EĞİTİM SİTELERİNİN YÖNETİMİ
EĞİTİM SİTELERİNİN YÖNETİMİ
Öğr. Gör. Can GÜLER
Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi
cguler@bilgi.aof.edu.tr
Öğr. Gör. Serap UĞUR
Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi
sugur@bilgi.aof.edu.tr
Öğr. Gör. Salih GÜMÜŞ
Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi
sgumus@bilgi.aof.edu.tr
Öğr. Gör. M.Recep OKUR
Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi
rokur@bilgi.aof.edu.tr
Öğr. Gör. G.Deniz DİNÇER
Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi
ddincer@bilgi.aof.edu.tr
ÖZET
Eğitim kurumlarında internete dayalı ve internet destekli eğitim ortamlarının çoğalmasıyla birlikte, eğitim hizmeti veren sitelerin planlanması ve denetimiyle ilgili süreçlerin yönetimi önem kazanmaya başlamıştır. Bu çalışmada Anadolu Üniversitesi’nde uzaktan öğretim yapan öğrenciler için yayınlanan eğitim siteleriyle örgün öğretim gören öğrencilerin derslerini desteklemek amacıyla yayın yapan eğitim sitelerinin yönetiminde yaşanan deneyimler değerlendirilerek, değişik ölçeklerde hedef kitleye sahip eğitim sitelerinin ortak sorunları ve bu sorunlara getirilen çözümler incelenmiştir.
ABSTRACT
As a result of the growth of internet based and internet supported instructional environments in educational institutions, the management of related the planning and control processes of websites that give educational services has become important. In this study, experiences gained when managing the educational websites, which are published for the distance education students, and the ones which are published to support the formal students’ courses are evaluated. Common problems of educational websites having different scales of target audience and the solutions to these problems are examined.
Anahtar Kelimeler: Açık ve uzaktan öğrenme, internete dayalı eğitim, internet destekli eğitim, e-Öğrenme, Eğitim siteleri.
1. GİRİŞ
Türkiye’de merkezi açık öğretim yapmakla görevlendirilmiş bulunan Anadolu Üniversitesi’nde, 2000’li yıllarda geleneksel açık ve uzaktan öğrenme ortamlarına internet ortamını da eklemek konusunda önemli yatırımlar gerçekleştirilmiştir.
Açık ve uzaktan öğretimde internet ortamında deneme sınavlarıyla başlayan yaygın e-öğrenme etkinlikleri, 2001-2002 öğretim yılında Bilgi Yönetimi Önlisans Programı’nın açılmasıyla gelişme kaydetmiştir. Böylece daha küçük bir grup üzerinde internete dayalı eğitim uygulamaları gerçekleştirme olanağı elde edilmiştir.
Aynı dönemde öğretim elemanlarının Anadolu Üniversitesi örgün öğrencilerinin derslerini internet ortamında desteklemeleri amacıyla “Çevrimiçi Dersler” sitesi yayına sokulmuştur.
2002-2003 öğretim yılında yaygın kitleye yönelik olarak tasarlanan internet ortamındaki alıştırma yazılımlarının ardından 2003-2004 öğretim yılında ders kitaplarının ve televizyon programlarının internet ortamında dağıtımına başlanmıştır.
2004-2005 öğretim yılında 6.000’e yakın öğrenci barındıran İngilizce Öğretmenliği Lisans Programı 3. ve 4. sınıfı için çevrimiçi derslerin üretimi tamamlanmış, 2005-206 öğretim yılında benzer bir proje Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı için uygulamaya konulmuştur.
2005 yılında e-Danışmanlık ve e-SesliKitap uygulamaları başlatılmış ve yaygın öğretime yönelik olarak yayınlanan bütün e-öğrenme hizmetleri Açıköğretim e-Öğrenme Portalı altında birleştirilmiştir.
İzleyen bölümlerde Açıköğretim e-Öğrenme Portalı, Bilgi Yönetimi Önlisans Programı Sitesi, İngilizce Öğretmenliği Lisans Programı Sitesi, Çevrimiçi Dersler Sitesi ve Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı siteleri incelenerek, eğitim sitelerinin yönetimi süreçlerine ait ortak noktalar elde edilmeye çalışılmıştır.
2. AÇIKÖĞRETİM E-ÖĞRENME PORTALI
Açıköğretim fakültesi son yıllarda, kayıtlı olan öğrencilerine e-öğrenmeye yönelik tasarladığı ortamların sayısını artırmıştır. 1999-2000 öğretim yılında internete dayalı deneme sınavları (e-Sınav) ile başladığı e-öğrenme hizmetlerine, 2002-2003 öğretim yılında İnternete dayalı alıştırma yazılımlarını (e-Alıştırma) eklemiştir. 2003-2004 öğretim yılında ders kitaplarının ve televizyon programlarının internet ortamında (e-Kitap ve E-Televizyon) yayınına başlamıştır. Bunlara ek olarak 2004-2005 öğretim yılında ise internete dayalı akademik danışmanlık (e-Danışmanlık) ve sesli kitap (e-Sesli Kitap) hizmetlerini uygulamaya koymuştur.
