XS4ALL



Lucifer : treurspel

Vondel, J. van den

Jaar: 1654

Samenvatting

Lucifer is een toneelstuk en bevat 5 bedrijven, van elk bedrijf volgt een korte samenvatting:

 eerste bedrijf:

Lucifer heeft Apollion naar het aardse paradijs gestuurd om te kijken wat God aan de mens geschonken heeft. Apollion verteld dat het aardse paradijs veel beter is dan het hemelse. Hij heeft het liefdesspel gezien. Dan komt de Gabriël met de Rei der Engelen en verteld dat de engelen ondergeschikt zijn aan de mens.

 tweede bedrijf:

Lucifer vertelt de engelen wat het besluit betekent: slaven voor de mens zijn ze nu. Belzebub denkt aan verzet en probeert Lucifer, de loco-god, ervan te overtuigen dat hij persoonlijk vernederd is. Dit werkt uiteindelijk en samen met Apollion en ook Belial  komt het verzet tot stand.

 derde bedrijf:

De engelen die het niet eens zijn met 'het besluit Gods' en zich dus bij Lucifer voegen (Luciferisten) komen bij elkaar en klagen over het onrecht wat hun is toegedaan. Belzebub zegt dat de Luciferisten gelijk hebben en de trouwe Rei der Engelen niet. Om dit conflict op te lossen heeft hij maar 1 manier en dat is geweld. Dan verschijnt de veldheer van God: Michaël. Hij beveelt de Luciferisten hun geweld op te geven. Dan vertrekt hij. Lucifer neemt van de luciferisten de strijdbijl aan: hij zal geweld met geweld bestrijden.

 vierde bedrijf:

Gabriël geeft Michaël de opdracht om met zijn leger tegen de luciferisten te vechten. Ondertussen spreekt Lucifer zijn troepen toe, met weinig enthousiasme. Dan komt Rafaël met een olijftak. Hij probeert Lucifer tot inkeer te brengen. Maar daar komt Michaëls leger al aan.

 vijfde bedrijf:

De strijd barst los: de luciferisten vechten in een halve maan (symbool van ongeloof) en de engelen in een 3hoek (symbool van drieënheid). Na een tijd komen Lucifer en Michaël tegenover elkaar te staan. Michaël probeert zelfs dan nog Lucifer tot inkeer te brengen, maar die is door het dolle heen en slaat in op Michaëls schild. Hierdoor breekt de strijdbijl van Lucifer en schiet Michaël met zijn bliksem op hem. Lucifer stort van de hemel en verandert in een 7 koppig monster (overeenkomend met de 7 hoofdzonden). Lucifer stuurt Belial naar het aardse paradijs en met behulp van de slang weet hij Adam en Eva tot zonde te laten verleiden.

 

Titelverklaring

De titel van het boek is "Lucifer". Lucifer is de hoofdpersoon van het boek. Zie verder:

Personages.

-Lucifer; de plaatsvervanger van God in de hemel. Hij heeft 3 eigenschappen: verhevenheid, staatszucht en hoogmoed. Lucifer is de enige in de hemel die twijfel bezit. De anderen zijn of goed of slecht. Hij wipt steeds heen en weer tussen 2 polen.

 -Gabriël; Strijder van God. Hij vertolkt de beslissingen van God.

-Michaël; Wie is als God. Hij is de veldheer van God.

-Rafaël; God geneest. Hij is de beschermengel.

-Uriël; God is mijn licht. Hij is de schildknaap van Michaël.

 -Belzebub; Heer der Vliegen. Met vliegen wordt bedoeld de duivels die door de lucht zwermen.

-Belial; Nietsnut, perverse, verworpene.

-Apollion; iemand in het eeuwig verderf storten. Hij is de verderver.

 Thematiek

Het thema van het boek is de opstand tegen God, die verloren wordt. God is onoverwinnelijk. Na een moeizame strijd overwint uiteindelijk Michaël Lucifer, waardoor het kwade het goede heeft overwonnen.

