igni posset exiguo contemperari,concretioneillaexteriori compacta, mansitaqu? in vacuoLun? medwtullioquantitas, qu? ibi viginti quatuorhorarum intervallo circum voluta,supparem in luna facit faciei phasim ,ita ut & luna uno dienaturalisemelcirca proprium centru circumgiretur.Rehquorum siderum ignotior est,ob exiguitatem, & distantiam concretio, singularifquemotionis charecter.H?c omnia ex mente Democriti.quicum irrequietas censuerit in inani atomos,sequitur ?quod ubi ill?reperienlur,motum facient,qui licet non sitsemper conspicuus , & sensibilis , ut aitLucre*276Lucretius ; ratione tamen jureque sequel? debetadmitti. Alcinous, c 13.doct. Plat, dodecacdro ad imiwiifi con-JiruEiionem usumfuijje Deum ait.Illustrari ppfcst h?c doctrina eleganticogitatione Anastasii Sinait? in 4.Exameron. ubi ait, stellas omnes interra fuisse compactas , ita ut Deus optimusnatur? maj estate suam adumbraturuspotentiam,inaerisdiffusione informesquasdlm elementorum massascongesserit , a quibns tanquam Fi'gulus' ab acervo luti accepit , quantum ad c?-Iosstellasqueconcinnandas essetopus,atqueitac?lumfactumestex elemen*torum deliciis , virgineque natura,cujusflosin palmarium hujuscemodi o*pusdiffususest. Deindeaccepit divinusidemFigulus, quosolem rdiquasquestcllarum concinnaret , quasomnes inmundi centro veluti in rota circinavit,, &persectailla corpora sibimetipsisreliquit, ut congruum natur? su? , totiqueuniverso utilem locum peterent,unde , & velocissimo motu probante o?pus suum Deo a centro ad circumse*renti? destinatas plagas venerunt. Extpfetis hisce ossiciis , corporibusque, inuaturaprincipibus, efformatis, quodsupererat elementorum impersecte at*que277queadcosineseveritateimmiscuit , sicutaquarum maxima portio /<?* terra,terra vero alicubi^/f?^aqua efletutrumquetamen unicoglobo compltxum incentro orbis veluti inossicinalibrarestur , atque ex magis apparent! bus dementis globum vocamus terra & aquacompactum.PluraelegaDtissimus AnastasiusSinaita in 4. Exameri: qu? deindec?lestibus imbountur fenlibus iacrorummore,qu?,& mentem e'evar.r,&omniaad mores commoditsime de*rivant.Qnod si aliam rationem fheeret ctmmim/ci , quid impedit, quo minus exatomisprimigeniiseo?^<iS<*./7,It<t<owifecundoe , seu minima naturalia , qu? amicitix,&inimiciti?stiinulissesequ??rhantia.i'w medioatre, veluti commtssopr?lio, solaria corpusculasolaribu.', luriarialunaribus , convenerunt , alixquedeincepsstell? suntformat? ? residu?'? vero illorum fuperiorum corporumparticul?, iis aliquam vim adeptis.fursumquedelatis , manserunt in informiterrarum globimassainclus? ,hinc fuperiorum cuminserioribus consenjio,& occulta ilia arcana motuum , qui phihfopheshaBenusvexarunt.Verum quidemest, hac etiam ratione, qu? acceditad278ad Anaxagor? Omomokoian, dequa Lucretius, 1. i.mundumabomnipotentiDeopotuisse creari , quanamautem ratione (it factus, conjicerepo*tius,quamnosse,concfssumest.At,stasD;mocriti scntentias volui deducere,quiautait Aristotel. i. c?ti.t. 60. Venerations , quam temeritate,digna est promptitudoilla, ft'quis propter philofophic si.tint etiam in iisparva-r sufficient!as amat,de qttibus maxima* habemus dubit attorns.Demundi autem fabrica exactius dis*putare, hujus loci non est.Propositio XXIII.}Aocltn agendi atomorum eft triplex :Primus per intrustonem Jut in pores :, Secundui per propagationem qualitatUinjpatit liber 0: Tertiutper inhibtt ionemqualitatis contrari.e./-c Um , ut supra diximus , mixtiosit*"* miscibiliumalteratorum unio, videndumest,quanam ratione miscibilia, hoc est , atom i al terentur , quod sine explicationerW<flw agunt intelltgineqmt.DicoitaquepwMa,dari actioneminnatural duffusione spirituum seucorpusculoruperporossubeuntium,qu?pro279propositio tanti estmomenti, ut enucleate probari debeat.Probatur itaque primo, authoritateHipp. 1- deaere, aquis, &locis, inlibrisEpidemiorum.Galenidisertisverbis,l. i.de elements. c5.1. i.descm.c. 16.Avicenn?,l. 4. Fen. 6. t. 3. c.n. ad5'7-Senec?,!.6\ q. nat.c.i8.Plinii, l.i. cap.93. ita Vidus Vidius,Ferr.clius.Cardasnus,Septalius,Sanctoriii?, Augenius,Levinus-Lemnius , Vallesius, Langtsid,Fortunius-Licetus, Julius C?sar Staliger,AmatusLusitanus, Mercatus, Oalij,tum veteres, tum recentiores, Medici potions.Prdba.tuT fecundo , ratione : Omnia'corpora natural ia, pr?sertim viventia,sunt in perpetuofluxu , alia vero exesduntur, & imm\nuxir\tvr,si{t nihilperitinnatura, quia non datur annihilationtrgosuperest, ut hujusccmodicorpusiculahuc illucquevagentur, & vicino*rum corporum poros subeant. PrimApropositio certissima est experientiaquotidiana,patetqueex Sanctorij aphorisinisstatic? medic? ; secunda autempropositio dependet ex primo princip.disp. i.y'ft7?J?0'M'g?hinc&indeemluerc,darique hanc spirituum propagationem,quamGntci vocantAponRoiAN.Probatur280Probatur tertie , i nductione muliiplici: primo , ex notione manisestaatmosphsr?.seu vapid? circa terramregionis,qu? refractionumc?lestium causaest. Secundo, ex aqu? vaporibus, & humiditateaeris, fluviis &paludibus incubantis.Tertii, insinitis pene venenatorumhalituum historiis, quas reseruntD. Augistinus, 1. 3-deCivit. Dei,c. si.Diodorus Siculus,I. \i. AmatusLusitanus,cent- 3 .curat. 8 3 . Mercurialisde venenis.c.iS.Vidius^.i.si. 1. i.e.11. Julius Capitolinus, in Veioait : inBabylonia apertam veteremarcam, eVqua tam exitiosa pefHs exhalavit x ut adParthos usque grassaretur. Guaineriusde peste, c. i . Barclajus in Icone animorum,c.p. Philippus Ingrassia, Informaltionedelpestifcro, &contagiofo morboiiPalerma mil' anno 1 5-75-. d* tfy6.partepsima , capvficondo. Par?us,l. 1 o. c. 1 3 .SabellicusEnneade, 5.I.9. & Enneade,7.1 7. Cardanus, 1. i.devenenis, c. 9.Fallopius de bubone pestilenti, c.i.An?dreas Gallus Tridentinus fascicu!o,'i.de peste. Et illispiritus cumrespirationesubeunt , ve\ per poros cutis intrant,aut^rarteriarum meatus, &venarumoscula penetrant. Imo ipso oculorumintuitu id effluvii accidit.undeOvidius.Dunt281DtimfpetTant l<*fos, oculiUduntur &Jvlultaq; corporibus trtnfitiene noccnt,Hancautem minimorum corpusculorumdiffusionem probatam i videbis a*pud Seiinertum , inHypon. 3.0 l.sedcumh?cinmixtisanemine^He^/cww,negentur corporutti effluvia, & darecxplicenturabAquilonio, Optic, l.^.p.a. Sc'aligero,exercit.n.s. j. Faloppio.t.deLueGallica, c. 89. in iplisetiam dementis admisitdisertis verbis Galenus,juxtaHip. doctrinam,EgO(??/w(inquit)non difficile diet, , eum qui ad ignem , utealefiat , accedit, introducere igntm insuum corpus &c.l. 1. deelem. c.6.Dicoficundo, Actioatomorum perpendidebetpenes locum, ubi agunt,nam w/considerantur in mixto , xel inaeris libera sph?ra,wJ quatenus alirquod aggrediuntur. Hocque ultimomodo per intrusionem , penetrationemin porbs,insinuationemquevariam,pc-]tius agunt, quam prcpagataqualitate.Sic aquam calesieri crediderim , quod illamspiritusigneipervadant,probaturque,quia, si patinam aqua pura plenamigni superposueris,videbis efundoplurimasbulks exiguas emergere., quodtzflican mo? /w^nisidicamus, id con*tingere282tingereoberumpentes igneos spiritus ,qui suppetiis adventitiis.sociorumqueauxiliaribuscopiisdeindeebullitionemconcitant. Neque solum id igni propriumest, verum etiam glaciei : siqui- 'dim, vinum in glacie refrigeratum,contrahit nescio quam duritiem,& gravitatem,quam ab intrusts frigidissimisatomis oriri , dubiumnonest, nocivaquemagitest stomacho debili frigiditashujusmodi , quam si ex fonte vel puteofrigesieret.Actioatomorum inaere , sitetiam^rpropagationem su? qualitatis , cumenim aer sitindifferens, ad omnes omninoqualitates, eas etiam facilepoteritsustinere , propagata verohujuscemodiqualitas, si ad mixtum aliquodperveniat, illudquidemassicict, &al*terabit, sedearatione , ut cognatu Jibiatemu sociitur , aliis vero noceat quidem,sed iis non subjectetur.Inmixtis enim nonagunt proprie inst, invicem ?s?ni,itautatomus ignea, fii?gida siat , atomus vero aquea , sicca, velcalidareddatur, sed vlrtitfe sibi insitamutuam retundunt activitatem , 'atoimus enim igvea pr?pedkt aquea , ejusqueexporrectam sph?ram restringet ,& cohibebit, atomus vetottrrea vicini?tate283tata sua faciet , neatomus ignea tantumexpromat virium. Quare prout vigentatomi, nonnull? aliarum debilitate activitatem suaro exerere deprehenduntur,nullamque aliam in mixtisalterationem admisit Democrkus,<]uami/l<??2,quam inhibitivam, retundentemvoco, Joubertus autem ,inparad?xii, rcfringentemmaluitappellare : a nobisestFemelius,'qui in 1. $.iphy[io\.tUmentaaltsrari negat.Ex triplici .itaque medio , vel passo,modus agendi atomorum est triplex,quod erat exponendum.Propositio XXXIV.Modum, quo Atom mifientur,expile are.T-RMnecessario ad mixtionem,quamgeneratio substantially sequitur ,concurrunt, materia scilicet tanquamsubjectum, inJlrumentapTO inducendisdispositonibus , & forma ultimum ope.riscomplementum. Sicuti ad statuamexsculpendam requiritur marmor p remateria , celte, malleus, scalpraque proInslruments , &idxaarrisicis/'w/<ww<?,secundum quam instrumenta diriguntur,cuique, si man us non sefelltt.rexspondet284spondetresultans in marmore essigies.Pro mixtonenaturali, habemus matt-,rJam, atomos aqueas, terreas., igneasipro instruments erunt au.ditates prinneatomorum, & siderum I nfluxus, quemvertiginis nomine distingnebat Demo?critus ; ( simphcifsima mixtione nuncloquor, ad alias enim persectissimas longemajor requirituraccidentiuno, & inltrumentorumapparatus, ut patet ingeneratione viventium. ) & tandem estipsius/orw.*, nondum existentis, afflatus intentionalis,id?alis,directivusqueopens,Ist? itaque atomi sic invicem conjunguntur,ut antea motus Iocalis multtiplex inter ipsas sieri debeat: iicut enimin mixtionibus, coctionibus artifkialibuscontingit,omniasufdeque verti ,diuque circumagi , antequaminuniusconsistenti? rat'tonem venire possintipariterinmixtione naturali, inter atomosid sieri necessc efl: : quiatant?,tamquerairabiles mixtionum varietates,fortuitoordine sieri won poffunt, mult? enimerunt aliquando simul , qu? aliis debentattemperari : ad unionem deinde' sigura non raro mutari debet, pr?terea,interclusus aerejiciendus , nonnunquacxigit idmixti ratio, utintercipiatur:qu?285sine motu locali sieri mn possunt.Influxusinsupercoelestis est veluti stimulus, calcar, 8c incentivum atomismovendis essicacissimum , eoqueinfluxu,in rebus pr?sertiminanimatis,sigHlaturmateria , nam pro exigentia mixtidispenfat atomos, quaproptersiad ca*lidummixiuminfluentiadirigatur,/zer,ut igne? atomi numero terreas supe- .,rent,atqueid diversis , neque farcile txplorabiliknsproportionibus, unde variatempjramenta resultabimt, Et sicuti invino videmus , vim concoctricem itaessicaciter omnia digerere, ut impuri*tatesperspumam ejiciat, crassiores veropartesin f?ces subsidant , eaque estdi)gregatio,ut quavis impur? sint uvx,nihilominus ramen motu nativovinuredditur purissimum , pariter .etiaminfluxus c?lestissicattemperabitur, utin mixto , quod molietur , varias atomos sigat, varias autem ejiciat. Contingitautemraro,quod optimeanimadvertitSmnert ?J, ut inelementapuradissolutio siat, sed potius.in minimaphysica plerumque eam contingere ,innumeris chymicorum cxperientiiscomprobatur.Inistisveronatur?pperibus , oportetsepcrrecordariverissimiillius pronuntiati,286nuntiari; opusnatura, opus intclltpensioe., i-Ex his causamafterre licet, cur nonnullaaliissint calidiora, quod scilicetsuum temperamentum , a mixtione,quam plures atomi ignee. ingrediuntur,resultet: Nihilominus tamen calidissimanatur? mixt? ad tactufrigidasunt,ut piper,sulphur, rosmarinus, quia (untoccult? qualitates , qua: vim earummodisicant, qu?que , a forma penetralibusexort?,dominanturin elementales, & illis novaquadam singulisqueformisaptarationeabutuntur. Quareejussum mentis,, primas qualitates ha?bere aliquid potentialitatis cum in m ix*tis constitute vivacius nonraroagant,quam si puro essent elemento conjun*ct? , & ubique sere diverso modo , sicfr'igut cicut?,afrigore papaveris difsers,non solum in int en/ione, quam utrobiquesere ?qualem medicorum principes sentiunt, verum poti us in modoagendi : Unde etiam sit , ut ignis alitmodo in pipere, alio in cinnamomo, alioveroinmelle agat, & idem in diversitVmricults aliter aliterque , iff alterabitur.Forma enim directrix est & applicativasuarym qualitatum, & provaria earum moderatione non semper 'unifmni287uniform! modo operatur, ob. diverfamfiguram. Nunc utreconditum hocmyfteriumin lucemponam , rationemquemodisicationis qualitatum , occultumadeo arcanum, expliccm,Obfervoprimo , non paTum intendi,velminuitzw qiialitatum a dcndtate, &raritate subjecti : sic ignis aqu? vit?impune tractatur , velocissime verocomhurit serrum candens.Observo fecundo , eundem solis radium, quamvis ubique sit idem, nihilominustamen , vehementer aiicubiardere , alibi vero remissius , & pro va*m refleSione , refraBiont, oppojitione,direBione, obliquitate, aJpeBuque minuiturvel augetur solis calor.Idem dt intemis corporum mixtorumijg7H'??*dicerepossumus, quicumTariisitidemwWifcrexcipiatur,cumquealibi ratior sittextura, densior alibi,fit ut etiam divtrfimode applicatus dimverjtmode agat : pr?terea non dubtto,vim etiam multaruin ignis atomorumpaucisaqueis infringi posse, & eludi,si videlicet itaearum vis activa excipiatur, ut a cohcavoin convexum desinat, fiet enim , quod in tubis opticiscontingit, utdispergantur, tum lucis,tum caloris radii , atque itaw dispersaMi*288Di A to m i sdebiliffma'fitt. Deinde, si ars varia ignisapplicatione ,tam diversa miracula patrat, quidni directrice/or?i4 idem analogic sieri poterit ? Atque, quod decahre inlinuavi, defr'gore &.C. dictumesto. Igitur in gratiam forma nat'irac?ldlilque ir.fluxus ita movet atomos ,&mixtionemdispensat, ut modo sibiconnaturali qualitatibus uti posik , &pro modo effendi habeat opcrandi mosdum. Diximusitaque^Hct ratipne *tatmiinmixth.ni differtfemur , qua de reinstituti nostrieratdlsserere.Propositio XXXV.pluresfuntmixiiimmgradtts , una crdivauiradperfeBiorem & mixtafmpli--. cioraperfeBterumsuntmateritt, mxtisiaxe plurimi infant pori,q'*i ab afomoruwseriatimsofitarum connexior.e J On est omnino Rhttorts ea cogitatio,qua dicitur natura in violis,rosarum , & tulipparumrudimentaponere, nam sensim persicit , & impersectioribusad persectiora utitur.Pri?wtfgradusmixtionis is est, quoatomi elementares miscentur elementaribus,atque in hunc^riw?wgradumfireD.289frequentur dissolvuntur persectionmixta, raroenimcontingit, utinelementumpurum resolutio siat , atque4iuj us mixtionis minima vocari possuntpruna, inordine mixtionis.Secundus gradus mixtionis, sitacommixtioneprimorum minimorum , qu?elaboratius aliquanto mixtinn faciunt,quia scilicet form? persection subjicidebent, atque hulus mixtionis minima, fecundaria dici possent.Ttrtius gradus mixtionis est , quosecunda minima invicem permiscentur,faciuntque ad vegetantiumtexturam,autadid, quod in vegetantibuspersectius est, mixtionem, cujus deindeminima stint magis composita, & itrtuordinisdicuntur.%tartus gradus mixtionis oritur acommixtione minimorumtertii ordinis,sitque mixtum cujus minima suntj?rf?-?/ordinis.Quimus pariter ex istis compactisminimasiunt elaboration , qu? quint iordinis nominentur, O- fie de altii mixtimitmgradibus , & persectionibus.Unde patet , quod atomi elementalessunt radices omamm , & minimorummaximum compositum illud est, quodpersection form? sublicitur.N Sed290Sedntgratiiifla dicivideantur, prob.tota h?c doctrina experientia, nani,plant? succum quendam trahunt exdementis inter se compactis: deinde in.planta sunt partes magis minusve elaborate : pro belluis ?on ita requiriturexquisitapartium temperies, ut pro homine.cujus anima immortalis, & intel ?lectiva, eopersectius operatur , qup' persectioribus organis ed pr?dita :ergoista mixtionum diversitas| oritur a variismihimis, & revcra , si res ita se ?onhabet , sur vix quidquam ad victumassumimus, quod vit?fueritexpers?panis,vinum,cames,herb? transeuntin noftri substantiam, quia ex his mini ?mis, magis elaboratis', humanafadlim,virtuteconco&rkecoalefcunt , nullum 'animalelemento nutriri potest, atqueinter dispensitricis nature, munerailludobsirvatudignum est,quod nuUaplantaplantisvivat, quamvis agnus tartaiicusportento simil is plantas sibi circumpo -sitas exsiccet, brutorum qu?dam aliisvescuntur , fed bomini in omnia jus eft a.Deo faneitum, minus tamen herb? nutriunt,quam names', quod magis in iissit elaborandum, ut ex suis minimisaliasiant homini nutriendo appolita.ciS291Sicoptime servaturea subordinatio,quam in formis impersectioribu's adpersectiores sieri contendit eximibsFemelius,lib. i.deabditisrerum causis,capite 4. Singularum parlium formattjtiosdam xeluti grains efje , quibus adfupremam illam totius jormam prome'v:atur , nee alia de causa illas in sub]e-Rumimpre(sai,mjtut ifla praparatione,ad bane introducendam , via proejlemeretur, & quam subordinationemdsmonstratin/orw?Fcmelius,eandeminmateriis agftovit Democriti amicus,JcadmiratorDivinusSenex noster,cumait, mixta imperfeBiora, perftbTiomm effemateriam.Consentiuntquephysicorum prineiiyhduo, primum quod nullum animalelementopuroviverepossit, imosi mel& man na excipias , quoe libro fiugulariprobavi effe meteera , nulla re omninoviram protrahimus , quxa viventibusnan sit excepta: melle sanealiquamdiuvixitDemocritus, ut supra innui , 8cIsraelitarum exercitus manna . Hie excipioventriculorum monstra, virtutisqueconcoctricis portenta , hoc etiamsaculo w/2*,namLazarus quispiam, vitri--vorax, ab effectu dictus est, & alius Lugduni,summaaviditate patinas saxulisN a plenas292plenas devorabat:sed an iis vescerentur?non parum dubito.Secundum, quo prosectior est forma,eo plures , & elaboratiores admittitdispositiones, qua in tres claffts rtferun-J?r,ad temperiem,synthesim, spiritumcalidum & humidum radicale. Protemperieeft is,quem explicui minirooruordo, ytosyntbeli sunt ossa, nervi, caro,ven? , tendines ,parenchymata singulasua sede reposita. Sfirhus veroinsitus,& humidum radicale, quod ultimamdispositionem ponit, oritur a totius natur? nixu , cum ad ilium concurratfa.ventamsemen,influxus coeli.& paitiu .tempencs :atque ut forma ignobilioresnobilioribus substemuntur , pariter &matcria rudis , ad elaboratiorem est apposita.Ex his explicari plurima possunt inTheorica medicin? dissicillima , degeneratione rerum , toto generediffe*rentium,innostrocorpore, quales suntlapides, vermes, lumbrici, &solvi quapoilla,qu? ad ranam, ut dicunt,v<ig<ra,non paucos philosophos , ncqueignobiles, tanquam ad bonum hospitiumdeduxiticumde generatione ani?malium insectorum, qu?que ex putrimateriasiuntdisputarent : quo de argumento293gumento omnibus palmam eripuitdoctissimus hujus ?tatis philosophusFortunius Licetus,primariusBononi?prosessor,? libris defpontanes vivei, tium(.rtu,Suntenimhujuscemodi vermium,8clumbricorum minima tertii, vert! gratia, ordinis,qax cumalimentisaflumpta,vim concoctricem subterfugerunt,atque quod debilior csset , non itapotuerum edomari , quin servarentfeminaksjpiritusformttmc/ue partidem ,undeex aliquahorum copia, qu? tantofacilius cumulantur, quo sympathiaeaadseinvicemtrahit, & jungit, sit, utexcitati spiritus,quiin minimisdiutissimec6servantur, sepaiilatim persiciat,& .abducto ad se alimento crescant.Calculi vero siunt ex renum qualitateLithopolitica,id est,petrisica,qu5 aliudenon provenit 3 nisi quod excisum aparentibus semen, illi parti efformandasdestinatum , quidpiam minus elaboratihabuit , quod hujuscemodi lapiduminsensibiles particulas semimaceratas,acveluti colliquatas , tantum deveheret,.unde 8c paremchyma de ilia qualitateparticipar,& viscosaarenosaque magistrahit , sibique nativo quodam viscoagglutinat,utexprinc.ii.facileestsub294 ducere; fcquitur, quod tandem coalesces calculus,& ex pluribus iniensibilibusparticulis,unum valdc ieniibile,&summedolorisicumexurget : adde,quod ipfelapidum particul?,ob virtu-* tisexpultricis debilesconatus , & humoriscircumfusiglutinum , adherentaliis, & paulatim agglomerantur comsplura ; videturque boee philofophandiratio ipso calculorum aspectu non paruhabere probabilitatis , cum exgranuliscompacti esse percipiantur, pr?scrtim,ii nondum recocti friabiles (int.Sapienter ergo di?tetica nephriticisalimenta in arenosis nata prohibetiquodomniae/6/o ubi oriunturparticipent;ex Theophrasto, 1. 1 . & i . de cauiisplant, cap. j. 6. utpatet in vim's, fru*mentis i ciceribus, quorum aliqui ratione/oh vix arte ulla macerari unquampossunt , quapropter alimentagrumis lapidiformibus pr?dita , ut piracidonia &c. nephritici ne attingant,cautumestmedicislegibus Nam cumsucco attraxerunt arenulas aliaque iniensibilia,qu? non satis edomita, incorpore humano non parum pariuntincommodi, ex visco lapides siunt,&ex insensibilibus particulis calculi , sex& aniphus unciarum. De ilia autem attractionc295pjtractioriesuccivarii, qui aliam naturam,q'uam viventisinduat,dubium eflenon potcst. Narrat Godignus in vitttSylvcri<t,effe longissimum in Monomo*tapa terrarum tractum aurifodinis ditissimum, in quo non raro arborumtrunci auri ramentis insignes depr?henduntur,attracto scilicet eosucco,qui in aurum transiredebuit, ibi enimob/b/i'siccitatem,arbores suntfamelicx,vnde obviis quibusvis se se explent;atenimsucci illius qualirates indomabiles,proprio indulgentes genio, in ipsotruncoaurum siunt. Ita scilicet insitumebformisad nativum statum reducerese se , ex p.8.