Asociación Galega de Pais e Nais Separados



Índice páxina

Federación de EUSKADI de Nais e Pais Separados (KIDETZA): Informe Consello Xeral do Poder Xudicial Denuncias Violencia de Xénero, xuño 2005 - xullo 2007 2

Informe de valoración do funcionamento dos Puntos de Encontro Familiares de Galicia remitido á Vicevaledora do Menor 4

Non caben máis denuncias nin presos por malos tratos 14

Os homes tamén son vítimas de maltrato (Por unha xustiza ecuánime) 17

Reflexións de un avogado de familia e mediador familiar 20

Tratamento da violencia de xénero en España e na Comunidade de Madrid 24

As cousas (horribles) no seu lugar 26

Relato en directo dunha DENUNCIA FALSA 27

Violencia: Procura de causas en lugar de culpables 32

Informe ICEBERG 35

Bidireccional e simétrica: 111 estudos sobre a violencia na parella 46

Federación de EUSKADI de Nais e Pais Separados (KIDETZA): Informe Consello Xeral do Poder Xudicial Denuncias Violencia de Xénero, xuño 2005 - xullo 2007

1‐Nº de Procedementos penais ingresados nos JVM 306.682

Un número importante destes casos están contabilizados ata tres veces polo menos, xa que un mesmo asunto pasa por dilixencias previas, logo procedemento abreviado, e logo pode acabar en faltas.

2‐Nº Total de Sobresementos, sentenzas absolutorias e condenatorias 125.045

É dicir un 40,8% do total arriba mencionado.

3‐Dos 125.045 asuntos ditouse sobresemento provisional 55.923

É dicir un 44,72% do total.

Nestes casos nin sequera chegouse a incoar nin procedemento abreviado,nin xuízo rápido.

4‐Dos 69.122 casos xulgados foron sentenzas absolutorias 20.382

É dicir un 16,29 % do total de casos tramitados ou un 29,5 dos casos xulgados

5‐Dos 69.122 casos xulgados: sentenzas condenatorias con conformidade 31.618

É dicir un 25,30% do total de casos tramitados ou un 45,7% dos casos xulgados.

6‐Dos 69122 casos xulgados foron sentenzas sen conformidade tras xuízo 17122

É dicir un 13,69% do total de casos tramitados ou 24,7% dos casos xulgados.

7‐O total de sentenzas condenatorias é de 48.740

É dicir un 38,9% do total de denuncias tramitadas

8‐El total de sentenzas absolutorias e sobresidas 76305

É dicir o 61,1% dos casos tramitados.

CONCLUSIÓNS

1º‐ÍNFLANSE OS DATOS DE DENUNCIAS DE MALOS TRATOS

Os números reais de denuncias presentadas e tramitadas son inferiores ás que normalmente se fan públicas,pois como se observan nos datos a cifra de 306.682 son procedementos ,xa que unha mesma denuncia pódese computar ata 3 veces.

É dicir soamente 125045 foron as denuncias resoltas,ás que habería que sumar as pendentes de resolución.

2º‐AS DENUNCIAS DE MALOS TRATOS UTILÍZANSE MAIORITARIAMENTE PARA CONSEGUIR BENEFICIOS NA SEPARACIÓN/DIVORCIO, PARA COACCIONAR Á OUTRA PARTE, PARA SEPARAR AO PAI DOS FILLOS OU PARA VINGARSE.

En efecto, das 125.045 denuncias resoltas, 76305 foron absolutorias ou sobresidas, é dicir o 61,1%.

Soamente o 38,6% foron condenatorias.

Destes datos pódese afirmar que unha porcentaxe moi importante das denuncias non son certas e debesen perseguirse de oficio como presumible denuncia falsa.

3º‐HAI AUSENCIA DE GARANTÍAS DUNHA SENTENZA XUSTA

En efecto, o 45,7% dos casos xulgados foron sentenzas con conformidade, fundamentalmente mediante o sistema de xuízo rápido, o que pon de manifesto a desconfianza de moitos acusados nun sistema xudicial que non garante plenamente o seu dereito constitucional á presunción de inocencia, unha defensa xurídica en igualdade de condicións e unha sentenza xusta.

De onde prefiren aceptar unha sentenza condenatoria acordada, sempre máis leve, que arriscarse a unha sentenza condenatoria sen acordo máis grave, aínda que a mesma poida ser inxusta.

4º‐ESTA UTILIZACION ESPUREA DA LEI DE VIOLENCIA DE XERO TEN AS SEGUINTES CONSECUENCIAS:

• Colapsa os xulgados que non poden atender adecuadamente ás mulleres realmente maltratadas

• Leva actuacións moi graves e irreversibles derivadas da aplicación dos protocolos da lei de violencia de xénero nun número importante de homes inocentes e as súas familias extensas. Actuacións que puidesen cualificarse como de malos tratos institucionais.

(76000 homes en 2 anos + os seus fillos e as súas familias, é dicir ao redor de 500.000 persoas en 2 anos.)

• Isto afectou a uns 140000 menores en dous anos, que se viron envoltos nestes conflitos, que foron manipulados ou inclusive sufriron o SAP.

En efecto, un gran número de denuncias levan unha orde de afastamento e en calquera caso derivación do réxime de visitas a un PEF.

No 2005 había en España ao redor de 59 PEF, hoxe hai ao redor de 120 Puntos de Encontros Familiares e todos saturados.

Donostia, decembro de 2007

Informe de valoración do funcionamento dos Puntos de Encontro Familiares de Galicia remitido á Vicevaledora do Menor

Asociación Galega de Pais e Nais Separados

Rúa Río Tambre 26 Tf 981 631 661 676 517 893

15173 Oleiros ( A Coruña)

Oleiros a 9 de Xuño de 2008

Sra. Vicevaledora do Menor Valedor do Povo

Valoración do funcionamento dos Puntos de Encontro Familiares de Galicia

A nosa valoración: o indispensable labor social destes Centros está condicionado por defectos de funcionamento e infraestruturas.

Está elaborándose e pendente de promulgar unha Norma que regule o funcionamento e servizos que deben prestar os PEF e a dotación material e orzamentaria

Un Punto de Encontro Familiar é un espazo neutral e idóneo que favorece e fai posible o mantemento das relacións entre o neno e as súas familias cando, nunha situación de separación e ou divorcio, ou acollemento familiar, o exercicio do dereito de visita vese interrompido ou ben é de cumprimento difícil ou conflitivo.

Que estean xestionados por a Subdirección Xeral de Tratamento dá Violencia de Xénero parece pouco axitado. (ver declaracións do ex Xuíz de Familia de Vigo)

IDONEIDADE

Os PEF sitúanse en pisos, cun espazo reducido. Orixínanse molestias á comunidade de veciños pola elevada afluencia de usuarios, sobre todo as fins de semana. Producíronse algúns altercados que xeran protestas e malestar entre usuarios e veciños.

As “visitas tuteladas” realízanse nunha pequena habitación de modo que os nenos perciben eses períodos de contacto – que non convivencia – co proxenitor non custodio como un verdadeiro castigo, xerando neles ansiedade e rexeitamento. Evidentemente non se favorece a reconstrución da relación.

Entendemos que os PEF deberían instalarse en locais que non compartan servizos comúns, que dispoñan de espazos abertos, zona de xogos e ludoteca.

NEUTRALIDADE

Iniciativas coercitivas do dereito de convivencia por parte dalgúns profesionais dos PEF que deron lugar a queixas formais da nosa Asociación.

Recibimos varias queixas de actitudes belixerantes por parte dalgúns profesionais dos PEF e presentamos varias queixas por escrito, as últimas ante a Conselleira de Familia en abril de 2005 e a Secretaria Xeral de Igualdade en decembro de 2005.

SATURACIÓN

O elevado número de usuarios desborda xa a algúns dos PEF, como pode constatarse polas noticias de prensa e queixas de usuarios e veciños

GARANTÍAS

En varias ocasións solicitamos, aos PEF e á Secretaría Xeral de Igualdade que, se non se produce a presenza dos menores no Centro os días e horas estipuladas, proporciónese unha certificación inmediata a solicitude do usuario por parte do Centro co fin de apoiar a posible denuncia por incumprimento.

Os PEF din que só o emitirán a petición do xulgado, o que dilata excesivamente a resolución xudicial e iso redunda en prexuízo dos nenos e o proxenitor afectado, xa que o tempo é moi dificilmente restituíble.

As queixas máis frecuentes dos usuarios:

Espazo pequeno e aglomeracións. (pouca intimidade)

Os partes de incomparecencia ás veces non son concretos e non especifican causas.

A normativa horaria é moi ríxida (persoas quixesen recoller ou entregar aos fillos noutros momentos que os de funcionamento do PEF)

Quéixanse de que o PEF non serve ás veces máis que para ratificar o afastamento dos fillos, que non toman medidas cando a nai non leva ao fillo e que os profesionais non emiten partes valorativos

Como dato anecdótico podemos sinalar que a maioría das asociacións que xestionan os Puntos de encontro creáronse moi pouco tempo antes de que se puxesen en funcionamento e con ese único fin.

Os sete Puntos de Encontro de Galicia organízanse como Federación de Asociacións integradas na Confederación Estatal de PEF

CORUÑA Centro Fonseca. Tf. 981216097

LUGO Asociación Acheganza. Tf. 982229861

OURENSE Asociación Punto Cero. Tf. 988238946

PONTEVEDRA Asociación Aloumiño. Tf. 986861999

SANTIAGO DE COMPOSTELA Asociación Encontro. Tf. 981577595

FERROL Asociación A Carón. Tf. 981369217

VIGO Asociación Aloumiño. Tf. 986861999

Acompañamos a este escrito algunhas das últimas noticias de prensa que tratan o tema.

Achegamos tamén o borrador de DECRETO REGULADOR DOS PUNTOS DE ENCONTRO FAMILIAR NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DO PAÍS VASCO, documentación relativa ás I Xornadas para profesionais de Puntos de Encontro Familiar, organizadas por a Confederación Española de Puntos de Encontro Familiar sendo os PEF de Galicia integrantes desa Confederación e a Memoria 2007 dos PEF de Guipúscoa, que podería ser extrapolable aos de Galicia

Agradecendo a súa atención e preocupación enviou un cordial saúdo

[pic]

Antonio M. Díaz Piñeiro

Presidente

A Secretaría Xeral de Igualdade define os PEF

IV Plan de Apoio ás Familias.- Guía de Recursos

6.8 Puntos de Encontro Familiar (pax 46)

Qué son?