Tüm bu e-öğrenme hizmetlerine öğrenciler ek ücret ödemeden sadece TC kimlik numaralarını kullanarak Açıköğretim e-Öğrenme portalından erişebilirler. Açıköğretim e-Öğrenme portalından Mayıs-Aralık 2005 döneminde 191.828 farklı öğrenci 2.610.419 kez yararlanmıştır. Buna göre Açıköğretim öğrencilerinin yüzde 20’sine yakın bir bölümü e-öğrenme hizmetlerinin sürekli kullanıcısı durumundadır[1].
Açıköğretim e-Öğrenme Portalının 2005 Mayıs ayında kullanıma açılmasıyla birlikte ilk iki ay içinde 108.330 farklı öğrencinin bu süre boyunca e-sınav hizmetlerinden 2,5 milyon, e-Alıştırma hizmetlerinden 644 bin, e-Kitap hizmetlerinden 210 bin, e-Televizyon hizmetlerinden de 151 bin kez yararlanmıştır.
E-Öğrenme portalı, portala yeni dersler eklendiğinde ve portalda yer alan derslere ait ünitelerde değişiklik olduğunda güncellenmektedir.
İlgili dersin yapım sorumlusu, denetimi editör tarafından yapılmış alıştırma yazılımlarının, sayısallaştırılmış ders kitabı ve video programlarının, çekimi tamamlanmış sesli kitapların yayına konulması isteğini yayın sorumlusuna bildirmektedir. Yayın sorumlusu dersin yayın dosyalarını paylaştırılmış üretim klasörlerinden alıp sunucuya aktarmakta, aynı zamanda veritabanında (MS Sql) yapılması gereken düzenlemeleri yapmaktadır. Bu sırada dersin yapım sorumlusu kendisine verilen kullanıcı adı ve parola ile e-öğrenme yönetim sistemini kullanarak dersinin ünite adlarını girmektedir. Aynı zamanda dersin hangi bileşenlerinin aktif olacağına bu yönetim panelinde karar vermektedir. Her dersin tüm bileşenleri aktif olmayabilmektedir.
[pic]
Şekil 1. e-Alıştırma yapım süreci
[pic]
Şekil 2. e-Televizyon yapım süreci
[pic]
Şekil 3. e-Kitap yapım süreci
e-Öğrenme portalında yayına konulan derslerde güncelleme yapılması gerektiğinde yapım sorumlusu değişikliğin söz konusu olduğu klasör ve dosyaları paylaştırılmış üretim klasörüne yerleştirmekte ve yayın sorumlusundan ilgili dosyaların sunucuda güncellenmesini istemektedir.
e-Sınav hizmeti için Test Araştırma Birimi tarafından kontrolü tamamlanmış sorular
e-öğrenme yönetim paneli kullanılarak e-Sınav soru havuzuna girilmektedir.
[pic] Şekil 4. e-Sınav yapım süreci
e-Danışmanlık hizmetinde ise her bir dersin moderator ve akademik danışman bilgileri yayın sorumlusu tarafından e-Öğrenme yönetim paneli kullanılarak veritabanına girilmektedir. Hangi dersin e-Danışmanlık bileşeninin aktif olacağı kararı da bu aşamada verilmektedir. Öğrencinin e-Danışmanlık hizmetine ilettiği soru moderator tarafından kontrol edilip onaylanmaktadır. Yayınlanan soru akademik danışman tarafından yanıtlanır. Bu hizmetin yürütülmesinde 2005-2006 öğretim yılında 50 akademik danışman ile 13 moderatör görev yapmaktadır.
[pic]
Şekil 5. e-Danışmanlık yapım süreci
Açıköğretim öğrencisinin e-Öğrenme portalından yararlanabilmesi için TC kimlik numarasını kullanması yeterli olmaktadır. Öğrenci kayıtları tamamlandıktan sonra öğrencinin TC kimlik numarası, adı, soyadı, fakültesi ve bölümü bilgileri Bilgi İşlem Araştırma Uygulama Merkezi (BAUM)’ dan istenmekte ve Bilgisayar Destekli Eğitim birimi sistem yöneticisi tarafından veritabanına girilmektedir.
Öğrenciler e-Öğrenme portalında yaşadıkları sorunları e-Destek hizmeti ile bildirebilmektedirler. Destek sorumluları soruya yanıt vermekte ya da sorunlu dersin yapım sorumlusuna iletmektedirler.
e-Öğrenme portalının periyodik sürelerle yedeklenmesi görevi yayın sorumlusuna aittir. Yayın sorumlusu her bir dersin yayın klasörlerini ve veritabanı bilgilerini yedeklemektedir.
Sistem yöneticisi e-öğrenme portalının kullanımına ilişkin verileri kayıt (log) dosyalarından elde etmektedir. Bu veriler yine sistem yöneticisi tarafından raporlar haline getirilerek periyodik olarak yayınlamaktadır.
3. BİLGİ YÖNETİMİ ÖNLİSANS PROGRAMI SİTESİ
Bilgi Yönetimi, internete dayalı bir önlisans programıdır. Bilgi çalışanı olarak nitelendirilen, bilgisayarla ileri düzeyde tanışık orta kademe işgücü yetiştirmeye yönelik bir programdır. Bilgi işçilerinin ortak özelliği, yaptıkları iş ne olursa olsun, günlük faaliyetlerinin önemli bölümü bilgiyi oluşturmak, bilgiye erişmek, bilgi üzerinde işlemler gerçekleştirerek bilgiyi dönüştürmek, bilgiyi iletmek ve bilgiyi saklamak gibi temel işlemlerden oluşmaktadır[2].