- si quando dispositionibusadhuc vigentibus, neque ali is potentioribussuperinductis,idmoliripossint.H?c,& insinita alia, ex Democriti prin ?cipiis licet deducere, undeclarotestimonionobilique laude Aristoteles loco supra citato, xidetur ( inquit ) Demoicrhus omnin prkvidijje,^ prinupiasu[*posuijft , quilus cmniapcjsent e.xplicari.Quoad poros, elementa pura iis carent,mixta impersectapaucos habent,quia crassior illis temperies ert, nequeexigunt tanta profluviaspiritum , veltranspirationem , qu? nodrilsiperpoiossieri possunt , quare vitruni,latcresN 4 cocti296.coctiles, vas marmoreum, aliaquchujusmodiodorata spirituosaque servantmelius, essentiasq; chymicorum, quampixides ebume?, buxe?, aliaque ligneaosseave. Istaenim transudant maniseste,in aliis autem seniim siunt effluvia :Nemodeporisin ligno dubitabit, quihederaceum viderit poculum , quod aPlinio, & aliis observatum est, aquam.capere non posse, vino vero sidelem essecustodem,cujus rei nonsemel seciexperimentum. Ratio dari pofl?et,quodatomi aque? illis poris proportionatesunt, ut pote sigur? magis convenien*tis,minorisquemagnitudinis.vinoverominima non item; non tamen insiciandaestoccultaheder?dos, qualitasquerecondita,- oriens a propria partiumcontemperatione, Humanifori sub sensumcadunt , & substantia viventiumtota est pervia, sicuti domus undiquaq;columnis tantum suffulta , vel cui plu -rim? per ambitum sint senestr?, port?plures,ali?que exicipiendo aeriapert?vi? , heque ullum ell cubiculm, cuiporta sua senestrave desit , itautabunoadaliudsit via, texturainsupermultiformi,varie se ?ep ori habent, ita ut op?time comparetur text ura viventium ti-Halibm finds, qu? itasunt consecta, utfacile297facile dilatentur,& constringantur,quiaannulatim se se connectunt sila , &foramina nuncgrandiora,nunc patentiaminus pro pedis modo habent. Orpheus fane ut ntis imphxttm animalconflitui {uisin carminibus cecinit , exArist.l.a. degen. anim. c.i.Quod si subtilitatisf ?ror??? quispiamhabere velit argumenta , .consideretculicis ten'uitatem , qui cum vit? sitparticeps,alimentumexsugit,porosquehabet quibus illud distribuit.Quopersectiora sum mixta.coplureshabent poros , nam varietati parti um ,organisque compingendis , plura suntneccssaria , atque ex hac mixtionis explication, viventiumque textura,intelligiturquomode siat nutritio, augmerttatioque,quid sit transpiratio, effluviu,halitus inscnsibilis, fudor , attractioambientis&c. Plurts itaque sunt mix'tionumgradus&c. quod trat ostendendam.Propositio XXXVLIxplicatur dijsolutio mixt't ex Demo:criciti principiis ,r-jEneratio , & corruptio, sunt velutichoragi dm natur? , formarumN $ admis298 admissionales , & subductores : Qua;licet adeocontrariasint,tamenmanu setenent,ut alteraaliam statim sequatur,sicutidoloremvoluptas,Scvoluptatemc dolor 3 quare Aristoteles , generatiotinius,est connptio alt erius , & corrupiioemius , est alterius genesis. Breviter insuperioribusexplicuimixtioni6gradus,hocest,generationum mysteria, quodhie doctrin? potius fundamenta indices! , quam ut atomorum diffusamuniversalemquetractationem,cubitaleopus, mihi scribendam proposuerim .Ex principio 8. liipposuirhus, omniarevocaresead nativum statum , quantum quidempossunt, quare si ilium deperduntivi extrinsecus adhibit? trisbuendum est : atqui status ille naturalisatomorum , non modo qualitatumest primarum , verum etiam siguramcomplectitur, quare statim acextrinse*cum quidpiam,verbi gratia, ignis , ato.mos igneas in mixti penetralibus refuslas, & ad form? parti umquesibiunitarumexigentiam siguratas proritat, atomiauxiliaribus illis copiis oiot?, contemptoform? imperio, nativ? prim?quelibertatiscupid.e , siguram recuperantprimum,qu? cum sitsph?rica &ut sic, unionir,utdiximus, cumeuboincaCap299incapax,statimexiliunt, & , cum sintvalde mobiles, erumpunt a vinculis?undedistolutionem continuatishujuscemodidesectionibusconsequi, neces-.sariumest.Formoe enim illud exercentin qualitateselementales imperium , ut quamdiuvegataest,ist? maneant sibiobscquentes, 8c subd'it? , at vero , si debiliquodam agenteproritentur , facilinegotioadministris form? qualitatibus,qu? ab ipsa promanant , immediatecoercentur, cogunturque iis gradibusexerere suam vim, qu? principi formaemagisestapposita. Verum, ut est virtus form? certis limitibuscoercita, eononnunqua excrescunt elementorumvires , ut spretis ejus imperiis, si potiusstudeant, languorum , & tandemcorruptionis cause : hoc autem dominiumform? necessarium suit , ut aliquandiumixtaconsisterentifacilienim 'negotio s;parantur elementa, cum nultumagnoscunt hujuscemodiprincipatum,ut in mixtis impersectis animadvertimus.Ignis, qui maxime dissol vit mixta,eovelocius:agit, quo minus compact?funt compositi particul?, Innliquibutenim ttnacitcr sibi omnia adh?rent,in300autem tenacioribus vinculiteacontineri, inquibus certa proportionsterra pr?dominatur , ut in satis , 8cmetallis. Corrumpit vero ignis , velcum flam ma, vel sineflamma, ut incarbonibus contingit. In corruptionequam flammacomitaturcensideranda,pr?ter ipsum mixtum, corpus flam::meum,deindefumus.Tlamrm ergodesiniri potest3mixtum;impersectii e mixtopersecto tendentead corruptionem , vi ignis in humidopingui pr?dominantis,dicitur mixtumimpersectum , quia tune temporis noninsunt mixti conditiones, saltem per ?jiB*: etenim flamwa , est veluti via adpersectam resolutionem : Ignis autemresolvendivimhabet, neque flaminamemittit , nisi hujus pinguis alimentibenesicio, quodesicientelucore omnicaret; In flarhma itaque est pinguedo,exhalatio, vapor.halitus,spiritus ignei,quiobsuam raritatem 8c vivacitatem,,totum corpus, pro varia refractione,varie tingunt, & tandem non desuntqu?dam pertinaciores magisqucinclytxmixti qualitates , quod ab odorecolligitur.Concatenanturautcm atomi , atquesicuti301ficoti caten? contingeret,qu?annulisquibusdam idemtidem , & altematimprivaretur,hocmixtoevenireest intelligendum, sed antequam integra siatdissolutio, trahunt se se , qu? sirmiush?rent , & in flamma reliquias luxunionisdissolvuntiquosit.ut flamma in.met?formam,sive conoidem siguramterminetur; cum enimali?particul?nondum sintfolut? ,ali?adhuchumidopinguiirrorentur,sit, ut paulatim,modo scilicet agentibus naturalibusproprio, solvantur,& per cuspidisextremaavolentin fumum, ubi in secundavelutiprobationedepuranturmagis,secretioque elimatfor , humido pin*gui absumpto, consequitur. Ex qui?bus facili negotio rationem reddes, curin eadem candela deprestior modo,modoelatior sit flamma, 8c curqu?damligna flammam diutius foveant,quam alia.Ex flamma dtfumns , qui ita est cumflamma compactus, utconi duovideanturoppositi; ita tamen , ut pars dextradextr? ; sinistra vero linistr? refpondeat,sitque axis intermedias utriqueconocommunis,nulla tamen decussationeintermedia , quamvis atiquacontingat confusio partium.301 Dt AtomisFumus vert definiri potejl ,' aggrega ?tum per accidensex vapore, exhalatione,spiritu igneo -, aerisque partibuliscompactu,residuisq;mixtiqualitatibusquibusdam, virtute ignis dissoluti Sednelongiusabeamus, experientiis <??<*-bus aflero dissolutionis mixti paradigmata.-Quotidie videmus cineres e li — %gno sieri , qui maniseste ostendunt , exminimisparticulis omnia constare, difflatitenimintermediisminimis,quibusilbe panes terre? uniebantur , remanentdissolut?. Et violentiori caloreliquatum sepius plumbum , exhaustisaqu? ignisq; vinculis, muratur in subsrufum quendam pulverem , qui deindeartemagiscomminutus, pictorum usuicedir,Cacterascorruptiones facili negotiopoterisexplicare, si imminutum formsimperium , elenu-ntares qualitates vitxrema proritatas, nativi status, ac ve*luti libertatis appetitum , desinitionemqueDemocriti , qui dissolutioneatomorum , (ivedisgregatione roruptionesdesmi.'bat , attente perpenderis: his enim principiis (juatuor, velutirotis , .tota h?c doctrinacircumferrur :nequeest quod diutius in hoc immorer,vel in carbonum resolutione, velin coCaput.303in cadaverum putredine , autin us, qu?in aquis corrumpuntur cxplicandis.Moneo tantum ex ocrasione flamm?nullo modo secundum sph?ram ignemagere , hoc est, utinipsoignesumaturcentrum, equoad circumrerentiam xtqualcs line? duct?, paribus omninocaloris gradibussint affectx; deluminefectapronuntio , sienim liberum deturilli spatium , undiquaque diffunditur?qnalirer, tanquam prodigioia latitudine,ut expertus sim, sph?ram illu*minatam ab lampadis unius ordinari*flamma, habuissediametrum 140. passuum,quare locum occupabat lumenviginti millionibus millionum majo*rem, cum ipia flamma dimidii tantumdigiti efl'et. Atvero calor , ut ex hocDemocriti etiam placitumslabiliam,qui spiritibus igneis potius quam diffuiioniqualitatis aBicnem tribuebat , adeoin?qualiter diffunditur, ut ihdistantiacubitiplusagat,secundum fkm?mat axem , quam ad latera , adquatuortantum digitorumdistantiam. lbienimnempein cuspide , ut pote lineaperpendiculari,viaspirituum,& genuineatomorum ignearum decursu , potentissimamactionem excrit : sunt enimfrequentiores ibi spiritus ignei , iuapte* natura304 De A tom is.natura iliac delat? , magno impetu corporibusobviis insinuant se ?e. Quodadveniprimum , cum Italum , qui solalampadis flamma qu?vismetalla, imoetiam vitrum colliquabat , vidissem , isenirfipropulsapertubum flamma, itaadmovebat flamm? lateribus digitos,utrantumnon tangeret, idqueimpune,cum tamen vitro metallisque in cuspideliquatis ut placebat abutereturadomnem siguram. Olla igni impositaolios aliquantobulliet , quam qu? la*teribus applicabis. Fumiautem aBivittas pari ratione propagatur, ut secundum axem potentior sit; quo magisab ea linea removetur , eo minorivirtute est pr?ditus, Nequc fit ullainter flammam , & fumum decuflatio,quod initiospecierum visibiliumexempIopersuasussuspicabar,sedcom*posita candela qu? altera quidemparteviridem , altera vero communeni luciscolorem habebat , deprehendi ea partefumi , qu? viridi flamm? edirectoimminebat, easdem vigere qualitates,quas in ipsa flamma cemebam; undcadmitto confufionem quidem in conorumcuspidibus aliquam,scd sine decusisatione , quam satis impedit spirituumimpetus, & motus sursum. Prxterea,flamCaput,305flammam Circumvestiri subtiliori corspore videmus, qu? in bail angustioreodila'tatur magir, quo altius provehitur,dum tande sumo suis augustiis initiumdet, constituatque , sinito cono, ansgustam quandam viam , qua quidquidenucleate dissolvitur, ad libertatemmedii pergit. Licet autem plerumquecontingat , quod Aristotelesait,l. i.dcgenianimal. c. 4. Evenitnataq^ emnibut,ul quod uhimum fit , idprmumdeficiat,& quod primum,id uliimum ; quasi naiuradecutfonemreducemagat, &a met a?d care er et, unde proruit, redeat. Id tamenin violentis corruptionibus nonsemper accidit,cum,&a fundamentis,& a tecto possit ruina incipere. Expliplicuimusergo mixtorum dijjolutionem,quod erat Intentions noFlroe*DEMOCRITUS DOCENS,Sivi paradigma , explicandi ardttaqu*vis,per corpuscuhrum doBrinam.Thema Phil osophicum.Q Laus Magnus in historia scptem-*tionali narrat , Gothisfuisse familiareex bal?narum ossibus exstrueretuguria in maris littore , ubi deindegens306 De Atomis.gens potus avida sese ingurgitarent ;Contingebat autem omnibus sub hocossium tecto dormientibus , quasi subumbra mortis , tetris vexari insomniistempeftatum, naufragiorum, jactationumin mari : & si qu? ve'diversainsua inconstantia oceanus , aut s?va inprocellis , aut horrenda in gurgitibus'haberet. .Status Qu?stionis.Qu?ritur causa horum insomniorum, qu? quod constanter omnibus,qui somniabant. & sepius accidebant ,diversis eadem , debetessestata, &determinlta: fortuira enim non habentstatossixoiquerecursus. ?iNVESTiGATIO GENERALIS.Nullus pene in natura assignabilis est?ffectus, ad quem plures caus? nonconcurrant , arduumque est , singulissuam efrectus portiouem assignare. Innostro autem casu concurrunt , bal?narumossa, somnus, imaginatio,ebrietas,c?revisia, homo mari assuetus, qu?se habent ex parte caus? maierinhs, &tfficientis ; causa autem fo rmalis , ia.finalis,hic non videnturinvestigand?.P R ?N O TIONES.I. Omnia corpora sunt in perpetuofluxu,utprobavimusprop. 33, &a singulis307gulis corporibus emanant corpusculorumeffluvia, qu? cumsintmixtorumhalicus, eorum etiam qualitates aliquamdiuretinent.II. Res naturales conantur rediread statum sibi connaturalem ,ex princi.pio 8. disp. 1. consirmavimusque prop.19. fund. 6. Ula autem rerum omniumreititutio sit quinque modis ; Primo , ge ?nerandoaliquid sibi simile, siadsintseminalesspiritus : itatartarum vinisurculum dedit , & arbor vegetabil is chymicorumsucfcfcir: Secundu', tentantsui restitutionem , expulsis contrariis :ita succi de,purantur , f?ces fubsid unt :& singula suisimilibus junguntur, exprincip. ri. dify.i. Tertio, impetum sequuntura natura impressum. ftttartt,proprietatibus suis , quam diu poflunt ,utunrur, quiaaguntnecessario, & inillarumusu persectionem videtur adipisci.Quinte, omnes fuas partes, quantum sieri potest , in situ connaturali ad*aptant,rta ut insim? cum supremis nonconfundantur , quod exemplo rofacprobavimus, prop. 1 9. fund. 6. hinc nubiumsignatur? , spectorum plurimorumab halitibus cadaverum vespertine.apparitiones, &in medicina pronuntiatumHippod.prorhet.t, i.Jt<j?ip*flam308 De Atomi's.piam in urina sublime petierit , occultatacoxx dolort delirium port endit,& Galen.3. j?giot. ii.1. 83. quietiamin alii! agris cum dixerh ,suspensiones elat?,jlatimsubjccit ^delhavit, Cujusreiratio a solo flatu ad?quata non est , sedquia contenta in urina restituu nt se , adstatum , quem habituri essent in corpo*re , unde qu? sursum ibant , sursum inurina elevantur.III. Qu? non agunt per electionem,determinari debent ab extrinseco admodum actionis : ita arboretabalimen*to , pecudes ab objectis extrinsecis mo.ventur , & imaginatio nostra abaliqui*- busadventitiisexcitatur.IV. Dormiens, ebriusque sui jurisnon est, neque cogitationibus imaginationive imperant , cum sit interregn umrationis , unde tune reruporis imaginatiovaporibus debilitata, vedit ad easactiones, qu? cum objectis familiarisesimis suntannex?; cum autem somnussit mortis imago, dormientibus ex puraassuetudine actiones adscribend?, utmortuis facit Virgilius, 1. 6- ?ueid.Stant terra defixoe bafi<t,paJ/imq-JolutiPer camsos pafeuntur equi , qua gratiacurrumtArmortimqifuit vivis,qu<t cura nitetesPasccrc309Pascere equos , tadem scqtfttur telluierepojlos.V. In ebrietateplurimi fiirsum adcaput vaporesferuntur : colligiturqueexAristotele, If. probl. contingercebristatem acapitisrepletione , & ejusquod replet motu , hinc tbriis omrita itdcnturcircumferri , probl. 3 ,& probl. 10.Res tina f lures reprafentat , ob velociosrem motum fumi,&spirituumi^S/;i/autem interest , conspeBut moveatur , anres conspeblui obvia,fit enim rations utratMet, ut id queddixi videatur. Idem imagination! quod oculis contingit : pluradeebrierate,&somniis videbisin librodetabaco,Exercit.j-.§.!.&Exercit.6\§.3.4.5- 6.7.&Exercit. 10. §.4.Color siveAdaptatio.Bal?n? ossa , pr?sertim recentia ,magnum habent corpusculorum effluvium , & plurimas funduntsui particu*las,expr?not.I. Ill?insinuantsemapertoshominumporos , qui habent corpus transpirabile.ex prop, jf .& 36.iHi spiritus,siveminima retinent de bal?n? qualitati*bus, &conanturseseadpistinum statumrevocare,exerendoeas actiones,quasinbellu? membris moliebantur,expr?not.lI.Nau,,310 De Atom is.II. Nayta autem ex-pr?notione 'III. Debst determinari ad agendumab extrinseco cum dormiat , & cumebriussit , exeret actiones ab objectissibi familiarissimis , ex pr?not.IV. Vaporibus autem , &halitibusbal?n? habet caput agitatum , speciesqueintemasillo atomorumsive minimorummotuagitatas, nam perpetuoexse se jaculatur in viventes circumfusoscorpuscula sceletus c?ti. Agitanturomnia in ebrii capite, exp. 5.ReSoluti,o Qu?stiok is,Ob istas igitur causes a priori assignatas,velhnjuscemodihomo nih.il somniabit, vel determinata imaglnationeab corpusculis bal?n? ossium , familiaritateoceani,navigationisque frequentia, demarisomniabit: atcum habeatagitatum caput , ob cerevisix delatossursum vaporosasatomos, concurrents bal?narum afflatu, de mari agitatohibebit insomnia , cum autem flatuosasitcerevisi? , ventos , obspecierum circumgiratianemvortices, ob humiditatemnaufragia tempestaresque sibi repr?sentabit,namob refractiooemintemamspecierum , motumquemultiplicemexigui motus videntur in semno ?magni: utaitAristoteles,l. de divinatione31 1tionepersomnum, c. i.Annotationes. ?I. Corpora humido suo cxinanita,non habent amplius efHuviorum copiam, sed per attritionem consumuntur, & cum succa sint,attrahent potiusextemas impressiones , utiis imbibanstur, quam ut suas effundant : bine seminumpofttriermium ejfatoe lire* , &medicanentorwn flata ijl virtuiis atai,soft quam inutiliAfunl , & carie consu;mutur,quod patet in radice China,qu?ob vetustatem , cum ad has partesvenir, vixalicujutest activitatis,quare& ossa bal?n? , pod aliquot ?states ,modicacorpusculaejaculabuntur, hincminus ad insomnia concurrent.II. Insomniis plurimum assert modification!* temperies corporis , curs;iblit?,?tas, annitempus, & aliahujufraodi, copiaque alimenti : nam cumabundantissime- caput undiquaque replet,somnium non contingit, ut inpueris,ex Arist. j. de insomniis. Ebriisverocontingere sere semper horrendasomnia, notavh doctissimus Asinus aureus,1. 1 . metam. N< merito medicifidtdbo,& crapula distentosfiava,&graviafomniare autumant.III. Inconatuquocorpuscula, tumbal?n?,3 1 2 De Atom is.bal?n?, tum cerevisi?, tentant rediread suum statum connaturatem, sit pugnainter spiritushominis, & illos hospitessive adventitios hostes , qui cumstnt a forma principal! remoti , etsi inventriculo, 8c cerebro, tanquam in ina<ni, diu multumque agitentur, vincunturtamenacalore humano, <vd diffi-'pantur,i'c/resolvuntur, vel immutantursigura-, ordine, connexu , ita ut inhominispartestranseant. .Reslexio.Hanc extrcitationem Dsmocriti dotccntis volui intexere , ut modum in hacvia philosophandi, nonpraceptis modo,verum etiam exemj'lonperiiem. Posuimusergo primo princip. ij?. d a.experientiam.Drinde statum qu?stionisaperuimus, ne videlicet adaliavagaremur.TWwindicavimuscausarumca'pita, qu? e narrationis visceribus desbent depromi, quare circumstanU* inexperiments omittendae sunt null?,Quarto cumomnis scientiadiscursiva,omnisque doctrina ex antecedenti sieridebeat qu?stione, ut ait Aristoteles, 1. 1 .pofteriorum,c. i.t. i . pr*notiines afferredebuimus.^w'wsocumomnisprrfHflfro,ex eodem Aristotele, sit univerlalis, debuitcolorem accipere, restricta adp?r ,tintCaput.313ticularis quaftioniinostriejlatum , exquibusSexto qu?stionem dissicilem claresolvimm. At cum semper supersintaliqucedifficultates , ideo inannotatienibutnonnullas attigimus. Ex quibus videsmethodum , & methodiratianem.CAPUT QJJINTUM.Difficultatum , in qusflionecontinut,solutio, expropriisatomorum principiis.DIximus,c. i. prop. 19. disp. 1.num. 8. maximamesTeomnesdifficultates cxplicandi in doctrinaatomorum faulitatem ,nunc,ut sidem meamliberem, observoomnesobjectiones, qu? in disputationede continuo siunt, ttiuciadtresckffes : alioe enim sunt objectiones mathematic?,aliaphjCic? , sl/<<sdeutraqueparticipant seientia , ideoque physicomathematicasappello , Deinde,cumqu?libetopinio suas habeat dissicultates peculiares, ideo persoluto -universal idebito, ad proprias atomis obligationesdeveniam , cap. sequenti.O Verum314 ? De A tom is.Verum , cum insinita adversariorum,pro ingeniorum varietate, propositajsint, communioribus , & dissicilioribusexplicatis,c?tera, philosophus inDemocritiscnsis exercitatus , ex eo quodpr?mitto seminario responsionum , facilinegotiosolvit.SEM1NARIUM'Rejporifionum <td argument* ,matbematka.Lemma I.Mathematka abftrabit ab omn'imateria,&subjetto reali.r Grmale mathematicarum , geome*tri? prasertim , objectum , est terniinatioextensions , totale autem , &ad?quatumestipiaextensio, quatenustermirrata est , ex ca enim vari* sigur? ,variique oriuntur numeri. Atque h?cextensio, sive quantitas, est subjectum,sivemateriaintelligibilis mathematicarum, qu?distinguituraphysica, quodh?c actu sit , mathemathica autem solaintellectns formalitate fubsistat. Id exnatura linearum mathematicarum quaeexpunctissiunt, & expostulate 4. lib.315Ca put. V. 3 iyI.Eucl.manisestumest : sic enfm ille,ejuacunqucmagnitudiue data , petefldarimayor, vel minor. Ergo,si mathematicusnonabstrahit ab quolibet subjectoreali,non potest dari linea major, quamaxis mundana, ac proinde pojlulatumilludEuclidisadmittendumuc? est. In:strumentU tanquam causis per accidensuti , dummodo nihil aflumant sibiinconsequentis, omnibus conceditur :<Sunt autem h? line? , supersicies,tanquam instrumenta mathematicorum, & ut loquitur Blancanus additametitode natura mathemasi?#nym , omnessigur? sunt exactifluiHJ id?arumdivinaru. humanarunque, sharacteres,quorum typos Deus58c artisex in mentehabet : concluditque idem elegansmathematicus. ^aj-ropter dicmdumtfi,entia b<te geometrica omnibus numerisabfoiuta.efte entia per se , ?, vera :figu~roevtroJumnaturaUs , tum artificiaLs,quoe inrebtt t existime,tff<: entia per acciiensjmperfeBa& falsa, uttriangulii incharta verum von est, fed vtrum efi Mud,quodinid<eadivittaej] , Pride & dixttPlato Deumgeumetn^are.ConCentit hisArittoteles, L13.metapb.ys, Summa, 1.c. i. Et revera , uti sunt mathematicoiuranumeri, ita& line? , sed numeriO i abstras316 De ATOriis.abstrahunta materiaquavis, ergoetiamline?. Itaque mathematica l'upponittantumextensionem quamlibet termi*natam,abstrahentem ab reali existentia,quod erat asumptum.Lemma II. . .Divisibility extr'msec* , non insertdivifibiUtatem intrtnstcam.J^IUltasuntesscntialiter, & abintrinsecoindivisibilia, qux tamen delignative,mathematics?, extrinsece, perconceptumdivisibiliasunt:sicAngeluscollectus Fttsph?ram , potest extrinsece , &per'intellectumdividi,per diametrum,scgmenta,Sc sphencas curvasquelineas{cum mim habeat extenfiottum finitamsubjacet figuration! ) omnisautem siguradividi potest. Deinde Angelusdici potest divisibilis extrinsece,quatenus correspondet spatio divisibili,ut ?ttmitai Dei virtualiter dixifibiltttfl, quia correspondet tempori , Anhnahumana indivisibiliter corpori divisibilicommensurate r. Duo itaque inatomoquavisconcipiendasunt , primo ejus atomisubstantia physica, q.ux,.wt./ic,estindivtiibilis ,/ec:<ndoe] us respectus ex *trinsecus, sive sigura,8c fpatium extenstove317siove mathematics , penes aquam atosmus qu?vis divisibilis est in insinitum,suas enim dimensiones habet ; unde diximusinsynopsi, AtomosindhifibiUs(fe modo commum , & non proprio , exAverroe, i.phys. comment. c.j. 5. quorum terminorum explicationem videIbid.Lemma III.N?? funt expendendt aflionespbjjicoeresults geometricis.UOc lemma suit jam assumptum proaxiomate, 13. hujus disp. verum,cum non sit prima notio, Stapud vulagaresphilosophos vix usurpetur, obil#lius necessariam in hac disputations ap -plicationem videtur declarandum, 8cconsirmandum accuratius. Gcomitneinsuis demonstrationibus lineis utunturimaginariis , qu? ab hypothesi falsa scquuntur, neque ideo mathematicisquidquam derogatur, quin imo multumaccedit authoritat is , alioqui ma*teri? imbecillitati immerse, nihiladmirandidemonstrarent , facto autemsuolinearum immutabiliuminstrumetOiabstrahentesa materia,plurimaadinveniunt,exponuntque supra praxim,O3 <iul?3 18 De A dTm i squiaad actum deduci nihil potest , nisi.corporum benesicio , qua? variabiliasunt, & multis casibus obnoxia: adde,quod qu? physic* sunt emanationes,lineis physicis propagantur , qua: alt*quam necessario habenti cum longituidine crassitiem,& latitudinem , mm adomnemphyficam aftiontm cert a requiriturcxtenfio. Adde, quodintensioaccidentium?ou efi pure proportionata , utnumerisexprimipdssit,uti nequeactivitatijsphejaexactaest,cumillarationemedii , passi , aliarumque circumstantiirum,siatdi verso sigurationis. Egre.gie vero ad h?c intuens Aristoteles, 1.i.moral. Eudem. c. J . Immobilia autem,Ut in mathematics, non perse quidemsedsimilitudine quadam ,principia appeUantur.Htc enim ip/b principle labefaBo,labefieri emnes , qua ab illo principiofluxere,demonflrationes oportef.cum ipjoeinterfe demonjlratianes, alt era alterantnon evertat , nifiquantum communisilhtsuppesitio, unde lucem ifloe habent , nonevertitur.Et Plato,7 de Repub. ait, Maithematicos circa quantitatem quodammodoftnmiarc.Itaque cum. demonttra*tiones geometrie? procedant abhypothesi,quam probare non est rriathema*tici;sedalterius facultatis, qu? eam resellit,319sellit iideolineismathematicis, reguslisque stricte geometricis,actiones physic? non sijnt expendend? , quod erataffumptum.Object iones Mathematic?.Ex his tribus tsfffumptis omnia mathcmaticorum? argumenta , qu? vuIgo indoBrina de continua adducuntur , facilinegotioper propria atomorum principindeluo.BOBJECTIO I.He triangulo*C I continuum constat ex atomis , noapotest construi trinagulum. ConsO 4 struas310 D E A T 0 MIS.struatur enim triangulum A B C sitlinea AC, basis duarum atomorum,BC, BA, trium , ducanturasingularumatomorum sinibus line?, baiiparallel?DE , FG , Cum ergo FG,sitmalor, quam D E , ut demonstraturin scolio 1 6. i .excessus ejus erit uni?us saltem atomi , nihil enim dari potestminus , ergo etiamsi D E , sit uniraatomusiFG duarum erit ,eruntergo?quales line? , F G, A C, quod implicat,estque contra propos. 16. primi, &axioma ij. primi, Nan itaque potesttriangulum construi ad missis atomis.Rjspondea ab assumpto 3 . sieri transitumalineis mathematicis ad physicas ,qu? atomis constant : dico autem triangulum lineis mathematicis esse menesurandum, velcerteiphysico, physicesradiis regularibus i fct quidem comcede , lineam A C , esse duarum atomorum , A B , B C , trium , D E , unius,F G , duarum, nego autem a multitudineatomorum sequi longitudinem. aut brevitatem linearum , uc manisestumerit propos, 45. disput. terti?; transit autem adversarius aconstitutionephysicaad geometrica, centralemma tertium.Ob322Obiect io II.De quadrato,QUm ad primam objectionem responsumsit , atomos potuisse irrcgulariterconfigurari , accipio nunc ato?mosquatuorterreas, qme cubumsuumnonmutant : sintautem ill? in supersiciequadrata,A BCD, sequitur line-A DC Bam A B, ?q.uakm esse diametro B D,utraque enim duabus atomis similiterconsiguratis constat , atqui hoc implitst)cum enim augulus A B C , sit re*322ctus per constructionem , sequitur exprop, ji.primi, esse majorem anguloB A C , & angulo B C A, feorfim sumptis,iisautem/fliH/fumptis, ex eademprop.oequahm, ergo angulus ABC, exio.primi.majori lateri subtenditur,eritergo major lineaA C , quam CB, velB A , demonstrarique idem posset , per4.7.primi, 8?seeuBdi,ii.sexti,9.decimiEudidis, non ergo eanftrui potest ex momisquadrat um , quod erat probandum,ergo nee dantur atomi, neque si danturulla cubica est.. .. — ._ lRejpwdeo ex lemmate tertio , sieritransituirr a lineis ghysicis ad roathematicas: dico autem lineam A C, ma*jorem esse quasi lineam A B , quia lineaA C , ducitur per diametros atomorum: linea vero A B?per latera: eftautemin una atomo cubica , diameterimaginaria , & mathematica majorlatere, quare licet atpmi quatuor,A.B,C, D, sint similiter siguraf? , non sunttamen respectu linearum, A B..A.C, si*militer constitut?, debet autemsttusattendi,& linearum imaginariarumperindivisibile spatiura dedttctio,t . ... i '. . ? : ?Ob:323Objectio HI.'