 Mens en Wereldbeeld

In de tijd tussen de Renaissance en de Verlichting, de overgangsfase, was er veel aandacht voor het geloof. Er waren verschillende "ismen" (denkwijzen). 1 daarvan is het agnosticisme. Bij deze denkwijze gaat men er vanuit dat God de aarde heeft gesticht en er daarna niets meer aan heeft gedaan. Hij kijkt er dus niet meer naar op of om. In "Lucifer" kom je dit ook heel duidelijk tegen, teneerste omdat Vondel God (en ook Adam) niet bij de 'Personadjen' zet, terwijl hij? wel een grote rol speelt in het boek. Deze rol is, wel indirect. God zelf spreekt niet, maar de engelen vertolken zijn beslissingen. Gabriël brengt deze beslissingen aan Michaël, Rafaël en Uriël.

 Italië was het centrum van de kunst in de tijd van de Renaissance. Belangrijke kenmerken van de literatuur in die tijd zijn de 3 begrippen: imitatio, translatio en emutatio. Imiteren, vertalen, verbeteren. Vondel past de imitatio toe. Het imiteren dus. Hij maakt gebruik van het onderwerp "paradijs", wat al vele dichters deden, waaronder ook de grote Italiaanse dichter Dante. Hij maakte Paradijs. Veelal gebruikt Vondel in zijn werken stof uit de bijbel.

 

Vergelijking met Nu

In de late Renaissance, vroege Verlichting waren er verschillende denkwijzen, die ook invloed hadden op Geloofsovertuiging. Met betrekking tot geloofsovertuiging waren er 3 denkwijzen:

-Agnosticisme; God heeft alles in werking gezet en daarna vertrokken.

-Deïsme; Wil wel geloven in God, maar kan niet omdat hij niet is waar te nemen.

-Atheïsme; Geloofd niet in God.

Verder waren er 2 belangrijke denkwijzen:

1: Rationalisme; Men gaat uit van de onfeibaarheid van het verstand. Alles is door logisch redeneren op te lossen.

2: Empirisme; De zintuigen nemen dingen waar, de ratio (het verstand) kijkt of het waargenomene wel klopt.

 Later combineert E. Kant deze 2 theoriën tot 1 nieuwe: Representationalisme. Dit is de grondlegging van de moderne denkwijze, het methodisch denken van nu. Tegenwoordig bestaan er eigenlijk ook nog ismen mbt Geloof. De mensen geloven of niet. De mensen die niet geloven zijn een mengeling van deïsme en atheïsme. De mensen die geloven, hopen dat God ooit nog terug komt en dat ze in ieder geval naar de hemel gaan.

 Wat begreep ik niet?

Wat ik niet aan het boek begreep was:

-Waarom stoot Michaël uiteindelijk Lucifer van de hemel? Michaël was toch goed, ondanks dat hij Lucifer nog heeft proberen terug te nemen en Lucifer dat weigert, had hij hem niet van de hemel moet stoten. Dit had heel veel problemen kunnen voorkomen, maar dan was ik er ook niet geweest.

-Waarom laat Lucifer zich overhalen door Belzebub? Lucifer had het goed in de hemel, alleen hij was jaloers op de mens, maar hij had toch nooit mens kunnen worden. Als hij een beetje normaal had nagedacht had hij niet meegedaan aan Belzebubs spelletje en was hij nooit van de hemel gestoten.

 

Schrijver

Leven:

Joost van den Vondel werd 17 november 1587 geboren in Keulen. In 1596 vestigde zijn familie zich in Amsterdam. In 1613 nam hij samen met zijn vrouw (buurmeisje) de Zijdehandel van zijn ouders over. In 1677 namen zijn krachten af en niet veel later stierf hij.

Werk:

Vondel schreef veel over bijbelse werken. Zoook Lucifer. Hij koos voor bijbelse stukken omdat hij hier van jongs af aan mee was opgegroeid maar bovendien was ook zijn kijk op het leven van invloed. Vondel zag de bijbel niet als een reeks verhalen maar "het grote epische verhaal der ontwwikkeling van Gods wereldplan met de mensen en daarin zijn de hoofdmomenten de opstand van Lucifer, de zondeval van de mens, de verlossing van de mens door de menswording van God. Eigenlijk is Lucifer geen bijbels drama, want hij komt helemaal niet in de bijbel voor. Lucifer is het voorspel op het hoofdmoment in de wereldgeschiedenis: de menswording van god.