Bilgi Yönetimi Önlisans programına ait site ve hizmetlerden yararlanabilmek için programa kayıtlı öğrenci olmak gerekmektedir. Programda toplam 472 kayıtlı öğrenci bulunmaktadır. Programa kayıt olan öğrenciler için, Bilgi Yönetimi iletişim sunucusunda kullanıcı hesabı açılmaktadır. Öğrenciler bu sayede e-posta, MSN Messenger gibi iletişim hizmetlerinden yararlanabilmektedir.
Öğrenciler ayrıca iletişim kurmak için, Bilgi Yönetimi Ders Arası sitesi ve Derslere ait haber gruplarını da kullanabilmektedirler.
Öğrenciler haftanın 7 günü saat 08:00-23:00 arası, teknik konularda çevrimiçi destek alabilmektedir. Çevrimiçi destek hizmetleri, Genel ve Destek Sohbet odalarından ve destek MSN Messenger hesabı ile verilmektedir. Destek e-posta hesabı, destek haber grubu ile de günün diğer saatlerinde destek hizmetinden yararlanılabilmektedir.
Haftaiçi hergün 09:00-13:00 ve 14:00-18:00 arasında her ders için derslere ait Akademik Danışmanlık hizmetlerinden de yararlanabilmektedirler. Programda 2005-2006 öğretim yılında 60 akademik danışman görev yapmaktadır.
Bilgi Yönetimi Önlisans Programı ile ilişkili sanal şirket uygulaması olan Anadolu Yayıncılık A.Ş. için; Anadolu Yayıncılık A.Ş. sitesi, Anadolu Yayıncılık A.Ş. portalı, Anadolu Yayıncılık A.Ş. iletişim sunucusu, Anadolu Yayıncılık A.Ş. proje sitesi bulunmaktadır.
Programa yönetim açısından bakıldığında; öğrenci tarafından gelen talepler, öğrenciye sunulan hizmetler, haftalık olarak derslerin güncellenmesi ve yayına açılması, rutin denetimler, raporlama ve yedekleme süreci gelmektedir.
[pic]
Şekil 6. Öğretim yılı etkinlikleri
Birinci sınıfın ana teması İşletme Deneyimidir. Öğrenciler bu sınıfta; işletme ortamındaki değişik rolleri üstlenmekte, çok sayıda uygulamayla işletmelerdeki bilgi problemlerine güncel yazılımlarla çözüm getirme deneyimi kazanmakta, kazanılan becerileri benzeri problemlere uygulayabilme becerisi kazanmaktadırlar[3].
İkinci sınıfta ana tema Takım Çalışmasıdır. Bu sınıfta öğrenciler takımlara ayrılmakta ve; her takımın kendisine ait bir portalı bulunmakta ve ödevler grup çalışmasıyla yapılmakta, kapsamlı İntranet uygulamaları geliştirilmekte, Kurumsal Bilgi Yönetiminde çağdaş yazılımların kullanımı becerisi kazandırılmaktadır.
Eğitim dönemi başlamadan evvel, derslere ait ünitelerin konu ve uygulama senaryoları hazırlanmaktadır. Bu senaryolar daha sonra gerçekleştirilerek internet ortamına aktarılmaktadır. Ayrıca uygulama senaryolarından yola çıkılarak, bu uygulama dosyalarının yapım videoları hazırlanmaktadır. Eğitim dönemi boyunca bu konu ve uygulama dosyaları öğrencilere sunulmaktadır.
[pic]
Şekil 7. İçerik Hazırlama Süreci
Site içerisinde verilen bilgiler her eğitim dönemi başında güncellenmektedir. Ayrıca dönem içerisindeki duyurular sitede Duyurular bölümünde yayınlanmaktadır.
Bilgi Yönetimi Önlisans Programına ait derslerin üniteleri, haftalık olarak yayınlanmaktadır. Her hafta, bölüme ait derslerin birer üniteleri öğrencilere açılmaktadır. Öğrencilere, derslere ait eğitsel malzemelerden oluşan eğitim kolileri gönderilmekte, haftaiçi hergün çevrimiçi akademik danışmanlık hizmeti verilmektedir.
[pic]
Şekil 8. Günlük Güncellemeler
Her ders 25 üniteden oluşmaktadır, eğitim yılı boyunca her dersten 4’er ödev olmak üzere toplam 48 ödev yayınlanmaktadır[4].
Ünitelerin yayınlanması, ilgili haftaların Cuma günlerinde yapılmaktadır. İlgili derslerin sorumluları tarafından yayına hazır onayı verilmiş olan üniteler, ders bazında yayınlanmaktadır. Üniteler ile birlikte o hafta yayınlanması gereken ödevler de siteden duyurulmakta ve ödevler yayınlanmaktadır. Aynı gün, Bilgi Yönetimi sitesi ana sayfasından o hafta kaçıncı ünitelerin yayınlandığı ve hangi dersin hangi ünitesinin yayında olduğu duyurulmaktadır. Ayrıca, o gün yayınlanan ödevlere ait bilgiler de güncellenir.