- Be circuits concentric*,C Int circuli duoconcentrici , exteriorquidem majorque A C F, interior &'minor E. Dico supposita atomorum.doctrina , eos esse ?quales. Sit eniracirculi ACF peripheri? portio CA,atomorum fepiem, cum ex primo po?stulato , prixni Euclidis , liceat a punctoad punctum lineam ducere, poteruntab iIla peripheri? portione,ad centrumD, duci line? septem,qu? circulum in?teriorem E, secabunt, erunt ergopa.ritter in circulo E,totatomii quotinFA,ergo erunt ?quales, quod implicat : ?°?itaque potest constarc continuum exatoinis.Respm?324De A to m i sRespmdeo ex lemmate tertio , sieritraniitum a lineis mathematicis adphysicas , ncgo envm , a peripheria C A,septem atomorum, ad punctum D posseseptemlinezs physicas duci, ad?quateinter se distinctas, ac proinde argumentum?/Ai7convincit, cumsint quatuortermini ; & contra lemma secundum?fl?/??dteextensionemrealem, &materiamsensibilem, cum imaginaria &mathematica.Object i o IV,Dt circuit tetragonifmo.I Mpossibilis est circuit quadatura , essetautempossibilis , si continuum aitom is constaret. Vroiatur prima propositioiterragonismus non potest institui.quin inveniatur proportio diametriad peripheriam , & compareturlinea recta cum curvai/foelongitudine,/?wpoteritia, nullaautemdatur hujufcemodiproportio , imoneque circuluscirculo, nisi mediantequadrato , potestcomparari, ut patet ex lib. iz.EncI'.prop.i Neque diameter comparari potest cum sua peripheria , multo minuscum supersicie , qu? tamen ad terragonismumnecessariasunt: non ergo possi*bilisest, datoenim medio impossibili,eoque325coque unico , impossib<lis est sinis.Qu? demonstrari facilepossent , ex 10.6. per i.lib. ti.Eucl. & per 1 1. prop.I.y.PappiAIexandrini ,&c. circuit autemimpossibilem quadraturam agnoscensAristotel.c. 3 . de pr?dicamentis, ait,?>*culi qutdratura, si estscibilis, scienria.quidem ejw nondum tst , ubi ilia addirioconditionata, p eflscibilis, ostendit fastis , quid de ea philosophus existimarit -Quod autem positis atomis , h?c omniasent falsa, patet, primo quiz daturcommensurabilitas , & longitudine , &potentia inter diametrum , & peripheriam,se habent enim inter se pro rationecompositionis : sit ergo diameterlo.atotriomm,peripheriaji.sehabent,utnumerusadnumerumi data autemproportionelongitudinis,sequiturproportiopotentia : ergo circuit quadrature, datis atomis, contra demonstrafa amathematicis per comparabilitatempoterit reperiri,q nod impiieat: ergo continuum atomis n?n constat.Rjjpondeo ex lemmata tertio,non deberesieri transitumalineismathematicisad physicas, sumitur autem comparabilitas, & incomparabilitas linearum& sigurarum,a spatiomathema--tico, nmvert reali. Et quideca in tenminis326minis mathematicis , rugo circuli qua*draturam esse impossibilem , aut id satisconvinci ab adductis probationibus ,neque vero unicum medium est comparabilitasimmediata difta, ufisupponitur,sed fortasse circulo , & quadrato reperiripotest mensura communis,quamhactenus investigarunt toteximii mathematici,utOrontius, Clavius, &jam pridem ingeniorum apexArchimesdes, &septemabipsoseculisNicomedesi&aliiplures, quisi quadraturaminvestigarunt, non existimavere impossibilem , cognito enim , non esse comparabilemdiametrum quadrati cumsuo latere, rnSus ineareinvcstigandalaboravisset. At hactenus latuisse mathematicosterragonismum , diffcilcminvcntU,non autem Impojlibilem, videturinserri.Mukum Dei providenti? inabstrusisdebemus,adeaenim investiganda,dum sescaccinguntviriinsignes,etsipunctumnonserant, pulclierrimatamen reperiunt. Imo multi inventama se quadraturam putavere , ut Hippocrates Chius , abductionis author , innobili illo paralogismo , quem assertAristoteles,i.priorum,c.i<,. qui licetadeo sit notus , tamen quia admixan*dum est inventum , quodque^o/?<'?.;/??circuli327circuli quadraturam essc ostendit , ideoillud subdo, omHsis Hippocratis erroribus.Prososiho XXXVII.froblema. Mtnifcum, five Lunulamqundrarc.CI Tcirculus ABH, utcumque ductadiametro A H, & subtendenteB A, siat circulus F A C D, diametroAB, erit ciculus In diametro A H, du*psuscirculiin subtendente A B,descri -pti,per2.n-CircuIi enim eamintcrserationem habent,quam descripta a dia ?metris328. De Atom i s.metrisquadrata , sed quadratum lineaeAH, duplum est quadrati lines AB,per47.primi5 estenim diameter ejusquadrati, quod per lineam AB, construitur,ergo circulus etiam ABH,duplus est potentia, circulo AFBC.erit ergo scgmentum in subtendenteAB, duplum segmenti AKC, in subtendente A C,sunt mimsimiles figura,& stmiliter descript?, per j i .(S.duo itaquesegmenta minora, lineis B C, A prehensa, si sumantur simul, ?qua*lia sunt majori segmento A E B : quartaitaque circuli maj oris pars , ?qualis estsemicirculo minoris, ex x. la.Cumitaque ejusdem circuli semicirculi sint?quales, & slab ?qualibus ?qualia demas,qu? remanentsunt ?qualia , fublatosegmento A E B, manebit meniescus, sivelunulaAEBF: similiter ahaltero semicirculo A C B ,tolle segmen-.ta B I C , CKA, manebit residuumtriangulum A C B.?quale lunul? A EBF,quod erat invmimdum, Veru mca-teranonpotuit exequiHipp. &paralogismousus,reliquum rentattetragoniimi,ut videbis,apud Arift.-loco citAnttpho apud eundem in primo Elenchorum.cap ro.& Brysso quadraturamdirersis viis tentarunt.329H?c autem Hippocratis demonstratioinsistit rei investigand?, scilicet pro*blemati constituendo ad tcrragonismum, Theorema enim inventum est abArchimede, 1. de dimensione circuli,prop, i . & 1. de lineis spiralibus , prop.1 8.invenit rectam lineam ?qualem circumserenti^primi circuli spiralislineq,8cprop.to. aliam rectam iqualemcircumserenti?secundi circuli , idemquequadravitparabolam.VidePappum incollect. 1. 4-JoannemButeouem in lib.quadrat urarum omnium veterum, &recentiorum , exquibus conjicies, anproblema demonstrative constituens a*ream quadratam ,?qualem are? circulars,^/ tmpofibile : si enim naturaliterfit,quart demonstrari nonptterit ? Detinenturautem hactenus mathematici inprobatione mintris syllogism i Hippocratis, qui ita se habet, Omr.is sigura rectilinctquadrat ur, fed circulusadresctilineam deduci potest, trgo quadrabitur.In probatione minorts facta estAPAGOGE , seu abductio, dum quisquemedium qu?reret , quo circulus adrectilineam siguram deducetur, hincHipp, minorem abduxit ad lunul? investigationem,?//>ad quadratricem, utsecit rapput,&Clavius 1.6. elemen. &alii33o De Atomis.alii ad aliai viat sunt deflexi , in quibushactenus/r?/?Mviri extra omnem doctrin? ingeniique aleam positi /?/?-dartmt.' O bjecti o V.,j)elinea-conchili.P XlineaconchiliNicomedis,argui-*^ tur maniseste, continuum omnedtsvisibileesseininsinitum,idemetiamexlineis afymptotis , pro quarum explication? sitPropositio XXXVJII.Vanturlinea, qua product* in infinitum,semper magis, ac magis Acccdunt,nunquam tamen vel imerjecantfe, velft tangunt, & quamvis aliundediflentmagis & magis , in infimeum , nu nquamtamen ultra certam difiantiamifeinvicem abejfepofstmt.nUclineas A B , C D , parallels in*-/ insimtum: a puncto E , ut Iibetextra lineas assumpto , due lineam per*pendicularem EFG, deindeapundoE,duc insinitas redas, secantes obltsque lineam AB, quales funt EH,E K , E M, ea tamen lege, ut line? pars,quxjji De Atom is.332qu? lineam A B superabit , sit aqualisline? FGsegmeoto, qualia sunt HI,K.L, MN, a qualia ipsi FG: nuncvero-puncta G,I,L, N, aliaque intermedia , pari ratione inventa , connecte,ducta linea G I L N, & habebislineam conchilem , quam Nicomedesiriclytus inter geometras est imaginatus: apud quem pnnctum E, vocatursolus , quod circa illud tanqu am circacardinem volvanturline?, & sui scgmentodesignent lineam conchilem : li?neam A B vocat normalem,<]uod sit lineadirigens lineas ortas a punctoE, lineamveroli G axtm dicit, & lineam FG/iwgittam direBam, alias vero H I. K. L, stgm<u obliquas appellat.Jam vero appello etiam illos,qui Eu?elide non sunt initiati , nonne patet,quo longius provehitur linea G I L N,eo magis accedere ad lineam AB, &magis distare k linea C D ,? nunquamtamen , vel cum A B coibit, & semperminusdistabitaCD, quam sit mensusaFG.fyif/ohujusrei satis clara est, aline* generatione , cum enim totaoriaturalineisductisapuncto E,inter*secantib'us lineam A B , sequitur angulum,qualisestNMB, semper intercessuruminter conchilem , & lineamAB,333A B. alioqui ducta linea E M. sierct parallelaline?AB, quam tamen intersecat, CT fie daoe rc3oe habtrent unum, &idtm segmentum commune, centra axitma,10. lib. i.Eucl.Neq;solum id in linea conchiliparticulareest,verum etiam Appoloniu*Perg?us in suis afymptotis,ca.ndcm proprietatemdemonstrat in hyperbole, &reSa non diameiro correspondente hujusmodiscctioni.Preterea Leautaudusmeliori diedignusmathematicas, peculiarisubtilissimaquedemonstratione,eandem asymptoti proprietatem , abomnidubitatione eximit : novamquein suaquadratrice reperit asymptoton,idemprobl. $j. Plurade linea concbHihabet Clavius in geometria practica.Ex hacdoctrina sic argument or; Ubiexcessus sunt insiniti in materia,ibi elldivisibilitasininsinitum, sed excessusperpendicularium , qu? excicantur apunctis sagittarum extremis, ad nor?malem A B, sunt insiniti , ergo aderuntJnsinit? divisibilitates , ac proinde atomiinnumer?; c?teroqui tot essent excessus, quot atomi, quod implicat,. , Rtffondeo ex lemmate i.omne continuum ex Democrito esse insinitummath^matice', extrinsece, & designati.▼e.354 DeAtomis.ve,intr'mfece vero, & pbysice finitUm,tum penes individuas atomos , tumpenes divisibilitatemrealem.-argumentumergo peccat -contra lemma j. sitenim transitus a lineis mathematicis adphysicas , & a spatio imaginario ad reale,contralemmaprimum. Verumuthxc respontio , cui totus Democritusinnititur, faciliusadmittatur,Observo triplitem esse proportionalitatcm,quarum naturam complectiomnem , non est pronum , pauca adrem meam delibo. Slritkmeticaproportionalitasaugetur in insinitum, sed ininsihitum nondecrescit, Itanaturacontinuirealis exatornis in insinitum crescerepotest,infra atomi extensionemnon potest decrescere. Hermcnica protportionalitas decrescit in insinitum,sedin insinitum atigeri non potefl. ItalineSeasymptoti, & conchilis in insinitumdecrescunt, ratione approximationis',?ttamennon augenturin insinitum, inratione diitanti? ab alia , a qua magisac magis recedunt. Geometrica propor?tionalitas, & augetur , & decrescit ininfinitum , sicuti spatium mathematicum.cui cum ad?quentur atomi ieriamillo mediante extrinsecam, & imaginariamdivisibilitatem habent. Ex quitbus335lus quidquid contra nos alinea conchilidicipotest, satis refutatur. VideCampanum,Proclum,Clavium, in desinit.lib. $, Eudjtplura de pnportimi-Itis cupis.SCHOLIUM.Vulgoin scholis , ad probandum , insinitumin magnhudine implicare, adduciturhiciyillogisinus.Lima decujsat*, quo longius producuntur, to magis d'ftant.Sidproducuntur inwfimeum; Ergodistant infinite.Major fundatur ratiocinatione geometrical maximep.i9.i.ubidemonstra?tur principium, iJ.Euclidis Claviani :atque adeo in illo principiophysicoirum e proportionis natura petito ut fehabetsimpliciter ad (impliciter , ita magis ad magis. Illudtamenargumentummeoytdicio sophisticum est , cujusdesectumetsi ostendere nequeam , vel inmateria , vel in forma , ut ajunt logics,tamen analogia ostendo esse sophifma,quia ex iisdem pr?missis elicio consequential!! falsam,ut hie videre e&.Lintoedecuffatoe, quo magis propagantur, eomagisdistant,fed exfitppolhionepropaganturin mfmttum canchilis G I L N N, &linea D C q u*ss deeuffant in G, ergo disslant336 De Atom is.jiant infinite. Primus syllogismus videturin Barbara , secundusin Darii, cujusminor cum sit particularis , assumptasub universal! minoris primi fyllogismi,concedi debet ad adversaria, & tamenconsequentia falsa est , neque enim un-^aawdistabit linea conchilis ab lineaD C, per Iineam G F , ergoprimumargumentumsophisticum ell. Hancdigressionemmihi condonabit urbanuslector, sipr?sertimsciatinteresseDesmocriti , mfinitum in metpiitudine profugnare.lite enim insinitum admisitaerem,quem inane, & vacuumappellabat,neque multum repugnavif Aristoteles,cuml.i.deanima, i6%.perpetttumctrpm qttodsurfum est nominee.Object i o VI.Dicontattuglobi, &plant;r~l Lobus persecte sph?ricus tangitplanum in puncto mathematico,ergo continuum ex its constat, nonautem ex atomis : probaturantecedensaTheodosio,-l. i.sph?ricorum,pTop.3 ? & sequitur maniseste , a propos.i. 8ci<J.1.3.Eucl.convinciturqi hacratione,quam mathenuticarum expertes meliuscapient : linea curva potest tangere337gere recta m, ergo cum nonpoflltadxquarirect? , eam tantum in punctomathematico tanget.R.espon'deo , in atomo esse puncta mathematicavirtualiter , non autem formaliter,undeatomus sph?r?, tangitatorrium plani , non adequate , sed secundum aliquam sui virtualitatem,qu? punctorespondet,illiq;?quiyalet.Ad idem recidit argumentum a siguraTumpersectione petitum , tetrae*drum ,pyramis, conus, cubus, &ali?sigur? angulares in punctum d:sinersdebent , utpronuntiavitEuclides.Respondeo enim, sussicere ut sit punctum virtualiter , & ?quivalenter,n*-ganda autem debere adesse puncta mathematicaformalitcr.ObjecTio VI I.Dt litteis infecabilibus./> Ontraatomos est integer Aristotelislibellusde insecabilibus lineis ,cujusargumentafacili negotio, eademquedistinctione, divisibilitatis physic? , & mathematics , diluuntur. Vmmtvalidimmum demultis accipe.Si datur lineainsecabilis, (qualentinunaatomi dimensione admittere nepcessa338 De Atom is.cessariumest) omnes line* eruntcommensurabiles,iM? omnes individuislineisdtmetkntur ,qu*que longitudine , qtlaquepot entia sunt commensurabiks : indhiduoeautcmlineasibiipsis commensurabilessuntlongitudine , cum inter fe smt ?-quales : quare potentia quoque , quodfihoc est , dividuum erit quadratum.Ecce obscurum Aristoteles telum,quod clarius ita in formam syllogisticcam contorqueo. lll? line? sunt com*mensurabiles , quibus datur menfuracommunis , sed datur omnibus lineismenfura communis, nempe linea insec/tbilis,qux cum sit ultima, & minima,qu? dari posstt , omnes alias componit,acproinde etiam metitur, licet enimdicere , quoties in quavis contineatur ,ergo omnes line? sunt commensurabiles,ergo diameter , &costa quadratisunt commensurabiles , non potentiamodo, verum etiam longitudine , quodimplicit, ut patet ex propositione sequenti.PropoSItio XXXVIII.Lat us quadrati , est incommensurabilt,longitudine, cum diametrofu*.CUm enim,ex47. *? quadratum diametri,duplum sit quadrati ex Iatere339tere descripti , habebit quadratum exdiametro , ad quadratum ex latere pro*portionem.i.ad i.vel+.adi vel 8. ad 4.icd sumptis in proportione dupIa,quot?cunq; numeris : ab unitate 1.1.4 8 . 1 6-&c. (blum tertiusab unitate, nempe 4,quadratus est, per decimamnoni.&reli*quinumeri unum inter se omittentes,nam primus ab unitate, nempe 2. quadratusnon est , erunt ergo tantum hinumeriquadrati4. 16.64. reliqui veroi. 8. 31. nonquadrati,quare cum 4. sicquadrat us ,& 2 . non sit quadratus , nonhabebit 4. ad i. proportionem , quamquadratus ad quadratum,ergo nee qua"dratum ex diametro ad quadratum cost?,ergo sunt incommensurabiles costa& diameter:<&<We, cum inter numerosproportionales duplam proportionemnabentesex octavaoctavi nullus cadatproporrionalis,sequiturdiametrum, 8ccostam esse incommensurabiIes,nam exnonadecimi, quadratainter se proportionem non habentia, quam quadratusnumerus ad quadratum numerum, nequelatera habebunt commenfurabilia;Verum non ?H>/7ram?modo,sedetiamgeometrice nostram propositionem exproseslb demonstrat Euclides , propos.ultima lib. 10.P x Vis340 De AtomisVisitaque argumenti Arifiotdi*, quicallebat satis mathematicas , in eolitaest, ut probe: a nostris lineis insecabilil,usistudimpossibile,costam,&: diamefrumeffe commensurabiles,sicut enununitasomnesnumeros mctitur , ita &lipea insic&bilis entries ah as Unios dtmetiefur.Rt/pondeo itaque costam , & diametrumefl'e incommensurabiles mathematice, nostrasque lineas esse quidemphysiceinsecabilet, fed non mathemathe: a raathematicis vero lineis ???(ttttem apbyjtcis sumenda est ratio commensurabilitatis,&incommensurabilitatis: neque ideo quod demr lineaphysiceinsecabilis, ea propter debebitx assumi tanquam communis mensura,cum, ut supra diximus, mensurx proprietassitesse una,& invariabilis, atquiist? line? pro variasiguratione atomorumvariantur,ergo?o? pofluntassuniitamquam c?terarum meusura.C?tera argumenta Aristotelis nilmoror, cum bac unica solutione ruant,fcadducto sint aliquanto inbecilliora:omniaque contra lemma tertium , 8cprimum procedant.ObCa341Obj ec tio VIII.De angulo conutttu, & angulo acuto.?SJ On tantum atomus divisibilis c!l? ininsinkum, verum etiam parteshabet determinabiles majorcs unaqua*piamdetcrminata.Propositio XXXIX.In at onto ABC , pot est design Artpars B, qua ma)ores,&majores i? infi*nitum in eadem atomo ABC pofitimiuajstgnare.FAEmonstraturexEucl. prop. 16. 1. 3.Qu<tab extnm'itate diametri cujufqu*eirculi ud angdosreBos linen ducitur extracircalum cadet , & in locum , inter ipsamreftam lineam,& peripheriam conprehenfumyalterareBa non cadet , &semicircutiangultts qttovis acuto reBilineo major est,reliquui autcm minor : H?c pxopositioquatuor habet partes,quarum prima;Scsecunda its dare demonstraturabOr5ttdFin?o,tertiavero,&quartaaClavioinEuclide, ut dubitationis om nis alea yelsuspicions tollant , quamvis Peletariuserroris Euclide hiepene daranare sit cop , natus342 ^e Atom is.natus i neque hie eas demonstrationestransseribere debeo.cum omni plagiatuabstinere decreverim,Euclidi consentiunt Proclus,lib, J.ad prop. 4-lib. i Eucl. Appollonius Perg?us,lib. i. prop. ai.Proclus , addiscemus, inquit, quod comicularis anguliiJeniferest inaqualis acuto , id est mi*nor, ratio est, quia comicularis angul uspotest semper esse parsanguli c6tactus,ac proinde cum totum illud , cuj us po.test essc pars, sit semper minus quovisanguloacuto, quantum vis parvo, ne*ceflariodicendumest, angulum comicularemmulto minoremesse : nequedicas vocem illam w*qualem inteIIigidebere de incommensurabilitate, ve!de "mnimodaincomparabilitate , namipsemet Proclus demonstrat hujuscem&diangulos comicularem, Stacutumesse commensurabiles potentia, quodvidebisapud Clavii Euclidem, lib. j.des f.Apollonius vero Perg?us, I. i prop.31. In locum, qui inter conififfionem,& reftam lineaminterjicitur , alt era noncadit , atque a.ieo angulus tile centallmminor est quovis acuto reflilineo , tjf reliquusavgulutfi ptrfendicularis exciteturornni at tttt rifftlinto major , quod in parabola,343robola hyperbola, & ellipsi demon*drat. Et qui theoric? practicam j unxititigeniosilfimus machinarum artisex.Archimedes idem innuit libro abstrusefaenti?desph?ra,&cylindro, nequeUlusest, qui. clarissimis illarum positionumdemonstrationibus possic ob<?stere.His ita constitute, sic argumentor:In quavisatomopotestdesignari anguluscontactus,& angulus acutus, sedangulusacutus poteit in alios acutosdividi ininsinitum, qui quantumvisparvi sint,quovisangulocontactussuntinajorcs, ergo dataunaparte determina'a in atomo , possu nt dari al i? determinit?majores in insinitum , nempeariguli acuti angulo contactus majores , qtoe eras osteniendum , quare procorollario hujus propositionis meritoCardanus i sot est , inquit, una quantity infinite auger) , & alia infinii e minui,& tamen augmentum iWm quantumeumqueJttsemper erit mmtts decremento ijiiur.Augeatui enim in insinitum anguluscontractu?, minuaturque in insinitumangulus acutus. semper tamen hie major erit illo: quia scilicet quivis anguluiacutus applicatus perpendiculariterdiametro circuit intra circulum cadit,p4 angu?344 ^ E Atomis.angulus verocontactus cadit extra circulum,ergo angulus contactus cujofcumquesit magnitudinis, semper se habetad anguium scutum, ut pars idtotum.Dices p rivio, vel inter circulum, 5clineatn contingentem intermediatspitium, vel non : Jtprimum,-poterit in eoduci recta linea, quia quolibet spat.odato qu?libet construi potest 'sigura : SJecundum, hocest, sinonintermedia:spatium , sequitur quod recta contingensnoncadit extra-circulum.Respond, intermediare spatium , sedasymmetron euro linea recta, proportionatumvero circularibus , & inflexfs,per quas angulus il le divisibilis est ininsinitum : ad probat'tinem , quolibetspatio dato qu?libet construi potest si-. gura : dijlinguo ; de spatio complectenteaream, concedude spatio sive area inde-.terminata , qualis.est inter angulorumUnas, ?iego.Dices fecundo , latitudoanguli contactus potest dividi per lineana rectaai,ergo & ipse angulus , nam propagatiolinearumnon mutat naturam anguli,cujusnaturasitaest in inclinationc alteriusadalteram,qu?productis lineis???? variatur.ReffmCa345Rtjfondeo negando prepagatlontm timarumcurvarum mo? mutare natttramanguli, quamvis de rectis lineis id concedam:ratio est, quia line? mixt? , &circulares irregulariter duci possunt, atrectaunicofluxu,&unicavia ducirur,rect? enim du? non possunt habereunum, & idem segmentum commune ,hoc est i utunaparsrect?sit parsalte*rius, ut.patet axiomate 10. i.curVctaulemjdpofane, ut patet in eiiipsi , & lineis mixtis.Dices terth , contingit transire amajori ad minus, &peromnia media,ergo etiam per ?quale : circumducaturdiameter.incumbet tandem , & coincides cum lineacontingeti, ergo transivita rr.ajori ad minus, & per omnia media,&conscquenterper3equale,ergodaturangulusacutus ?qualis angulo contactus.Resf. diJlinguerJoSi detur illud?qua*le,concedo, si non detur,nego, & arTL'roduplicem instantiam : prima est de proportions diametri circuli ad circumserentiam, qu? non est ut 7. ad n. exacteloquendo,ve non servat rationemproportionis triplce sefquiscptim? , ex ?cedit veroproportienem 7.ad zi.deindsdaretur angulus acutus ?qualis an*346P 5 gulot±6 De A tom is.iuloscmicirculi , iwmcircumductalineacontingensi usque dum coincidatin diametrum , transibit a majori adminus, & per omniamedia,noncamenper ?quale, n ullum eritm datur.Dices 4. Euclides lib. 10. prop. t.Siinquit, Duabut magnituiimbw inaqtta-Ubus propositis, de majoredetrahaturplutdimidlo , iterumque de refiduo detrahaturplusdimidio, iiquefemperfiat, relinqutturqiaedam magnitude minor ahera mitiore,exdttabuspropo/itis: ergoangulusacutus, itaper dimidia frequenter im*Slinutus, tandem net minor, angulocontactus.Resp. propositionem illam libridecimiintelligendam esse de quantitatibuscujuseunque generis, dummodoutravismultiplicataalteram excedereposfit,sed multiplicatus contactus nun po -test excedere angulum acutum, ergo dehu'luseemodi magnitudinibus ?on agith?cpropos. exquibus itaargumentor.Non potest intelligi h?c partis deter*minatiosine divisibilitate, ergo atomusest divisibilis.Rest, demon strationem Euclidis esseoptimum , sicut & Pappi , Apollonii,Cardani, Procli , & aliorum , sed dicoin sequela argumenti duplex eriatumcom*347committi , & primus quidem paralogifmusest contra lemma i. mater iamenim physicam.sive atomos mathematicisprincipiis imbuit : Secundus quodvocetanguium contactus partem des. terminatam, cum ramen aream nmclaudnt , sitque inassignabile illud spatium, quodlatitudinem anguli facit -quod si assignable esset, divideturutique per rectam , quare cum anguluscontractus spatium tton cemprehendat,?1-cuti neque angulus acutus,ex principion. primi, dux enim rect? spatium tuncomprehendunt: fequitur,neutT\im esse^partem determinatam,undeapparetilludargumentum , etiam habita rationcspat ii mathematici, effe sophisticum.O bJ ec t i on es Physic o-Mathematic?.Harum obiectionum conclusionessunt plerumque vitios? , vel certe nonconvincentes, ob lemmata superiusadducta,conclusio enim deterurem sequhtur partem , quare si pr?missa habeasaliquid desectus , Vel ex mathesi , velexphilosophia , eo sequela insicitur.O b j i*348D'e Atom is.O b j e c t i o. IX.De motu rota.C I continuum compbnitur ex atomis,- sequitur debere frangi rotam in mo?tu : sit enim rota A C B F major , rotaautem minor H E Q^j, angulus ab axe,O, ad circurnserentiam ductus A O G,arcus exterior A G duarum atomorum?arcusinteriorEH, unius atomi, mo-A]M. I/'i^w/ ° JQi Isveaturcirca eundemaxemO; ab A inC&abEinH, sequitur, quod dumatomus A L reperitur in I. G, tota atomus E H pertransierit,?rg9 atomus A Lnon ipsi amplius adh?ret , quod/?ewmutavit349mutavit locum atomus E H i suit immobiliSiContrahypothesimiyJ'mutavitlocum,rainorrotatantumdem consicitspatii,atque major, in part velocitatisgra'du, ut patet ex lineis I H ; M L per*pendicularibus ; & dissoluta est rot?compages, qu? absurdissima sunt.Respondet i, Arriaga,partes magis'vicinascentroquiescerc, sed par est <ieintermediis partibus dissicultas, SebastianusBasso post Empedoclem ait, par.tes insensibiliterdivelli.Respondeo ergoexlemmatei. Atomoinessemathema*ticam extensionem, secundum quampotest locum mutareinad?quate, sccundum aliquam sui virtualitate : dumergoatomus exterior totum mutat, interior , pro rata parte , murat locum secundum quid , non autem absolute , itadum atomus AL mutavit locum in LG,atomus,E H secundum mediam fuiextensionem delata est ultra punctumH, Gtfic de cateris, interior autem vicinaquecentro atomus , cum habeat similiterinnumeras virtualites extensiont'smathematics: , ideo secundum quidsmkeum mutarepotist.3503 jo De A TOM. is,O B J E C T 1 O. X.De Domparatione majoris,(y minoris extenfionis.HP O t essent partes mathematic? inunaatomo, quotintoto ccelq : sequela absurda est , nam etiam mathe*xnatice loquendo, totum majus est suaparte; probatur antecedens : sint circuitduo concentrici , interior unius atomiiexterior verolineaEcliptica, dico totessepartes in unaatomo, quotintotoccelo , nam ab singulis cceli puuctis adinterioris sph?r? centrum lineas diduces, ergo utrobique par est partium et?iam mathematicarum numerus , quodest absurd um.Respondent aliqui, domi fusembilitphilofophi , non posse dici tot , fy quit,putrile responsum. Alius negabat,possecompararicirculumcum circulo , inratione partium. Respondeo, sensumpropositionis huncesse, tot posse singidistinctiones /lineas, siguras , designationes, in spatio unius atomi , quit ccelo transeat , neque vero id absurdumest, cum utrobique spatium sit infini*tum extrinsece, & per imaginationem,utajebatDemocritusi quod autemabintelCahit.351mtellectu singentereiinest, absurduminnaturadicinonpotest : sicuti autemrerum imagines vastissimas lumen exiguisterminis coercet , quid impedit,quominus imaginatioidem pr?stet, de-(ignetque in unius atomi angustiis omnessirmamenti constellatior ei?line*non possunt duci distincte,fc separatinga singulis sirmamenti atomis ad orbiscentrom: argumentum itaque proceditcontra lemma 1.