 Vondel besteedt zeer veel aandacht aan zijn studies. Met grondige voorstudies probeert hij zijn onderwerp volledig te beheersen en zal hij ook ten alle tijde zijn standpunt willen verdedigen. Vondel; " 's Lands oudste en grootste poëet".

 Lucifer, de Lucifer die eeuwig blijft branden.

 Bronnen:

Zie hierachter, + Lucifer, Joost van den Vondel

Lucifer

Vondel, Joost van den

Thema

De hoofdpersoon van dit drama streeft naar geluk, althans naar datgene wat hij als geluk beschouwd. Daarin wordt hij gestuurd door eigenschappen en omstandigheden die naar de ondergang voeren. Zielsprocessen betekenen strijd, de hoofdpersoon beweegt zich tussen geluk en ongeluk, in op-en neergang. De 'Lucifer'behandelt de val der engelen en der mensen en zinspeelt op de komst van Christus.

Inhoud

1ste bedrijf

expositie

De engelen vernemen de schepping van de mens. Apollion moet gaan zien of alles wel zo geweldig is als gezegd wordt. Beginregels: "Myn Belial ging hene op lucht en vleugels drijven om uit te zien waar ons Apollion mag blijven". Weldra verschijnt hij en door genoten omringt vertelt hij zijn lotgevallen. Als bewijs van de schoonheid van de hof van Eden heeft hij vruchten meegenomen.

Belzebub wekt de kiem van jaloezie al op. "Men zou ons paradijs om Adams Hof verwensen"-"Geluk der Engelen moet wijken voor de menschen."

Apollion zegt geen volledig beeld te kunnen geven , omdat hij dan meer dan een engel zou moeten zijn. Dan geeft hij een nauwkeurige beschrijving van de wonderschone Eva. Wat Apollion vertelt is al voldoende om de ontevredenheid, die in de kiem van het hart der Engelen al was, te ontwikkelen. Niet alleen de natuur waarin de mens leeft geeft ontevredenheid, er is meer: "De engelen leven alleen, de mens is getweeig". Algemene bespreking als benijding van 's mensen geluk. Dan verschijnt Gabriël als Gods heraut.

Hij deelt mee:

- God zal menselijke natuur aannemen.

- De engelen moeten de mensen dienen

Dan is de Rey van Engelen aan het woord: Gods grootheid en heerlijkheid wordt bezongen.

2e bedrijf

Intrige Lucifer, Gods stedehouder, heeft gehoord wat Gabriël vertelde. Hij is wrevelig, gekrenkt; 't onrecht dat mens wordt verheven boven engelen.

Het nieuwe bevel wakkert de ontevredenheid onder de hemelscharen aan. Gabriël heeft het gemerkt en komt hen waarschuwen. "Genoeg U met Uw lot. De wederspannigheid verplet haar hoofd en kroon. Indien ze wederstreef des Oppersten Ge boòn."

Lucifer: ik stel me niet tegenover God, maar ik wil God eer bewaren.

Gabriël: God weet wel wat hem tot eer strekt; de engelen moeten hem in alles gehoorzamen. (Waarschuwing is vruchteloos)

Belzebub stookt: "Men zal Uw mogenheid aldus de vleugel fnuiken". Belzebub bereikt zijn doel; dat blijkt uit het antwoord van Lucifer: "Nu zweer ik bij mijn kroon het al op een te zetten, te heffen mijnen stoel in aller hemelen trans. Door alle knechten hene, en Starrelichten glans."

De boodschap van Gabriël is algemeen bekend, het gevolg is een ontevredenheid in breder kringen.

Het 2e bedrijf eindigt met een Rey der getrouwe Engelen, waarin schrik wordt geuit voor naderend oordeel.

3e bedrijf

peripetia

Een groot deel van de engelen schaart zich om Lucifer, Belzebub en Belial. Rey der getrouwen komt hen vermanen zich toch te buigen onder Gods bevel. De Luciferisten spreken nu echter openlijk uit, dat ze zo'n gebod van God niet zullen gehoorzamen. Apollion versterkt dit door te zeggen: "Zo groot een ongelijk valt lastig te gedragen". Algemeen begint men aan te dringen dat Belzebub zich aan het hoofd van de opstand zal plaatsen. Intussen wapent Michaël zich en komt zien wat er aan de hand is. De Luciferisten roepen hem toe: "Zondt gij met wapens ons hertog recht verdrukken? Wij steunen op ons recht: rechtvaardigheid is stout."