Son un servizo neutral onde se produce o encontro dos membros dás familias nas que o exercicio do dereito de visitas está interrompido ou é conflitivo. Está atendido por profesionais con experiencia en intervención psicofamiliar, dereitos de familia e mediación familiar e que facilita a relación dás nais e pais coas súas fillas e fillos, garantindo a súa seguridade e benestar.

Cal é a súa finalidade?

:: Favorecer ou cumprimento do dereito fundamental dás nenas e nenos a manter a relación con ambos os proxenitores despois dá separación, establecendo os vínculos necesarios para ou seu bo desenvolvemento psíquico, afectivo e emocional.

:: Preparar ás nais e ós pais para que consigan autonomía e poidan manter relacións coas súas fillas e fillos sen depender deste servizo.

:: Garantir a seguridade dás nenas e nenos durante ou cumprimento do réxime de visita e previr situacións de violencia.

Que intervencións se levan a cabo?

:: Intercambio das/dos menores. Consiste na entrega e recollida da ou do menor non punto de encontro familiar.

:: Visitas tuteladas. Son as que se desenvolven de forma controlada baixo a tutela duna persoa profesional que orienta os proxenitores e as fillas e fillos, e supervisa o desenvolvemento do tempo que comparten.

:: Intercambio das/dos menores con posibilidade de permanencia non punto de encontro familiar. Para aqueles supostos nos que o/a proxenitor/a con dereito a visita careza de vivenda na localidade ou esta non reúna as condicións axeitadas

O xuíz de Familia de Vigo tira a toalla

LUÍS ANXO FERNÁNDEZ BARRIO, Xuíz de Vigo:

´Deixo o Xulgado de Familia abatido porque está sen medios e abandonado á súa sorte´

¿Cales son os medios que se necesitan?

En todos estes anos non se creou nada novo. Ao contrario, perdeuse. Ao principio tiñamos o punto de encontro [centro no que parellas divorciadas realizan o intercambio dos fillos]. Agora este centro está nun colapso total ata o punto de que os xulgados de Familia xa somos os últimos da fila. Non poden admitir asuntos nosos.

Quedouse só para Instrución e Violencia Doméstica, e aínda así é posible que acabe estalando, porque non teñen os medios que pediron, están mal pagos, as instalacións non son as que desexan... Só lle mandabamos os asuntos máis difíciles, as visitas tuteladas, pero non teñen nin persoal nin espazo para facelo. Así que debemos buscar outras vías e hai que contar con a boa vontade dalgún achegado común da parella que poida mediar nos contactos cos fillos, senón é imposible.

Porque os expedientes que ían ao punto de encontro van agora ao Gabinete de Orientación Familiar da Xunta, que para nós sempre estivo na sombra: nunca se puxo en contacto co xulgado nin nós con eles.

E agora, con todo, temos que usalo como mediador para que acomode as visitas. Así que se eu digo que se retome a relación entre un pai e o seu fillo non teño nin idea de cando vai poder ser...

Xa non depende de min, non podo executar as miñas sentenzas: depende da Administración

Rupturas conflitivas: Autor:J. C. VOZ DE GALICIA 7/12/2007

Máis de 700 familias intercambian aos seus fillos nos puntos de encontro. A Xunta ten lista unha regulación mentres medita abrir un local en Burela e ampliar o de Vigo, xa desbordado

Os sete locais que hai en Galicia xestionan as visitas dos menores entre pais incapaces de entenderse

Son pais que chegaron a un grao de enfrontamento tal que son incapaces sequera de pórse de acordo en cando e como os seus fillos deben gozar do seu pai e da súa nai. E non son poucos. Algo máis de setecentas familias en Galicia vense abocadas a acudir a un punto de encontro para deixar ou recoller ao menor que adoita ser a vítima sen culpa destes conflitos de parella.

A creación destes puntos é relativamente recente. Os primeiros empezaron a funcionar en Galicia no ano 2000, atendendo casos que se contaban cos dedos dunha man. Tras a explosión de expedientes parece chegar un período de estabilidade na maior parte destes centros, excepto nos da Coruña e Vigo, que seguen crecendo.

Trátase de centros xestionados por asociacións sen ánimo de lucro, financiados e tutelados por a Xunta de Galicia, que xa ten lista unha normativa que regulará o seu funcionamento. Vicepresidencia ten previsto tamén ampliar o punto de encontro de Vigo, que xa está desbordado co número de casos que ten que atender e estuda a posibilidade de abrir un centro en Burela, tras os sete que funcionan xa nas principais cidades galegas.

Casuística diversa: A casuística que circula por estes puntos de encontro é diversa e non recolle só a proxenitores que non se entenden. Por estes centros pasan tamén menores en acollida que visitan aos seus pais biolóxicos, avós que viron deteriorarse a relación con algún dos pais dos seus netos; presos ou ata vítimas de violencia de xénero que non queren dar a coñecer o seu novo domicilio ao maltratador.

O obxectivo destes puntos de encontro é priorizar os intereses do menor, algo que os seus pais non foron capaces de facer.

Case todos os casos, aínda que non de forma exclusiva, chegan derivados por resolucións xudiciais e a neutralidade é a principal divisa dos profesionais que traballan nestes puntos de encontro, maioritariamente psicólogos, traballadores sociais e profesionais do dereito. Son tamén responsables de informar aos xulgados da evolución do conflito que motivou a resolución xudicial. En calquera caso, a razón de ser destes puntos é evitar a zonificación do conflito e que a familia que precisa da mediación, acabe superando esa necesidade e sexa capaz de xestionar por si mesma un aspecto tan básico como o acceso dos menores aos seus pais.

O Valedor do Pobo investigará a situación dos puntos de encontro familiar de Pontevedra e Vigo

Efe (Santiago). O Valedor do Pobo investigará de oficio a situación na que se atopan os puntos de encontro familiar en Galicia, segundo informou hoxe esta institución nunha nota de prensa.

A Vicevaledora segunda, encargada de asuntos relacionados coa infancia, desprazarase os próximos días 1 e 3 a visitar os centros "Aloumiño"de Vigo e o Punto de Encontro da Rúa Gutiérrez Mellado, de Pontevedra, para comprobar persoalmente o seu funcionamento.

A decisión de actual de oficio adoptada polo Valedor do Pobo estivo propiciada pola polémica xurdida nos últimos días pola presunta saturación destes centros e a falta de medidas que garantan a seguridade dos nenos, indicaron as mesmas fontes.

O Valedor do Pobo remitiu un escrito á Secretaría Xeral dá Igualdade, solicitando información sobre a localización, capacidade e xestión destes centros, así como o número e as cualidades dos profesionais que prestan atención a estes menores.

Ademais tamén queren coñecer o número e o perfil dos usuarios, menores ou non, atendidos nestes centros no ano 2007 e no que vai do 2008 ,e os casos derivados do sistema xudicial e do sistema de protección.

O Valedor do Pobo está interesado en coñecer se existe un protocolo de actuación ou coordinación coas policías Nacional e Municipal para determinados supostos.

Veciños do edificio do punto de encontro reclaman o traslado do centro por “constantes conflitos”

FARO DE VIGO 30/05/08 Un centro vigués media en los encuentros de 233 menores con sus padres separados (Febreiro 2008)

Ás oito da tarde dun domingo xúntanse 70 familias

Nunha carta ao Concello piden que anule os permisos de apertura

REDACCIÓN / VIGO A comunidade de veciños do edificio de Travesía no que se sitúa o punto de encontro familiar "Aloumiño" diríxese ao Concello e ao responsable de Seguridade Cidadá da Policía Local para pedirlles que medien nos conflitos "constantes" que se viven no edificio a consecuencia da actividade do piso. Tamén queren que se revise a licenza de apertura do centro e "no seu caso, que se anule", ao considerar que sofren unha situación "insostible".

"Debido aos conflitos entre as parellas, prodúcese constantes altercados, tendo que intervir a Policía en innumerables ocasións, coa inseguridade que isto concello e que os veciños en xusta medida non debésemos soportar", detallan. O secretario, José Luís González, explica na misiva que "cren" que o piso non contempla os requisitos de seguridade que marca a lei, para un local onde se exerce a custodia e gardería de nenos menores de idade. O punto que máis incógnitas presenta, ao xuízo dos veciños, é o feito de que os menores de idade estean nun segundo piso.

Os veciños refírense á falta de axentes de seguridade ou policiais a pesar de que en moitas das situacións nas que median os profesionais existen precedentes de violencia ou drogas. "Nun caso, dúas persoas con claros síntomas de embriaguez chamaron ás dúas da madrugada ao 9º D para pedir mantas porque tiñan frío". Din que chegaron a durmir nas entreplantas.

Persoas da directiva da comunidade de veciños aseguran que romperon caixas de correos, plantas e plantexáronse nalgunha ocasión pechar mediante unha porta o acceso aos ascensores. Refugaron esta posibilidade polo coñecemento de que existen persoas que soben con carriños de bebés ao punto de encontro.

A denuncia dos veciños chega xustamente cando os usuarios do servizo critican a saturación de visitas, sobre todo nas fins de semana, a pesar de que está aberto nesa localización desde fai uns tres anos.

Os usuarios reclaman maior capacidade para as instalacións, ou que estas se trasladen a outro centro, ou se dividan en varios.

Pais e nais separados

O membro da Asociación Galega de Pais e Nais e portavoz en Vigo de ASDIM (Asociación en defensa da infancia maltratada e pola custodia compartida), José Luís Pallarés, confirma a saturación do piso de enlace entre proxenitores que non comparten a tutela dos seus fillos. "Como mínimo, debería de haber dous", asegura, aínda que a súa experiencia persoal alí foi positiva. "O persoal é eficiente, pero o colapso é incrible, porque Vigo a nivel de Galicia é punteiro nas visitas". Aínda así, e como usuario do piso de encontro, cre que é correcto e amplo. "O problema do punto de encontro de Aloumiño é que do mesmo xeito que se disparan o número de separacións e divorcios, sobre todo as non consensuadas, que fan que se xudicialice e tamén se dispara o de denuncias falsas e iso fai que os pais recorran aos puntos de encontro". Un proxenitor sobre o pesa un procedemento penal non pode optar á custodia do seu fillo, polo que alertan do uso interesado destas.