[pic]
Şekil 9. Haftalık Güncellemeler
İlgili haftaya ait ünitede öğrencinin kullanması istenen bir belgeye referans verilebilmektedir. Bu gibi durumlarda bu belge ve dosyalar, sanal şirket uygulaması olan Anadolu Yayıncılık A.Ş. ile ilişkili bir diğer site olan adresinde yayınlanır[5].
İkinci sınıfta ödevler bireysel ve ekip olarak hazırlanmaktadır. Ekipler için de ayrıca adresinden ödev ile ilgili belgeler ve yönergeler haftalık olarak yayınlanmaktadır[6].
Bilgi Yönetimi sitesi ve bölümle ilgili diğer siteler günlük olarak denetlenmektedir. Bu denetim, gün içerisinde 08:00-13:00, 13:00-18:00, 18:00-23:00 saatleri arasında gerçekleştirilmektedir.
Bilgi Yönetimi sitesinin periyodik yedekleme işlemleri, ağ sorumlusu tarafından yapılmaktadır. Siteyle ilgili haftalık yedeklemeler, site sorumlusu tarafından gerçekleştirilmektedir.
[pic] [pic]
Şekil 10. Denetim ve Yedekleme
Bu denetim ve yedekleme işlemlerine ait raporlama işlemleri yine site sorumlusu tarafından yapılmaktadır.
Ayrıca öğrenciler site ile ilgili yaşadıkları sorunları e-Destek hizmeti ile bildirebilmektedirler. e-Destek bölümüne gelen sorular da site raporlarında kullanılabilmektedir.
[pic]
Şekil 11. Raporlama
4. AÖF İNGİLİZCE ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMI (İÖLP)
Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi İngilizce Öğretmenliği Lisans Programı ilk iki yılı yüz yüze, son iki yılı uzaktan öğretim yöntemiyle yürütülen bir programdır. Uzaktan öğretimle yürütülen 3. ve 4. sınıf derslerini bilgi teknolojileriyle desteklemek amacıyla, bu iki yıla ait tüm dersler 2004-2005 eğitim döneminden itibaren internet üzerinden çevrimiçi olarak verilmeye başlanmıştır. Program kapsamında hazırlanan web sitesinde () program hakkında genel bilgiler, program boyunca alınması gereken dersler, eğitim-öğretim yönetmelikleri, duyurular, çevrimiçi derslere kayıt-erişim ve iletişim bilgileri bulunmaktadır.
Programın genel yapısı beş (5) ana bölümden oluşmaktadır.
• Program Sitesi
• İnternet Destekli Dersler
• Akademik Danışmanlık Hizmeti
• Hizmet Siteleri
• e-Destek
Site yapım sorumlusu her eğitim dönemi başında programın web sitesi tasarımını gerçekleştirmekte görevlidir. Tasarlanan site yayın sorumlusuna aktarılarak site içerisinde verilen bilgiler eğitim dönemi başında yenilenir. Dönem içerisinde güncellenmesi düşünülen bilgiler koordinatörlükten site yayın sorumlusuna aktarılmak kaydıyla yapılır.
[pic] Şekil 12. İÖLP Tasarım – Yayın Süreci
İnternet destekli dersler kapsamında 3. ve 4. sınıfa ait 10 derste e-ögrenme içeriği hazırlanmakta ve 12 derste danışmanlık hizmeti verilmektedir. Bu dersler yayın sorumlusu tarafından haftalık olarak yayına açılmaktadır. Her dersin yapım sorumlusu yayına açılacak olan ünitenin üretimini tamamlayarak yayına hazır hale getirmektedir. Daha sonra bu üniteler site sorumlusu tarafından sunucu bilgisayara aktarılmaktadır. Sunucuya aktarılan üniteler ders yapım sorumlusu tarafından son kez kontrol edilerek varsa hatalı olan kısımlar ya da yanlış aktarımlardan kaynaklanan sorunlar düzeltilmektedir.
Programa dahil olan her ders akademik danışmanlık hizmeti kapsamındadır. Toplam 45 danışman öğrencilere site üzerinden akademik danışmanlık hizmeti vermektedir. Her ders içerisinde mevcut olan Tartışma ortamının ilgili hafta başlığı (topic) yine yayın sorumlusu tarafından açılmaktadır. Bu ortamda öğrencilerden gelen sorular danışmanlar tarafından yanıtlanmaktadır.
Program kapsamında öğrencilere sesli/görüntülü sohbet hizmeti sağlanmaktadır. Yayın sorumlusu bu hizmetin yürütülmesi görevini de üstlenmektedir. Destek hizmeti verilirken Web ve çoklu ortam (Multimedia) standardı olan Flash platformu üzerinde çalışan, kamera ve mikrofon desteği sunan Flash Communication Server yazılımı kullanılmaktadır [7].
Sistemde karşılaşılan kayıt olamama, çevrimiçi derslerde oturum açamama, sayfa görüntüleme hataları gibi sorunları e-destek () ortamına ileterek çözüm bulabilmektedirler. Site yayın sorumlusu e-destek hizmetinde yönetici olarak oturum açarak ve öğrencilerin taleplerine cevap verebilmektedir.
Yayın sorumlusu sitenin belli aralıklarla yedeklerinin alınması ve olası sistem aksamalarında sistemin yeniden işlevselliğini sağlaması konusunda görevlidir. Ayrıca sistem erişimlerinin ve kullanımının program yönetimine raporlanması da yayın sorumlusunun görevleri arasındadır.