Maar Michaël antwoordt; "D'inspanningen tegen God is allerminst rechtvaardig." Hij waarschuwt nogmaals. Dan verschijnt Lucifer en men vraagt hem het leiderschap op zich te nemen, want Belzebub heeft geweigerd. Na lang aandringen geeft hij toe, niet van harte lijkt het. De opstandelingen zweren hem de eed van trouw. "Wij zweren tegelijk bij God en Lucifer." Dan strijdzang.

Einde bedrijf: Rey der getrouwe Engelen, die zich zeer bezorgd uiten.

4e bedrijf

agnitio Ze bewijzen Lucifer dus goddelijke eer. Gabriël bericht Michaël dus oproer en verraad, Michaël moet zich gereed houden om Gods eer te verdedigen. Lucifer wordt nog een keer gewaarschuwd namelijk door Rafaël, die hem smeekt zich te vernederen voor God, maar alweer vruchteloos. Lucifer meent dat hij al te ver is gegaan. Even komt hij tot een juist inzicht in zijn toestand; als opstandeling tegenover God voelt hij zich diep rampzalig, maar de legers stellen zich al op, zijn weifeling is te laat en met de moed er wanhoop stelt hij zich aan het hoofd van zijn legers. De strijd begint. Getrouwe engelen dringen op in een ▲-ige slagorde (symbool van Drieëenheid).

Michaël slaat hem neer en Lucifer verzinkt met de zijnen in de afgrond der ellende. Nu het Lucifer niet gelukt is God zelf te heffen, zal hij Hem heffen in zijn schepsel. In slangengedaante sluipt hij 't Paradijs binnen en verleidt de mens tot schending van het proefgebod.

5e bedrijf

catastrofe Uriël, schildknaap van Michaël, vertelt het verloop van de strijd aan Gabriël. De strijd wordt voorgesteld als een gevecht tussen valk en reiger. Michaël's leger trekt op in een ▲ en Lucifer's leger in de vorm van een halve maan. Lucifer's wagen wordt getrokken door leeuw en draak. (hoogmoed en afgunst)

Na de val verandert God de gevallenen in monsters en duivels die wijzen op de zeven hoofdzonden.

Karakters

- Lucifer: Verhevenste geest die God schiep. In hem woedt strijd tussen goede en boze. Het laatste overwint in hem, maar als het naar buiten dreigt te zegevieren in de val van Adam en Eva, wordt Gods zegepraal duidelijk veilig gesteld. (zie Thema) Lucifer is ongebreideld, staatszuchtig, zijn hoogmoed is de oorzaak van zijn val; de trots niet te bukken voor de mens die van lager orde schijnt te zijn. Lucifer ziet in de gunst de mens bewezen een vernedering voor zichzelf en de engelen.

- Belial: al eerder 'gevallen' evenals Apollion. Samen drijven ze Lucifer naar opstand, ze verleiden en verblinden hem.

- Belzebub: Hij is de verpersoonlijking van leugen en bedrog.

- Apollion: Ook hij zit vol leugens en listen, ook is hij een figuur van openlijk geweld.

- Belzebub: Hij bereidt psychisch de wandaden van Lucifer voor.

- Belial: Hij is de verleider van Eva, is evenals Apollion werktuig van Belzebub.

- Gabriël en Rafaël: Zij zijn de zuivere trouw aan God. Rafaël is ook beeld van Gods ontferming.(in dialoog met Lucifer)

- Michaël: De krijgsman. Bondig en krachtig eist hij gehoorzaamhied. Na de victorie geeft hij alle eer aan God.

Situering

Stroming: Barok

Genre: episch klassiek drama. (christelijk en typisch Vondeliaans in zijn dramatisch tekort).

Tijd: imaginair (Adam Eva)

Tijdsverloop: één dag

Milieu: Engelachtig

Aantekeningen bij de inhoud

Algemeen

- Vondel droeg Lucifer op aan keizer Ferdinand III (1637-1657) Vondel zag in hem de 'vader van de pais (vrede)' (onder Ferdinand's regering werd de vrede van Munster gesloten in 1648). Boven dien werd Ferdinand lang door Wallenstein bedreigd en het had er lang de schijn van dat Wallenstein (Lucifer) de opstand zou winnen.