Pontevedra ampliará o seu punto de encontro familiar

Autor: La Voz de Galicia Data de publicación: 30/5/2008

Os problemas de espazo do punto de encontro familiar de Pontevedra están a piques de solucionarse. As súas dependencias ampliaranse dentro dun plan que afectará a toda Galicia. As cidades de Vigo e A Coruña atenden o maior número de casos, 178 respectivamente, que chegan a estas dependencias tras unha sentenza xudicial. O centro de Pontevedra ten abertos 117 expedientes; o de Ferrol, cen; o de Santiago, 89; Lugo, 65 e Ourense, 58.

O 25 de abril, o Diario Oficial de Galicia anunciou o concurso público para a contratación das obras do segundo centro en Vigo, no que a Xunta investirá preto de douscentos mil euros. A adxudicación terá lugar en xuño. Coa posta en marcha deste segundo punto de encontro en Vigo, a provincia de Pontevedra disporá de tres locais desta natureza.

Vicepresidencia tramita nestes momentos un decreto que regulará os puntos de encontro familiar, un recurso que a Administración galega considera nestes momentos «imprescindible», á vista do incremento constante da demanda. Neste decreto fixaranse os obxectivos deste tipo de locais, que entre outras cousas, rexeranse polo principio de «neutralidade», de forma que non poderán estar vinculados «a ningún grupo ideolóxico, político ou relixioso». A estes centros non só acoden proxenitores que non se entenden. Por eles pasan tamén menores en acollida en visitas familiares.

O colapso do punto de encontro deixa a pais en espera para ver aos seus fillos.

Ata duascentas persoas poden chegar a coincidir no servizo nos días de maior afluencia

FdV 28-05-2008 FARO DE VIGO

O centro, o único público e dependente de Vicepresidencia, media en 500 situacións de conflitividade familiar

¿Como garantir a neutralidade e evitar encontróns nun centro no que coinciden ata duascentas persoas á vez? A saturación do punto de encontro familiar de Vigo, onde pais separados ou divorciados en situacións de conflitividade levan aos seus fillos para que os recolla o outro proxenitor, impide aos profesionais ofrecerlles un servizo adecuado. O colapso está provocando, segundo o avogado dunha nai afectada, que o centro rexeite algúns casos, obviando así o dereito dos nenos a relacionarse con ambos os proxenitores.

O centro, o único público da cidade e dependente de Vicepresidencia, arrastra desde fai anos a falta de espazo e persoal para atender unha demanda que foi aumentado de forma progresiva. O servizo, que conta con lista de espera, manexa máis de cincocentos de expedientes o que significa atender a un milleiro de persoas e aos seus fillos de mércores a domingo.

Dispón de varias salas para garantir que os proxenitores non se atopen e evitar situacións conflitivas ante os seus fillos, pero a saturación diminúe as garantías de que os pais non cheguen a cruzarse.

O colapso agrávase en determinados días e franxas horarios, sendo os venres e sábados pola tarde os momentos de maior afluencia de proxenitores no centro.

A Asociación Aloumiño xestiona este punto de encontro, o primeiro que se puxo en marcha dos sete que funcionan en Galicia e o de maior actividade. Os seus responsables xa solicitaban en 2006 a apertura dun novo centro debido á demanda existente, pero a Xunta aínda non moveu ficha.

As condicións actuais deste centro obstaculizan o labor de intermediación dos psicólogos e traballadores sociais, que tamén manteñen charlas e reunións cos proxenitores para que a relación chegue a normalizarse e xa non teñan que recorrer a este servizo autonómico.

A situación do punto de encontro vigués é aínda máis grave nos casos de violencia de xénero , posto que a saturación dificulta que os proxenitores non cheguen a ter contacto.

Espazos abertos para evitar o encontro dos proxenitores:

O obxectivo dos sete puntos de encontro familiares que funcionan en Galicia é garantir o dereito dos fillos a relacionarse con ambos os pais en situacións conflitivas de separación ou divorcio e en casos de violencia doméstica, entre outros. Normalmente é un xuíz o que decide a utilización deste servizo, aínda que tamén poden derivar os expedientes os servizos de menores ou os gabinetes de orientación familiar.

O proxenitor que ten a custodia do neno lévao ao centro e é o persoal especializado o que se encarga de entregarllo ao outro garantindo a neutralidade e sen que cheguen a atoparse. Existe un calendario e un horario establecidos para os intercambios e os profesionais levan a cabo un seguimento das visitas, así como reunións cos pais para que as relacións cheguen a normalizarse. Os nenos que acoden aos puntos de encontro poden ter desde meses de vida a catorce anos.

Non caben máis denuncias nin presos por malos tratos: Hai que cambia-la lei, di o TSJC

Sociedade 11/05/2007 Víctor Ruiz

A presidenta do Tribunal Superior de Xustiza de Cataluña cre que a solución para desconxestionar os xulgados é recorrer á conciliación

A mediación como solución aos conflitos de parella, unha medida que podería evitar separacións e ata reducir o número de feminicidios en España, unha opción ignorada pola Lei de Violencia de Xénero de Zapatero, é requirida agora pola presidenta do Tribunal Superior de Xustiza de Cataluña (TSJC) para desconxestionar os xulgados.

María Eugenia Alegret avogou este mércores, 9 de maio, por cambiar unha lei que non conseguiu frear as mortes por violencia doméstica, máis ben ao contrario.

Hai que recordar que no que levamos de 2007 morreron xa 27 mulleres a mans da súa parella, ou sexa que cada 5 días prodúcese un novo feminicidio. Desde que se puxo en marcha a lei, en decembro de 2004, son xa 157 as mulleres asasinadas por esta causa.

Para a presidenta do TSJC, os resultados da aplicación da lei dos socialistas “son relativos” de momento, porque se incrementa a violencia e as mortes non diminúen”.

Recuperar a conciliación:

A experta rexeitou “a incidencia ríxida do tipo penal” nos conflitos asociados a crises familiares que se poderían resolver a través da mediación”. “Hase de estudar se a prohibición de mediación que prevé a lei teríase que revisar”, engadiu.

Sería “moi conveniente” que a lei diferenciase no tratamento legal da conciliación “os conflitos ou episodios de violencia doméstica que teñen a orixe nunha situación puntual de crise familiar doutras situacións de violencia subxacente e permanente”, reclamou Alegret.

Ademais, a presidenta do TSJC constatou a saturación dos xulgados en Cataluña, xa que reciben un auténtico alude de denuncias que deben seguir o seu curso ata o final.

O medo a non saber discernir o que son crises puntuais ou ata falsas denuncias, do que é un caso de violencia real, lévalles a acumular expedientes sen ter suficientes medios para resolvelos.

Un detido cada 12 minutos :

Os xulgados de violencia sobre a muller da cidade de Barcelona recibiron en 2006 un total de 5.683 asuntos, mentres que no conxunto de Cataluña a cifra chegou ata os 28.259.

Se falamos de todo o territorio español, os procesos abertos nos tribunais por violencia machista o ano pasado foron máis de 84.000, segundo datos do Ministerio do Interior. Un de cada dez arrestos prodúcese por malos tratos machistas.

De feito, a Policía e a Garda Civil detiveron en 2006 en España a 45.296 homes por esta causa, ou sexa que cada 12 minutos foi detido un home acusado de maltratar á súa parella.

Moitas destas persoas foron detidas sen suficientes probas como consecuencia da aplicación da Lei de Violencia de Xénero aprobada polo actual Goberno. E é que usar esta lei contra maridos e pais inocentes é demasiado fácil.

“Saían chorando”:

“Deter xa é bastante castigo para unha persoa se resulta que non hai razón para iso”, afirmou recentemente outra das voces críticas coa lei, a de María Sanahuja, decana dos xulgados de Barcelona, quen considera que se pasou dun extremo a outro.

“vin a persoas detidas que pasaron unha noite en calabozos horribles e á mañá seguinte saían chorando. Tampouco é agradable que alguén vaia deterche no teu pobo ou o teu traballo se logo resulta que non había probas previas para iso”, denunciou Sanahuja.

Sanahuja tamén considerou que a lei é utilizada de forma fraudulenta en demasiadas ocasións: “O medo está levando a un número excesivo de detencións sen indagacións previas mínimas. E nos xulgados de garda vese de todo, desde persoas con enfermidades mentais que denuncian a quen lles coidan en momentos de crises, ata os tentados de utilizar esta vía penal para favorecer o proceso civil dun divorcio, por exemplo”.

¿Malos tratos? :

Xa en 2004, a decana dos xulgados de Barcelona lanzou as primeiras críticas á Lei Integral de Violencia de Xénero, concretamente á reforma do Código Penal que endureceu a resposta penal a condutas que ata entón eran merecedoras de faltas.

A xuíza decana de Barcelona advertiu do auxe de falsas denuncias por malos tratos que xa se estaban producindo entón co obxectivo por parte dalgunhas mulleres de conseguir maiores beneficios en procesos abertos de divorcio.

Tamén a Xunta de Xuíces de Barcelona saíu entón en defensa de Sanahuja, apuntando que “é necesario” distinguir os malos tratos, “un fenómeno complexo no que a Xustiza Penal debe estar orientada á tolerancia cero”, das “meras rupturas de parella que, aínda que teñen dereito a unha resposta rápida do sistema, non deben confundirse cos auténticos casos de violencia doméstica ou por razón de sexo”.

“Algo falla” :

Por outra banda, o responsable penal de Cataluña, o socialista Albert Batlle, admitiu nunha entrevista publicada o pasado 4 de febreiro que “se aumentan as vítimas de malos tratos é que algo falla”.

O secretario de Servizos Penais, Rehabilitación e Xustiza Xuvenil da Generalitat de Cataluña recoñeceu que “se logo das medidas de endurecemento en tráfico disparáronse os mortos na estrada diriamos que nos equivocamos”, en clara alusión ao fracaso da actual lei contra os malos tratos.

Outras voces críticas alzáronse contra a lei anteriormente, como a da Coordinadora de Organizacións Feministas do Estado Español, que afirmaba a finais de agosto de 2005 o seguinte: “Cremos que a lei de violencia sexista non é constitucional”.

“Como loitamos contra a discriminación das mulleres, non cremos que haxa que discriminar aos homes, e menos penalmente”, denunciaron.

A Oficina do Defensor do Home e os seus Fillos tamén manifestou nesas datas que “esta lei non era necesaria”, sumándose ao rexeitamento mostrado anteriormente polo Consello Xeral do Poder Xudicial.

“Pensamos que hai tantas falsas denuncias para conseguir vantaxes logo da separación que as auténticas, as que protexerían ás mulleres, pérdense”, alegaron.