Öğrencilerin sistemden yararlanabilmeleri için sisteme kayıt olmaları ve kendilerine şifre atamaları sağlanmaktadır. İlgili eğitim yılı içerisinde programa kayıt yaptıran öğrencilerin verileri her dönem başlangıcında sunucu bilgisayara site yayın sorumlusu tarafından yüklenmektedir. Öğrenciler site üzerinden sisteme kayıt ekranına geldiklerinde sunucudaki bilgiler ışığında zorunlu alanları doldurmak kaydıyla kendilerine şifre ataması yapmaktadırlar. Böylece bu şifre ile çevrimiçi olarak verilen bütün derslere erişim hakkına sahip olabilmektedirler.
Site yönetiminde öğrencilerin unuttukları ya da kaybettikleri şifreleri tekrar talep etmelerinden kaynaklanan bir mail trafiği söz konusu olabilmektedir. Bunu gidermek amacıyla şifre hatırlatma kaydı sisteme eklenerek bu sorun giderilmiştir. Öğrencilerden gelen farklı türdeki sorulara ortak bir alandan cevap verebilmek için e-destek sistemi geliştirilmiştir. Bu bölüme sayfalara erişim, içerik görüntüleme gibi teknik sorunların iletilmesi istenmektedir. Sınav yeri, uygulama okulu, kayıt, adres değişikliği vb. sorular İÖLP Akademik Koordinatörlüğünce yanıtlanmaktadır. Ayrıca ünite bazında sorular için anlaşılmayan üniteler vb. konularda ise öğrenciler her dersin ilgili akademik danışmanına yönlendirilmektedir.
İÖLP’de internet destekli hizmetlerden 2004-2005 öğretim yılında 4.138 öğrenci yararlanmıştır.
5. ÇEVRİMİÇİ SİTELER
Genel olarak çevrimiçi e-Öğrenme ortamları, “öğreten ile öğrenenin aynı mekânda (bazen de aynı zamanda) bulunmadan yaşadıkları eğitsel iletişim ve etkileşim ortamları” olarak nitelendirilebilir. Bu nitelendirme, “öğretenin, öğrenenlere bir sınıf ortamında (belirli bir tarih ve saatte) aktarması gereken bilgiyi (ders içeriğini), uygun internet ya da intranet teknolojileri kullanarak hazırlaması ve sunması süreci” olarak da ifade edilebilir[8].
Anadolu Üniversitesi belirli yıllar içerisinde örgün eğitimdeki öğrencilerine çevrimiçi dersler sunmaktadır. Enstitüler, Fakülteler, Yüksek Okullar çevrimiçi dersler açarak, buradan öğrencilerine e-öğrenme ortamlarını kullanmalarını sağlamaktadırlar. Dersler dönemsel olarak her yılın Güz ve Bahar döneminde açılmakta ve yürütülmektedir.
Site yapım sorumlusu eğitim yılı başında çevrimiçi derslerin yayınlanacağı sitenin yapımını gerçekleştirmektedir. Sonrasında yayın sorumlusu bu siteyi yayına hazırlar. Çevrimiçi derslerin tanıtılması, ilgili dönemde açılan derslerin listesi, derslere kayıt olmak ve yeni ders açılması gibi bilgiler bu siteye[9] aktarılmaktadır. Böylece çevrimiçi ders vermek isteyen eğiticiler buradan yayın sorumlusuna ulaşarak gerekli bilgileri aktarmak kaydı ile yeni ders açabilmektedir.
[pic]
Şekil 13. Çevrimiçi Tasarım – Yayın Süreci
Sitenin yayın sorumlusu aynı zamanda derslerin yürütüldüğü öğrenme yönetim sisteminin yöneticisidir. Her eğitim öğretim dönemi başında istekte bulunan ders sorumlularına çevrimiçi derslerin yürütülmesi, öğrenme yönetim sisteminin kullanılması hakkında hizmet içi eğitimler düzenlenir. Böylece çevrimiçi eğitim verecek olan eğitmenlerin öğrenme yönetim sistemi hakkında ve dersin yürütülmesi, ders içeriklerinin aktarılması konusunda bilgilenmeleri sağlanmaktadır.
Anadolu Üniversitesi çevrimiçi hizmetleri için faklı Öğrenme ve İçerik Yönetim Sistemleri kullanılarak öğrencilere sunulmaktadır. Bu hizmet siteleri, Anadolu Üniversitesinde örgün eğitimde kullanılan Öğrenme ve İçerik Yönetim Sistemleri, WebCT, Moodle ve Macromedia Breeze dir. Üniversitemizde kullanılan WebCT yazılımının iki sürümü bulunmaktadır. Bu sistemler üzerinde ders yürütmek isteyen eğitmenlere dersler açılabilmekte, derse kayıtlı öğrencilerin sisteme girişlerini sağlamak için çeşitli yönergeler ve kılavuzlar hazırlanmakta ve tüm etkinlikler duyurulmaktadır. Örgün eğitimde verilen çevrimiçi hizmetlerinden farklı olarak Anadolu Üniversitesi bünyesindeki farklı projelere destek hizmeti sağlanmaktadır (Akademik Gelişim Programı, Anadolu-SUNY, ESC e-MBA Programı, Gelişimsel Yetersizlikleri Olan Çocukların Öğretmenliği – Tezsiz Yüksek Lisans Programı, Konaklama İşletmeciliği Tezsiz Yüksek Lisans Programı).