- 1ste opvoering 2 februari 1654.

- 2e opvoering 5 februari 1654. Toen werd het stuk verboden en in beslagname van exemplaren op aandringen van Amsterdamse predikanten. (Misschien omdat Vondel hen had aangevallen in hekeldichten en Palamedes). Juist door verbod steeg de belangstelling door stiekeme herdrukken.

- Na 200 jaar weer opvoering. 1890 in 'Hageveld' te Voorhout. Van 1908-1915 te Rolduc. 1910-1911 opvoering onder leiding van Royaards. Sindsdien opgevoerd en zijn er verschillende vertalingen verschenen.

- In zijn "Berecht van alle kunstgenoten" gaf Vondel in de 1ste uitgave de idee van Lucifer al aan: "Daar hij eindelijck, van Godts blixem getroffen ter helle stort , ten klaren spiegel van alle ondanckbare staet, zuchtigen, die zich stontelijck tegen de geheilighde Maeghten en majesteietn en wettige overheden durven veheffen."

- Latijnse onderschrift op titelblad is ontleend aan Romeinse dichter Vergilius en luidt volgens Vondels eigen vertaling: "dálmachtige Vader, dreef hem met eenen vreeschelijken dwarrelwint, dat hij tuimelde."

"Præcipitemque immani turnine adegit"

Bijzonderheden

- Compositie: vijf bedrijven, alle gesloten door een Rey van engelen. Anders en zuiverder klassiek(d.w.z. meer naar Grieks model) worden alle reien door Engelen gezegd. In de Gijsbrecht bv. Door verschillende personen.

- Structuur:

- 3 eenheden: van idee of thema: eerzucht is de ondergang van het schepsel. van tijd: alles verloopt binnen 24 uur. van plaats: alles speelt zich af in de hemel.

- Veel wordt herhaald: Apollion over aards paradijs. Uriël verhaalt de slag. Dit alles draagt niet bij tot de aard van het drama.

- Verzen zijn alexandrijnen. Opvallend is de stichomythie dwz. Een snelle dialoog van regel tot regel tussen twee personen of groepen.

- Klassiek spel is wel eens gedefinieerd als psychische voorbereiding van een katastrofe, zie thema. Dit is vast te leggen in de volgende grafiek.(100 staat voor opperste geluk, 0 voor de hel.)

A. Lucifer benijdde God.

B. Lucifer benijdde de mens

C. God besluit mensheid te verheffen.

D. Lucifer zegt: "dat zal ik keeren etc"

E. Zware beslissing in het 3e bedrijf

F. Lucifer: "Ick zal koestme dan gewelt te keeren met gewelt"

G. Herhaling van de eed door aanhang. Eigelijk teken van zwakheid(symptoom van twijfel aan zichzelf)

H. Verademing bij Luficer als Rafaël verschijnt. Kans tot opgang naar geluk niveau. "Spreeck, zoo langk het U behaagt," zegt Lucifer in zachtere stemming.

I. Rafaël roept zachtere en angstige gevoelens in hem wakker, dan weer boze Apollion:

J. "Heer Stedehouder, op, het is geen tijt te massen....."

K. Apollion schildert Lucifer een vals beeld voor van Michaël's legers. Lucifer's lot is beslist. De catastrofe is onvermijdelijk geworden. De volgende drie punten bepalen val:

L. Eis van Michaël, God gewonnen te geven, psychisch verkeerd middel om hoogmoed te keren

M. Nederlaag, maar toch zege. De val van de mensen? Lucifer schijnt op aarde te winnen.

N. Verderf onontkoombaar. Michaël werpt Lucifer in de hel.

Bedrijven

1ste bedrijf: Dat en waarom Lucifer en de anderen al eerder gevallen waren.

2e bedrijf: Lucifer zelf ten tonele. Verderf heeft hoge rangen aangetast.

3e bedrijf: Lagere orden worden ten dele ontrouw.

4e bedrijf: Meest dramatische weifeling van Lucifer, weegschaal slaat door naar het kwade.

5e bedrijf: Beschrijving van verwachte ondergang.