Os homes tamén son vítimas de maltrato (Por unha xustiza ecuánime)



Teño na miña cabeza un tremendo desorde que me preocupa enormemente. - As mulleres trátanme de machista e os homes de feminista, ou sexa, que por ambas as partes recibo críticas. Indistintamente do xénero, para min só existen "persoas" que están sendo maltratadas.

Si, é moi alarmante cando falamos das cifras de mulleres mortas no pasado ano e tamén das xa existentes no que vai do 2006, pero... ¿que pasou cos homes que tamén perderon as súas vidas? No ano 2003 foron 49, ano 2004, 47; ano 2005 non teño cifras exactas, pero superan os 55 - son fontes do Ministerio do Interior.¿Que pasou coas denuncias interpostas polas agresións recibidas polas súas compañeiras? superaron as 11.000, sen falar das cifras por suicidios en tramites de separación, onde unhas fontes falan de 500 e outras de 667 ¡¡en qué quedamos!! ¿Non hai ninguén que nos informe publicamente desas estatísticas? ¿que está pasando cos medios de comunicación? ¿Quen esixe aos medios o dereito dunha información igualitaria? Non estamos ante unha reivindicación exclusivamente dun só xénero (o feminino) ou ¿Talvez o home maltratado non aprendeu tan rápido a "vender" os seus malos tratos? Eles non existen ¿verdade…? pero tamén falan dos seus medos, de vexacións, maltrato psicolóxico acompañado de destrución persoal e familiar. – Son moi pouco os que presentan denuncia por agresión, porque senten vergoña e porque as poucas asociacións que están prestando axuda nestes casos, non dispoñen dos medios económicos necesarios nin apoio algún do Goberno, como o está recibindo o Instituto da Muller. Este organismo de apoio á muller maltratada debería de chamarse "Instituto de persoas maltratadas" e desempeñar a súa función de axuda ás vítimas sen distinción de sexo. Cústame entender que quen tanto esixen a igualdade de dereitos, néguense a protexer de igual xeito ao home fronte aos malos tratos..¡¡ vaia actitude !! Qué movemento cara á igualdade ..! Na Asistencia Sanitaria, non se cuestionan o sexo á hora de prestar atención ao paciente.

Son moi escasos os medios que nos informan sobre a violencia de xénero que está sufrindo o home. Homes que terminan cos seus ósos nun cárcere por denuncias falsas que ninguén intenta investigar unha vez ditada a sentenza por un Xuíz. Unha sentenza que moitas veces baséase practicamente nunha soa declaración, - a muller e as súas avogadas/os- que se ocuparán en preparala ben sobre cómo ten que finxir para arrebatarlle todo, empezando polo que más lle fire, "os fillos", dubido moito que entre tantas manobras legais de letrados/as sexan persoas o suficientemente humanas e verdadeiras. - Moi pouca atención préstaselle á declaración do home que xa está más que sentenciado, por más inocente que este sexa. Aquí sumaráselle outro agravante, "a peregrinaxe" que ten que emprender para atopar a un bo avogado que estea disposto a perder o caso, xa de antemán á celebración do xuízo, así, sen más preámbulos...

Se non prestamos atención a estes o sucesos na nosa sociedade actual, estarémonos convertendo en cómplices absolutos destas desgrazas. Estaremos tolerando inxustizas. Tolerar unha inxustiza é xerar outra más grande.. A xustiza condénalles a sabendas dos dereitos humanos e constitucionais que lles amparan.

Existen moitas maldades ocultas que ultimamente están sendo utilizadas por algunhas mulleres para destruír á súa parella, sacar o mellor partido dun inminente divorcio e afastar ao ex do seu camiño. ¿Quén controla estas accións? Segundo informes recibidos, o 31,05% (outras fontes falan dun 43%) das denuncias presentadas por mulleres entre o 2004 ata xuño do 2005 foron falsas. Algunhas son descubertas polos propios familiares. .¿Non debería aplicarse nestes casos el art. 456. do cod. Penal? ¿Por que a muller ten distinta xustiza ante un mesmo delito? ¿Non queremos a igualdade? Pois aí tamén deberíamos empezar dando un bo exemplo.

A miña pregunta é: unha muller que foi tan sumamente machucada, vexada, etc, etc, etc, segundo a súa declaración, ¿cómo é posible que tres días más tarde estea tranquilamente paseando da man doutro home? Quizás o aínda marido estea durmindo no coche ou nunha habitación prestada por alguén que teña un pouco de calidade humana -- ¡¡ por favor!! Que non abusen da nova Lei, porque aínda existen persoas que non se lles foi a "pinza" para poder entender este tipo de actuacións.

Debido ao meu traballo coñezo a bastantes homes que están sendo vítimas dos malos tratos. A muller tamén é maltratadora, segundo datos de Amnistía Infantil no ano 2004 o 80 por cento dos nenos maltratados foron autoras as nais, fronte a un 20 por cento polos pais. O Centro Reina Sofía para o Estudo da Violencia, informa que 5.188 nenos foron maltratados por nais biolóxicas e 72 por nais non biolóxicas, sen esquecer as mortes por abandonos en colectores de lixo, asfixia, afogados na bañeira, envelenados e desprotección no domicilio. A maioría de estas mortes fanas por ciúmes e vinganza cara a súa parella ou ex-parella. Non coñezo ningún caso no que unha muller, logo de cometer certas atrocidades, suicidárase. A lei ampáraas moi esplendidamente.

Tamén coñezo a famosos que están sendo vítimas destes mesmos atropelos. Só por ser famosos, sen ir moi lonxe, está o caso do Letrado e escritor, Don Eleuterio Sánchez Rodríguez, coñecido noutra época como alias "O Lute". Un home que sufriu de cheo as inxustizas dunha ditadura e agora ós seus 64 anos tócalle vivir a maldade dunha persoa, -a súa compañeira-, unha señora que atopou o camiño aberto pola nova Lei (case outra ditadura) para obter unha absoluta vantaxe persoal, esquecendo que está prexudicando aos seus propios fillos. Abondou só a declaración da denunciante para rematar a un home que tamén é pai deses fillos. Estas son as ferramentas e as bondades legais de uso abusivo nos nosos días. Eu confío na inocencia do letrado Eleuterio Sánchez. Aínda creo ter a suficiente sensibilidade para poder percibir que na mirada dese home había nobreza e unha profunda humanidade que falaba desde o corazón.

No programa de Jesús Quintero deixou ben claro cómo un home, neste caso, un Xuíz, en cinco minutos condena a outro home ao afastamento desa señora que foi collida "in fraganti", pero o maos lamentable da historia é que terminou como sempre nestes casos, salpicando aos fillos. A lei que nos debe protexer a todos por igual lle xogou unha mala pasada a este home e a outros moitos.

Estou más que farta de ver o odio e as ganas de prexudicar aos seus cónxuxes aínda que para iso teñan que envelenar a mente dos fillos. Seguen e seguen, ata crear o desconcerto nestes indefensos e inocentes nenos. Os fillos son persoas autónomas, para que unha persoa, un Xuíz, que, sen mediar palabra con eles, sen coñecer os sentimentos afectivos destes, poida decidir con quén deben estar eses fillos, horas de visitas, vacacións etc, etc.. A xustiza debería reflexionar e analizar dunha vez por todas que os que se divorcian son os pais. Eles non se divorcian nin do pai nin da nai, xa que logo necesitan seguir tendo o apoio de ambos. Con estes abusos da nova Lei, estase facendo moito dano aos fillos. Hai que buscar a verdade e facer unha xustiza ecuánime sobre ela, sexan quen sexan os culpables indistintamente do sexo, porque a xustiza non é unha mercancía de compravenda para que lles cadren as contas aos Xuíces.

A sociedade está crispada. O home está moi perdido e desprotexido, aínda que a Constitución diga que nos ampara a todos por igual, estanse vulnerando os art. 14, art. 24.2 e art. 10.1, sen esquecernos dos dereitos humanos, artigos 1 –2 – 3 –4 –5 –8 –10 –11, e o xa mencionado art. 456 do código penal. (da acusación e denuncia falsas e da simulación de delitos)- Tamén existen os malos tratos entre lesbianas, pero claro, non interesa mencionalos, porque son dúas mulleres as que se agreden.

Se saísen á luz as verdadeiras cifras de mulleres que son maltratadoras, igual estaríamos falando de cifras moi paralelas ao home, pero en realidade hai un escaso axuste destas cifras sobre o home. Deberiamos empezar a cuestionarnos a misión do Instituto da Muller, a cantidade de euros que moven, cómo nos amañan as estatísticas e se realmente son lugares democráticos - O Psicólogo sexólogo Eloy Rodríguez dicía: que "á muller estábana utilizando como caldo político" - Non o dubido. Só nos falta a Sra. Hilary Clinton e o tema das nais solteiras... Por obter votos, pois... o que faga falta señores...

Se o Instituto da Muller recibe cifras millonarias do estado, cifras que veñen dos nosos petos en concepto de subvención para fins de interese social.¿para quen? -- Por favor, Señores da política, os problemas que actualmente están atravesando os homes en España deben ser tratados con rigor por institucións más obxectivas, con principios baseados nun san respecto e honestidade. Tomen un pouco mais de responsabilidade nesta onda de malos tratos cara ao xénero masculino que tamén empeza a tomar carácter grave. Non podo entender que os parlamentarios poidan votar esta lei con tanta desigualdade e que está danando a milleiros de nenos –O home tamén é humano e votante.

Non todos son uns maltratadores nin todas as mulleres unhas vividoras.

Alguén dixo: " non hai necesidade de apagar a luz do próximo para que a nosa poida brillar...

Branca Hernández., 2006



Reflexións de un avogado de familia e mediador familiar

Sendo avogado de familia desde fai moitos anos, comecei alá por principios dos noventa, a interesarme por esta metodoloxía de traballo en conflitos familiares, que agora está tan de moda, e que se chama mediación ou como á min gústame chamalo, sistema de traballo de resolución alternativa de conflitos para a procura de solucións alternativas a devanditos conflitos, que non tradicionais.

 

E explícome, as dinámicas familiares, do mesmo xeito que as sociais foron cambiando a un ritmo vertixinoso nas últimas décadas, e o que antes se entendía que era unha familia, agora resulta que non, que hai moitos tipos de familias. As tradicionais, as extensas, as nucleares, as monoparentais, as desestructuradas, as reestruturadas, as reconstituídas, etc. Ósea, que xa non sabemos moi ben que é unha familia. Por iso, entendo que as solucións tradicionais a problemas novos non serven. E iso é o que se fai desde fai mais de 30 anos no noso país, dar solucións pensadas para familias tradicionais, a familias que non o son.