&2.Objectio XI.Dt luminis propagations , &fgurationt.fc Um superius responsum sit , sieritransitum a lineis mathematics adphysicas, nunc argumentum ex merisradiis sive lineis physicis affero , & primumsuppono illud perspective principium,tsfquovis cerporis hicidi punBo,adquod\ibetmeditpunBum,lmnmquoq?tversus emicat , ita ut a quevis punSfo lucidi,tanquam a cmtro , cbcumquaqtitefufum in modum Jphar? diffundatur.Deinde prappono experientiam quotidianamsigurationis Iucis , dequaegitAristoteles, s. rj-.probl. f quandoitaquserit, Cur fol ptr quadrilatera projiuent,352fluens, mnreKit li?ieis figuram deferibis,fed circulumformat, ut in croetibus fatet ?& quidem ex prima i'uppositione itaargumentor : sisol,verbi causa, atomisconstet, cum undiquaquelineas Iuciseffundat , tot erunt a scle lucis lines,quotejus supersicies atomis componi*tur, quia ab una atomo non pofluntdu? line? physir? promanare, cum autemill? line? se fe simul tangant insupersiciesolis, sequitur quod pro rationeelongationisdistabuntmagis^rgo interse m?xima tenebrarum spatia relinquent: contrarium aittem sensu patet,aerenimuniformiterilluminatur,^rg?,corpora non constant ex atomis. Ex fecundafuppolitione ita argui potest : sitconu's lucis subiens por foramen qnadratum, quomodo restituet se, post de<cussationem in formam rotuhdam , sidanturatomi? an peribunt aliqu?, anverode subjectoin subjectum. possunttransire?istuddici non potest, cum lumen sitaccidens;utprobavit Arilloielesa.dean.primum autem gratis asseriturjErgo admissis atomis, siguratio, &propagatioluminis sieri nequit.Respondeo adprimum, negando, a singulisatomis lineas phylkas lucis effun.di , sed illud perspectivorum principi'-um353.tsm inteUigeodumesse dcpuncto sensibili: atomui autem fubfen/um nen cadit,Deindeomne totum agit permodumtotius, iingul? autem partis, secundum le sumpt? non agunt nisiconcomitanturcumtoto : tiisi enimresitaselaberet,esset brevissima omnium agentiusph?raactivitatls. Aide quod nego,ab una atomo unam tantum diffundiposse lineam, cum intenflo lucis, &calorisexigatmultasatomos in eademsubjecti parte. Ad fecundam dissicultatem, de lucis siguratione , Respondeo,atomos illas, qu? in anguiis quadrislater? sissur? reperiuntur , senflm desi.cere , ob violentam siguram , qu? objectocontraria est. Natura autem , utdiximusprinctpio8.hujusdisput semper connaturali sibi statui se se restituereconatur.Deilfa autem lucis figuratione, videVitellionem i nu.39.l- ?.Aristotelem , & Septalium , loc. cis.Maurolycum in suis posthumis photismis, Kepplerum in paralrpbmenisad Vitellionem, Aquiloniuml. l.opt.Blancanum in loc. Arist. numero 345-.aliosque , tum mathematicos, tumphilosophos, in lib.deanima, ubideipecicrum natura disputant,Ob.354 D e Atomis.'O b j e c t i o. XII.De illuminatione globi.C Olapplicatur nostro' horizons! continue successive, ergo pariterilluminatcontinue successive, & consequenterelus lumen divisible est in insini*tum , deinde , si hoc non admittatur ,erir falsum istud theorema opticisomnibus, astrologisque certissimum:Sph?ra luoiinosa illuminat semissemsph?r?op\c?xqualis, plus aucem semisse,sph?r?opac? minoris, minusd< nique s.miiTe sph?rsr opac? majoris,quareetiam in.le colligitur, plufquammediamterr?partcmasole illuminari:Vitillioenim Alhazenus prop. 10 pig.jo. 1 80 graduscum minutisi7. &secundisfi ponit rClavius veroi8o. gr.min. i6.c?terumclarissime ho .Theorema demonstratur ab Aquilonio inopticis, Clavio lib. de crepusculis , aVitellione loco citato & ab al'is passim. Sit itaque opacus globus tiuatuoratomorum , disponatur eo modoad luminosum'globum , utline?cuntingentesincidant in medias atomos ,sequitur, vel mediam atomum 6bscu?ram355Caput. V. 35Jramfore, aliam illuminatam, acpro*inde sequct ur luminis div isibilit as , vethoc Thcorema esse falium , contra de?monstrationes yirorum in mathematicisprincipum.Rejpwdea ad hoc argumentum , solitmotum, &ejusilluminationedifferre,nam licet adplicetur continue successiveeoscnsu quo inserius explicabimus,tamen illuminatio nonsequitur severeleges motus, ratio est, quia. motusconnotat extrinsecum spatium, illuminatio veroetiam subjectum exigit, in,quo recipiatur , ac proinde debet iliudextensumesse, minima autem extensioestuniusatomi, undeunam totam sismusTllyminat, & una totasimul lumenperdit : unde in forma, transeatantecedens.w^gfl conjequentiam.Ad instantiam, deductamatheoremareopticorum , respondco. In mathematicis<fo<w esse seientiaru species,aVut flint pur? mathematic? , ut geometric speculativa , & arithmetic*Theorica.a/<<* vero physicomathematic?,utoptica,astrologiaimcchanica,qu5phylic?,& mathematicarum horizontemvocat Aristoreles. Harum scientiarumpropositiones ver? sunt , si nude, &adsensumsumantur, sin vero356examinentur in rigore geometrico.suntfo\ix:fiz,, qui radium visualemexistimaretlineam esse mathematicam , errarettola ccelo , opus enim ell certaquadam extensionead agendum ; pariternonqu?vis quantitas ponderis bi.lances movet, ut pulveris granulum ,quia certa ponderis ratio requiritur.Geometrice itaque loquendo, h?c propositio, qu?sciotericorum horologiorumfundamentumest,falsitatis convincitur,terra punBi instar oht'met adsmnamenemn, datur enim proportioterr? cum sirmamento, utdemonstratArchimedes, lib. de aren? numero, 8chancpariter asserofalsam, umbra matutmoesunt *quahs veffertinis, &hanc,crepusculam matut'mum oequale el} ve-Jfertino , pariter. etiam qu? de globorumrllnminatione adducta est ab adversarioin medium , geometrice , 8cstrictc loquendo , vera mm est , quamvisad scnsum h? omnes extra dubiunssintposit?. Rath a priori est quia conclusiosequitur deteriorem partem ,ergoinopticorum syllogismisaliorumquequinaturalemscientiam cum mathematicamiscent , majo* propositioeritgeometrica, minorphysica , condusioergo debebit esse physica , hocest357est deterior , ck-minusexacta, nequcverosuntexaminand?actionesphylice.regulisgeometricis,exlemmate j-Objectones physic ?.Quanto obscurior est natui? majestas,altioribusque penetralibus vdatamanet, tanto dissicilioressunt rationesab ipsa derivat? : quatuor autquinquetantum vitand? prulixitatis causa aft'eram.Objectio XIII.Dc continua, & ternsore,"T Ot sunt partes in continuo, quotin tempore, sed in tempore suntinsinite, realiter inter se distinct?,ergo& in continuo. Major fundatur in principio17. hujus, Minorpatet, quiainstans,quodnuncfluit, differs afluxo,8c fluxuro , ergo dividuntur realiter,sunt autem insinita instantia , ergo &totidem divisiones,& distinctiones.i^^?wrf??concedendomajorem , &distinguendo minorem, sed in temporesunt insinit?.realiter penes conotatumconcedo, absolute vego : continuo , motui,&tempori respondent tria, quxdivisibilitatem patiuntur insinitam ,continuo quidem spatium mathematicum,358cum.de quo supra , motui connotatioloci, & temporiduratiocum fluxu. Sedh?csolutio percipietUr tantumcap. i.disput. 3.Objecti* XIV.De quantiuus ratione./~)Vantitas est realites divisibilis in in-^,sinitum i cumejus gratia materiadivisibilis siat.sed atomus A, est quanta,ergo est divisibilis , quod si dicas, atomisubstantial!! nonesse divisibilem , sedtantum quantitatem , rcdibunt omnesdissicultates quibus alii obruuntur.Heffondto , hanc objectionem a mefuisse pr?visam in totius operis hujusfundamento, cum hoc axiomatc usussum, quidquid recipitur per modumrecipientis recipitur, sed atomi elementales,utprobavimus , sunt indivisibles , ergo & educta ab ipsis accidenttia : quareadargumentum Negomajtrent,nam quantitatis essentia non estsitain dirisibilitate, sed in impenetra*bilitateactuali. Ratio a priori est, quiaintelliguntur atomi antequam sintquant?, & quidquid tibi materi? sinxeris,non accipiet individuorum mul*tiplicaCapot.359tiplicationem ab accidente, accidentibusenim non muliiplicantur substantive.lnstabis, si corpus non elset quantum, non posset dividi , ergohabetaquantitate divisibilitatem, Respor.de*corpus sine quantitate futurum penetrable, ac proinde physice corporeisinstrumentisnondividuntur.Utautemanimo tibi singas corpus , quantitatedestitutum,revocain mentem poeticagapparitiones , qu?oculosexplent, sedtactum nonsiltunt : ita?neas AnchiscminElysiisvidens.Ter conatusibi collo dare brachia circum,Terfrustra comprensa manus effugit imago,Par hiibus vends volucrique JimiUimaJbmno,Nequeveroaufugit Anchiscs, qui siliumcomitabatur,sed quod non cssetimpenetrabilis , ideo ?ne? manus suntelus? : 8c in spectri militisque monoraachia.N?V gladios remorata cutis , nihilofkmentis.Impetum , & tmmani perfojsum vttUnerepeBusCcculuit i/uhussubit? temtitqve cruo?rem.Anchisemnonpoterat tenere ?neas iutpos360ut pote psnetrabilem , & militis gladiusvidebatur spectrum fodcre, sed quodabesset quantitas , ideb in eodtm locoreperiebatur, & nihil hiatus relinque*bat. Accipe speculum parabolicum exquisitum.egredividebis a speculoimaginemtuam , 8c in aeris medio extra ,speculum subsistere , illavnque impunefodies, &ter.ere frustra qu?res : exquibusvides triplicem esse divisibilitatem, dtsra est crafla , & propularis , altttra metaphytka, qu? individua abindividuis diltinguit , testia mathematica, penes spatiursl imaginariirm : dwvideturautem corpus quantitate desti*tutum, separatisab invicem atomis ,sive individuis.O -B J E.C T I Oi XVII.Contra indivisibilitatem atomorum'.r\ Uod est materiale, existit modo^materiali, hoc est, habet partes extra partes, quod autem partes habetextra partes, divisible est, sedatomuS'existit modo materiali, ergo estdivisibilis.NRejpondeo, conceptum materialitatisdicere duo :pnmum, exigentiam impenetrabilitatisperquantitatem, secundo,ordinem361ordinem essentialem ad aliquid aliud,quod erit tanquam sui persectivum , inratione entis completi , aut subjectivum,qu3e^??atomisconveniunt,ordoad quantitatem , &admixtiformam :quare n'ego , cxistere modo material: elsehabere paites extra partes. Hxcauternobjectiosolvendaest Vasquez, quimateriamprimam abiliue quantitate aitesse totam in toto , & Thomistarumnonnullis,qui animas brutorum dicuntesse indiviiibiles , negant tarhen essespirituales.Dices, pars orientalis atom! A, nonest realiter occidentalis B, ergo possuntseparari. Respondeo , partem occidehtalem,& orientalem esse realiter idem,connotative verodifserre.CAP UT VI.Responsaad Objections, jinguUrentatomorum doclrinamimpugnuntes,OMnes attingere dissicultare*non vacat , neque cui va?cat potesti paucas ergo a potissimisqu? mihi occurrerunt delibo.3623<,z Dis put at. II.Objectio I.Pro AriJ1otelistextu66. 3. c ech contraid quod diximus proposit. 26. tetracdranoripafft nplere locum.lifl E diu sequens ratiocinatio in er-* -rorecum Ariltotele detinuir, lll?sigur? replent locum , quorum angulisimuljuncti faciunt ,angu!os ?qualesquatuor rectis , atqui anguli tetraedrorumjuncti faciunt angulos sex quatuorrectis aquales, ergo replent locum.Probatur minor : sint sex triangula xquian.365quiangula,& ?quilata, 1. ABIi 1. BIC,3. CID, 4.DIE,y.EIFi<J. FIA,circapunctuml , dico angulossexillipuncto circumfusos esse ?quales quatuorrectis,cumenimexEucl.l. 1 p.j2.Anguli trescujuslibet trianguli sintxqualesduobus rectis , triangula autemA F I , A B I , B I C, & alia sunt ?quiangula,per prop. 8, pri mi, quoniam perconstructionem sunt ?quilatera, sequiturquod tres eor,um anguli, quomo*dolibetsumpti , sunt ?quales duobusrectis , ergoF I A , A I B , B I C , sunt?quales duobus rectis; Idem de aliisttibus FIE, EID,^MC , dictumesto ; Ergo anguli sex circa punctura Icircumfusi sunt jquales quatuor rectis,ergo implent locum, quod erat demonstrandum. Excitentur itaque in illisbasibus tctraedrasex, replebuntlocum,&si hiatus adsint , cum orianturateatraedris, aliis similitcrpositis tetraednsimplebuntur,sietq; sigura extetraedrissolida, quod erat pro Aristotele demonstrandum.Et consirmatur a constructione octaedri,si enim delinees octo triangula?quiangula & ?quilatera, deinde com*plices & unias , habebis consectumoctaedrumregulare : ergo optirrie cen-364Disputat. II.suitAristotelestetraedris locum repleri.Responds ad hoc argumentum,cujus ?fallaciamealiquam diu fascinavit,concedendotriangula sex circa punctum I.esse?qualia quatuor rectis, 8c replerelocum planum,quod maniseste demonstravitAdversarius; at nego superpositisinillistriangulis, tanquam insuabasitetredris sex,iis repleri locum solidum,de quo hie sermb e&,fit mimPropositio XL.Tetraedra non resent locum solidum,pXcitentur itaque tetraedra in illisplanis .-Dico primo eorum versicerafuturam.inpunctis sublimibus G. H,L.M.N.O. quoniam enim ?qui distantanguli basis abangulo vertkis,sequi!ur,quod in basis ad horizontem constitutecentrum , oculo in axe posito, debetprojici vertex, axis enim est linea recta,ergo eius ext^rema obumbrant media ,debet itaq;tota axis in puncto H colligi:quod cum sit in diametrorum A Q^BP,R I,intersectionei/^tt/fHr esse centrumbasis,consirmaturque expropos. 4. I4.Euclidis.Dicofrtundo, inter tetraedra excitatasuper planis illis sex, futures hiatus feuTacuum,Caput, VI. -vacuum,cujusmensurasuntline?CiH,HL, LM, MN,N O, OG, quoshiatus aliis tetraedris impleri posse,TOO.Cum enimpunctum H, inverticeaxis, distet e punctoH, in basi , pertotam rectam 1 R , qu? triangulumA I B bifariam secat, perp. 1 . sitq; rectaIR perpendicularis, & vera mensuraprofunditatis vacui , quod inter tetraedradehiscit,ex coroll. ip. 1, sequitur,qiiod in tetraedris , qu? vacuum illudreplebunt, linea I R, profunditas vacuif mfnorerit, quam linea GH , Iatustetraedri. In triangulo enim ?quilatero366 DlSPUTAT. II.latus est majus sua diametro , per prop,i , & Q.primi : atquibocfalsum eft.Dicoenim ttnio, lineam IRma/oremcsse,quam linea HG. cum enimlinea HG & HI sint ejusdem circuitsemidiametri , per i y. quart i. sequiturperdesinit.15.pnmi, efle?quales, utpote ab eodem centro H, duct? , eritergo exceflus line? I R supra lineamHG. segmentum H R , ac proinde lineaI R major est, quam linea. H Q:^aod eratdemmftrandum.Dico autem quarto, hos hiatus con&-quenter replen non posse tetraedris*quia cum p'rofunditas sit major quam.latitudo, & longitudo , fequitur nullomodo posse constitui tetraedrum , seddebebit impleri hoc vacuum pyramideirregulari, cuj us dun facies erunt triangula?quilatera, & ?quiangula , aliaeautem dua extra siguram visende. eruntIsosceles. Ergo bene notavimus Aristotelem,tetraedris locum solidum replerinon posse , quod autem ipsum se-.iellit,est omissatetraedrorum inclina*tio ad se invicem,quaangustius sursumspatium faciunt , nam angulum exterioreminterserelinquunt 60 gradibusaiinorem , ergo tetraedro non potest~ceplejri, quod videsdelineatum circuloHGO367HGONML.& tamen deberet idemcirculus Jex capere tetraedra fex hiatibusrepfendis , quod fieri tiequit , cumprofunditas sit major latitudine.AdCorsirmationem ,Respondeo,'Ea.ttisapere crassam in mathesi ignorantiam,octaedri enim centrum est in supersiciequadrati , ergo py ram ides octacdrinonlunt tetraedra , sid faciunt in centraangulos quatuor rectos, angulus autemterraedri quilibet desicit media sin partea recto. Vide sis Euclidem lib. 11. 1 3- 14*& i5.ubiagitdecorporibussolidis. Adduxim'usautem ex his libris aliam demonstrationem/ufra, sed quod eanoniret obviam dissicultati, sed thesim tan*tum probaret, placuit ha.nc faciliorem,8c ex rudioribusprincipiis mathematicisconstruere:Ex quibusmirari satis non possum ^Alcinoum eoimpegisse, ut diceretexquinque corporibus solidis Platonis , oninevacuum repleri , itaut nibilinanisesset in natura, sic enim ille c. 1 3 .Isagogesad doctrinam Platonis , His cum atiffo De&figuris ( cubo , octaedro , icosaedro, tetraedro , dodecaedro ) essetmaterielformuta , primo quidem rudibutvejligiis abfque ordine movebatur , doneeinordinemreduila est ab ? , /???W?s368 Disputat. It.inter se aplJt cotijunEla stint proportione , &corr.pofita, Netjfietaminhac loco dtfemt* manent , std & tpsaitl m$tu furttperpetuo , eun demque materi? qfferunt,abambitu enhn mundi constriUa peiluntur ,atque ahernis ipsapul/itus agitata ferunttur, tenuia semper in rcgione sohdorum.Qua de causa nihil omn'mo inane resin* .quitur, nihil corports vacuum , atque inillis irnequalitas permanttts concusponema sers, *-Ab m emm materia, dr ista vicissima materia agitantur. Equidem terra , quam cubum facit, locum replebit,attetraedra juncta cubis locum nonreplent, nee cubiluncti octaedris , neetetraedra juncta tetraedris, nee icosaedris,autidodecaedris, scdex omnibusistis siguris locum replent cubi quidemper se , octaedra vero j u n cta t etraed ris,reliqu? sigur? vacuum relinquunt , er*go male insert Alcinous ex istis sigurisnihil vacui in mundo relinqui. Apulejusvero , de quo superius propos.z<5.ni*hil de dodecaedro dixit : qua tamen figuraplurimirm usum fuifleDeumrecensetAlcinous. Dodccaedrcn autem advniverfi constitutionem adhibuit Dew :undt (f animalium forma duodeerm inZodiaco conspeiuntur , quorum quodhlttinpartestrigintasecatur, Similiter in dodecaedro369deckeiro , quod pmtagonis duodecimcenjtat,fi in triangulosqumquequodlibtteor.umdiviferis,scx infuntsingulis trianguli( id est in unoquoquetriangulosexscalcru invenies) atq; in totadodxaidrotncmtifexag'mta reptriuntur trianVuliyquot in ZjdiacoJeBionyfunt. At libracerte animal non est,illaautem reflectio' Alcinoi, procirculi Zodiacidivisione,est ingeniosa,& accurata,nam sent Pentagonaii.qu? divisain f. faciunt 60.tnangulos, quorum quilibetdivisus in6. exprimit numerum 360. ut patetex hac multiplication numerorum.C?tera Alcinoi sensaexplicuimusloco citato , nisiquod ipsc subdit pyramidale'tnsiguram igni convenisre , quod mdius diridat,Bcsitrarior, utpoteminoris are?. De sphssrica autem sigura non meminit. I60Recteitaque Platonem. Aristotelemq;i n siguris locum replentibu i rejecimus,8c' objectionem diluimus , qu*d tratfaciendum;370Object io II. 'De Atomis , & vacua DemocritU/"\Bjicies,Democritum admisisse vacuum cum aromis , unde dicebatapud Gal. 1. de elem.n/?;'/ ejje absolutumrip atomol, & vacuum.Respondeo, atonies a nobisadmitti,itemque vacuum, sive inane, quod Democritonihil aliud fuit,quam aer : dii-Jilicis autem generis vacuum ipse appelabat, all erum quod nobis estimaginariumspatium , durum vero inane siveaerem , ubi tanquam in medio indifserent! omnes qualitates se se manisestarent:quapropter Aristoteles , libro i.deanima, textu^. Nontmm benehtcelicit Democrittts, opinatus, fificret vattuum, quod medium ejl, perjpici miqueexquisite etiam siformica in ccelo effet jergo duplex suit vacuum Democriti ,alterum extra mundum, quodistarentmundi a se invicem, alttrum quod insingulis mundis esset, & primum quidemvacuum imaginarium , secundumreale appellavit , unde dicebat atomumdari, & vacuum; per vacuunrintelligensmedium , inquoatomimoverentur.Consirmaturkec doctrina supra,ubi371ubidistinctio sit de raagno , & parvo.inani ,ex Virgilio,item claudiano.quivacuu/n ,& inane distinguit, deinde authoritafeGaleni ibi adducta , pr?tereatotaproposit. i;. disp. i. conveniuntenimae'riea, qu? vacuoadscribit Dempcritus,par omnium in aere motusnaturalis, omnium qualitatum primarum,& secundarumcarentia, & aliaqu?deaerediximus.O B j E C T I O. III.De mixtionis imperfeftiene:C Iatomi suas habent dimensiones,non miscenturpersecte, sedomniasunt aggregatum peraccidens, namatomorum medulla manetillibata.Re/pongee ex desinitione temperamentiadducta, secundum A vicennam.1. i.Fen.i.doct.j.c.t.sussicereadmixtionempersectam, ut elementa smt divisainminima, siveatomos, ita ut stde quibusilam multum capias , de aliisplurimum habere necessesit , & rereramixtionis desinitio pro nobis est , mixti*enjm est misciiilium alteratorum unia,miscibiliasunt atomi qu? alterantur,Scuniuntur.37t .' O B j E C T I O. IV.Pe ntotu, temporesmfaft'wne, con-.densatione, intensione,&remtftone.\JI Ultadiflfieillima explicatu continguntinmotu, ndmissis scmelatomis,tum incausis, tum in temporumcommenfuratione,proportionibus motuum, &aliis,qu?itanon,poffuntexponi, sicuti admiflacontinui divisi bilitate,motusenimestens fuccessivum,ac proinde divisibile in insinitum , atmotus &spatium,tempufque sunt ana*Joga. Deinde , quomodo poterit sierirarefactio, vel eondensatio, cum atomicnee crescant , nee minuantur i tumquot in aliis tractatibus philosophicisdissicultates occurrent ? facilius itaque.omnia per partium-divisibilitatem intelliguntur.Reffondeo, his dirsiculratibus tanquamconsequentiis a me fuisse dicatam disput.sequentem , in qua omnia facile,& consequenter juxta Democriturnexponereium conatus.371D*F IKITIOKES. 