Kullanıcılar sistemde karşılaşılan şifre kaybı, çevrimiçi derslerde oturum açamama, sayfa görüntüleme hataları gibi sorunları e-destek () ortamına ileterek çözüm bulabilmektedirler. Site yayın sorumlusu e-destek hizmetinde yönetici olarak oturum açarak ve öğrencilerin taleplerine cevap verebilmektedir. Çevrimiçi derslerde yürütülen derslerin sunucuları belli zamanlarda güncellenmekte, yedekleme işlemleri yapılmakta, lisans alımında yeni lisanlar aktifleştirilmektedir.
6. AÖF OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMI (OOLP)
Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı (OÖLP), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi'ne bağlı dört yıllık bir lisans programıdır. 25.01.2000 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı ile Anadolu Üniversitesi arasında imzalanan protokol gereği başlatılan bu program, halen ülkemizdeki Eğitim Fakültelerinde uygulanmakta olan örgün Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programlarına eşdeğer bir programdır ve tamamen uzaktan öğretim sistemi ile eğitim yapmaktadır. Uzaktan öğretimle yürütülen programın derslerini bilgi teknolojileriyle desteklemek amacıyla, şimdilik 3. ve 4. sınıftan birer ders olmak üzere toplam iki dersi 2005-2006 eğitim döneminden itibaren internet üzerinden çevrimiçi olarak verilmeye başlanmıştır. Program kapsamında hazırlanan web sitesinde () program hakkında genel bilgiler, program boyunca alınması gereken dersler, eğitim-öğretim yönetmelikleri, duyurular, çevrimiçi derslere kayıt-erişim ve iletişim bilgileri bulunmaktadır.
Programın genel yapısı beş ana bölümden oluşmaktadır.
• Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı Sitesi
• İnternet Destekli Dersler
• Akademik Danışmanlık Hizmeti
• Görüntülü - Sesli Sohbet Hizmeti
• e-Destek Hizmeti
Anadolu Üniversitesi OOLP sitesini öğrencilerin hizmetine sunulmasında bir ekip görev almaktadır. Bu ekipte yer alan kişiler aşağıda sıralanmıştır:
• Yayın Sorumlusu
• Destek
• Danışman
• Site Yapım Sorumlusu
• OOLP Koordinatörlüğü
• Ders Yapım Sorumlusu
• Editör / Konu Uzmanı
• Eğitim Tasarımcısı
• Grafik/Ses Tasarımcısı
• Web Tasarımcısı
Site yapım sorumlusu her eğitim dönemi başında programın web sitesi tasarımını gerçekleştirmekle görevlidir. Tasarlanan site yayın sorumlusuna aktarılarak site içerisinde verilen bilgiler eğitim dönemi başında yenilenir. Dönem içerisinde güncellenmesi düşünülen bilgiler koordinatörlükten site yayın sorumlusuna aktarılmak kaydıyla yapılır.
[pic]Şekil 14. OOLP site yönetimi
Çevrimiçi dersler kapsamında 3. ve 4. sınıfa ait 2 derste e-ögrenme içeriği hazırlanmış ve 2 derste danışmanlık hizmeti verilmiştir. Bu dersler yayın sorumlusu tarafından haftalık olarak yayına açılmaktadır. Her dersin yapım sorumlusu yayına açılacak olan ünitenin üretimini tamamlayarak yayına hazır hale getirir. Daha sonra bu üniteler site sorumlusu tarafından sunucu bilgisayara aktarılır. Sunucuya aktarılan üniteler ders yapım sorumlusu tarafından son kez kontrol edilerek hatalı olan ya da yanlış aktarımlardan kaynaklanan sorunlar düzeltilmektedir.
Programda yönetim açısından bakıldığında öğrenci tarafından gelen talepler ve verilmesi gereken hizmetler, bununla birlikte haftalık olarak derslerin güncellenmesi ile yayına açılması süreci gelmektedir. Öğrencilerin sistemden yararlanabilmeleri için sisteme kayıt olmaları ve kendilerine bir şifre atamaları sağlanmaktadır. İlgili eğitim yılı içerisinde programa kayıt yaptıran öğrencilerin verileri her dönem başlangıcında sunucu bilgisayara yüklenmektedir. Öğrenciler site üzerinden sisteme kayıt ekranına geldiklerinde sunucudaki bilgiler ışığında zorunlu alanları doldurmak kaydıyla kendilerine şifre ataması yapmaktadırlar. Daha sonra bu şifre ile çevrimiçi olarak verilen bütün derslere erişim hakkına sahip olabilmektedirler. Sistemde karşılaştıkları kayıt olamama, çevrimiçi derslerde oturum açamama, sayfa görüntüleme hataları gibi sorunları site sorumlusuna mail atarak ya da e-destek
()
ortamına ileterek çözüm bulabilmektedirler. Site yönetiminde öğrencilerin unuttukları ya da kaybettikleri şifreleri tekrar elde edebilmeleri için şifre hatırlatma mekanizması geliştirilmiştir.