 

Entre todo este armazón, atopámonos tamén con que o contrato social entre homes e mulleres cambiou, e os roles de xénero cambiaron, ata tal punto que as mulleres incorpóranse ao mundo laboral, e os homes ao mundo do privado, pero todo iso sen ponte intermedia. Todo iso foi como un gran salto ao baleiro.

 

Mulleres e homes educados de forma tradicional, e con fortes conviccións culturais sobre o que debe ser unha muller e o que debe ser un home, de súpeto atópanse nunha sociedade onde todo iso que se aprendeu xa non serve.

 

Elas e nós atopámonos descolocados e desorientados, a saber: Elas porque loitaron e loitan por ser tratadas como iguais nun mundo (o publico e masculino) ao que no seu discurso rexeitan (mundo machista e modelos patriarcales). Nós, porque non sabemos que queren realmente as mulleres de nós, xa que se nos comportamos como mais sensibles, pronto se cansan de tanta sensibilidade masculina e buscan un home mais masculino ou macho, e chegan a suspirar por modelos como Brad Pitt en tal película onde aparece como un personaxe totalmente machista.

 

En resumo, que ao final, todos e todas desorientados, e os que mais, os que viven en parella e afixéronse a relacionarse con roles tradicionais de xénero.

 

Os homes viven con gran inseguridade este novo proxecto de contrato social entre homes e mulleres, e sobre todo á hora de afrontar unha situación de ruptura matrimonial, sobre todo nos últimos anos, onde leis inxustas outorgan supostamente todo ás mulleres. Casa, nenos, pensións, etc. E eles saben que se terán que ir á rúa e co posto.

 

Ante a inmediata perda de todo aquilo material e non material (casa, fillos, coche, diñeiro, esposa, etc.) que se supón que era polo que debían loitar toda a súa vida, os homes senten medo, e do medo á inseguridade e de aí á rabia hai un pequeno paso, e de aí á falta de control da ira outro mais pequeno. Isto dá lugar ao uso da forza para atallar a ameaza que senten que lles vén desde a súa parella.

 

Este é un perfil demasiado usual no noso país ante un conflito de parella. De todo iso, o resultado é o uso da violencia como forma de resolver os problemas coa súa parella. Violencia física ou psíquica.

 

A maioría daquelas situacións onde o uso de violencia é continuada no tempo ou denominada malos tratos habituais, son froito da inseguridade dos homes ante os cambios nos roles de xénero.

 

Se o modelo que viviron en casa desde pequenos é que as esposas e nais teñen un determinado rol e son consideradas inferiores fronte á figura masculina e esposo mantedor e controlador de todo, e pretendemos que cambien o seu modelo en tan pouco tempo e sen ningunha actuación pública, non podemos actuar tan arreo como se está facendo.

 

As feministas esixen o cambio dos homes, pero en qué lugar se imparten clases para que aprendan estes cambios. Se comparamos os recursos sociais de apoios a mulleres cos destinados aos homes no noso país, veremos que uns son cuantiosos e os outros inexistentes. É como pretender que os nenos aprendan inglés obrigatorio no colexio e instituto, sen pórlles ningún profesor, mentres que ás nenas si se lles pon profesor desde o comezo, e logo esíxeselles a ambos os sexos que saiban o mesmo nivel de inglés.

 

¿Como imos esixir o cambio aos mozos neste contexto?

 

Tras estas reflexións, vaiamos ao tema da violencia.

 

Debemos separar neste contexto aquelas situacións que significan que existe violencia, daquela na que existe un conflito de intereses ou pareceres. Para explicalo mellor, debemos diferenciar aquelas situacións onde hai unha discusión puntual e os dous empúxanse mutuamente baixo un prisma de feito puntual entre cidadáns iguais, daquelas condutas onde partindo da premisa da desigualdade entre as partes, unha delas vese sometida sistematicamente á vontade da outra parte, ben polo uso da forza física (golpes) ben pola psicolóxica (control da vida, do diñeiro, das amizades, illamento da familia, etc.)

 

Desde a nosa óptica de traballo, cremos que a mediación é unha ferramenta moi positiva, e ata me atrevería a dicir que as mais eficaz que coñezo, para traballar en situacións de violencia doméstica nos seus primeiros episodios, isto é, cando se dan situacións puntuais de violencia, e non existe unha intencionalidade por ningunha das partes de facer dano á outra, e aínda non aparece un desequilibrio de poder importante.

 

Neste tipo de situacións partimos da base que non se produciu aínda un desequilibrio do poder tal que non permita a mediación. A mediación é ademais unha forma pacifica fronte a outros sistemas de resolución de conflitos, como son a xustiza (violenta por ser imposta desde unha posición de poder) a arbitral do mesmo xeito que a anterior, ou a negociadora e a conciliadora, que o que fan é propor solucións desde fóra do contexto familiar.

 

A mediación en cambio é unha metodoloxía de traballo que busca o entendemento das partes nunha esfera de dialogo entre iguais, e onde as solucións e compromisos adquírense e veñen impostas polas mesmas partes en conflito, e non por terceiras persoas.

 

Iso fai que o éxito do cumprimento dos compromisos adquiridos no proceso e os acordos que se alcanzan mediante mediación sexa próximo ao 98% en países como Noruega, Finlandia ou Canadá. Os acordos alcanzados noutros sistemas de traballo, como a negociación, conciliación ou a vía xudicial, só chegan ao 35% de cumprimento.

 

Non debemos esquecer que a mediación posúe en si mesma un efecto terapéutico, xa que na devandita metodoloxía de traballo trabállase a empatía, a asertividade, a connotación en positivo, a reformulación do conflito desde perspectivas distintas, etc.

 

Tampouco debemos esquecer que a mediación, desde o meu punto de vista, ten en si mesma un efecto educativo, no sentido de que faga reflexionar ao home e a muller sobre os novos roles de xénero e o novo papel de cada un nunha relación. Esta faceta da mediación en violencia doméstica, axuda mais ao vitimario que á vítima, e ademais axudarán mais ás futuras parellas do vitimario.

 

En mediación, como noutros ámbitos, as partes están enfrontadas con posicións contrarias, e verdades distintas. É coma se vemos un accidente de coche ou unha falta nun partido de fútbol, e segundo a quen preguntemos, vería unha cousa ou outra.

 

Por iso, cremos que seguindo as experiencias doutros países e as que aquí se levaron a cabo en ámbitos privados, debemos darlle unha oportunidade á mediación como método de traballo para estes casos de violencia.

 

¿Que facemos cos casos mais graves de violencia de xénero? ¿Agravar as penas como ata agora?, non é que dea bos resultados.

 

Aprobar leis discriminatorias en excesos de tipos de discriminación positiva non trouxo a solución a este problema, e creo que ninguén pode negalo.

 

Cal é a resposta?, cal a solución?

 

Non podo pretender dicir que a mediación sexa a solución, pero si sería un elemento moi importante que podería atender a mais do 80% das situacións do que hoxe maldefiniuse como violencia machista.

 

Constituír en cada cidade maior de 100 habitantes un centro de mediación, atendido por un profesional que ante calquera noticia dun conflito familiar e ata non familiar, atenda de forma rápida e eficaz á familia ou parella onde hai un conflito, pero non para darlles axuda de papá Estado, ou de Papa Concello ou Comunidade, senón que lles axude a atopar eles mesmos a solución ao seu problema. Desta forma evitamos que comece a espiral da violencia en moitos casos, cortándoa desde o principio.

 

Crear nos concellos grupos de traballo de información de sistema de resolución de conflitos familiares, e impartir clases informativas en colexios e escolas, formando en técnicas de mediación a profesorado e alumnos, evitando así que sigamos educando a futuros maltratadores.

 

Crear un grupo de traballo a nivel autonómico para o control dos contidos que supoñen e ata chegan a xustificar, relacións de desigualdade e de violencia en televisións públicas e privadas, así como en películas en cines.

 

Para aqueles que negan a mediación nos casos de violencia de xénero, debo recordar que a maioría do noso país estivo na rúa manifestándose contra a guerra de IRAQ porque non parecía humano resolver un problema co uso de balas e bombas, e ademais ninguén me negará que case todos os aquí presentes estivemos a favor de que se negociase unha saída ao xenocidio da antiga Iugoslavia, ou que estamos de acordo que o xenocidio de Palestina acabe dunha vez por todas.

 

Os agresores son seres humanos e a Declaración Universal dos dereitos Humanos é aplicable tamén a eles.

 

¿Quen non se pegou algunha vez cunha irmá, cunha amiga, ou lle deu unha losqueada ao seu fillo ou filla pequena? Por iso, somos maltratadores? pois si, a nosas actuais nefastas leis din que si, que somos uns delincuentes que só teríamos dereito a ir ao cárcere moitos anos.

 

Creo que esta non é a resposta acertada, e por iso creo que a mediación, a cultura do diálogo, da educación en igualdade e o respecto aos demais, se é a resposta adecuada para afrontar a violencia.

 

Jose Luís Sariego Morillo

Avogado de Familia

Mediador Familiar

Sevilla

sariegoabogados@arrakis.es

Tratamento da violencia de xénero en España e na Comunidade de Madrid

Tatiana Torrejón Cuéllar Master en Dereito, Economía e Políticas Públicas

IUOG-UCM 2007

CONSELLO ECONÓMICO E SOCIAL DA COMUNIDADE DE MADRID

A responsabilidade das opinións expresadas neste documento incumbe exclusivamente aos seus autores e a súa publicación non significa que o Consello Económico e Social da Comunidade de Madrid se identifique coas mesmas.

Colección Documentos de Traballo Número 7

Edita: Consello Económico e Social. Comunidade de Madrid

Cardeal Marcelo Spínola, 14. 28016 Madrid. España

Depósito Legal: M-48637-2005

I. Políticas públicas contra a violencia de xénero: unha visión comparada

.