37 J'D i sputAt io III.J>e consequents pncipuit exDemocritipMosophi<i deiuBis.CUm ea,qu? de reruns co lgmentationeinstituiturqu?stio,nulllo modo possit enucleari , quinde motu Iocali tractetur , deque rartfa*ctiene, & alterations has tra dissiculta*tespaucisenodarejuxta Democritum ;volo,& tandem ^?<W?ingeniosamejusde cohribw sententiam ex atcmorummixtione clicitam aperirc probarequetentabo,D ? F INITIOHU.I. Motus local is , estactu? entisinpotentia, proutinpotentia? inordinead locum ,velspatium.II. Rarefactio, est acquisitto ma?jorisextensionis, veloccupatio majorisloci intrinseci, ut (i palmus solidustxtendarur induospalmos solidos.III. Condensatio, est restrictio corporisad minorem locum , ut si palmu*solidus restringatur in semipalmumsolidum.IV. Figura regularis , est ea qu?kteribus sequalibwconstat, vel cuju*omnes374 Depinit tonesomnes partes?qualiter distant a centro,ut in circulo contingit.V. Figura irregularis , est ea cuju*latera sunt in?qualia , vel cujus pastesin?qualiter distant a centro.V I. Gravitas est virtus motrix desorsum tantum: levitas est virtus motrixsursum tantum ; h?c autem particulatantum diligenter notanda.VII. Rarefactio improprie dicta,est occupatio majoris loci ob immixtionemalterius corporis , vel partiumdispersionum , ut palmus aqu? additopalmo aeris occupabit duos palmosv& pulvis dispejsus totum cubiculumimplet,collectus veropugno coercetur..VIII. Densum illud estquodpau- vcissimos habet poros , vel quod nullos,vel quod habet paucos eosque angu*stissimos. Rarum e contra quod multoseosque latos , & patentes.IX. Lux, & lumen idem suntapudme : qu? vocabula magna religioneab aliis distingui authoribus notumest. ^P r i i? c I P 1 'A,I. Omne agens debet continere efsectumsuum, vel formaliter, vel eminenter, hoc est , debet habere vel eamqualitatem, quam producit, relaliquam375q u am, qu? sitpr?stanti?cujusdamordinisqueuniversals, sod scecundi.II. Gravitas, & levitas sunt contra*ria.III. Motus,!ocus,tempus,suntanaloga.hoc est, proportionalia, nullaenimest pars motus, cui parsspatii'temporisquenon respondent.IV. Mobilia , qu? naturaliterrooventur,ad locum quem appetunt illuctendunt, qua sieri potestbrevissime, 8cfacillime , natura enim compendiofaest?suaqueperlineasbrevjssimas omniamovet.V. Non datur vacuum in naturalVI. Non datur penctrr.tio naturalisihoc est , ut duo corpora in eodem locoesse possint.VII. Natura, si non interturbeturinsuisoperibus, ordinis est obscrvantissima^opusenim natur? opus intelligepti?,princeps vero intelligenti? sco>pusestordo.VIII. Non danturmotus in instantimetaphysico i sive in illo quod respon- 'det puncto mathematico, atque hocprincipium non modo He mctu locali , verumetiam de alteratione propric diEla, ubifrxsertim datur reaBio , efi inteliigendum,376PkiNcrpi^IX. Inclinatio ad locum deorsunl?qualisest residential ad motum fur*sum.X. Si aliquibus delati? differat aliquodnondelatum,non delatum in con<trariam serri putabitur. EJl preposttity 4.perjpe8iv<e uclidis.XI. ?qua magnitudine corpora,sunt qu?locareplent?qua. ERprimumfrincip'utm traftatus Euclidis dt Uvi , &fmdistso , culus fragmentum vidiab Jo : Hervagio editum anno 1546.Basile?.Xil . Motus communes non funtsensibiles.XIII. Agens necessarium, omnibusad agendum pr?requisitis , necessarioagit.X'lV. Totumhoc universum a Deocreatumestplenom, eaqueinstructumquantitate,qu? toti,singulisque corpotribus sussiceret.XV. Corpora pro varia suarum pawtiumcontemperationeeitiguntdiversis' mode esse in loco , utpatet in metallisfusis, &solidis,inluto& terra sicca, inglacie & aqua fluente actu.XV I. Si non datur condensatio ,neque etiam dabitur raresactio , & sinon datur raresactio, neque etiam con-<densatio,,377dsnsatio, &unohorumadmisso, aliudscqui nfecesse est,XVII. Res omnes visibiles sub angulistantumpercipiuntur, quosemissisa.seradiis constituunt in oculo, 2cquo ampliores suntanguli, eo-majusvideturobjectum, quominores, mi- 'nus &c. Eudides in op this ita pronuntU'vit, nisi quod ab oculo emissiones sieri,non autem abobjecto fahulabatur,PoSTULATA.I. Statuimus quolibet motu dato,posse dari velociorem.II. Supponimut quod experientiamanisestum etiam ,dari impetum.III. Qualibet data linea potest darimajor,& qualibet data sigura potest darimajor.IV. Cmcedatttr dari colores realer,nonautem apparentes tantum.C A P U T. I.DE MOTU LOG A LIA TO MORUEHIc quantum fat est ad Demo*crjti doctrinam percipiendambrevissimemeexpedio : consistitautem dissicultas , quod in378D ISP UT A T. III.aromorum opinione successio perfectanegaridebet, alioqui motureritdivisibilisin insinitum , acproinde stabilitisin continuo atomis , iisdem dissicultatibusjactabimur, qu? Peripateticsabsorbent , neque quidquam a nobiserit factum , cum fpatium , 8c motuslint analoga, exprinc. 3.Proposi tio X LI I,Qttamvis admits1 debeat'gravitas , &levitas popularts , nihilominus tAmennon datur gravitas n'quc levitafsiriBt,& philofophies di'da,/'?, Ontendebat superius Abderites no-"' ster , aerem neque levem , nequegravem csse , qu? ipsi etiam inesset in-' differentia, quamvis'alia corpora graviaforent , vol leria:-nunc omnibus natur? coiporibus eadem immunitas agravitate , & levitate proprie dicta con -cede nda est, &Probatur/,n?zo, gravitas est virtusmotrix deorfum tantum, levitis virtusmotrix sursum tantum , sednullum estcorpus, quod naturaliter non habeatalias lationes , ergo nullum corpus gra ,veestvelleve proprie loquendo, ma379jor a neminenqgatur , cum sit desinitiolegitima: probatur minor.Primo , in pyrobolis rotatis , ignisnullo impetu sibi exterius impressomovetur circularites aseipso, sed motuscircularis est compositus ex omnibus lationibus, parsenim circujiqu?damascendic , alia descendit,serunturquein transversum ali? , ergo ignishabet vim se se movendi per omnes lationes,unde neque gravis est, nequelevis est simpliciter.'Respondit prim? not? philosophus ,huncmotum esse disectum ab arte, neque de natura rerum ab artisicialibusdeducenda argumenta, cum ars natur?proprietatibus ccecisque impetibus sbutatur, ut natur? qui oblique venturasibi contrarium excipiunt , illoquc adinstitutam navigationem promovendamuti norunt.Sed contra.Ars dirigit naturam tantum iergo nihilnaturae addit.temperat enim moderaturqueejus vires , neque unquamnautica contraria vento utipotest , sedtantum lateralibu's , & obliquis : 8cquamvis medicus arte maxima medicamentumcalidum componat,illo fanerefrigerabit nunquam : hie autemignis a sigura tantum extrinseca deter*minatus3803?o. DtspUTATie III.minatus circulariter Fertur, determina*tio autemestconditio extrinseca , qu?supponit virtutem in subjecto,ut calcarvim currendi in equo.Probatur/mWo, ex p. r. Causa prin*eipalisdebet continere effectum suum,w/ formatter, rWeminenter, sed ignisest causa hujus lationisi?rgodebetillarricontinere vel formaliter , veleminenter,undelevis non est simpliciter, quialevitas est virtus motrix sursum tantum.Probaturf/n/o. Omne corpus naturaleestproductivum impetus, ergoftullum corpus naturale est grave , vel .leve; Psobatur'antecedens inductione :terra enim,veMaxum,autlignum deor*sum cadens colligit impetum , secundum quem auget molum ; hinc variesubjects h'gnaatteruntur, prodistantiacasus, & quod deed if. pondere repara*turimpetu,quiponderi?quivalet. Sienim corpus grave cadens e spatiocu*bitdrum sex, frangitafferem, qui habetreststentiam , ut tria , illud idem decidensex alto in distantia cubitorumviginti , franget asserem , qui habebitaesistentiam ut novem circiter, hac verode re possut exacts institui regul?, quialicet corpora differenter expromat impulsion381pulsioneminsubjectammateriam, tamen?qualibusmometisperae- oretanquaper iiwaneserutur:hincGalil?us, 1. demotu , hanc hasbetpropos. quamomenta impetusiqu? mobile,colligit.explicat.Si aliquod mohikdes&dat, atuilaquhtissuajpatiain tcmporibus oeqttalibusftraBa,ta inter fi rttinetj rationem, quamj bahet numeri im ,pares ab unitateconscjuentes.Smtquatuor teporis, part es notat? in-: lioea AB,quibus ?. .mobile O , des?I cendit per IineaE C D,prim?par-I titemporis respondetspatium' 1. secund? partitemporis ipatiuFAI*.%..t382 DlSPUT AT. III.'y.atq; ita secundum istam motus accre*tionem mobile fuum motum accelerat.H?c tamen an ita sese habeant,videfcimusin Theorica militari, lib* i. sedenimcertissimumest, velociorem essemotuminsine,quaminprincipio, promobilibusdescendentibus; quod medioimpellenti assignare incrementum mihipenc ridiculum videtur, cu aeris im*becillitas,& ad divisionem inditserentiaid abutide resellat : superest igitur,ut di*catur mobilia impetu colligere. De aquapariter,aere,&igne,dubiu non est, quinnon impetu coliigant modo, veru etiamin al iis producant. U t patet in tormentobellico , aliiique insinitis , tum natur?,tumartis experimentis. Omne itaquecorpus naturale est productivum impetus, tjttod nntictdens proiandum.' Ad consequentiam accedo, ergo nul-Ium corpus naturale estgrave, in rigoreloquendo , frobatur , quia impetus estqualitas mo'trixin omnem locum, &peromnemlationem, prout determinaturab extrinscco , ergo omne id ,quod illam qualitatem poterit producer, neque grave erit,nequeleve : nam,capaxesset virtutis motricis amplioris,ac proinde levitas aut gravitas essentfrustra, deinde sibi esset contrarium,pro383producendoidquod'fu? qualitati connatucalivim afferret , ergo productivumimpetus, neque grave est, neque,]eveformaliter, exprinc. 1.Consirmatur propositio: sublato unocqntrariorum, tollitur etiam illud , metnphyjtceloquendo,sed non daturlevitas,ergo neque gravitas ejus contrarium ,exp. z- Probat-ur minor-, si levitas essetir.aliquo,esset tanrum ratione dementipr?dominantis , mixra enim , ut aitAristoteles; moventu r ad motum dementi pr?dominantis:sed nuilum mixtummoverurfursum,quamvis in mul*' tis pr?dominetur ignis, ergo ignis nonest levis i ac proinde neque ullum mix*tum : piper , 8c euphorbium habentignem pr?dominantem , cur ergo deorfumparivelocitateserunturacplumbum, nee pariter carbones accensi volant? Cur canis venenati morsusrabidusaspumaigneasit, qu? tamen deorsumcadit ? cum ergo nuilum corpusnaturaliter sursum seratur , sequiturnuilum esse leve simpliciter , ergo neque grave.Dices, vapores ascendere , 8c ignem.Re/p. ascensum vaporum ideo sieri,quia aqua ut sic dilatata rarefactaqueexigit auipliori loco diffundi , unde la384DlSPUT AT. III.titudinemmediiqu?rit , taiidtu ergoin altum abit, quamdiu reflcctio radiorurqsolis favetejuscursui : ut autemmaxima sit h?creflectioi-i.millia*fianonexcedit , ut demonstrant ii ,quideatomosph^raircfractionibuscoelcstibus,crepusculisquedisputarunt.Jgnisautem necessarioex ratione diiTolutio*?nis, debet cuspidem piramidalem efformare,quia punctum persect? dissolutionisdebet distare ab ultima supersiciepcrfecti mixt't : est: autem mixtumpersectum candela, flamma vero est.mixtumimpersectum,amixtoortum, ?vi ignis; tendens ad dissolutionem, qu?sit, cumincuspideflamm?seseexplicant,&expediunt ab aliis ignei spiritus,qu? vindicatio cum sensim siat , ideoneceesseestflammam ita esibrraari , un-.de nulla ratione probat hoc exemplum.ignemeffelevemphilosophice, &stricteloquendo.Dices, cur igitur font qu?dam cor<.pora qu? perpetuo deorsum seruntur?Rejpondet, determinari ab extrinseco ?adillumr motum deorsum, anaturaliscilicet mundi constitutione, qu? exigit, ut ea qu? partium suarum dispersionegaudent ,. amplumque spatiumamant , serantur ad- circumserentiam.orbis385oftis , locum nempe capacissimum iqu? vero stringi angique cupiunt , Deque suas partes ita dispergi patiuntur,angustias medii sibi deposcunt, ubicollectior locus Cax inclinationifavet iquo vero collectiores; strictioresquemat mixti vel element! partes , eo ma''gis ad centrum foriappetiti quemappetitumvulgusgravitatem, pondusquevocat, a qua appellatione non recedam,dummodo dt r?constet, scilicet, nondari in illis corporibus virtutem mo*tricem deorfum tantum , sed dari virtutem in omnem locum , 8cpe^omneslineasmotricem,proutabextrinsecodeterminabitur.Determinantautem quinma. Primo mundi constitutio ordoque,quicumnilaliud sit, quam naturaqu?dam universalis, sit ut leges natura:in age n do serves , quaremotus a natura pr?cise determinati , sunt simplices,& ex princip. 4. brevissimi,hoc est,perpendiculares, vel circulares , ut in coelis.Secundo movens aliquod per directionemcursus, ut insclopis, &tclis,qu? manu mospatium intermedium per retusionem, stupefactionnem, 8c refractionem , de quibus mTheorica militari,lib. i.Theor.7-?l?*i'-to corpus occurrens, & transitum im#r peJiena386 D I SPUT AT. III.pediens , si sit sudum,solidum, unitumqueper reflectionem , de qua Ibid.Theor. 5. arena enim verbi gratia, reflectendiglobum capax non est,sed potiusretundendi.Quinto mobilis ipsiuscompaginatio, sigura, & pondus perreceptionem, & implantationem impetus pertinaciorem : sunt enim qu?dam.corpora impetui minus apta : sic chartanon ?que projici potest ,ac lapis: siguravero determinat etiam impetum,ut pa*tet in projectis volutatis: si enim circularcmlapidem per planum directavolutationeprojicias , in sinecursus efformabitlineam turbinatam. Ds implantatione,& concentratione impetus, egiTheor.j.lib.iatqueh?cg'ai?-tjue , mundi ordo, mobilis status,corpusoccurrens , spatium , & movens, impetumdeterminant. Undeest maxima inter motus animalium, & inan.imatosrum differentia , animal enim determicaturabintrinseco ad motum , ab extrinsecoautem alia mixta.Ex quibusprobabilesecimus , quodquamvis ckturgr.avkas)& levitas. advulgi sensum , nihilominus tamen nondaturin rigore philosophico,<j?o</ Desmocriti placitum irat offer eniem.Pro387Phopositio XLIII.Motus localti, est en tit as permanent,totasinml in natura, &succefeiva incomntaiione, cujus causa pndullrix estJolus impetus,U Icpotius annoto opiniones atomorumdoctrinamconsequentcs, quaut eas fuse persequi velim : pro hacpropositionisprimaparte, qu? necessarioadmittidebet ab his, quiatqpiispatrocinantur,Observo qu4moye!Te,qvis abstrahuntab omni reali extrinseco , numerum ,dimcnfionem , motum, 8c duratiomm ;numeri sunt merum opus intelkctus,omnesenimintelligimusinDei insinitate, qua tamen mhll est iimplicius ,autmagis numeri expers. Dimertsioriesmathematic? abstrahunt ab omnispatioreali, intellectus enim in spatiisimaginariis dimetietur , & delineabitArchimedis,Pappique inventa. Tem* .pusautemrealiter sumptum, nihil estaliud, quamipseaw?w , quatenus habetpartes priores , & posteriores; formalitervero dura! to abstrahit ab omnimotu, cum etiam si qm'cscant cadi , 8comnbmotus, anima immortalis per-R 2 durab'vt388 De Atomsdurabit : 'Motut pariter ab omni spat:oabstrahit , etiamsi enim sieret in vacuo,cssetsuccessivus.Ex quibus paret quanta sit analogia inter ista , ut diximus,princip. 3. spatium est divisible in insinitumextrinsece, & mathematice,utsupra diximus , non autem physice ,pariter etiam tempus , & motus. Hispositis primaparspropofitionis,Probatur primo , ut se habet Ipatiumrcale, ira& motusrealis,exprinc. 3. sed'in spatio reali sunt atomi, ergo &inmotu erunt atomi , fed atomi motusrionpolsuntsingianimcquinintelligatMTtotx(imu\,irgodaturrr,Hustotussiimul, qui tamen eritsuccessivus in connotatione,seu extrinsece penes spatiummathematicum. Sit, exempli gratia,,atomus motus A B. atomus spstii-C D, virtus ilia A Best tota sim'ul, sed desert tamen mobile per spa-'tiumCD successive, sicuti quispiamorator habet integrum conceptumtotumsimul ,'iltum tamen successive tantumpromit,atque itailli atomomotusA —li.~ B respondebit pr?ersespa-; tium C_ —D atomus integra , qua elapsa,si impetus rr.agis vigeati piounaatomorestituet duasaut tres , deindepro tribus, quatuor vel quinque , dumtandem389tandem fatiscens impetus forcunditatiserit minoris : sit autem ilk multiplicatioatomorum,aut intensio motus perordinationem hanc atomorum in eademparte, utexplicabimus.cum ds alterationeerit sermo.Pvobaxur sec ut.do : illud non potestexistere,cujusnullaparsexistit,sedmotussuccessiviintrinsece nullapars existit,omnes enim sunt priores , & posteriores,& nullaest pr?sens, ergo motussuccessivus intrinsece est impossibilis.Scio responderi ab adversariis^7?swm-,sed qui potest eapere capiat, pauci enimintelligunt hunc fluxum existentem.Probatur<m/o: si motus est divisibi*lis physice in insinitum.tot eruntpartesmotus tardi, quot velocis; at duoepa.rtesvelocis coexiitunt uni motus tardi, ergovelista eritpermanens cum cxistat induobus temporibus, vel omnes motussunt stquales, aut in velocitate, & tardi*tate contra experientiam.Respondent primo , esse partes mo?tus tardi permanentes fluenteri quasidicerem , canem esse rationabilem irra?tionabiiiter, mustum esse humidum.siccomodo.ReCp-secundoaMi , omnes motus esse?quales in velocitate, difierre autem390 DlSPUTAT. III.quod in tardis idemtidem mobilequi;escat ,in velocibus vcro pauciores lintpauf?, minusque diutum? : Centra,eo enim puncto quo quiescit mobile,velidfacit desectu virtutis , velspatii,sed spatium est uniforme, virtus autemadest , ergo non quiescit, agens enimnecestarium, omnibus ad agendum requisitis,necessarioagit,exp. i j.Consirmatur tandem propositio De*mocriti , facile enim explicantwr omnesproprietates motus i front succtjsioin connotatione ad spatium matheroasicumdivisibilein insinitu extrirrsece ,ita & motus penes connotatum estdivisibiKsiniTisinitami/ecanrforesem<?explicatur quod plures atomi impetussint simul in eadem atomo mobilis, velquodfortioTunaadsitaliqua , utroqueenim modo dici poffet , sed multiplicatioatomorum mihi videtur Democritopotius adserfbenda, quam specierumtata varietas in atomis; 3 ttirdhai, quodpauciores sint atomi, vel major mediiresistentia : 4. rcgu,\wr\tMy<St Irregulari-/;?)sumiturabe!Ctrinsecbdirigente , &, determinante:j\ ctmfarabHitai a spatiomathematico, 6.contrarht<u, crfiibcentrarittMa termino ad quem, See.'Huressane hie dissicultates tollend?391d? essent , ut i . de generatione atomo-irum. a. de foecunditate, & multiplicationeipsarum.}. an dentur diverse speciei?4. an possit dari atomus inessicax,hoc ell , qua non moveat ? c. an possitdari motus uniformiterdifformis ? 6.an detur quies inter movendum ? 7. deinterim atomoruro, &c.R. adprimum , gencrari atomos abimpetu , impetum autem a forma substantial! , qu? est principium motus.R. ad secundum, foecunditatemsoquinumerorum naturam , & multiplicari, ut hydr? Herculis capita , quandointenditur motus, imo omnis generismultiplicationemsequiturh?c f?cunditas,ita ut non modoper imparcs nu?meros , verum etiara per qurdratos , 8ccubossepemultiplicetur.R. ad tertium, effeprobIema,inc!inatadnegativam Democritus, utpoteinutilem illam specierum multiplicationemcensens.R. ad quartum , non posse dari , sedimpetum essicacem distinguiab incsticaci, quod impetus essicax producat atomosmotus , incssicax vero sit sterilis.R. ad quint um,adsensum dari possemoum uniformiter difformem , nonautem stride loquendo , quia est semR4 P?392De A TOM is.'peraliqoodspatium , per qupdmotu*est?quilis& uniforrois, idque necessarioatomorumnaturam sequitur.R. adsextum, non dari quietes inmoru, obrationem supraallatam.R. ad septimum , interire atomos,quod s.ilicet cursusuo paracto.vel pr?-pedito, detento'quie.siatim fatiicant, nequeulterio'remvim a causa productriceobtinuerunt. Essentetiam alixplu-. rim? gravissim?qu?stiones , quasfusiusproscquinolo necvacat.Secimda pars propofitioiris, imperumesseunicain vim motricem ,f.n'betur,quia ca posita , rcliqu?sunt in'utileSImpctuenim sitquidquidper gravitatem,leritatem.vim magnet icam,a\iisquevocabulisexplicat Lyc?um.& Academia: frustra enim sit per plura ,quodpotest' sieri per pauciora, naturaautem nihil facit fruflra. Motus ergoestentitas permanens, &c. cujuscauiaproductiva est impetus , quod nobis eratfropo/itiim comprobwr?Ob-:393OBJECTIONESContra doftrinam Democriti demotu locali.Ob i ect i o I.Demotutardtssimo, & velocissimo.CIrr.otus constat atomis, sequiturposse dari motum , quo tardior dannon pofl'it:sit enim unicaatomus ,cumnihilminusdaripossit , sequitur motumfore tardissimum , quamvis adcoveloxassignarinonpossit,quinvelbcior;ininsinitumdetur ; sed hujuscemodltarditatis extremitas videtur absurda,cuex postulate i. non detur velocissimus,ero'o jc opinio undc sequitur.'p.efpondeo, hocargumentumpotuissesieri contra atomos ipsas elementares,illis enim non potest .d.ari corpusminus, quamv is in insinitam pene md/lem po'ssint excrescere ipsa elemerita.Sicut arithmetica proportionalitas augeturin inrsnitum , sed in insistitumnon decr?scit. Iraq; dico),n?ao,noneffeabfurdum , concedere ultimam motustarditatem in spat'io detCfminato. Dicosecnnd9, idem.spa'tium etiam deterrm*J j^ ..,#. ??" natuia394 15 ! SIM! TAT. III.natum posse tardius , ac tardius in insinitumtranfmitti,suffooatis scilicet atomismstus , antequam sint multumprogresse, & interpolata quiete , antequam gignatur alia. Sit, rerbi gratia,spatium ABCD.-q-uod una atomustransroittit, quando erit inB, suffocabitur,sietque quies , 8c roarapastea netalia, qu? pariter opprimetur in C, acproinde nonest:dissicultas,quin hacra*tionetarditaspossitconciliari, sed cumquies non sit motus , dico , posse darimotumtradissimum , ut datur minimaquantitas, minimus numerus,:8c miniaaaproportionalitasatithmetica.Object io II.t>e quietibiu, &s4U'ths, five trans-,niffttte jpatiorttm mn tranfeunda.per medium.gEquiturdariactuquietes , & moruiasinmotibus velorissimis, imoeiam(altus, itautabextremitatelineaeadaliana extemitatem seratur mobile,nontranilensper medium , Piob. major,quia,cumprim'carqmi interieruntjimpetus salt- m ubo inltanti eget ad a*Jias substitucndas , sicuti cum rana najtat,unoquidein ttaiavpera.palmosseretur,395retur, deinde recolligit se impetuquenovo per alios i,devehitur , & sie 5suum natatum v-elutiintemodiisdtstinguit,8c opus estilia, quiescere, quiaea quiete meliusveluti innixu sepropellit. Quodaute dentur saltus, Gmaniseste probastur hoc modo : sitquadratum A'B ,quod complectaturaliud minus ,qualeestCD, producaturB G ad E I& DH ad F secundum rectitudtsnem laterum, sint*quedu? parallel* :DF-, BE Inte1li'sgatur quadratumA B circa punctual LG , tanquam circapolum volvi , adeonsiciendum iterBE, certum est,quod A cadet in I,critique GA eoin^D p;H cwAN-P.Sa . 