Dramatische waarde

De Dramatische waard van Lucifer kan niet zo hoog worden aangeslagen, hoe fraai de poëzie ook is. Het hoofdaktemoment is namelijk de strijd tussen hemelse legioenen; er wordt 27 keer naar vooruitgewezen (prospectieve elementen). Dit moment wordt echter niet verwerkelijkt, het valt ergens tussen het 4e en 5e bedrijf. Zo ontstaat een dramatisch vacuüm; de beschrijving van Uriël kan dit ook niet opvullen.

Het was Vondel duidelijk om het psychische verloop te doen, binnen Lucifer zelf, milder om 't dramatische.

Symboliek

De symboliek in dit drama zit vooral in de staart nm. In de beschrijving van Uriël:

A. Michaël's legers driehoekig opgesteld, Lucifer's legers als een halve maan opgesteld.( zinspeling op de druk van Turkije) was ook waarschuwing aan het adres van Ferdinand II, hij was de beschermer van Christelijk Europa.

B. Leeuw en draak gespannen voor Lucifer's wagen. Hoogmoed en nijd zijn de oorzaken van de oorlog en tweedracht.

C. Als Lucifer is verslagen verandert hij in 7 dierenvormen die staan voor de zeven hoofdzonden:

- Leeuw-hoovaardij

- Zwijn-gulzigheid

- Ezel-traagheid

- Rhinoceros-gramschap

- Aap-onkuisheid

- Draak-nijd

- Wolf-gierigheid

Opvatting van het heelal

Typisch voor die tijd:

Aarde als middelpunt, zon, maan, sterren draaien eromheen. Aarde is plat, met in het midden het paradijs, met daarin een hoge berg, met waterval, zich spitsend in vier stromen, die de vier windstreken aan duiden.

Eigen mening

Het verhaal is saai, dit zal wel komen omdat ik niet in de 17e eeuw leef en ik d'r verder geen zin in heb om me het ideaal en de boodschap die natuurlijk in het drama verstopt zitten eigen te maken. Het drama op zich is voorspelbaar en dus ook saai, ook dit zal wel weer komen dat ik me niet kan inleven in het tijdsbeeld.

Het lastige van dit boek is dat de karakters niet diep worden uitgewerkt zodat er nooit spanning, vertwijfeling, diepte en geestigheid in het verhaal sluipen, zodat het gewoon maar een lang stuk mooie poëzie blijft. Het lezen van het boek leek daarom een eeuwigheid te duren.

Het uitpluizen van het verhaal was daarentegen een stuk interessanter. Wel vind ik dit boek een stuk aangenamer dan "Van D

en Vos Reynaerde" dat ik las voor de middeleeuwse periode.

1. Bibliografische gegevens

Eerste uitgave

1654

Gelezen editie

Uitgeverij Plantyn, Deurne Antwerpen, C. Neutjens, negende druk 1967

Bezorger

C. Neutjens

2. Feiten van het werk

Opbouw

2181 verzen, vijf bedrijven, verschillende tonelen.

Taal

Verheven Nederlands, breedvoerige spraak, op rijm.

Personages

Lucifer stadhouder van God

Luciferisten aanhangers van Lucifer

Belzebub raadsman van Lucifer

Belial ondergeschikte van Belzebub

Apollion ondergeschikte van Belzebub

Gabriël aartsengel, boodschapper van God

Michaël aartsengel, veldheer van God

Rafaël aartsengel, beschermengel

Uriël schildknaap van Michaël

Engelen die zingen in reizang

Motieven

macht, staatszucht, opstandigheid (vaak bij Vondel), Turkse halve maan, groen als kleur van de Turken, goed en kwaad, goed overwint het kwaad.

3. Thematiek

Het grote thema is dat hoogmoed voor de val komt. Grootsheidswaan wordt afgestraft.

4. Periode waarin het werk geschreven is

Turkse machten als tegenstanders van het christendom. Werk verboden, er is sprake van godslastering doordat het stuk in de hemel is gesitueerd. Volgens klassieken in vijf bedrijven.

5. Gegevens van de auteur

Geboren op 17 november 1587 in Keulen uit doopsgezinde ouders die op de vlucht waren voor de maatregelen die Alva had genomen tegen protestanten. Als doopsgezinden waren ze ook al niet populair bij protestanten. In 1596 naar Utrecht, zaak vader overgenomen (groothandel in zijde), getrouwd met buurmeisje Maeyken de Wolf. Lid van Brabantse rederijkerskamer, contacten met P.C. Hooft, Hugo de Groot, C. van Baerle.