Program kapsamında öğrencilere sesli/görüntülü sohbet hizmeti de sağlanmaktadır. Yayın sorumlusu bu hizmetin yürütülmesi görevini de üstlenmektedir. Destek hizmeti verilirken Web ve çoklu ortam (Multimedia) standardı olan Flash platformu üzerinde çalışan, kamera ve mikrofon desteği sunan Flash Communication Server yazılımı kullanılmaktadır [7].
Yayın sorumlusu sitenin belli aralıklarla yedeklerinin alınması ve olası sistem aksamalarında sistemin yeniden işlevselliğini sağlaması konusunda görevlidir. Ayrıca sistem erişimlerinin ve kullanımının program yönetimine raporlanması da yayın sorumlusunun görevleri arasındadır.
2005-2006 öğretim yılı itibariyle Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programının 3. sınıf dersi olan Okulöncesi Eğitimde Uygulama ve 4. sınıf dersi olan Öğretmenlik Uygulaması derslerini alan toplam yaklaşık 7500 öğrenci bulunmaktadır ve çevrimiçi dersleri yalnızca bu programa kayıtlı olan öğrenciler izleyebilmektedir. SQL veritabanlarında tutulan kayıtları sayesinde bu çevrimiçi derslerde oturum açıp dersleri izleyebilmektedirler.
Öğrencilerden gelen farklı türdeki sorulara ortak bir alandan cevap verebilmek için e-destek sistemi geliştirilmiştir. Bu bölüme sayfalara erişim, içerik görüntüleme gibi teknik sorunların iletilmesi istenmektedir. Sınav yeri, uygulama okulu, kayıt, adres değişikliği vb. sorular OÖLP Akademik Koordinatörlüğüne yönlendirilmektedir. Ayrıca ünite bazında sorular için anlaşılmayan üniteler vb. konularda ise öğrenciler her dersin ilgili akademik danışmanına yönlendirilmektedir.
Derslerin yayına açılması işleminde, toplam 2 ders için hazırlanan üniteler haftalık olarak sunucuya aktarılmaktadır. Her dersin üretim sorumlusu yayına açılacak olan ünitenin üretimini tamamlayarak yayına hazır hale getirir. Daha sonra bu üniteler site sorumlusu tarafından sunucuya aktarılır. Ayrıca her ders içerisinde mevcut olan Tartışma ortamının ilgili hafta başlığı yine site sorumlusu tarafından gerçekleştirilir. Sunucuya aktarılan üniteler üretim sorumlusu tarafından son kontrolden geçirilerek varsa hatalı olan ya da yanlış aktarımlardan kaynaklanan sorunlar düzeltilir.
7. SONUÇLAR
Anadolu Üniversitesinde yayınlanan eğitim siteleri Açıköğretim Fakültesi Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi bünyesinde geliştirilen programa özel öğrenme yönetim yazılımlarıyla yönetilmektedir. Bu tercihin temel nedeni programlarda kayıtlı öğrenci sayılarının yüzbinlerce olmasıdır. Bu sayıda öğrenciye hizmet verebilecek ticari öğrenme yönetim sistemlerinin lisans ücretleri milyonlarca doları bulabilmektedir. Bu nedenle eğitim sitelerinin tasarımı aşamasında site prototipleri oluşturulurken WebCT gibi ticari öğrenme yönetim sistemleri kullanılmakta, tasarım aşaması sona erdikten sonra uygulama yönelik site için özgün kodlama yapılarak prototip sitenin benzer işlevlerine bir eğitim sitesi elde edilmektedir.
Bu çalışmada incelenen 5 eğitim sitesinin dördü yukarıda açıklanan süreçle birer Visual Studio .NET uygulaması olarak geliştirilmiştir. Sadece örgün öğrencilere yönelik olarak hizmet veren Çevirimiçi Dersler sitesinde WebCT, Breeze ve Moodle öğrenme yönetim sistemleri kullanılmaktadır.
Her sitenin bir site yöneticisi bulunmaktadır. Site yöneticisi; ders içeriklerini sağlayan ekip, danışmanlık hizmetini sağlayan ekip ve teknik destek hizmetlerini sağlayan ekiple öğrenciler arasında sitenin işleyişi anlamında bir köprü görevini üstlenmektedir.
Ders içeriklerinin üretiminde Flash ya da DHTML gibi farklı teknolojiler kullanılabilmektedir. Sitelerin genel yapısında ders içeriklerinin genel menüsü Microsoft LRN yazılımı kullanılarak oluşturulmaktadır. Böylece Açıköğretim e-öğrenme sitelerinde IMS (IMS Content Packaging and Metadata Specifications) standardından yararlanılarak, değişik projeler arasında taşınabilirlik sağlanabilmektedir.
Açıköğretim sisteminde derslerin yıllık olmasından dolayı eğitim sitelerinin öğretim yılına hazırlanması, öğretim yılı boyunca içeriğin yayınlanması ve öğretim yılı sonunda bilgilerin arşivlenmesi gibi yıllık yaşam döngüleri bulunmaktadır. Her hafta yeni bir ünitenin yayına sokulmasıyla, öğrencilere yıl boyunca bir akademik takvime paralel olarak ders çalışma motivasyonu sağlamaktadır. Diğer taraftan öğrencilerin günlük teknik, akademik ve idari sorunlarına yanıt bulmak amacıyla eşzamanlı ya da eş zamanlı olamayan danışmanlık ve destek hizmetleri öğretim yılı süresince site yöneticisinin gözetiminde sağlanmaktadır.