1,.: i*~396 Disputat. III.loco ubi G I. at vero eo motu line*H C incumbet line? MN. ergo siltutransilivit spatium sibi vicinum HM,8tco instant i, quoquadratum A Bar*cumvolutum per sua quit uorlatera incumbet line? LE, secundum latusBO,tune latusDP, eritinlineaQ-F. tranliliitergospatiiHM.NR. SQ^fc siltussecit, alioquin fatendum esset , quadratumCD,quatuor circumvolutionibustantundempeneemensumspatii,quantum quad ratum A B,totidem circumvolutionibus.cum tamen Iatus AGduplum sir lateris C H, etiam Iongitudine, & quadratum C D, quatuor suislaterihus deinceps positis , faciettanstum lineam DR, pauloplus, quammedium line? B E,qu? quatuor quadratiA B Iateribus longitudine responded : aeproinde ex prima raiiont constat,constitutes atonvis,sequiquietem:'txficunda vero, dari siltusin motu, nequemotum esseperfvctesuccessivum,etiam in connotation* , sive penes spatium.Resp. adhoc argumemum , non esseopus, ut vircusrriotrix h.abeat aliquidtemporio, ad atomos intereuntibussubstituendas , sed ita prompta est, utunaaliam sequatur, sicuti cum duo liC 397gna aptantur invicem, non opuseitutdetus hiatus intermedius: ad exemplumran?,cujus natatus belle explicatnaturam atomorum. in motu; Resf.negandopariratem, ratio cjl, quiaranadeterminaturabiistrinseco, fatigatqueorganamotus, lapis vero non fatigatur,&.abextrinsccojdeterminatur.Ad fecundam.partem argnmer.ti, qu?intenditprobare motum non essesuccessivum,etiam penes connotatum,rrspondei,o,Tpoflqmm explicuero naturamniotus circularis, secundum quem sup-,ponit adversarius vplutaiiquadratum.quod incircumvolutionibus facitcirculutti, cujus diameter cadem est, acquadrati, hempe G O. ut manisestumest, cumpunctadiametro quadmirespondentiain volutatione faciant ar*cus, & patiter etiam singula laterumpuncta circulos describunt, dum volvuntursupra lineam BE, vel DFififitaquePROPos'iTro XLIV.Circularis motus explications tripliciterfertur , motu scilicttprogrepvo,motu regressive <&, circa cemrum,metsjor autem tst retrocesiio in majori cir*cub , quam in mmoti.398 D ISP UT AT. III.JUre merito Aristoteles in meehanicarumqu?stionuraprincipio,omniumpeneartium miracula ab circuli motuoriripronuntiavit, &rcv<r?, inquit,rauoni'id consent an eum est, ex admtrah'iienim triiraniirm aecidtr* quidpiamnonest absurdum , Circulus vero ex hujusmodicontrariewibus genitus est ,nam primaelus orig^e?ab imnioto^8ccommotosimul, nempelinea, qu?circa unum sui extremum immotumvolvatur; at quid quiescente , 8c motomagis estcontrarium? pr?terea lineaqu? rirculvm ambit , nullius latitudinis, concava tamen est , 8c convexa &c.contrarietas pr?terea ista reperitur in/ /AIM 1/ 1\t/0 h 1L', 7v^ .,\,y # ^ - .,v.X^^:<circulo399circulo quodadexteriorem simul, 8cposteriorem partem seratur. Sic circulusAB, qui a puncto C, serri debeatper Iineam C D, motuincipiente apuncto C. cum diameter B. sertur adpartesE, tuncCpunctum viciniusipsiD , retrocedit versus A,punctum autemE , acceditad D , ergo panes qu?damcirculi retroccdunt,ali? veroprogrediuntur;sum itaque<r? motus incirculo volutato , progrcssivus ad D,regressiv us ad A, & circa centrum O.Secundaptr, proposition is dissiciliorest, quamharprima, retrocessionemscilicetin majori circulo esse majorem,quam in minori* retractio tamen adcentrum major est in minori circulo,quam in majori.Retrocessioenim in minori circulonunquam exeedit diametiumQji, inmajori vero , erit per tertam diametrumBA, punctual enim B, regredieturin A, & punctual Q^in E,txctptoillo, quod in progressive motucirculiacquirent line? C D, nunctnimeomparantur ipfo circuli motionesiqu? circa centrum sum centrum enimell quod circulo aduoate consideratepunctum B, in motu volu'ationi?semper accedet ad D,scd ?espective adalias400 DlSPUTAT. III.alias partes circuli retrocedit,Magis tamen i n motu circa centrumcoercet stvminor circulus,qu im major,punctumenim Q. , est vicinius quiescentiO , quampunctum B. ducaturenimrecta O G, 8cef puncto H,intersectionecirculi minoris.ct rect?duct?excitetur perpendiculars in I, gciteraapuncto H, ducaturHL,parallela ipsiI A, & a punctoL ,excitetur itemp.efpendicularis LN. sietque parallelogrammumH1LM. jam itaque fietrgumem<r, A.motum in L,tantum cosecitspatii, secundum naturam',quamE motum in H, utrobique enim per*pendicularibus ?qualibus ML,1H,hoespatium metimur, omnia auteraperpendicularibus sunt dimetienda,dum tanien punctum A, motum est inL, retractum est ad centrum per sinumversumAMidumautem E,htumestin H, retractum est ad centrum , perfinum etiam versum E I, atqui E 1 ma*jorestquam AM, quiaex 5;.6.a-quaksrcct?ex circulis in?qualibusauseruntsegmentain?qualia, majusque estsegmentum , quodammon circulo,quam quod a majoii ausertur. Sed sinusrectus- IH, est?qualissinuirectoML,& major est cifculus A B, quam E Q^.,.:..; ergo401ergo m'norem ausert partem , I. M,cluam HI. Retractio iraque ad cen*tram majorestinminoricirculo,quam.in majori,mensuranturenim per sinusversos A M, E I. Circularis eigo mo.tus involutatione, &e. quod .cm de-THOnfirandum,Ex his nunctt;5'o?^odissicultati supra posit?, desaltibusquadrati minoris, proquo resumamus, si placet.schemasupra positum, quadrata A B, CE.parallelasque D F, B E , moventur iffaduo ccnclufa quadrata circa polum G,non autem solum circa centrum K,quarchic tst complicatus motus/?/,fe??circuhrum , quorum dfaosunt circumscriptiquadratisA B, CD,eorumquesemicirculos vides descriptosa centroK,OBG scilicet, & PDH, alii veroqninque circuli fumuntur a centro G ,penes semidiametres, i.GO , 1 GH,4. GA,/.GC,cac!entesin puncta T.V, 2., a minori quadrate , & IX , a majori:cum ergo A, serturperarcum Al,tune punctum C sertur per arcumC T,motuq; illonaturalisubdesicitperlineam TN cumenim A est in 1 ,tune C reperhur in N. ac proindedeberetsensibiliteretiam lacerari frangiquequadratum , vel saltum facere,cum402cum adeo sic magna deficientia, qua-?0FE I40 3Jem notat lineola TN, ac proinde,sitantumadverteretur ad morum majorumcirculorum, qu? describuntur apuncto G , certe adversarii argumerntum convincerct, sed manifestus eltparalogismus, quod o'miserit aliorumcirculorum considerationem : primoqu idem nemo nonvidet , quaminepredixerit, faltum primum ese HM.etsienim ibi non quiescat, tranfgrediturtamen totum illudspatium , secundumcirculares CT , HZ. desicit autem2, , a vero puncto quietis M, ut punctumT , a vero puncto quietis N.-Equidem miraculo proximumefl, quomododeinde restitui postit , & qua vialinea H C , deinde, occupet locumM N , cum G A occupat locumG I , quia scilicet in motu secundario ,quemintelligimus fieri secundum circulos,acentro polygonorum K , descriptos(ifle eriim motut tf\ wfatationis)punctum G . rctrocedere intellisgiturin B, ac proinde cum absit magisa directione line? G E, cjusquedistanfia sit perpendicularis Y ci. hocest , Jintts versus , quid up! us est potentiasinuiverso Fz , per ,i, 1i. q me eflaberratio puncti H. dflati circa centrum K, maniseste sequitur, quadrature404. DlSPUTAT. III.tum raiinus, duj'lumfnus xcrsiin prognflttperarcusC T,[up;r licrxri, undssequanturposteainsitu, iecundum suaslineas,quiaobimmixtamretractionemcirculorum,circaK,descriptorum.plusmajor circulus aberrat , unde &. minorcompensat hacoccasione difcctunr,involutarione circa circulosdescriptos, acentrp G. H<*c eft demonsirauo resellers satis supcrius argumentum, quodingeniosius ell aliquanto , quam validura.Anstoteles in mechanicis, q.*4.qu?rit , cur major circulus ?qualemminoncircumvolvat lineam , quandocirca idem centrum fuerintpositi , setorsum autem retfoluti,quemadmodum.alterius rttagnitudoad magnitudinemse habet alterius , sic 8s. illoium adinvicemsiunt linex: caulamque reddit,quia uni<us estunicifquemorus, suntenimalligni : sed meo|udicio,rjow fattiifacit froblematid fP.cillimo, ad quodexplicandum debuifletdistingueremotumin circuiis duobus qi'mtuflictm;|,Wmo est motus raptus , quem patiturminor: fecundo eii motus cennorum,aut axis, utrumq; circulum vincientis:ttrtio est motus subdesicitnti?, quartomotus retrocessionis in minori , quint iautem motus intercalarium momentorum405torum,qui mctus tmmes ab acsmirandiscirculiproprietatibusoriuntur. Coeterumbrevissime hanc demorftratitmem,ut ctiam superiorem constiinxi, quiascio.paucos abstruibrum mathematic?mysteriorum esseintelligentes; nuncabhis linearum ciri-ulorumqucfaiyriMA/?commodumelapsi.unamdemi'ltisgravissimampr?terea otjeBicnem diluerctentemus.Objictio III.He sue efstone metus.^On potest negari persecta successioin motu , quiasi datursuccessio penes connotatum, accipiam cultrum ca.lamarium; motuque continuatochar?tam sceabo; undc sie arguo : solvunturunionesatomorum continue successive,?rgodatur persecta divisibiliras centi.nuata, ergo & persecta successio in mo -tu,ac proinde-rao/Hi- ejl div'isibilis physiceininfinitum, eoenim modo divideturcharta,quomodo moveturculter.Rifpondeo ad hocargumentum, motumquidem esse successivum extrinsece,no'n autem intrinsece. Ad instantiamReffondco, unionem duas atomosjungentem solvi totam simul, &cultrum406 ' C A P U T. I.trumdeJndeper divisas pergere ad sequentesduas unitas, quaspariterdividittotas simul, peritque unio, iterumquepervulnus victor cultertransit,licquesolutisomnibus unionibus , continue discrete ; sit etiam motus continuesuccessivusipenes connotatum i R^atittcurita respondeam , est,quia non potestsub minori parvitate unio consistere,unde labefactato suospatio.aut ultramodumcompreflb,slatim perit.B^espondcnnt alii, ncgando unionemomnem incontinuo , solvique eadivisionedicer w'nt contiguiratecn conloca-. tam , sed ego qui modis exilium nonsancivi, primaresponsione dirsicultatisatitfacio. Hxc pauca de motu sursiciant.catcra melion otioreservantur.CapUT407C A P UT I I.De rarefaftione , & condensations, juxta Democrttum.HI c porto coecutiunt pene omnes, densisstmisquc tenebrisinvolvuntur, quialio, quamad Democritum digresti , derarefactione,&condensatione, secundum Sco? principia d ilputantvPnorosiTio X LV. ?' iRermn quotidianus ufia rarefatt'toniS)& tondenfat'miis naturamofiendit./~\ Uotiescunque corpori compacta ,^^?comminuunturinpulverem, si ilium manuattollas, & peraerwndeiicius, etiam unum tantum pugiUum,vi -debis statimpulveris nubeculam,8c idquod manu complexus es , ulnarumamplexum longe superare : recidtns tamenhujusceroodipulvischartaparvulaexcipietur, & quod adeoamplum occupavitspatium, in angustos limitescoge*ur: obtegunturhujuscemodi pulverisnubibus equites , cum agglomeerati pea lkcas vias currunt, unde Poeta.It408 ? C APU T. II.It nula inter/onipcs , ntqttefu'm':naCafarIn vidtt irattijoh tillure repulfazsfgglomerat nubtt , qualm NtptuniaThetisExcifas Ph?bi radils fubmittit olympo.Revera , nullam hie Poeta differentiamfacit intev nubes a pulvere petitas*&nubes ab aqua excises, nisi quod ist?sintaque?.ill? veroterre?: quis enimhac imagine nubium , quam pulvis diipersusracir, sibi non facilepersuadeat,etiam inminimas particulas dispersamaquam, ita in vapores attoili ? Irideapparente nulladubioproculest pluviadensa , sed solum nubes est rorida , qu?inguttasminores conglomeratur ; accipeaquam in ore , eanique ad solis radios cubiculumtuumsubeuntesaversosoli tergo disperge, flatu *pressisquelabiis , videbis in aere nubemroridam,atefactam, & nulliusDe^ cormnerciogenitam Iridem.Cumelevantur ab aquis vapores, guttulastenues elevari, par est credere, qu?deindf aliisjunct?, concrescuntdeciduntque: optime verolib. 7. pjjilosophatuseilVirgiliuS,unoquespumaruravocabulo arcanum philosophicum aperuit.fm'it409furit inttu aqu<e vis.Pttmidut at%ahespum?s exuitrat omnit,Nic jam fe capitunda, volat vapor at eradnuras.Ecceprimttmad rsrefactiorrem gradum,commotio, quam furore explicat.spu*mamdeindefumidoamnidat; Estautemspuma sinuata in tenuem veluti supersiciemaqua , qu? aere plena est :quod spumarum vocabulum meojuditio, optime rem npstram explicat , siquidem invisibles spum? absole elevantur,conglobat?queaeris atomiabaqua expanse , calore solis afpirante circumstringuntur,& ob eam quam habentassinitatem aeris , & aqu*portionessursumattolluntur,.usquedum incosuspendanturloco,quemperpetuurnhaberent-inisifactadivortio, aqua adinum locum reciderct, calore faris?nte: quapropter vapors omncs fubtilissimasesse spumas exist ma , qui ob fri-1gus deinde complexjm destituentes'aerem, quodinalia temp.-rie aliterinloco esse postulent, ut dixi principioI4.adunat?in guttas stillasque in rorempluviamquedtfcidunt.Hunc primo hausi conceptum , cum pr?cipttestorrentium peralpiuni pr?rupta saltusadmiratus essem, vidissemquequsve-S ctigal410 DlSPUT AT. III.ctigal abequitibus exigitur in Sangothardicisalpibusadsolemmatutinura,& meridanum , his enim temporibusiliac tertio iter facere contigit , perpe*tuam apparere Iridem , quod ab aqu?lapse disperse aqua inguttulaseffusam;:quespumamundiquaquecieretur.De/?wetiam natura nonaliter phi -losophandum efle duxi , dissolvunturenimatomi, &inhujuscemodihalitusdiffunduntur, separationem integrama se invicem tot devitationibus per aeraqu?rentes : mixtusetiamaeraqu?,8cterr? ignis , neque satis commixtus ,habetvimdispersivam,undesipugilluspulveris, cinerumque uncia commota?totumcubiculum opplet: si aqu? ciathusvaporibus ingentes cados obscurat,quisdubitabit, idem igni dispersecontingere?pulverisitaquespumarum,nubiumque roridarum txemplu optimeadrarefactionis natur? notitiam deveniripotest, quoderat ojlendmdum,Proposi ti o XLVI.ynicaatomus, sinc rarefaElione, fine inflatione,autrtproduBiont , sa?est nttituraliter occupare majorem, , & majoremltcum,mitifinitttm.Atomus411A Tomus cil omnis sigur? capax,ergo occupare potest majorem , &majorem locum , in insinitum : cumenim sigur? regularesin isoperimetrissint magis collects, minoremqu.elocumoccupent,siqmtur, quod quo irregularioreritngura:, eo majorem oecupabitlocum ; atnbn potestdari , itairreguhris, qnin magis irreg'ularisessepossit, ergoetiam majoris loci capax.Ducantur enim dug parallels A F,C G,in insinitum , construaturque quadra -tum A D /& ductis a punctis C,&D,parallelis C E,DF, coostructum eritparallelogrammumC EF D. Intelligistur autem quadratum A D esse atomu,cum ergo parallelogrammata super eadebasi, 8c in eisdem parallelis collitutasint?qualiaex jj-. i.sequiturquodparallelogrammumCHEFD, ?qualeest parallelogrammo ABDC , quodita clarum est , ut quivis mathematicarumignarus , hanc demonstrationem.palpare possit:trianguIum enim A E C,?qualeesttrianguloB DF, per 4. 1. estenimlaterum ?qualium ;dempto ergocommuni utrique triangulo BHE,remanent trapszia ACHB, & HDFE,?qualia, ex ?qualibus enim ?q^alia si demas , qu? remanent suntS i ?qualia,412?qualia, utrique autem irapezio addi*turcommunetri*C Aangulum C DHergo parallelogrammaAD,CFlunt?qualia. Sedmajor est extentB sio CF,quam AD,& quo longiusducentur parallels C G , A F scrvatisiisdem basibusA A , CD,semper eo magisextendeturparalslelogrammum ,nam E Festgqua*lis A B , at E C? quinquiessuperatIatusB D, acproindeuna atomuscubica minus spasptii occupabit, quaeadem in parallelepipedumexpasa,solidas enimperplanas dimetiunturriiathematici : quod autem major sitlocus occupatus a parallelogrammoCF, quamabA D, manisestuniest,lo^cus enira est supersicies cprporis am*bientis, arqui major est ambitus paralCa413lelogrammi C F,quarri A D,ergo & ma-B jorlocus, quodut videas ad oculumi afferascques schema:?qualisest peripheriasigureparallelogram -m? A C , atquesigur? quadra- ,t?? F, quamvisEF,quatuor co*stetpartibus exhis < quaru B Dhabet tantumtres,ex quoin*C geniosa rftqui-?tiaquispiam vicinosuo imposuit, cui eratager quadratuS?qualis E F , ipseTero habebatqualis est B D,persuasusq; antique simplicitatisvir,utc6*mutaretagrum.ratus?qualis esseare?,quod ?qualis utriusque esset periphertai invenit in experimento minus414 DlSPUTAT. III.foecundum BD, quam essct suus pel-'mus E F , & sterilitatem imaginariamin terr? angustias nunquam rejecit,nequeenim sigur? rationes noverat :quod si hoc itaichabet, quanto roajoris'peripheri?essetBD, sldividereturperrectam intermediam, a punctoI,adpunctum G,& itaappiic-arentur in Iongum-duo parallelogiammatal A, IB.excederet tune siguraDB in sua peripheriaquadratum E F , quod tamenmajus est in area.At in hisnullaestrafefa'ctio , nullarepr-oductio< veladmixtioalienicoipo*ris, trgounica atomussine rarefactione&c. potest occu pare maj ore m , & ma#jorem locum in insinitum , cpioi. eratdemonslrandum.Dices, ergo desinitio rarefactionisnon eft bona , cum sine rarefa-ctimiemajor acquiratur extensioi aut occupi ,tio majorisloci- Bjspondes,non acquiriadequate Tnajorem extensionem,se*cundum omnesdimensiones, debetenimhujuscemodi incrementumlineisperpendicularibus censeri, qu? in pa.rallelogrammo A D sunt A C, A B, itvero in parallelog'rammo CTT~q'iiainexigu? sunt, tuquceexcitabitur inbafl<J D,.utDH,tum qu? inlineaOF , apuncto415T?r?igrv?iM, G.unde,cumobliqu?linexcum perpendicularium detrimentocrescant, nontst, quod itacenseatur ad?quata extensio , qua: incorporibussolidis, cujusinodi suntea,qu?raresiunc , debetsumi, penes tresdiniensioncs , longitudinem , latitudi -ncm , & prefunditatem ; pr?tereaestoccupatio majorisloci extrinseci, menautemintrinseci, utrobique enim parest area , subin?qualibustemiinis, atqueita intelligendum est n.princi*pium ab Euclidis tractatudelevi, 8cponderoso acceptum.Propositio XLVII.Quam'vis admitti dehtat aliquainmturararefaBio improprie diBa , nuUatamen datur propria , & hgitima , fivte)twii rarefaEliofitptr intrufiomm <?-tomorum,conden]atio per extrusuncm.C Uppositis his principiis , tum darivacuum, -non dart penetrationem corporum, etiam inad?quatam , nan darireproductionem annihilationeniq; na?tur?viribus, & pr?terea qu? ad hancmateriam spectant adductadisp. initioprincipia : Sed pottfsimum prqppsitio-S4-. n?4l6 DlSPUTATIO III.ne 44. qu? excmfhs consirmat , quodhie ratiom sumus llabilituri.Certum ell primo, dari aliquam rare^factionem in natura, cum t'umus.vapores, nubes , ebullitio cacabi, aliaquainnumeraeamadstruant: sed quomodosiat, non conscntio 'cum Peripateticis,eamque sieri dico per admixtionemalienicorporis , utexplicuidesinit.7.Gertum eftfecundi, rarefactionemproprie dictam esse eam , qua corpusnullo alio sibi admix to majorem locumoccupat, unicasuisubrhntiar <5c quan?titate: sic cubus palmaris cer? siet bi-, palmariscubuscer?pur? , 8v hoc sierinon pofle contendo in mea propositionne,qu? —Probatur primo, quidquidexistit,de*terminates habet extensionis limites ,ultra quos non potest porrigi , infraquos non potest adigi , ergo non daturrarefactio , neque condensatio propriedicta : cmfeq. est certa, major sequiturex hoc principio , moiut exifiendifeqriturmodum efflndi.Probatursecundo : vel inter primamatomum , & secundamintermediataliiquid , vel nihil , si nihil , ?rgo datur vacuum in rarefactione : si intermediata-4jquid,?g0 eritcorpusexoticum , siveminiCa417minimum iliac illapsum ; quod si rarefact*du? atomi A, B, dicantur se setangeremutuo, neque quidquam intermediarc,sed cum eflent amb? uniusgrani, occupant nunc locum duorumgranorum, sicargumentabor ; nonpotestdilatajimateriaabaccidente, ergoiuillusca-lor poteritatomum dilatare.Probatur fnma antecedens, accidenseducituresublecto, ergo supponit subjectumin suo esse, etiam extenso, namad subjectandam actionem requiriturextensioi si itaque calor sequitur riecessariorationem existendi atomorum,quomodo potest atomos dilatare '{ inillo enim priori existenti? intelligituratomus, cuisuperveniunt variicalorisgradus , aut ordinei atomorum accidentaliurri?sigo cum quidquid recipiturper modum recipientis recipiatur, stquiturc\uo& istiomnes gradus scquauturmodum existendi atomi, qutm ha*bebatante illorum vcceptionem , atquiut Jti non erat rartfacta, ergo nequepostmodum rarcfiet proprie loquendo ifacienc autem intruia inter atomosae*ris, ignisve corpuicula , utdispergantur,ac proinde majorem locum vidcan*tur occupare. H?c dua rationes sunt aET'O"- _418Probatur tertio a posteriori , experientiisscilicet, quibus adducor , utitaargumenter. Nulla datur condensatio,ergo neque raresactio, consequensestex princ.16. Probatur^nV?oantecedensexperimentis. Primo, si pelvim aquaplenam aeri hyemali objicias, glaciabituraqua,ea tamen lege , ut quamvisad limbos pelvisque oras depressiorglacies, quam aqua fuerat , videatur,tamen in medio videbis assurgere , &quasi gibbam, ergoreparat ea moledispendradepressionis in littoribus, acproinde conden/ata non est , cum tantumdemspatii occupetquamvis in situdiverso ; rath autem hujusconglomerationisest , quia convoluta in globumaqua plus resistit , est enim profundior, .acproinde ut se ab extema vi tueatur,itarecolligitsese , utetiam leges ?qui*facenti? sibi adeo nativas violet : aliadeinde conjectura adducor , ut negem,aquam glaciatam esse densiorem fluida,quia scilicet glacies supematat , atquivideretur ex ratione frigorisconstipatamagis debere fundum petere ,non itaquecondensatur aqua; sed supematat, quia subtilior aqua subsidentibusia fundo terreis partibus , qu?multum pleruoequeasieruntponderis,k419& aereintransfugarum locum accito,fit, ut minus ponderetglacies,quodautemin glacie includatur aer, videbis , siluci oppositam intuearis , tota enim estampullisdistincta. Nix pr?tereo , qu?aqua est congelata , ampliorem locumoccupat, quamliquata, quia scilicetimmixt?sunt plurim?aerisatomi,qu^itadelicatam , & vcluti concameratamnivisstructuram implent : degrandineidem eflo judicium. Tertio colliquatametalla non plusoccupant loci, quamsolida concretave , quod patct in artefusoria,exprimunturenimminutissimi.in sabulo pili , quod sieri non posset , sicondensatio daretur, pcrirentenim mi*nut? line?, neque illasmetallum reserretconcretum : at lujuefaBu, rarefd-Bioni affinls , toncretio condaifaihni ,cum itaque neutrum contingat , signumest ncutram dari.Equidem adversarii non possunt ruerise, , autargumentissatisfaccre, velaliquidintelligibile proserre , quin in absurdaincidant , concedantque , vel vacuum , vel penetrationem partium,autaliquid aliud monstrosius.Democritusvero rarefactionem perintrusionem corpusculorum , < ondenfationemvero per extrusionem sieripro420 DlSPUTAT. T.pronuntiat, qu? rarefactio est imprapricdicta, 8tmille quoridianisexemplispatet. Sed enim peripateticorumnunc fundamenta videamusi qu? eosortiora vulgo exiilimantur , quod exrperientijs constent.O B J E C T I OIfcmultiplies experkntia,qua videtur.condudi rarefactio , & condensatio.X> Kjma, Cucurbitul? medic?, quibusaerinciusus,igueextincto, adminorem locum coactus , attrahit carnemspiritusque hominis , cum tamen, .si nou daretur vera condensatio, facirlius esset existentes in cucurbitula par*tesdetinere, quonamenim abeuntillacorpulcula, qu? cucurbitulam replebant?Seeunda Vaporum , fumi , flamm?queadeo visibilis accretio est , ut etiamgranum pulveris tormentarii in sph?ramadeo sui multiplicem porrtgatur,utdictum est cap. j.disput. r.Tertia , Vasa obsignata igni'appli?cata franguntur , non obsignata veroperdurant , quia scilicet ob rarefactionem, qu? calorem sequitur , his clau.stris421stris coerceri non potest, vel aer, velaqua, at veroamoto operculo cvapo*ratur,Quarta,e& condensatioaeris in pilamlusuriam viintrusi, quod autemdm*susreddaturaer, probarurracili nt-gotio,quia,quodplusingcritur , utercoest gravioV : . deinde accept inquit GaliloeusQ.lagenam vitream,iatisamplam,cui osobturavi diligenter,pre.terquamquod inserui digitale coriaceum , cuijunctaerat.stiictissime utris lusorii antmula,quadeinde, instrumentoad idapto, maximam aeris quantitatem intrust , & quia facile condensatur , du?auttresaerislagen§intrudebantur,pre,.-ter cum aerem , quo primum plenaerat.Hoc utitur experiment? , ad investigandamaerisgravitatem, itaenim congest us aer ponderosiorem facit lagenam , 8c aperto aditu fublevatur pon>dus : sed enim , sicuti a se fa/lum , ait,pro aeris pondere experimentum illudpro c'ondensatione accipio ; nam indicatexperiendi medium, ut possimusscire, quantum etiam aeris intrusumest , pr?ter priorem qui inerat.Igitur , ut ostendat aerem efise condensatum, & ut investiget , quantumac>422aeris pr?ter solitum adit, alligat Iag?nam alteram prim? , qu? in rundo iraapte perforata sit , ut aditus posiit commode aperiri, itaque firmejuncto hocvase cum superiori, datoque aeri condensatoin suHjectam aqua plenam a*diru , tantum effluet aqu? , quantumaeris violentercongestumeraf, & condensatum, apparebitque hacexperientia,qu?namaeris quantitas in Iagenapr?ter primum aderat; quantitas enimaqu? expulsa ?qualis est moli aeris ,qu? inlagenam intrufaerar.gluinta experientia condensations s est:ista. Pr?pavetur Iagena vitrea cum animulautris , ut fuperius dictum est , 8cviolenterintrudaturaqua, absque ae*ris exitu, qui ut irruenti aqu? locumdet ,necessariodebetcomprimi, & fane poterit etiam plusquam dimidiumaqu? insufflari in lagenam : quod autemmajor sit aeris quantitas , quara utlibere medium Iagen?occupet ,pohattur , quia si exacte ponderetur cum are*tix granulis ; levior est cum locus datuseflfaeri, quam dum compressus eratilleacr. .Hac funtpracipwt experiment a, namquod d? vase objicitur cintribus pleno ,quod tantumdem pene aqu? sit capax,quam423quam vacuum , de n 11 mm is in 1'cyphuminjectis, qui plenum omnino il-Irbatumque nullo effusoliquore, magna quantitate demissi servant, ita utaliquando miserim in exiguum satisciathum, quantum sieri poterat aquacumulatissimum,KiummosaureosPhilippicos,quos vulgo^?