Omstreeks 1640 wordt Vondel katholiek. Grote stap gezien zijn afkomst.

Boekhouder bij Amsterdamse Bank van Lening. Gebruikt bijbelse onderwerpen als metaforen voor eigentijdse problematieken. Overleden 5 feb. 1679 te Amsterdam.

6. Samenvatting van het werk

Eerste bedrijf

Belzebub en Belial wachten op de terugkeer van Apollion, die een verkenningsvlucht naar de aarde maakt. A. is jaloers op de schoonheid van het Paradijs en op Eva. De mens kan zich vermenigvuldigen en kan zo veel machtiger worden dan de engelen en ook nog eens onsterfelijk door de boom des levens. Gabriël komt langs om te vertellen dat de taak van de engelen is gewijzigd. Zij moeten in het menselijk geslacht God eren.

Tweede Bedrijf

Lucifer komt aan met zijn strijdwagen, getrokken door Leeuw (=hoogmoed) en Draak (=afgunst). Hij is het duidelijk niet eens met zijn taakverandering, maar is nog niet opstandig. Belzebub stookt hem op. Lucifer wordt terechtgewezen door Gabriël, L. bindt in. Belzebub en Apollion stoken lekker verder bij Lucifer en dat lukt: Lucifer gaat in verzet.

Derde bedrijf

Ontevreden engelen bezingen de teloorgang van harmonie en eenheid, krijgen een discussie in twee kampen. Trouwen hopen op een goede afloop. Tevergeefs, Belzebub krijgt een groot aantal engelen mee, maar beweert tegenover Michaël dat hij rust heeft hersteld. Er helpt niets meer aan, er komt een oorlog tussen trouwe engelen en Luciferisten, waarvan Lucifer de leider is.

Vierde bedrijf

Michaël moet zich op bevel van Gabriël richten tegen Lucifer en de zijnen. Lucifer is bang voor God, maar kan niet meer terug, ook niet als Rafaël hem nog probeert te weerhouden.

Vijfde bedrijf

strijd is beslecht in het voordeel van Gods engelen. Lucifer krijgt nog de mogelijkheid om zich te bekeren, maar is buiten zichzelf van strijdhonger. Michaël treft hem met de bliksem en zijn veranderen allen in helse monsters. Op dit overwinningsmoment komt Gabriël met de mededeling dat ook Adam is gevallen. Lucifer heeft Eva verleid en nu is het mensdom verdoemd tot de sterfelijkheid. God kondigt Christus aan die de mensheid van Slang en Draak zal verlossen. Uriël verdrijft Adam en Eva uit het Paradijs.

7. Socio-culturele invloeden in het werk

Calvinistische invloeden omdat het werk langere tijd verboden was. De katholieke kerk gaat heel anders om met de uitbeelding van hemelse zaken. Dit is niet te merken in het werk. Vondel is duidelijk al katholiek.

De angst voor de Turkse macht vertaalt zich in de sikkelvorm van het leger van de slechten (Lucifer), de kleur groen wordt gebruikt.

Weer: vijf bedrijven, volgens klassieken ingevuld.

8. Waardering

Cultuurhistorisch

Vanwege mijn eigen achtergrond is het zeer interessant om te zien hoe er in die tijd omgegaan werd met de bijbel en de -verhalen. Sommige thema's hebben nog steeds eenzelfde interpretatie terwijl andere thema's nauwelijks nog actueel zijn. Het gevecht van de engelen is tegenwoordig 'bijzaak'. De zondeval wordt nauwelijks nog geloofd, terwijl Vondel eigenlijk verzachtende omstandigheden aanvoert voor de val van Lucifer en daarmee samenhangend de zondeval.

Didactisch

Omdat bijbel en -teksten maar een minimaal deel innemen van scholing, zal het eerder een spannend verhaal zijn, dan het begin van de wereld. In de orde van grootte van de Griekse helden. Maakt wel veel duidelijk over Nederlandse literatuur, dus wel belangrijk om te doceren.

Esthetisch

Doordat ik voor Bijbel&lit al vrij intensief bezig ben geweest met Vondel en renaissance en de kenmerken, las dit een stuk begrijpelijker weg.

................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download