Eğitim sitelerinin günlük, haftalık ve dönemlik güncellemeleri site yöneticilerinin sorumluğundadır. Öğrencilerin eğitim sitelerinde gerçekleştirdikleri kullanım etkinlikleri nedeniyle büyük ölçeklerde günce (log) dosyası oluşmaktadır. Bu günce dosyalarının arşivlenmesi, sitelerin kullanım profilinin ve öğrenci başarılarının çözümlenmesi açısından son derece önemlidir. Böylece eğitim sitelerini isteğe bağlı olarak kullanan açıköğretim öğrencilerinin bu kullanım nedeniyle başarılarında bir farklılık oluşup oluşmadığı belirlenebilmektedir.
Örgün derslerde bir öğretim elemanının internet destekli öğretim uygulaması için WebCT, Breeze ve Moodle gibi öğrenme yönetim sistemlerini barındıran Çevrimiçi Dersler sitesi ve kendisine destek veren site yöneticisinin varlığı yeterli olabilmektedir. Öğrenme yönetim sistemleri konusunda eğitim alan öğretim elemanı ders içeriğini kendisi hazırlayarak, yayınlamakta ve sonuçları değerlendirebilmektedir.
Açıköğretim sisteminde ise ders içerikleri uzman kadrolar tarafından oluşturulan bir tasarım grubu tarafından tasarlanmakta, kitaplar uzaktan öğretim tekniklerine uygun olarak yazılmakta ve bir yapım ekibi tarafından televizyon programları çekilmektedir. Benzer şekilde bilgisayar destekli eğitim ekibi tarafından e-öğrenme yazılımı hazırlanmakta, ölçme değerlendirme uzmanları tarafından deneme sınavları oluşturulmaktadır. Bir uzaktan öğretim dersine ait bütün bu içeriklerin üretimi ve denetimi tamamlandıktan sonra site yöneticisi tarafından yayınlanarak öğrencilerin kullanımına sunulmaktadır. Öğretim yılı içerisinde bu ders içeriğine ait akademik danışmanlık ve destek hizmetleri ise bu amaçla görevlendirilen bir başka ekip tarafından yerine getirilmektedir.
Büyük ölçekli uzaktan öğretim sitelerinde sitenin 365 gün 24 saat çalışır tutulması son derece önemlidir. 30-40 kişilik bir sınıf için hazırlanan bireysel eğitim sitelerinde bu duyarlılık o kadar önemli olmayabilir. Fakat 200.000 öğrencinin yararlandığı bir sitenin 1 saat kapalı kalması durumunda bile öğrencilerin yoğun protestosuyla karşılaşılır. Bu nedenle öğretim sitesinin tasarımı aşamasında yeterli bant genişliği, yeterli sunucu altyapısı ve sunucu güvenliğinin planlanması gerekmektedir.
KAYNAKLAR
[1] BDE Birimi Bülteni, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi Aralık 2005 Bülteni, “e-Öğrenme Hizmetlerinin Sunum ve Kullanım Bilgileri”, Ocak 2006, Eskişehir.
()
[2] Öztürk, M. C., Mutlu, M. E. ve Çetinöz, N. , “Alternatif Eğitim Araçlarıyla Zenginleştirilmiş İnternete Dayalı Eğitim Modeli”, Açıköğretim Fakültesi’nin 20. kuruluş yılı nedeniyle, uluslararası katılımlı Açık ve Uzaktan Eğitim Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 23-25 Mayıs 2002.
[3] “Bir e-Öğrenme Modeli: Açıköğretim Bilgi Yönetimi Önlisans Programı", 21. Türkiye Bilişim Derneği Ulusal Bilişim Kurultayı"nda yapılan sunum, 6 Ekim 2004.
[4] M. Emin Mutlu, Ö. Özöğüt Erorta, S. Gümüş “İnternet Ortamında Bilgi Yönetimi Eğitimi : AÖF Bilgi Yönetimi Önlisans Programı Örneği”, Biltek2005 Uluslararası Bilişim Kongresi, Eskişehir 10-12 Haziran 2005.
[5] Gümüş, S., Erorta, Ö.Ö. ve Okur, R. , "E-öğrenmede Sanal Şirket Uygulaması: Örneği", 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Osmangazi Üniversitesi Eskişehir, 25-26 Kasım 2004.
[6] Çetinöz, N., G.D.Dinçer, S. Şişman Uğur. " E-Öğrenmede Ekip Ödevleri", IV. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi-Sakarya, 24-26 Kasım 2004.
[7] M. Emin Mutlu, M. Beyaz, P. İşeri, “İnternete Dayalı ve İnternet Destekli Açıköğretim Programlarında Sesli ve Görüntülü İletişim Ortamlarının Kullanımı”, X. Türkiye'de İnternet Konferansı Inet-tr '05 , İstanbul, 9-11 Aralık 2005.
[8] Yılmaz R., Okur R., Gümüş S., “Türkiye’de yüksek Örgün Öğrenimde Çevrimiçi Öğrenme”, V. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Konferansı, Sakarya Üniversitesi - Adapazarı, 21-23 Eylül 2005.
[9]
................
................
In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.
To fulfill the demand for quickly locating and searching documents.
It is intelligent file search solution for home and business.