/>/<#vocant 45-.nullo efHuenteliquore, flectiturenimconvexaque sit in vitri limbis aqua ,quam si vel acicula tangas, facile permadidum , 8cveluti signatumiter de*cidet : Qu?inquam, hujusmodi vulgoafseruntur experiment* dissicultate carent,ideoque oper? pretium no? s/? iniisimmorari,Adsolvendas vero dissicultates,supponoprimo, corpus humanum summopereefleporosum, experimento est,& conjectural, sudor, furfures, ali?quetranspirationes innumer? , de,iuibus libtUofir.gulari egit infiatica medica Sanflorinsa S<mBorio.Suppono/ecundo, inter ea , qu? tractamuscorporaivix inveniri minus porosum, quam sittitrn: ratio est , quiafrequenti fusione itadepuratum est.sicquepartespartibus h?rent ob viscosi*tatem , ut sint valdeconstipati conrortiquehuj uscemodi pori , unde etiamdirsicilij414difficilis est, cuivis etiam subtilissimocorpori,exitus:Suppono tert'io , maximum visibile,cetera obruere , & cum plures coloresmmutimpermixtisunt,resultareDnamspeciem ntutram , gu?di utroquetamenextremo particip.tt : sic magnumlumen minores luces absorbet , & disversi colorisarenulx mixt?, unicumintermedium confhsumque repr?scntantleucopheumpItTumque, qui dealbo , nigro , & intermediis coleribusparticipat.Suppono quarto, quod satis in Jiacmateria inculcari non fbtc&,prhicipium15 corpora enim.pro vatiasuicontenv- ?peratione , aliter exiguntcsseinloco,6c quidquid tandem molitionum sit in*ter accidental , itlud porro secundumnaturx pr?cipuam deiignationem tenditad generationem, qu? si non consequatur,datur tamen qu?dam commotio.qu?il'am intendit inchoare,Suppono quinto , iraesse immixtumvaporibus,exhahtionibus, aliisquecorpusculisaerem, ut nespirantes quidempossimusab hujuscemodi impurorumattractione satis cavere , id ponoadsolisradiossatis videtur, palpatur nebu-Jis terram obruentibus, & tandem ma*nifeste425nifestecrepusculoru doctrina convin<-citur , crepuscula enim idco si unt.quodvaporibus , aliisque crassioribus fumisimmixtusaer, folis radios refringat,unde&sol, cum est sub horizonte,supraconspicitur,sicutiargenteum rummumin pelvirepositum , sexpasiuumdistantia non videbis, adjecta vero inpel vim aqua , videbis : idem pariter refractionisarcanum in crepusculis atgnoscunt decti omnes.Respondee ad primam ob]tBionem , negandocomprimi aerem in cucurbitulismediis , si enim condensaretur pr?ciseaer, curetiam applicat? ligno cucurbitul?illud nondiveliunt , cum naturetantus sit vacui horror ? causa itaquehujuscemodiattractionis,cstquia common spiritusignei,quapoflunt irruunt,abcuntque , unde natura facilincgotio,succcdentecame, locum repleti:quo sit, utetiamad illam tractionemhumoresconfluant : neque mede viaquaabcuntroges, funt enim' tam latihumanipori, adeo subsiles ignei spiritus, ut ab aliis corporibus secreti , quavisfacilime penetrent , evadantquectiam perporosstrictistimos, &multodissicilius est igneos spiritus detinere,quam mollissimam camem vellicareiquare426quare natura) qu? simper faciliori viasua facit , camem trahit, dimittitspilitus: at ti applices cucurbitulam ligno, nihil attrahet, quia facilius est detinerespiritus igneos aliquantisper ,quam lignum trahere.t^li [ecundum, fumi , vaporis , ignis,grani pulveris tormentarii , nihil novidictum volo , quam quod proposit. 44.supposit. 4. & princip. ly.adduxi , istaenim tantum abest , ut adversariumjuvent, quin potius pro me faciunt,prescrtim 6 suppositiones,etiam ttrtic.niab optieorum principiis petitam , illisexperiments adiptes, est enim huicexperientiaruni ordini consecrata. Videdis. 1. c. 3.Ad tertiam , quod vasa obslgnatafrangantur applicita igni, facile rcipon*deoex princip. if.siquidem id, quodinciusum est corpus, calore ad venientestimulatur ad mixtionem,& generanosnem ambit, unde & suaspartesvulthinc,&inde.adaliarum unionem qu?rendaindispergi , ejus autem, quodhiante est ore vasis , corpuscula facileavolant , & su? libertati relicta, stimu-Ios caloris nullo negotiosequuntur.Quarta, tequinta experientiaejusdemomninosuntgenetis, quibus satisfacia427tisfacio per suppositionem qinntam, sitenim ut intrudantur vaporcs aliaquecorpuscula locoaeris, qui insensibiliterdifrlatur, neque veroquidquamMs/wrmentia se facti audet depromereadversarius,sed tantum modum illius explorationis ingeniosum indicat, quod faceresepius tentavi, neque quidquamex his potui deprehendere, imo , etiamlagenam capacissimam omniope aereinsercii,deinde magnaviaquam immi*si?&reserato orisicio, appositoque tenuissimosiloaccenso.exploiabam,numsaltem ab erumpente violenter aerefluitaret flamma, sed omnia manserunt?que imperceptibilia, atque si suoaereprimo plenanvreliquissem:quod auteraponderosior siat, id propter corpuscula,& vapores continget.Imo ab his experientiis , & pr?cipueab ea vacui fuga , qu? apudomnes decantataest , contendo nullam dari raresfactionem neque condenfationem.Si enim datur rarefactio , & condensatio,equidem nihilfaciliusest , quamhxcduo , nullo enim negotio ad alia*rum rerum exporrectionem , & amplitudinemstringitur aer , nullo negotiodilatatur , acl quid ergo siphonibus tubisquetractoriis elevabitur aqua ad ul-* nas428nas 1 8. (nam vacui fuga nihil plus inartefactis potestisive angustus si ve latusaqu? cyliudrus) potest enim aerraresieri,aquastatimcondeniari, unoqueseris haliru siphonem fubeunte , totusoppleri sipho tubusque/acilius enim estaeri raresieri , quana aqu? ascendere,cum tot machinisilIudarsmoliatur,illudvero ad fumi , vaporum, motuunvque quorumvis arbitrium siat: si ergodatur fuga vacui , scquitur non dari ra<-refactionem , neque condensationem ,quam quidem popularem , & impropriam,hoc est, eie aliorum corpufculorumadmixtione admisimus, proprfamautem,& strictedictam, qualem admit*tunt vulgoomnes Aristotelis Sectatoresdari non posse probaresumus conati,quod Qimocrho pkcucrat in fropojttiontnohs imperare.C A P U T HI.De alterations, intensiene , & remissionequalitatum , juxta Democritum.Uoniam a vadis , 8c scopulisjam nostraevasit philosophia,facillimus nobis reliquus cur*sus ostenditur, totum itaquehoc429lioc caput umca propositions expedio,modum enim agendi atomorum superius attigi,prop. 3 3 . & 3 ,. & est apud A -ristotelem Iib. 1. de gen. t. f6.fj. apudDanielem Sennertum , quem superiusIaudavi.Propositio XLVIII.Potissima corpommdteratio fit permeatus insatfibilts, hum/toper ordtncm,& positionem multifile em atomorum, nm :?io persohttionem erdinit.piy???rapropositionispartem proba*vimuspropos. 33. disp. i. Sicundapars, quod intensio per ordinationematomorum siat, probatur. Omnia constant ex atomis i tum accidentia cbrporea,tum etiam substantial, nam dejpir'ntuahbus non dispute , atqui intensio sitcum in eadem partesubjecti suntplure*gradus qualitatis,ergo tune subjectumintensiore habet qualitatem, cumpluressubjectatatomos: Sitinatomo aqu?A,atomus una frigoris , in atomoB, frigidiori erunt du? aut tres hujusaccidentis atomiindivisibiles, tumsecundumintensionem , tumsecundumextensionem: quam autem multiplex sithujuscemodiordo, ea assequi licet conjecture,430jectura, qu?adparvitatematomorurasuspicandam nos deduxit: si enimaernoster impurus se habet in pondere adaquam ut looooad unum , quanta eritproportioignexatomi vivid? , cumatomoaerea,cui insita erit unica calorisatomus ? eafortequ? 1000000 ad i.Ex hacphilosophia facile explicamus,quomodo intendantur , propagenturi& siniant sph?r? activitatis, dum eaproportione decrescunt, ut ultima tandem, qu? unica est atomus, inextremasph?r?circumscriptione sit sterilis,alie.autem qu? mult? sunt , in eodem subjectoiscecund? lint, &parem numerum,unitate excepta, generent in proximo sibi subjecto. Sintenimconsesquentes atomi substantiales , A,B, C,D,E. Sitque A, qirnque atomorum or*dinatione calidum , procreabit in B 4.atomos; B autem degenerans educettrtsex C i C autem duai patturiet inD, qu? penultimasph?r? atomusc?libemunam atomum , eamque inseecundyn, generabit in E , ubi sph?r?activitatis novisiimus erit terminus ,non est tamen quod hxc rtgala exacteservetur , sedpaucismultacomplectormyileru, dum dicosph?r? activitatisradios propagari ut angulos pyramidum,431dum , quarum basis in agente sit , apexin sph?r? termino, ticutergo modoclauduntur anguslisspatiisline?,modopolt grandem hiatum brevi coeunt , utsit in obtusisangulis, modo late ?wnduntur,ut in acutissimis angulis, quiab exigua sui origine modicaque bastlineas propagant longissime, pari etiampropoitioneiph?ram activitatis, varioordine, multipliciquedispositione,uniformiter, ad sensum produci est existimandum:Refractionibus autem, re?flectionibusque varia oontingunt , qu?ex his possumus etiam explicare, namDemocritus ad #WK?Jomnino difficultatesprincipiaponit,'v:detuique,ut ait Aristoteles) omnia carafe.Tenia pars sequitur maniseste ex secunda, perit enim una calorisatomus,diverfuique manet ordo , quippe quitotam immutatsph?ram activitatis : sipereat in ejuscentro, seu fonte, & inparticulars suosubjtcto, aliam facitdisposirionem,qu?numerisaliisefserrtdebet.Unum superest argumentum Hippocratis,lib. de natura humana,quodfuse deducit Galenus, lib. i . de dementis , cap. i.ubi ostenditexatomorumadmissadoctrinasequiimpossibilem alteration432terationem dolorem pr?scrtim. Scdconcludit tantum ex hypothesi contraeos, qui unicum admittunt elementum, aut atomos unius tantum rationis, quart ( inquit ) nequaquamsumusex una simplki unifirmique substant'Mcoufittttii : quod' conctdit Democritas, cumeltmenta d.iri tria staler aerem exifiimet, ut patet ex Aristotele citato in synoplidoctrin? Democriti? : deindesensusnonsit, nisiexatomissecundariis, quod dicO , utdiluam qux subditGalenus eodem in loco.Qu?res primo, cur densitas subjectijuvet actionem.Resp. quia m.igis uniuntur atoms,sitqueordosirmiorcollectiorque , nequeitaa centro vigoris distant parted,virtus autem unita fortior : densitasvero nonagit, quia non intendit assimilaresibi passum, hoc est , facere illuddensum; verus autem agentium charactei est am milatio.Qu?resfecundo , an quatuor atomicaloris in atomo A , possint produceretotidem in atomo B,Resp. non posse immediate, sed tantum mediante forma substantiali,quamad ultimum intensions complimentumstimulabunt.Qua;-433Qu?res 'tertio , an atomi omnes calorislint ejusdem speciei ?Resp. esse, neque enim ulla ratiacogit hancinutilem multiplicationemspecierum admittere.Qu?res quarto , an in atomo , qu?octo, vtrbi gratia, caloris grad us habet,sit quidam primus rationealiqua,Ut situ , prioritate, dignirate, &c.Respondeo, posse esseprimum aliquem,alium secundum, rationetemporis,quosunteducti, a'.teratioenimsit successive.Qu?res quinto, quomodo intereantill? atomi , 8c quo ordine: cum enimnulla sit differentia , nisi individuals,cur A, peribit potius , quamB, autB,quamC?Respondeo, modum interims sumiin sph?raactivitatisa prima: instrationeminuenteangulum,quideindehacserie imminutus , eadem manentebasi,seddiminutapropagatione restat ; iaatomoautem slngulariter siidqu?ras,Respondelo , sequitur analogice hancsph?r?destructionem , & penes centrtfluxus, angulorumquemathematicorumdimensiones , sigurationesque variasinterims ordinem sumi.Qu?res fexto, an sph?ra activitatisT pro43+434propagetur in instanti ?Resp.plurima quidem agentia incredibilivelocitateeampropagare, ut solquiab densitate sibi innata , sirmissimaqueparti um conipaginatione , quafortasseunicumorbis est corpus, quodporis careat.quodque ex elementorum.deliciis compactum tantum ex solidioribus,aqua, terra, & igne hausit, utnihil aeris habeas , ideoque ob sirrmssimam,& ?quabili tenore difpositamseriematomorum?longissime, 8c penein instanti lumen fundit ad nos , sedimperceptibili successione -id sieri necesseest,com nullasit ratio , cur de caloreid potius , quam de luce dicamus,videmusque in nubibus frequentes lucisfontes,dum nubes vivaciori radiosol pervadit : c?terum ratio ordinisdispositionisqueDemocritic? id exigerevidetur, cum pars vicinior agenti , dcipso plus citiusque participet ,. quamremota.Qu?res/e&*/?M , quomodo siat antiperistalis.Resp. sieri , quia ambiens contrariumcoercetdispersionem corpusculorum,impeditque nediflluant , quarcuniuntur magis, virtus autem unita vividior.Qu?Cap435Qu?res vllavo, , an Democritus admiftritqualitates diversas a primis,cum Galenus,lib.i,deelementis,cap.i.sicexmente ipsiusloquatur. Legeemm( diceb&t Democritus i color ejl, lege amarum,lege dulce -, at emut vero , & vacuumveretfii //,/*Ets. is disk i Credtd.tmit;i iUi s<nfiles quilitates , exindiyiduorumillonim corpufculorum convttitu ,perfolamadnos qui sentimus coUationcmgigni , iifa vero ndtura nihil efe albumam nigrum , flavum ant rubrum , amasrum attt dulce , qmppe hoc illi lege , feu'Nouofigmficabat , ex noflra nimirumcxislimatioM) non ex ipfa rerum natura :ita etiam illi Etheh, ab EteondeduBttmej], quod verumstgnificat : utuniverjiferments illiusfenslx fit : iArb:-trantur quidem homints q'uipfiam ejfealbum , vdwgrum, velduke,vel amarum, fed re sera onmiafunt unum , &nihil: nam & Me boemodo loquitur , quiatomosvocat unum, vacuum autem nitbil; h?c Galenus, qui i'ubdit atomosomni qualitate carere , fid ex illarumJynodo omnes oriri , &agitari atomos peromnem utemitatcm , quem integrumGaleni locum.etsi satis seliciter verteritTrincavellius , aliqua nihilominus addita,alia imminut? signisicationis vo-T % cabula436cabuk reperi , cum ad gr?ci exemplar'isfidem testimonium pro Democntidoctrinaadeoluculentumrevocavi/tstenim mihi integer Galenus gr?cus ,quod opus nuspiam reperiri existimantaliqui viri doctissimi, Aldi characteribuseditum est , ah Andrea TorrcsanoiVenetiis anno, 1515.Resp. Democritum adraisisse hasomncs qualitates , de quibus hie estsermo , sednihilominus tamen ita esseVoluit in natura, ut cuipiam unum dubce esset, alteri veroamarum.quisenimnescit cervos serpentibus, capias cicuta.pinguescere,utaitLucretius,at nobis estvenenum. Nonnullis rose suntexoGc,usque ad animi deliquium , aliis suntdelici? :cotumices vescuntur helleboro,gallin?araneis : paritermuliercmvidi, qu? moschum magis, quam sectoremcadaveris horrebat , & saccharodulcibusque vexabatur. hoc itaque vo?luit indicareDemocritus,certa quadamlege, & proportione inter agens, & patiens,aliud alteri dulce esse, quod amarumest alteri ; Cirus nunquam voluptuosiusbibit, quamaquam turbidam,nomoergodulcis erati?ger saccharum,ob impuros succos , amaru pronuntiat,Homo ergo laccharum est amarum 8cc.Si437Si cai vero id paruna probabile videatur,lcgat Masieum, ubi dejaponummoribusagit, illisnostra musicsabsurdissima est, insipid? sunt cpul?nostro modo apparat? , Europ?anaditetainutilisxgrotis, quibuspkces exhibentcrudos, quossani coctoseomedunt.Europaii nullam injaponum musica harmoniam , nullum insuis epuiissaporem offendunt, h?c omnia ergonomo , si ve proportione sunt harmoni ?ca , sapida , & sana : nostros odores ,quibus delicatissimi quivis in Europartcreanmr , ut foetores quosdam abhorrent, sui veronobis non arrident,nomo ergo odoratum est moschum,odora ambara, & zibetum : revera cuminter agens, &passum debeatirtercedereproportio,si illaddit, nonsequetureffectus : at primas elementorumqualitates non ea voluit proportioneprobari , neque dixit Galenus , nomoignem e^sse cajidum , 8ec. Di tshribut?Burifumus cap.s?f, vacuum autem,8catomum,vere dixit esse,hoc estuniverssaliintellectusacceptatione, quia nonrequirituradh?c eaproportio,qu? inqualitatibusnon rarodesideratur, suntenim forte quidamodores , quos percipitcanis,quorum homo non est cmTj pax?438 Disputat. 111.pax, E r eo n focabulum ell poeucum,derivatum abE o, sum,C A P U T IV.DE COLORUM GENERATIONE, IUXTADEMOCRITUM.SsJ?^^, Uisquis in naturae adyta fas' W&Ptse V miliartus se se ingessit, nihilI'l?feS p peneab intellectus vi , deSkJSl^'^ lumine,coloribuique viderireV—<=— ^ se potuifse consessus est,funt enim quatuor quoestiones , qu? huamanum captum videntursuperare : decompositione continui, de motu, despecierum intellectualium iniaginationisq;oeconomia, & de colorum causis :nihilominustamen, ut imaginationisvires, specierumq; naturam,doctilIimeprobavit Democritus 5 ita etiam decoloribus sanissime , certe faciilimepronuntiavir.Propositio XLIX.Color, est lumm imtmum corporum ahatomis igneis difufum , & per alias/Homes refraclam.Quis439Q.!|Uis fuerit author libelli de colors?bus , qui v ulgo Atistotelis cperifcusadnectitur,quamvis8t Stagirit?,8c Thcophrasti ingenio, principiilqucadversetur, & utriusquesublimi mentesitindignus, satis disputatur interdoctos-Sed enim in primo capite, primaqueserelinea, hocabsurdumpronuntht:aer& aqua per se stint natura alia ,ignis autem ?, soiflavt , terra zero ttstu.ra alba est , & infra , niger autem colortonfequitur elermnia, cum in scimiclmmutantur : Sed quam id mereatur audiri.quemlibetfaciojudicem :cum originales</?? colores faciat, album 8cflavum , reliquosque omnes ex his ortos, quanam autem rationesiet niger?tinlsura enim nulla est nisi ab elementtis , qu? flavafunt & Candida , unde sieximiumalb'edinisgradum ,qualem innive prima videmus, ad exquisitam flavedinem, quam habentgenist? stores,per omnes omnino colorum intermediorumgradusdeiucas,omnes colorespostibiles, secundum istam sententiamattiigerenecesseerit,quamvis nee pur*pureus, neccceruleus, nee viridis , neeniger ,eorumqueassines sintlibati.Eleganter omnino Colt?u',1. i.destirpium natura, cap. 44. Si color per-440 ipicuiterminatiq;' corporis extremumest, quod admittunt omnes, ergoaer,aqua , ignis , qui alienis terminis centi<nentur.coiore carent, cum non sint terminata,terra autem colore carcbir,cumnon sitperspicua, nulio igitur .colorepura elementa t ingi necessar i u m est. Sedenim , an Claudiano assentiri debemus ,qui ita in Manlii paneg.Shnecolorproprlus rerum, focisnerepulsuEludantacitm?An Lucretii sententi?,qui vult colores.frogigm luminit iRu ?An aliii,qui-a quatuer primarum quali-'tatum tiominio, omnes oriri colorescrediderunt?Suppositis autem his primipiis , elementa carere omni colore , cum suntdef?cata, &aborrinimixtioneimmunia; Et ex mistione perspicui , & opaci,varios enasci colores ( quos apparentesvocant , melius tamen dicerenturtranseuntes, alii vero, quos veros dicunt,aptiuspermanentesappellarent)fictxplko [entmtmm Demcctili.Ad corporis cujuscunquecompositionemconcurrunt ekmenrales atomi, hoc est tesr? , aqu? , ignisque particul? , terra quidemcubossuos confers , dequibusegimusinitio, eosqueperCa441perspicuos , & diaphanos , secundumqitid,hoceft, cum secundum latcra lumen excipiunti ignisque radios per aqu?atomos non hebetatos haununt ;aqua vero versatiles suasatomos, omnilquesigur?capaces,ignisque, tanquamnobiliormixti pars, lumine suopertusus, mixtionem ingrediiur, 8c hocquidcm lumen cum atomi laxitate nonexcedat, videriseorsimmipotest , niliplurimis ignearum particulars cumu*iusadsit.utinfl.immamixtisqueomnibuscontingit, itaquc aqua absolute quidediafhana efl, terra vero fecundii quid.Quodautem h?c iraseha!-eant,/,rimoquidem lumen inesse igni dubiumcsse rien potest , turn experientia, tumctiam omnium pene philosophorumauthorhate , Sc rationibus. Videmusenim focum, candelas, lampadesquelucerc , 8c hoc instrumento vicariossoles quotidic astraque domestica faci?mus:at causa aliqua proxima lum'nhistius est assignanda.qu? r.ulla singi po- -test, quam ignis : lllequidem licet in'se ipso sit lucidus, nihilominus effe*ctiim suum nonpromit, nisi in humidopinguidominetur , raliozti , quiahumidumpingue videtur compactarum.partium, viscosarumque esse,dissiciliusT j trgo442ergo abhislaqueissc seexpediunt igneispiritus, unde & pluressimulcatervatimin flamma morantur, factaq; multitudincconspicui siunt, lucentque : eade causa qu? pinguiorasunt , & viscidiora,diutius flammam pascunt, ut cera,qu?glutem baber immixtum, utaitAputtl Gesarumque Poeta Virgilius,Collegium h.ec ipfa admnntraglujtnE* liseo, & phrygt.t sertant pictfrmhtsld*.Oblentametiam, viscofamque humiditatcmpinguem, diutissime lampadesvivunt, minussevuni, modico verotempore lignum, minusrifcofa, minusferd:trant, pinguiaplus flamm?lucentisedunt, ut pi nus, qu? pinguis est, sedvisco caret, flammam reddit hilarem,sednulliuspenecustodi?, quercus viscidiorest, quam pinguior, subtristi ergo est flamma, quamvisdiutuma, 8cceconomic?utili ?. frixinus, quodviscidapinguisque sit, focorum prxcipuusesthonor. Lumenitaquepuro defosculoqutignis eUmonto mef).A quam diaphanam esse.dubium nonest, cum siteadem ratio totiushomogenei,singularumque ejus paitium,&istud sane elementum videtur prise*prim?v?quesu? piiritatis vestigia pul*chr&443chra retinere in iis duabut qualitatibus,quas inaquaomnipercipimos , fersftcurtate, &flttiditate. C?teras enim, obnecessariumcumaliiscorporibuscommercium, corrumpit., etiam foedus illud,quod levioradebet supematantiaferre, nam in Peruvia , ut inquit YticasGarciUajjo de la Vega, nobilis Peruanus,qui commentaria Regum Peruanorumedidit , Lacus est TiticacaqS. ulnis altus,circumfususveropermi!liariaplusiquam ducenta, qui omneomnino lignum absorbet, ncque vellevissima naviculapotestnavigari ; cum itaque aquaomnibus fere qualitatibus alnsidemtidem variisque in locis privetur,8c maneant ubique gentium ill* du* ,transparentia , & fluiditas, qu? frigorisvi tamen prapeditur, fatendum eH,primigeniamWam andquam que eft aquadot em.Terr? vero atomos peilpicuas essesecundum quid co\\'\°\m\\s a posteriori,quia si nunquam essent lumini pervi? ,omnia corpora essent diaphana, &, sisemper essent adiaphan? , nullis corpo -ribus mixtis perspicuitas competeret,quam videmus in vitris , cryflallo ,adarrante,smaragdo, aliifque tum solidis,tumliquidiscorp'oribus: pr?terea sal,444' D i s r o t a t. III.in quo terr? dominiumagnoscuntplurimi, Diaphanum est cryltaJli instar iinHispaniaTarraconensi.Annotanda pr?terea est differentiainterlumenpurum.&impurum. Putrum illud est , quodomni alieno caretsdesiniturque forma accidentalis, qu?facit actualiter vilibile perspicuum ,quod alieno colore terminatum in po?tentiaerattantum vilibile; h?cestexsplanatio ejus obscur? desinirionis ,quam Aristoteles tradidit, actus perspi*cuumest, 1. i. dean. t. 69.Lumen vetow.purum est illud, quodaliquam aterminante tinBurxm habet,nihilq; al iud est, quam color quispiam,lumen insiciens, vel quod istius radiiJintrefracti , vel quod in corpus aliquodimpingant terminati . Vel ut nitidiusait A quillonius,lib 1 .prop, i 8. & 4 1 .su?optic?, lumen impumm est lumen incorporealiquo varie refractum, vel alumine sic refracto propagitum.Lumen vero furum rijeri mntofe,facile convinci potest ratitr.e; ?' exitsrientia i patient quidem , quia in omnivisione requiritur terminus, actior.esenimdebentlimirari, atqui lumen pusrum run potest esse terminatum , ergosps potest videri; Exftrievtia vero quo*tiaiana445tidiana eil , quod enim lumen in parieteillapsum vides , inaereoculum ctiamexplorabundum fallit, neque illuminaitusaervidetur, nisirationecorporumopacorum : ratio est, quia aer nullbmodoterminat lumen, crystallus autem,quamvis nullius eflecoloris videatur, tamen ob variatam refractamqueradiorum admissionem, lumen ttrminutstcundumquid. Unde & ea ratione sit , utdef'axatispiiitus igneiqui peraerem volitant , nullomodovideantur,quia nonest tcrm'm&tum ecrum lumen,Ecnimis exiguum abunafunditurato*mo, quam ut possit species excitare.Hispr?suppositis, accedamus propiusadfontem cokrum , probabiturqueTpoUsaafetih. Cum in mixtionem Veniuntista tria quatuorve , ignis, aer ,aqua, terra, neceflirium est, ignis lucemperaerem propagatam in aqua re?frir.gi , Se in terram impingcre n.o.it,moio vero reflecti ; modo cum diaphanaest,aliam pati refractionem i pr?terea,cum non a luce solum 8c corporeobviopetamr ratio refractionis, verumctiam multomagisi sigura; crystallusenim sub prismatis formaaliter lumenresiingit, quam sub sph?ra.eylindrivetypo , imo ; mixtam uir.brjs lucem446Disputat. III.profunditex omphaloptra crystallina,ej us er.im illuminate limbisunt soli ilsluminati,c?terisobscuri5, nisi fortasse,pro rat ioneconvexitatis, circa centrummodica pars illullretur, at muranturin diversas figuras aque? atomi , ergoetiam varias , immo & omnimodaspene facient refractiones; terre? veropro situ vano di versimode excipient lumen, iliudque coercebunt. Ex quibttsVrobaturpr'me sententiaDemocriti,qui coluremdixit csse limen ignis incorporibus mixtis varie refractuminonpotdt sieri mixtio sinemultiplici refractioneluminis & proportione perspicui, opaci dmsi , rarive ,ergo ( etiamex supposttione , quod nulla sit aliacausa colorum ) ifla ratione unica multiplices,imo inftniti, generabunturiantecedens est probatum superius, consirmaturquevariis experimentis, ut sidiversi generis immisceas corpusculadiaphana, varieque lucem applices ,vari? rssulrabunt refractiones opaci,& illuminati: sic animadvertit ingenioseSanctoriusinartemparvam Galeni,qu?st. 48. sph?rulasvitreas aqua pienasopacare lumen, tenebrafque proluce reddere , atvero si vacu? fuerint,albedinem habebunt, quod quidem-expeCa447experimentum sic ipse pr?scribit : dimittijubetpurissim?materi? vitreamphialam,vitreas pariter sph?rulas compluresvacuas,& album oculisexhibericolorem assent ; si compleantur aqua,nigruin facient ; non ergo poteruntcomplura corpora adhiberi lumini,quin variasfaciant refractiones, probaturitaqueconscquentia.Colores iridisoriuntur ab opacationeluminis,sedin mixtisestopacatio,^rgoetiam in iisoriri poterunt colores ,nam eadem causa posira, cur non eosdeefrcctusexpectabimus ? cum ergo iliaopacatio variaque refractio sit constansin mixtis, constantes etiam permanentesquecolores exhibet. Itaque etianisinullainventa esset alia colorumgenei:ratio, hac unicaratiene omnes evplicarifacile possent i fruflraigiturquascunq;alias somniabis, cum natura hoc iplbquod misceai, cokrct.Si enim refractio transiens facit colorestranseuntes, refractio permanensdebet facere permanentes, sed daturinmixtis refractio luminis permanens ,ergo debet in iis facere colores permanentes. him autcm reflexos efft in bumiidis nubilusradios definivit Zeno Cittiicas, &ut alt Pcflidonius in meteo, olcgka,de lartio448declaraiio fcijjuroe radiorum foils i antlnnoe in nube rofcida concava at que cor. ti,mia,M<e ci ratio h idis magnism orbis circumfenntiamoflitidit coloratam. IraLacrtiuslib. 