1. Tratados Internacionais e pronunciamentos da Unión Europea.

2. Regulación nos Estados Unidos de América.

3. Regulación nalgúns países da Unión Europea

3.1. Austria

3.2. Alemaña

3.3. Inglaterra

II. Políticas públicas contra a violencia de xénero en España

1. Políticas públicas sobre violencia doméstica e de xénero antes da Lei Orgánica 11/2003

2. Lei Orgánica 12/003

3. Lei Orgánica 12/004

4. Axudas económicas e privilexios laborais

III. Políticas públicas contra a violencia de xénero na Comunidade de Madrid

1. Plans Integrais e Lexislación

1.1. Programa de Accións contra a Violencia de Xénero 2001-2004

1.2. Plan de Acción Integral contra a Violencia de Xénero 2005-2008

2. Axudas Económicas

3. Vivenda, Refuxio e Aloxamento.

IV. A violencia de xénero en España e na Comunidade de Madrid:

Principais datos estatísticos

1. Indicadores de violencia

1.1. Índices de criminalidade: homicidios e lesións

1.2. Mortes por violencia doméstica .

1.3. Mulleres mortas por violencia doméstica

1.4. Autores de delitos de homicidio/asasinato

2. Evolución da presentación de denuncias

2.1. Denuncias dos anos 1983 a 1996

2.2. Denuncias dos anos 1997 a 2001 .

2.3. Denuncias por malos tratos a mulleres de 2002 a 2006

3. Indicadores da actividade xudicial

3.1. O Fallo

3.2. As Medidas Cautelares

3.3. Indicadores de asistencia social

V. Conclusións xerais

1. Eficiencia dos recursos empregados

2. A denuncia contra o agresor

3. Medidas cautelares de protección ás vítimas .

4. As axudas públicas

5. Problemas de disuasión e disuasión marxinal

Bibliografía ..

INTRODUCIÓN1

No barómetro do Centro de Investigacións Sociolóxicas de España de marzo de 2004, a violencia contra a muller era o quinto problema que máis preocupaba á poboación española, aínda que a gran distancia dos catro primeiros2 (terrorismo, paro, vivenda e inseguridade), e a maioría (91,3 %) opinaba que era un problema moi ou bastante estendido.

A opinión da sociedade sobre a actuación dos diferentes poderes do Estado fronte a este problema non era favorable, xa que un 59,3 % da persoas enquisadas tiña pouca ou ningunha confianza na actuación das autoridades (comisarías, xulgados…) ante as denuncias de violencia doméstica.

Se a isto sumámoslle o papel dos medios de comunicación, un falecemento por causa de violencia doméstica ocasiona maior conmoción social que un falecemento por accidente de tráfico.

Como resposta ante esta problemática, o goberno central no ano 2004 adoptou unha reforma lexislativa que abarcaba non só cuestións penais, senón tamén no ámbito da publicidade nos medios de comunicación, educación, sistema xudicial, seguridade social, medidas para previr e combater a violencia contra as mulleres, entre as que se atopan as directrices para que as comunidades autónomas –dentro das súas competencias– loiten contra este tipo de violencia. Esta Lei Orgánica 1/2004 é denominada con razón “Lei de Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero” de data 28 de decembro de 2004.

Desde a aplicación da norma ao día de hoxe, a preocupación da sociedade por este tema non é a mesma. Segundo datos do Barómetro de outubro de 20063, a violencia de xénero ocupa o posto número dezasete.

Sen prexuízo da percepción da opinión pública respecto diso, os indicadores deste tipo de violencia, dinnos que as cifras non son tan alarmantes como se pensaba inicialmente. Tendo como escenario que os indicadores deste tipo de violencia non aumentaron, está pendente coñecer as posibles repercusións deste tipo de axudas. Lograr unha política pública eficiente, facendo un mellor uso dos recursos é o reto de todo goberno.

Este traballo ten como obxectivo identificar os incentivos creados coas distintas políticas públicas a través destes últimos anos en España e na Comunidade de Madrid, e comparalos coas experiencias doutros países; para logo facer unha aproximación dos posibles resultados das últimas políticas adoptadas e os proxectos en trámite. Os datos mencionados (estatísticas policiais, xudiciais, informes de orzamentos, axudas e demais relacionados) foron tomados segundo o actualizado polas respectivas fontes ata decembro de 2006.

Finalmente advertimos que nos dedicamos exclusivamente ao tratamento da violencia de xénero, máis non a violencia exercida contra homes, contra os menores, nin cos maiores, pois a maior porcentaxe de violencia no ámbito familiar, dáse contra as mulleres. Ademais este colectivo representa a razón de ser das últimas políticas públicas en materia de violencia doméstica.

As cousas (horribles) no seu lugar

http:ayudaafamiliasseparadas.servletContentServer?pagename=R&c=Articulo&cid=1052420752522&pubid=988617426871

Noticia publicada na VOZ DE GALICIA O 9 DE MAIO DE 2003

En cinco anos, morreron 51 nenos a mans de pais maltratadores

¿Cal é a tristísima realidade?

Son gran maioría as NAIS agresoras

estatísticas do Centro Reina Sofía para o Estudo da Violencia son: máis datos nesta páxina



Relato en directo dunha DENUNCIA FALSA

ESCENA 1. 17:00 horas entrada da comisaria dels MOSSOS d'ESQUADRA:

Estou vivindo un mal sono e é posible que me esperte en calquera momento... Respiro fondo e intento tranquilizarme.

Estou a piques de entrar na comisaría de os Mossos d'Esquadra porque o meu ex presentou unha denuncia contra min.

Algo así como que alguén entrou na nosa casa e "ela" sospeita de que fun eu...

Desde que a estraña o meu lado deume, como ultimátum, o cartón da súa avogada que me parece que estou revivindo a novela de Kafka, La Metamorfosis. Kafka, A Metamorfose Non me podo crer os acontecementos que me están ocorrendo. En poucos meses pasei de ter unha vida "bastante feliz" coa miña parella, os meus fillos, os meus veciños, a miña residencia... A vivir na indixencia con, este mes 150 €, e aínda pídeme 90 más para pagar o seu divorcio. Grazas á miña nai que me paga a comida, permíteme vivir con ela e paga as subministracións, doutra forma estaría comendo en comedores sociais e/ou vivindo no coche.

Agora estou esperando a un avogado de oficio para entrar a declarar... ¿Non será isto unha película de Hitchcock Hitchcock e en calquera momento aparece o rótulo de "THE END" e respiro aliviado?

ESCENA 2. 17:40 horas dentro da comisaria dels MOSSOS d'ESQUADRA, espero ao avogado de oficio: ELS MOSSOS, avogados/as e outros. Personaxes que aparecen no meu pesadelo.

Esta mañá participei nunha xornada profesional. Eu era un dos relatores e poñentes e, realmente, a impresión é que todo foi moi ben.

Sentinme a gusto e lonxe momentaneamente dos problemas do divorcio. Xusto no momento en que estábamos recollendo os papeis e o público comezaba a abandonar a sala, o móbil vibra, miro a pantalla e aparece un número descoñecido.

-Será o meu amigo Juan Carlos que sempre me chama desde un teléfono sen identificación-pensei

Pero non, unha voz pregunta por min, contesto que si e dime que son els Mossos d''Esquadra e que XXXX XXXX (o meu ex)... Entón o corazón subíulleme á garganta, pensei que algo lle había ocorrido.

-¿Que lle pasou?

Silencio...

-Ejem, non, que presentou unha denuncia e sospeita que Vostede entrou no seu domicilio e... bo, non forzaron a fechadura...

-¿Cómo? ¿que me acusa de entrar na nosa casa?

-Si, o día 27.

-Pero se ese día estiven cos meus fillos. Tocábame o fin de semana.

-Xa, pero sospeita que Vostede entrou cando non había ninguén. E a nosa obrigación é tomarlle declaración...

ESCENA 3. 18:00 horas dentro da comisaria dels MOSSOS d'ESQUADRA

Paro o relato. Agora veu a miña avogada. Dime que me imputan por violencia de xénero. Quéeeeee? Non pode ser !!!!

Entro a declarar e o mosso dinos que é un erro e equivocáronse ao citar á letrada, é por asalto a domicilio e non por violencia de xénero. Que agora chamaron a outra letrada polo outro tipo de delito.

Todo a escena moi correctamente fría, profesional, aséptica.

ESCENA 4. 18:30 horas nun bar xunto á comisaria dels MOSSOS d'ESQUADRA

E aquí estou, nun bar, tragando biles polas malas artes da súa avogada e de ela, ata que veña o novo avogado...

A ver se me esperto pronto porque, a pesar de tomar unha pastilla para os nervios, estou crispado e sufocado. ¡Vaia tarde que levo!

Por favor, políticos, lexisladores, xuíces, avogados, xa vale. Estas leis en contra do home, por terse casado, non poden continuar.

Penso nos meus fillos e non están en boas mans. Desde xa, non quero a custodia compartida, a custodia total é a que quero.

Continuará nunhas horas. Tras a declaración.

ESCENA 5. 22:15 horas, na miña casa reflexionando.

- VAIA, NON É UN SOÑO NIN UN PESADELO, É UNHA DENUNCIA FALSA

Desde que volvín de vacacións (de facer o Camiño de Santiago) que non me van ben as cousas. Si, xa Sei, eu mesmo escribín algún post dicindo que o mellor é non pensar, non comerse o coco, ser positivo, non lamentarse... e con todo, aquí estou, lamentándome.

Non explicarei todas as consecuencias que representa para min a expulsión da miña casa, os feitos que me pasaron (roubos, gastos extraordinarios...) pero hoxe xa se colmou o vaso. Como expliquei nos dous post anteriores, debín ir declarar á comisaría dels Mossos d'Esquadra con avogada e imputado por delito de Allanamento de Morada AlleaAllanamiento de Morada Agena. E cal foi a miña sorpresa cando a avogada preguntou se quedaba detido ao finalizar a declaración. Hostia, pero se isto é absurdo, ¿cómo ían a me deter? Segundo comentoume a avogada é preciso preguntalo pois en función do declarado poden decidir a detención. En fin... de tolos !!!!!

O meu ex presentou denuncia por violación de morada e alega que sospeita de min. Todo ocorreu, segundo ela, o sábado entre as 20 horas e a 1:30 da madrugada, xusto cando estaba cos meus fillos (tocábame) en casa da miña nai... Pero se xa o sabe ¿por que presentou esta denuncia falsa?

Os meus fillos, nin saben nada da denuncia nin sabían que, presuntamente, entraran na súa casa (porque non entrou ninguén, salvo a quen ela deixe entrar).

Ao final acabei de todo esta broma ás 21 horas e agora a esperar que me chegue a citación para declarar ante o xuíz.

¿É isto normal? ¿Non hai ninguén con poder de decisión, influencia e sentido da xustiza para facer algo ante os casos de denuncias falsas entre parellas separadas? ¿Que non se ve que é un malgasto en recursos públicos a mercé de colectivos que viven (e moi ben) destas artes?