7.Probatur/? ctmdo: videmus in nubibusomnes omninocolores, lacteum,ntgrum , viridem, rubrum, sliasqteinnumeras difserentia!, sed earum causatimcaejiluwem refraBum, ergo a pariin corporibus mixtis, ubi lumen variismodis refringitur, idem contingerc debet: & revera , quod in nubibus videmus, a radi is fobs sieri, idetiam deprehendimusin variis flammis:Ignis eninivarios colores dat flammis : lie chart?crassiorisflammacoeruleaest,cerei Candida, sulphuris cianea , picisnigra obscurave.subflavaolei, rubicundain bu?xo, pallida in foeno ; fumus pariter variutestipromaterioe varietate: sic lignorumsiccorum leucopheusest , ob.icurior eft viridium , fumus rr.ercuriifulphure mixti ruber, albeseitstibii fumus , vireseit ortus ab are fuso vapor,aliaque aliis corporibus, ob refractiontmluminis ignis, in subjecto raro veldenso, perspicuovtl opaco, profundovel parum alto, aliter aliterque sigurato,unde exprefle Democritus nigredi449nem abasperitate; a l?vitate veroalbedinemoririvoluit; quod scilicet multiplicirefractione umbraque, qu?inasperis sit , necessario major sit opacitas, 8c consequenter, nigredo; l?via vero, cum umbram opacumve non faciant,sed ?quali ratione lumenexcipianti album repr?sentant ; quod si a?lios colores singular im velis a refractionibusopacitateque rimari , oportctin Iridis cfl/w'??;refractionum momenta perpendere ; statuere siguram , derwsitatem,profunditatem,terminum,lumenqueiatqueexbis deveniesin multorumnotitiam. Sienim refractioic>graduum virorem facit ; refractio veroif. graduum repr?sentetrubedinem,fatendum est , quod in intermediis refractionisradiis , intermedii colores poteruntreperiri.ExSph?rulis, ut supra dixi ,vacuisemergerealbedinem , dixitSanctorius,eique favet experientia spuma?,qu?totaiph?rulisvacuis censtat, & Candidaest : Sednecessariaestomninol?vita?,utanimadvertit Derr.ocritus in fhysicisoculaiifimus , quam insuis etiam globulisvult Sanctorius , & rever* ea spumxinest persectifllma : Si autem h?cl?vitas desir, nequaquam albedo r.esul?tabit,450 D ISP UT AT. III.tabit.obfaci<-rummu<tiplicitatem,quKvariecatem cimiani esiimdenti se ft luminiir.duttt.Atque ex hacphilosophandi retime,problemata, qu? circa colores siunt,facillime solventur , tum qux de multiplicitate,tum qu? dc mutatione , autefFusione lumiois , specierumque a corporibus,disputant ur.Hanc de coloribus fententiam adoravitPlato in Tim?o, sedcuminomnesefll-t implacidus , ex Athen*o,1. 1 1 .c. ?i. Democritum non laudavir. Colortst flawmula qu<tdam , fuigorjut ctrptrum, ajingulis corporib?s imicaits^parteshaions vifui ad sensum accommodatas;idemque divinus philosophus,authoreLaerrio, lib. 3 . sic existimabat, Constartmundum tx igne > a,/ua , aere , & terra.Ex igne quidem st vifirtisfit, ex terravtjoliiut , ex aqua j*i- aere ttt p, oportionenonvacet, ^rc.Et inTimoro Loni asseruit;cotftra prcpier ignemvidtri , &propter terramtatgi, Convenit itaquecum Democrito , quod Cohrem urerquecenleat esse lumen intemum corporum, unde roto coe'o abelt utirqueab ea scntentia, quam mu'ti scquutisunt vets rum, a solo lumine extrinsecoAium unicuique corpori .afferri colorem,451rem,quamvitenim luxextrinsecaaddise deb&tt ad species acorporibusreflesctione, medioclueilllultratodevchendas,nihilominusselicibus etiam constibusexeruntnonnunquam vires suascorpuscula , & ignis sui intemi beneticiose se produnt , ut carbunculi, sap*phjri crystalloeidei,aliaq; : cujus etiamrei li ad manum habere velis expirimmtum,ipe purpuram , autviridequidpiam, & eo supra mundam chartamlinteumve inclinato, videbis virore nitidissimo, vel purpura delicatissimachartam perfundi, quasi ipsa etiam umbratingeretur.OBJECTIONES.Dices primo , si hoc ita se se habcrer,omnes colores ejusdem essent speciei,riam omnes sunt lumen.Resp. negando sequelam,adprobationemdico,non concludereargumen*tum , quia a specie ad genus non valetconsequentia , sive a minus universal!ad magisuniversale : lumen aurem /?-ttmum est genus pro desiniendis singu*liscoloribus , differentia verosumi debeta ratione refractionis , & opacitatis.rAcctfetundo , si lumen est per sevisibile , deberent colores sine luesextrinseca videri,suntenim lumen,Resp.452Resp. lumen opacatum non poffevideri, nisi excitentur ejus specksalu.mine non opacat J.quia radius refractuseft debilior, quam utpossit se se expro*mere, & imagines adoculum prepagare.Dices tsnit , si nihilest coloratum,nisi ratione ignis , sequitur nullam essesensibilem terr? particulam,in qua nonsint spiritus ignei , cum nulla sic adeomodica ,qu? non videatur colorata, sequela est paradoxumridiculum , deindequ?ramex suppositione, quod si deturaliqua ignis expers,an videbitur.?Respondeo , id non esl'e incredibile,imo id ita se habere argumento suntgenerationes, qu? ubique siunt, succi,alimentaque berbarum , arborumque,& revera ad universi commoda permitx ta sunt isth?c elementa , aqua, terra ,ignis; ad suppositionem respondebo, siineositsitu,utdiaphaoanonsit , tuneerit visibilis improprie, per lurren scilicet quod terminabir, sicut enim corpusdiapnanum, visibile est per lumen quodrecipit, ita corpus opacum , & non coloratum videri poteltper lumm , quodterminat; Si vero sit di2phanum, apparent, ut c?teradiaphana, qu?colorecarent.Dices453Dices quarto, inauditumesseterramposse essediaphanam.Respondeo,magis inauditum csset,siquispiaid negaret,cum insa'ccrystalio,aliisqueinsinirisiint terres portiones ,imo & omnia corpora diaphana esse,secundum quid rationibus opticis probatur,8c experientia, optici enim me;tallica,lignea, saxcaque faciunt specula,at neceflc est recipi speciem in speculo,secundum aliquam profunditatem , utpossit sieri commodarcflectio, eigonetcesse est secundum aUquam sui portionemsingula tsll- diaphana; & revera itacontingit in usu , ligne? enim t?niol?,qualesnonnunquamiiabscindunt, quiasserespoliunt,lumennonarcent,sicutineque charta , qu? certa quadammixtioneperuncta , sit transparens, itaut manus etiam ab una facie applicata,ab akera appareat i non obscure modo,verum.etiam coloratai comu opacumest, cum pluresadsunt supersicies, sedductuminlaminastenues , est purissiiniluminiscapax : atque ita desinguhsnaturoe corporibus ptteris philo/ophari,undeabsurdumnonest, terram certisquibusdam situbus , modo diaphanam,modo vero opacam , 8c terminatam.pronuntiare.Dices*454Dices quint o , si a rautatione mixtionis,variaqueatomorumopacitate, 8crefractione sierent colons , sequereturquod attritu colorum, & infusione oleiin marmore , pr?tertim lamlsimo,deberet sieri eorum aliqua mutatio,contra pictur? commoda.Respondeo, ita exiguas ciTe atomoi,ut nunquam ea attritions deveniaturad ultimam divisionem minimi, quodloooooatomorumcomponitur ; nihislominus tamen remittuntur aliquando,intendunturque colores, nonnunquamvero in aliam speciem transeunt , undeetiam aliquid artti est in atterendo.-si ininfusum violarumguttam olei ex tertaroinjecerissiet viridis color ex puniceo:gallarum , & calchanti dilutaseorsim spectata diaphana sunt, instaraqu? , si vero misceantur , nigerrimasient, quodatomi inea mixtionesigurasmutent , & ex lxvibus reddanturasper?, unde nigredo resultat.Diees/mo,duo croci silamenfa integrumaqu?cyarhum tingent flavo; utqui potuerunt tot esse ibi spiritusigntiad totam illam aqu? quantitatem pervadendam?Resp. dissolvi hujuscemodi silamensta i & sane dispersionis atomorum corpuscus456pusculorumque miracula perpendentiistud nullo modo rarum videbitur, Iialitusfubtilioresincroci filamentis eoscflcquiaquaEphialamtingant, ut unaaqu? vit? gutta odorem , & aliquemgustum singulis ejus parriculis dispersadabit.Dices septimo ?debere videri atomoiigneas, cum sint luminos? ,atnonvidentur, ergo , ratio majoris est , quia nihilest frequentius iis-in aere , cum sintin perpetuo seremotu.sintquespiritus,quem descripsit Virgilius agitantemuniverfi.Spiritiu iatus alit totamqueir<fusapevartusMetis aghat tr.okm: neque dicas , nonterminan eorura lumen , quia totiesipsis aliaoccurruntcorpuscula, caquecontiugunt, aut ita vicina sunt , ut facile effusos radios possint excipere , quodcum adeersetur experientU.fignum est,lucidosnon esse spiritus igneos , quosublato fundamento, tota h?cdecoloribusingeniosa Democriti sententiaruit.Respondeo primo, quod jam supradixi , nimis exiles esse radios , quam uteos percipiamus, atomus enim adeo estexigua, ut ne mille quidem sirriul posit*457sit* acutHsimum sensum seriat , quantomagis , si de una procedat argumentum,scdsih?cresponsiophysica, qu?certam proportionem requirit inter agens,8cpiflum, tunsatisfacit, affer*rcfponficnen mathmttUam , deductimexprincipioi7.Resenim omnes visibilesaboculo percipiuntur secundumangulos, quotemissisaseradiis inipsooculo constituunt, unde ,qu*sub i?ia]?-rilus angulu viientur, ut ait Euchdesinopticis, mtjtnti qu*sab *qualibus ,mmoribus,minora; qua fib aqudibus,aqualia: nthilqueomnino cemi potestnisi angulo , , cuj us basis sit in obj ecto ;ergo objestum debet esse capax pluriumradiorum , (nam a radiis physiciscomponiturangulusvisorius, non autemamathematicis, sunt vero radiiline? physic? ) ut possit facerenon angulummqdo,verumpotiusconum,velpyramidem , cuj us vertex est in oculo,basis in obj ecto ; at atomus ignea nonfussicit ad id , quia atomus est pnncipiumline? physic?, ergo, si aliquid posset, facerectantumlineam physicam,qu? ut oculum seriat , necessario estinvisibilis,caret enim latitudine, longitudine,& profunditate,cum secundumextremamsuiatomum* eamque uni-: cam,457C a put, IV. 4^7cam, oculum seriat;cum itaque fiib nulalo angulophysico, & sub nullis radiispossit comprehendi atomus, sequituream Jive lucida Cn.f.vc opaca, esse invisibilem.Sicutenim in puncto mathematiconon potest statui bads pyramidismathematics: ,ne quidem per aberrantei?c/w^wvwintellectum, itaneq; in atomo,qu?punctum est physicum, potesterigi vcl singi pyramis,aut conns physicus, quali? necejjario intenenhe dclet advifiomm. Omitto plures alias implicantiashujus rei,cum hac redargutiojit demonflrativa.Etstatuamus, post tot pro*bationes ^solutosque dissicultatum nodos, Colorem esfe lumen intemum corpotrum varie refraBum, & opacatum^uoderat nobis pro Democrito evincendunwSetjumtes objeBiones'K.V , & ~X.Vl.pag*360. rejlipuantur,antedecimamseptimam.Object 10 XV.Ds indivifihlibusfimuljunSislINdivibile luuctum indivifibili , non facitmajus, quia tangtt secundum se totum, fedavomus est indivisibilis, ergo atomus j unctaetomo : nonfacir majus .^/fioiK/?o,majoredepunctis mathematiciseslt i,vidente,Q5 ame de aliis indivisibilibus ?458aL su? habentdimensiones,sccundum quasjungi unitique cum extensions increment^'"object io XV I.jlrgumentum ZjmotiK.MOtus non potest sieri per spatiu quodvis,prius mobile perttanscat minus, quamWs, fed quamcunque alsignes pattem, aliaest minor, & alia minor, in infimtum , ergonon potest sieri motus,nunqua enim incipiet.poffefnisi admissis in cotinuo indivifibihbus,& id contendebat Zeno,deducendo ad aolurdum.neque enim motum negabat. Rfspondaitaque,aliam esse minors mathemauce concede, realiter nego, mows autem considerstur ab adversorio penes rcalem^erum existentiam.Respondebat Empedocles, punctamathematica transiri tota simul,& qmet.businterpoltis motuum velocitatem, 8c tardttatemdistingui. Cater* qu* a motu petuntur,aut rarefactione objections, non possum diluinisidisput.3.CONCLUSIO.L3 ?c proDemocritcsubscisivis specuniationibus,&vigiliis , qu?rmhiiomnogratioressunt,conscnpta ,si quoshabentdesectus,ingenioper tot occupatiooesdistracto, concedendi, ubi aute? aliquid elimati accuratique occurret,Vrbane hBor, Ex c el le n t 1 s s 1 MiSenatus Me diolan ensisauspiciavenerare:-FINIS.INDEX.Return memorab'ilmm. .A.BduBio Hippocratts. Pag.?neai in Elyfiis. j i j? olipylm Vhruvij. i j ^AtR,(si imancDmocriti 37. i^fjngenerabilii &incorruptibilis, 7 1 .nonefiElementum.i lo.camquasuatilusprimis.apag. iil.ad 117. 'aeris infeEiio.II 4, demon unitur aliis Elemmtis. 1 16.j aeris grtritai qua? 141. in acre anpojptj navigarii 1 4 1 . 1 4 J .'4?r caretgraxitatt &levitate, i\$.\^f),aeris extenfo. 2iQ.fi-: gura.n$.aertspondets, 411. aeris impnritai.424.Agms'mhrumentaUi&principalemqModifferant ? 139.Alc'moi error in Matbest. $ ?7,jinalogismeu in abditis adhibendm.l6i:Angulus. Angulifigur<t reBilineoe. 241.angulut Atomi.2^% angulus contaiJus,iff angulm acutw. 3 4 1 .ftpbijma de angulocontaRus.34$.tAtitiperiftasis.jfi 4.i/t/?raiicnis modu?.4. 19 .Aqua, incorruptibilis eft. 70- </#* rfetfw.\\9.aquanonpsteftcalefieri.ii%filUfraaqH*<tlyaqu{ triplexflam, 2fo.INDEX.'propr\etatts aqua. 1 5 1 .Rtgula Hydraulicorum.25 1. aqu,t fttpei'fidesJpherica.2$2. aqua quomodo cakfiat i2.S1.diaphanaeft.^qi,Aristotele s.Dcmocriti litres com*-busfit- 23. indicium de Democrito* 28.iy.drijloiclisccmmendafio.itf.48.ejusinventa , & errata.^. ?;$. error infignisin Malhematicis. 227-367.Atomis omnia constant a fag, ly^ad1 i%.atom Element ales. tf(,- iy/.ato;rnorum creatio, 1J9, unio. 180. mixiio,183 184. iSf.covgregatio. 184,^Brina atomorumfacilis.l%6-lfy'. <7???fttatomus ? 189. atomorum categsria.Kfa.proprictates.xqi.mobilitas triplex.lgq-Sympatbia atomorum: 196. 2oz.atomorum ratio non cj! fita infolafigura.i03. partitai. 204- numerus- 207.uniones vdrioe. 2o8. i09. 2 lo. dfomw,ft* me st /zgari, 1 1 5' .fguratio.lfV.z 5 9inquieJ(udo.f]?- Z76.atomoruin remjto,?refraHioq; 2.82. 2$i- atomi materiala,<Sf indivisibles. 3 (5 1 .wow atomor&iWAtomi Aere?. ????? ?'?* tr fe , nequecum aliis uniuntur.ZoS. 2 1 2. 2s6.Spb?erica: funtfigur?e mutabililis. if 7-Atomi Aque?. Sunt spharica.249. zff.figuram mutant, if*;.Atom i Igne?, uniri ntftttmt,zi^fi'INDEX;gurd Jpharica igneis atomis convents.a 3 i?Pguram mutant. 2 3 8 .sum lucid*,tff.invifibiltstamen.456.Atomi Qualitates. Earumfcccunditas,intenfio, species, ordt, 4$ 2,433.fo1Ww.433. .Atomi Tesbe?. Cubicct junt,ii9.nonmutant figuram.itf,Awi,Ramentamartoribusreper*a.<;9ZC.C^kulorumgeneratie.191,Cardinals mfantidomm.Z^O.Cerebrum.io^.Chymici:Eorsw obscuritai in hqut*,%±.principiapro Elements. I 18?Chirurgia curtorum, 1 97.Circulus.Ejw^??^"'" duplex, 1 J?.e?r?cularisfigu'ra nature mica-Zl j,ctrcuzli concentrici comparati. 3 23- urculiquadraturanon eft impossibilis , apag,32+^3*0.Circuit miracula in motu.l^iiiCoelorum cteatio.Zjo.adr-jyinf.UXUi.iSf.Contattusglobi & plant. 336.Color . Colorum consufio-Hl.quidsit en.Democritd>M?%.ex Planned tfo.Ubebhtsde coloribus ArijloteHs.^ } 9. Colorumgenerathi 440 cploris explicate 44-JT'v,color! s albi & nigrigintratio>& natura-447,coUrtsIridis Nubiuma^B .??■" V 3 ???#I-N D E X.'Miisgmeratio. 449, colorim mutatio454.Continuum. Cur ignota cominui inttitasJuppmitmattriam. si.tton con flat putiBis Mathematics, 164.tieque ex panibus (3' pemBis. 16j. nequtexfimplici ewitattindi8in$a.i6%< neetx partibus infinitis. 16$.tx partibm uttiumeris, 170. continuum & tempusanaloga.^^S.Corpus natural* skid Jit ? 88, corporaPlatonica. ZlQ- corpwum gonermi*exPythagora.243.Corruption : Ejtn (xpUcatio per Atomos,298, 7,01. cormptioniswde^o^.Gubiproprietates oBe, Z44.Circurbitul? Midica.^Zo.^i^.Cyathusin vaUe,tp?aminrmmH capacior,25$-B; . ? ,. > ??.T^iAriiItt&#sf1?,'.,':.; v,,,-Democritus. E/?* nolilitasreducatio,2r. pMeepibrii. J? diviti*. 5 .peregrinatiiSMe?. .3 .Rudium.4.. pauperta'tit amor, <*ft8a< 5 ,mfaisia.6.?ccitpatio,6,solertia,y .ehqttentia. 8. confolat'10.9.cafiitM, S , (t?nhi <CS Mmki. i>. rffus. 1 0 .mors. r r? pfyjlognomia. 1 i . dotti. 1 J .feriptavnrihiVf i'*W,*ip.ig. i^.adn.,^"^sfa^,±^-!itd^ i-itivmta. 32. Dtus-? .,..:,;?? **??/*,INDEX,'41. op'mio dt ?itomis apag.14.adtf.Densitas juvat a&ionem. 43 1,Diameter , C cofla quadrati sunt incommensuraliles.246. 3i0. 338.Dignitasrerum expenja regulis quatuor, 72.-71- , , 'Divisibility triplex, jf 7. 358.Jjodecaedron mensura cali ex \Alcinto,368. 369.E.'^Effluvia Corporum. I2<s. a?s demurin Elementis? iZtjjnmixhsi 2.77.27s,311.JLUraentesfmbola,diJsyml/ela, ^inctrruptibilitaiElanentonem a fag, 61. adf. 79. ujque,suntformaliter in mixtt.y6. junt materia prima. 78. 79'-Ekmcntcrum definithnes vay'ne a pa. Siadp.S6,tria inElemeniis ccvfideranda*Meles. Qualhoe. & Molilits. 91.' )Eorum off.cia in mixtione. 9 2 i i,o 1 . Dar'1.4Elementa cerium ncnejla. pag,y6.ttsqucad 1 10. Danturtria Ehmenta, 1 17.Eltmen'topurt Nil alitur. .291.Elementa puracolorecarent- 440. yin*Emfe'dod^pmro-de Matu. 360.457.EmpyreUm tf Cubic* fig"'-*- Z46.V 4 E?--* .,? ",*8WINDEX.Euclidismethodusad Atomos traduila.52- ? s cEcceniricosquis mvenent ? 95.F.,ClgurxMUoe locum rephantl 127. 240.** \ci\ pmtagma nonreplem locum,me tetraedra. 242. figuratio quid ?^a.fipur* Ifeperimn*. 411.Flamraa ?oo. ?oj. Thmmxluxundei441. colons varu.44.Z- _Formarum mptmm in miXto,t 99,.Fumus, lOi *G.(~c<AUniopiraGr<eca. 436.^Generatio difficilior conservations,69, ineipit abexterioribus-ljZ.gentratiomixti, 184,GIacies frwor & rarier quam aqua.150.glacieicon/zdcratio.^xS*Clobi &pl<mi contaBus. 336. Globi itu -ruinations4,Gothorumtuguria ex ojstbuslaloenarum,3°JTGranumpulverisnitratiaccensum } t)USfyboerd, 130. , " _''': ' -Gravitas. Gravia omnia aque'cifo ptfAerimdefcmdunt,\J?C).i$l. '-.',-.'GrAvitas & Ltvitm nondantur, 296-.H.INDEX.H.tJEdera proprieties, 296.Hippocrates amkus Demscriti.e).Hippoiratis de Dimocrito Teilimoriia. 1415.26. 17.28.Wppecrates primus omnium Element aagnovit.df eorum qualitates. IOO.Horologium Orontii. 109 ,Humiditas :bumedi <Sf fluidi differentia.449?fc??aoi oinnitsphoericus , liquorque?wnff-*49' humidi triplex genus. %\%.I.rjponum fen/us dijferunt A nojlris.4 3 7'"ignis ingmerabilit tft?&ittcorruptil'ilis.by.y^. e]usdotes.6%. Cur tama copi'avideaturlI jo. Lux. 1 J2.§4 -ignistum potejlfrigefieri, 1 38. cur ignem s*rvannequeamm? 2 1 He.igimfiguYa.zlj .aBivitas.lOl.igms tstlueidus.^x .Impetum coHigunt Arporaindefcenfu.281. quibus determinetur impetus7.184. atomorum impetus generatio ,species,efsicacia,interitus.jc)i.Inanimatafteriliafunt. 75'.Infinitiiin magnitudinenonimplicat 33sIninani omnia oequtmetentur, 144.\n\tftor.um exiguitdt.z o f.Insomnia Ebriorum, 30?,. Jrisptrpema.^xo.Iridiscolores-447, LINDEX.L.? lAchs in Vcmyia ntm nayigabilis.^l^-'Lampat Cardani. *57-WapiUi ^ilphabetici Strad*. 1 96.~La\at*t yitrj ycrax, & lapillorum epulo. 191.JAoeiftrpiniicular'u omnium metisura. 83.338limtt Pbystcn.nl. fit ex cubit. 143 . line* insicabili?.z<ij. tinea conchylit. 3 33' lint* aiymf?.rt.333.Xumbricorum gcneratio. 192.lumiait diffuse, &figur*tit. 35 I.Lumen purum, & impurum. 444.Luna. 173,, M. .^H^itcrix prim* proprieties qnaiuor. 5 8 .?*Materiaprimx.^4risti,teliiestcbimArica,&inutilit.yg,Hatheinaticarum natura ap,\1$.ad$lQ. pnpwfitionesquomodo yera. 350?Methodus gtnerali 1. $i. particulars*. 3 II.Mr/ Democrttooratum. 1 1. meHeconditacadayera.iS^.meUafaxea.l^o.MimmiElementalia.yy. 160. minimum quiifit f 19L yari*min0norumelaborationes.z%t)Mixtio quomodo ex ^Atomis fiat 5 184- 185.mixlacalidaquxi 186: mixtionum variigradm.1% %.mixta omnia moymtur dcorfrm. 383Motus perpendicularis Iriplictter accept**. 194.???/?r r?rf. 348. motus perfeBefuccefsiym cum^Atomorum doBrina darinonpotest. 3 78 .mem/,duratio,dimenfio, nume>us,funt analog*. 387.motus perfeBe fuceefsiyus est impos< ibilii. 388.?/?(?,, ?>&<?/ tardifsimus. in motu non dantusquietes, neque faltus. a par. 394.*/^; ad 407 .Mundus incormptibilis. 63 . mundi crtatio exI N D E X.Platme. 216. ix Democrito. 268. tx?Annx*~gora. 278.N.^7 fyuiafugit Inpnttum. 176. nature eeeent-^* mi<t. 274. naturafese ad ftatHm ccmmo-<luu< reflituit. 307.Hixjiellijormis Ticini.i^S.nivistiatura. 419.P.FEstis. 280. _ sPhilosophi hodiemi. 47. borumfeBatriplex.^^.yariaprincipia.%1. 84.. Plato mult combmcrt libros Dsmccriti, 2 2 .Platmis doBrina dcfiguris Elcmenttrum, a pag.216. '1/i30 Plate suit i? omnts implacidni.450.Pororum ?,<?">. 280. ICfj.poribtmani. 423.yitripori qu'les 5423.Proportiones Eltmentotum. 154. ijj.proportionalitatummirac?la. 3 ^^.PunBumMatbematicnm.l6.\, punBainflata. 161.'. ^QVddratomm circumscriptorum motusjlupeu-<his. 396. 397.Qualitates prim*. 107. Earum Definil fonts noyx,rtyBis jdriflotelicis. 122. 1i3. Earnmfpbxra aBiyitatis, & arcndi modus. 1 16. </ualttatrsprimahabent. ait quid potentl alitatis. 286qttalitat<tm ccnjideratio accurata.1%7 .qualttatesfunttantum risptnBivt. 43 6,Quamitatum comparative 5 o. quantitatisEsscntia.^%.R.j> ^snayaga. 292.** Rarefactionis, <j?- Condensatfonis ytra ixtmpla.407. 4G8. rartfaBioproprie diBa , n<nrta<KC 415 .txptrimenta d?.liu<.i..\% I ,42 i.*<??riasmt. 427.I N D E X.Refractio i? atbomfphera. 154. 156. in aqua,4i ^.rtfraBionis gradus .449.Kc/piratio quare fiat) ijs>.RosttPol<micd. 184.? ' ' S. ?-Q^ipimtiarigU qualis)l% .zCficcitas dilium^ anfit Privatio ) ug.Solis defcenfus. 55. partitai apparent. 264.creath, volutatio,zj^ . compaBio. 274.Sd/? motus,& illttminatiQ , qumsdo different)356. Radiorum Solis rifled? quanta fit) pag.184. Spbxra diverse. it), spar* aSivttatir.126. 353. ft'frietatts fphara vi^inti. 232-^,6rfM i?W Ifiperimetroes fgHraijst majerisares. 254. prapagatio fph<r/x aBivttatis. .264. Species vifibiles. 264. z6 5. earumTin-Bura. 452. Speculum parabolicmn. ^60. Spe- _sli-Hiw. 359. Sou<7K<<b 150. Static* t/Ledica.279.' Sz?? ;V, Mundi centra formats. 276.Sublcstum primaritim,fecundarium,inbafionis,denominations, qnid) 54. Sjmpathiajexmodis fumpta. 196.T ,TErr? , C> S?'? ratines. 118. <?,r'< ??49?d?? /,??<iw.i 1 8.El? <^?-i l^figura.219.223. immobiliiai. 329. quantum trrrailluminctur a Sole ? 354. JOT* Diapbana ejl.445-453 ? ?Tetracdramnrcplent locum. 364.Triangulum Scalenum.i 18. aquiUtemm.l 19-Instrument* D s 1 crcantis ex Platone. 216.construBio trianguli. 3 19.V.VAeuum Demtcriti. 145- 370. V?*? /*I'iqua? babet vires ) 427.. pifiofucmodefiatlW;-r 1 n 1 s.' .'3<?.?' f? n>?-?- f.:.\ /?__ ................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download