¿Cómo é posible que o 26 de setembro asinemos ante o xuíz o acordo de divorcio e que presente denuncia (falsa) o 27 de setembro?

Estoume crispando e non quería chegar a este extremo. Hei de manter a calma... pero custa tanto!!!

Os meus fillos non están en boas mans ¿Cal é a solución se cada movemento que eu faga para pedir a Custodia Compartida ela pode presentar unha denuncia falsa?

Aconséllanme que non estea nunca só e que poida ter coartada por se me denuncia por violencia de xénero. ¡Isto é absurdo e é unha tolemia!

E, segundo parece, está denuncia debeu aconsellala a súa avogada.

¿Onde está a ética? E non falo de ética profesional, alá cada cal coa súa responsabilidade deontolóxica, falo da necesidade de ser persoas morais, persoas que coñecen os límites e, a pesar diso, os transgreden. ¡Vaia avogados/as que viven das denuncias falsas!

Salut e CUSTODIA COMPARTIDA XA

Félix Eroles

http:mehanseparado.

============================================

Relato de Eduardo Marfil Prats

O meu nome é Eduardo Marfil Prats, teño tres fillos de 8, 6 e 4 anos, o pasado día 6 de Outubro de 2008 a nai dos meus fillos, ata ese día a miña parella durante 10 anos, denuncioume á Garda Civil por malos tratos físicos, psíquicos, ameazas e inxurias, fun detido o sábado ao mediodía e ingresei nos calabozos ata o domingo ás 11 da mañá que tiven a 1ª vista, na que se tomaron medidas previas, pensión alimenticia de 400 euros, a miña nómina é de 1.000 euros e xa estou pasando unha pensión de 200 euros a unha filla da miña anterior parella, orde de afastamento de 500 m. do domicilio familiar e de onde estivese a miña exparella.

O réxime de visitas foi fins de semana intercalados, os sábados de 10 a 20 horas e os domingos de 10 a 20 horas, o que para eles, e para min, representou un cambio brutal de costumes pois cada día bañabámolos xuntos, ceabamos xuntos e liámoslles un conto antes de durmir, cada quince días sofren dúas despedidas, a tarde do sábado e a tarde do domingo.

Como empezou este pesadelo?

Os meus fillos son bastante movidos e dan moito traballo, o domingo 30 de Setembro de 2008 o meu ex enfadouse moitísimo con eles, tanto que encheu unha bolsa de viaxe con roupa e díxonos “Aquí quedádesvos”, eu interpúxenme no seu camiño dicíndolle que isto non o podía facer diante deles e daquel xeito, Ela deume unha patada na perna e unha labazada e díxome “Non tes ovos a pegarme”, acto seguido cuspiume, eu devolvinllo.

Toda a semana seguinte transcorreu sen apenas falarnos, ata que chegou o venres, os venres eu acabo de traballar ao mediodía, comenteille á miña exparella que poderiamos falar cun consultor de parellas ou cunha psicóloga, ignoroume.

O sábado pola mañá, día 6 de Outubro, a miña ex saíu do dormitorio xa completamente vestida, pregunteille se pensara no que lle dixera, ela contestoume “ Que nin o pensou, nin quería facelo e que se non me ía xa de casa alguén me partiría a cara “.

A miña ex sogra, a que non viña a casa facía mais de 5 meses, vive a 45 min. en tren, viña ese sábado a comer.

Díxenlle a miña ex que ía chamar á súa nai para que non viñese, pois non era plan co ambiente que había na casa, no momento que collín o teléfono, ela saíu disparada de casa dicindo ". vanche a partir a cara..." , eu quédeme en casa só cos meus tres fillos, chamei a Policía Local dicindo que a miña muller foise á rúa e que me ameazara dicindo que alguén me partiría a cara.

Á miña casa non veu ningún axente. Ao intre volvín chamar á Policía Local e dixéronme que Ela estaba alí e que cando se tranquilizase acompañaríana a casa.

A miña sogra chegou a casa, eu conteille o ocorrido, pero me sorprendeu o pouco preocupada que ela quedou.

Chegou a hora para comer, eu volvín chamar á Policía Local e dixéronme que tiñan moito traballo e que de momento non podían acompañala a casa, que xa me avisarían.

A miña sogra díxome que non había nada de sobremesa para os nenos e que fose comprar tamén algo para a cea ao supermercado, iso fixen, non tardei nin 45 min., cando regresei a miña sogra díxome que lle dixeron que fose onde estaba a miña parella, deixei as bolsas da compra no chan da cociña e fun correndo á Policía Local, cando cheguei o policía que estaba alí sorprendeuse ao verme, e díxome que non era alí onde tiña que ir, que fose ao Cuartel da Garda Civil, iso fixen e tal como entrei léronme os meus dereitos, fun detido.

Veu un avogado de oficio, o primeiro que me pregunto era que cantos ingresos tiña,...díxome que non podía facer nada e que esa noite pasaríaa no calabozo, que non fixese ningunha declaración alí para poder axilizar os papeis e poder ter o xuízo ao día seguinte, domingo.

Ao día seguinte leváronme esposado aos xulgados, como a un ETARRA, non vin ao meu avogado ata entrar na sala, con frío no corpo, sen apenas durmir, sen deixar de pensar qué facía eu alí, totalmente desorientado…

Recoñecín tela cuspido, medidas previas, pensión alimenticia de 400 euros, a miña nómina é de 1.000 euros e xa estou pasando unha pensión de 200 euros a unha filla da miña anterior parella, orde de afastamento de 500 m. do domicilio familiar e de onde estivese a miña exparella. O ministerio fiscal, que estivo presente no xuízo a través de videoconferencia, non recomendaba a orde de afastamento… e eu sen falar co meu avogado.

Desde o 7 de Outubro estou vivindo en casa do meu irmán e grazas á empresa onde traballo podo comer cada día.

O día 10 de Outubro xa tiven que pasar a primeira pensión alimenticia, téndose quedado toda a nómina dese mes na casa.

Agora mesmo estaría vivindo nun caixeiro automático se non fose pola miña familia, os meus amigos e a empresa onde traballo

O 24 de Outubro de 2008 tiven o xuízo penal, no que xa só se me acusaba de ameazas e inxurias, segundo a declaración da nai dos meus fillos díxenlle que a mataría esta, é a sentenza.

SENTENZA:

"..Condenado como autor responsable dun delito de ameazas leves do articulo 171.4 do CP sen que concorran circunstancias modificativas da responsabilidade criminal, á pena de 55 XORNADAS DE TRABALLO EN BENEFICIO DA COMUNIDADE, e así mesmo , privación do dereito da tenencia e porte de armas por tempo de 2 anos e A PROHIBICION DE ACHEGARSE a menos de 1000 metros á vítima ; S. R. D. , ao seu domicilio , lugar de traballo ou calquera outro pola mesma frecuentado , así como a prohibición de establecer con ela contacto escrito , verbal ou visual por calquera medio de comunicación , ou medio informático ou telemático , por tempo de 1 ano e 6 meses . E como autor dunha falta de inxurias a pena de 4 DIAS DE LOCALIZACION PERMANENTE en domicilio diferente e afastado do da vítima.."

PROBAS:

A simple declaración da miña ex, segundo a Xuíz a súa versión é máis crible....

realicei un recurso de apelación , pero polo momento son un CRIMINAL , e só pola declaración da miña ex

Realicei unha Demanda de garda e custodia , no xuízo para as medidas provisionais a nova parella da miña ex , unha amiga dela , a súa nai e ela mesma testificaron que eu era un pai que non me preocupaba en absoluto dos seus fillos , por outra banda as miñas dúas fillas maiores (18 e 22 anos) da miña primeira muller , testificaron que eu era un bo pai , así pois a Xuíz decidiu facer ir buscar ao colexio ao maior dos tres menores , a súa entrevista coa Xuíz foi decisiva , xa que na sentenza a Xuíz indica literalmente "...a pesar das pretendidas alegacións da actora e manifestacións dos testemuños respecto diso , habemos de fixarnos na declaración efectuada polo menor , ao manifestar que quere estar co seu pai, No entanto o feito de atribuír a Garda e Custodia ao pai implicaría un cambio total nos hábitos e costumes dos menores , a pesar de que o pai manifeste a súa intención de vivir en ……. , pero o certo é que polo momento non o pode facer dado que existe unha orde de protección...".

Bo agora gozo algo máis dos meus fillos , cada mércores desde as 18:30 ata os xoves ás 9 horas , e cada 15 días desde o venres ás 18: 30 ata o luns ás 9 horas

Agora estou pendente da resolución da apelación polo Penal e da celebración do xuízo pola garda e custodia.

Violencia: Procura de causas en lugar de culpables

Amaia Beranoagirre Arteaga, Psicóloga

A morte da muller polo seu marido en Vitoria, levantou un cruzamento de acusacións sobre onde fallou a cadea: Servizos Sociais, policía, tribunais.

O sistema, tal e como se organizou esta fallando: non se está conseguindo prever mortes anunciadas, as ordes de protección son transgredidas polas propias protexidas, hai unha porcentaxe de denuncias falsas que están causando un dano do que a sociedade non é consciente.

Quizá haxa que revisar o enfoque imperante: a atribución das mortes de mulleres por homes, a unha causa única, o machismo; que resulta unha razón moi xenérica; e a súa diferenciación da violencia intrafamiliar, por razón do xénero das vítimas e os autores. De feito, en agosto do 2004 en Vitoria xa ocorreu un caso equiparable ao actual, se atendemos ás causas, en lugar de ao sexo da vítima: un pai consumidor habitual de estupefacientes, entre elas a cocaína, matou a un fillo home.

O comportamento humano está rexido polo que acaece na mente de cada persoa, sendo produto da bioloxía, o psiquismo e por suposto, das circunstancias sociais. Para intentar buscar as causas, e sen pretender abarcalas todas, analicemos diferentes casos que engrosan a lista de violencia de xénero:

- Anciáns que coidaban a mulleres con enfermidades dexenerativas, -o Alzheimer está moi presente-, recorden o caso do home que coidaba de muller, nai, fillo e irmá enfermos, e para rematar, diagnosticáraselle un tumor cerebral a el.

É paradoxal que a estes casos, cualifíqueselles como violencia machista. Parece que se lles xulga así por ser homes, porque era o feminino o xénero que estaban exercendo: coidaban das súas esposas e familiares enfermos. (O xénero son as atribucións socio-culturais, o sexo as atribucións biolóxicas)

- Outro caso foi o do ancián de Bilbao que padecía Alzheimer, nas últimas semanas negábase a tomar a medicación e matou á súa muller. O Alzheimer é unha enfermidade dexenerativa do cerebro.

- Un número importante da lista de violencia de xénero está protagonizada por inmigrantes. A inmigración en si mesma, é unha situación de tensión crónica e extrema, que pon a proba a saúde psíquica das persoas.

- Unha porcentaxe importante de homes que matan ás súas mulleres suicídanse.

Tras dos suicidios hai problemas psíquicos.

- Tamén se están contabilizando como violencia de xénero, casos protagonizados por enfermos mentais cando o autor é home e a vítima muller. Hai que ter en conta que unha porcentaxe importante de enfermos mentais non están diagnosticados, nin xa que logo tratados.

Como parece que puido ocorrer no caso da muller atropelada en Oruzco, o suposto homicida parece que sufría algunha afección psíquica, tiña ameazada a toda a familia da vítima, previamente fora denunciado por intentar atropelar ao pai da vítima. Se neste caso, a vítima fose home, xa non se contabilizaría como vítima da violencia de xénero; o suposto homicida, posiblemente enfermo sen diagnosticar, constituía un perigo para homes e mulleres.

A patoloxía psíquica móstrase cada vez máis complexa. Unha gran parte, non se diagnostica, clasifícase como “problemas sociais”, -entre eles a violencia doméstica-; que ao verse como problema social, negando a patoloxía de fondo, son atendidos nos Servizos Sociais .

Ao non contar cos diagnósticos das patoloxías, escápanse os indicios que poden indicar que unha persoa supón un perigo para si mesma e/ou os demais, os que máis perigo corren sempre serán os máis próximos (esposas/os, nais/pais, fillos/as).

Ao negar a patoloxía psíquica na violencia contra a muller, tampouco se entende o que está pasando: Por que se saltan as medidas de protección? Por que o aumento de penas non produce ningún efecto coercitivo? Pór medidas legais a certos tipos de personalidades, é como pedir a un daltónico que cruce un semáforo en verde.

Non é moi inxenuo esperar que alguén que habitualmente se salta as leis, vaia acatar as ordes do xuíz?

Os casos en que conflúen un trastorno antisocial da personalidade ou unha psicopatía con consumo de cocaína, son unha bomba imparable.

Como podemos ver, as mortes de mulleres non se deben a unha causa única. As causas directas áchanse na mente dos protagonistas: son os estados neurolóxicos, psíquicos, ou emocionais das persoas nun momento dado; determinados polas enfermidades, o consumo ou non de drogas, e as circunstancias vitais e sociais.

Hai casos que non poden ser detectados como maltratadores, a falta de denuncias por agresión, pero si como enfermos psíquicos e/ou neurolóxicos (incluídas as toxicomanías) que supón un risco para si mesmos/as e os demais (sexan homes ou mulleres).

O enfoque do machismo como causa única das mortes de mulleres a mans de homes impide ver o bosque, porque se focaliza exclusivamente nos actos de agresión de homes a mulleres.

Na cadea composta por Servizos Sociais, tribunais, policía, fai falta completar as valoracións sociais como “malos tratos”, “familia multiproblemática”…con diagnósticos clínicos da personalidade, mediante os cales poidan preverse riscos, tal e como correspondería facer co suicidio, aínda que logo existe o grave problema da falta de prazas en hospitais.

No caso de Vitoria, o autor da agresión era, consumidor de cocaína, tiña estado ingresado en psiquiatría anteriormente.

O consumo de cocaína produce alteracións neurolóxicas, que poden desembocar en cambios de personalidade e comportamento, que afecta ás relacións persoais.

Quizá o único que puidese impedir esta morte, fose o diagnóstico do estado mental do individuo, e o seu ingreso involuntario mediante orde xudicial. Pero para isto facía falla que alguén dese a voz de alarma aos servizos sanitarios, e para coñecer os riscos fai falta información veraz.

Os/as cidadáns/as teñen dereito a unha información fehaciente, que lles permita facerse cargo da situación: se a un familiar díselle “o seu marido, fillo/a é un maltratador/a” as persoas cren que este pode controlar os seus actos, que dependen da súa vontade; pero cando, -sempre tras un diagnóstico-, comunícaselles “o seu marido, fillo/a é un enfermo mental grave, se non toma medicación pode chegar a estados en que xa non é dono do que fai e corren serio perigo os que lle rodean”, a persoas poden facerse cargo mellor da situación: desde tramitar un ingreso involuntario se fai falta, ata darse conta da gravidade que supón que certos enfermos deixen de tomar a medicación; podendo tomar medidas, comunicándoo ao psiquiatra ou ao médico que leve o caso.

En determinados momentos de crises será necesario o ingreso. Pero existe un grave problema coas prazas en psiquiatría, desmontáronse os manicomios e non se crearon solucións alternativas.

Ao mesmo tempo que as enfermidades mentais estanse incrementando.

Tamén temos que ter en conta, que hai persoas que prefiren manterse afastados da policía e os xulgados, aínda que si aceptan as axudas dos servizos sanitarios e sociais.

Informe ICEBERG

Ver completo en:

Presentado por un grupo independente de pais separados na comparecencia celebrada o día 25 de xuño de 2001 ante a Comisión Mixta dos Dereitos da Muller do Senado de España, como contribución ao Relatorio para a Erradicación da Violencia Doméstica

Outras formas de violencia que vulneran a legalidade vixente

Neste documento evidéncianse outras formas de violencia habitualmente ignoradas, e as leis que esta violencia vulnera frontalmente: violencia de separación contra os fillos de separados e contra o pai, violencia económica contra o pai separado e a familia extensa paterna, violencia xudicial e social resultante de falsas acusacións e campañas de denigración, síndrome de alienación parenteral (PAS) ou inculcación maliciosa nos fillos, violencia psicolóxica contra o pai separado (culminando en suicidios –con taxas seis veces superiores ás de homes casados-, alcoholismo, depresión...)

Podemos afirmar sen temor a esaxerar que o vixente réxime de divorcio favorece diversas formas violencia doméstica, senón as máis graves e espectaculares, si as máis estendidas e de repercusións sociais máis amplas. As vítimas desa violencia, en moitos casos de orixe institucional, son principalmente os homes separados e os seus fillos. Non nos referimos a formas de violencia episódicas e secundarias, insultos, ameazas, comentarios irónicos ou actitudes despectivas. Estamos falando da violación de dereitos humanos básicos e inalienables, de violencia profunda e silenciosa, de torturas e vexacións insufribles, de trato cruel, inhumano e degradante. As formas máis frecuentes que reviste ese tipo de violencia son as seguintes:

Formas de violencia e instrumentos internacionais vulnerados

Violencia contra os fillos de separados, aos que se afasta inxustificadamente do seu proxenitor masculino de forma sistemática e arbitraria. Ninguén puido nin poderá xamais aducir unha razón válida que xustifique ese afastamento. Ninguén poderá demostrar que a situación de semiorfandade resultante sexa beneficiosa para o neno. É unha forma de violencia fonda, sistemática, duradeira no tempo, exercida sobre os máis débiles e que deixa secuelas indelebles nas súas vítimas. É a quintaesencia dos malos tratos psicolóxicos, por ensañarse cos máis débiles e inocentes. É unha forma de violencia que vulnera un principio humano básico e irrenunciable: o dereito do neno aos coidados e o afecto dos seus dous proxenitores.

DUDH, art. 5; art. 16.3; PIDESC, art. 10.1, art. 10.3; PIDCP, art. 23.4, art. 24; DEDM, art. 6.2 b) e c); CETFDM, art. 5 b), art. 16.1 d) e f); DDN, principios 1, 6, 7 e 8; CDN, art. 2.1, art. 2.2, art. 3.1, art. 3.2, art. 9.3, art. 18, art. 19.

Violencia contra o pai separado, a quen o vixente réxime de divorcio converte, por razón do seu sexo, en mero “visitante” ocasional dos seus fillos e desposúe de todo dereito e toda responsabilidade na súa formación e educación, aínda que con suxeición a todas as obrigacións de manutención. Ao privar ao pai do dereito á convivencia e a relación afectiva cos seus fillos, así como do dereito a intervir na súa educación e formación, vulnéranse dereitos humanos básicos e irrenunciables.

DUDH, art. 2, art. 5, art. 16.1, art. 16.3, art. 26; PIDESC, art. 2, art. 3, art. 5, art. 10.1; PIDCP, art. 2.1, art. 3, art. 23, art. 26; DEDM, art. 6.2 b) e c); CETFDM, art. 2 a ) e c), art. 4, art. 5 a ) e b), art. 16.1 c), d) e f); CDN, art. 3.2, art. 9.3, art. 18; DDD, art. 6.1; CEPDHLF, art. 3, art.8.1, art. 8.2, art. 14, prot. 7-art. 5.

Violencia contra a familia extensa paterna, especialmente contra os avós que non coñecen aos seus netos ou os puideron ver en raras ocasións.

PIDESC, art. 10

Violencia económica contra o pai separado, que sistematicamente é expulsado do seu fogar e perde todo dereito real sobre el e sobre o seu contido, aínda que manteña os dereitos teóricos; vese con frecuencia limitado a pagar pensións calculadas como porcentaxe dos seus ingresos, non en función dos gastos do neno, co que o sobrante pode ser elevado e constituír un beneficio ilícito para a nai; é con frecuencia obrigado a pagar pensión compensatoria a unha persoa con quen mantén unha relación de odio, que lle impide ver aos seus fillos e lle arrebatou canto tiña; en agravio comparativo co pai casado, non pode deixar o seu traballo ou cambialo por outro máis adaptado ás súas preferencias se iso leva unha perda de ingresos ou un risco que poñan en perigo a satisfacción das pensións impostas polos tribunais; e pode incorrer en pena de prisión se, por falta de recursos, non paga integramente esas pensións.

DUDH, art. 17.1, art. 17.2, art. 23.1; PIDESC, art. 6.1; PIDCP, art. 8.3 a );art. 11; art. 23.4; DPFJVDAP, p. 18; CEPDHLF, prot. 4-art. 1

Violencia económica contra a familia extensa paterna, xa que son frecuentes os casos de nais que, xunto coa custodia dos seus fillos, conseguen o goce do fogar familiar, con independencia de que en numerosas ocasións o domicilio sexa propiedade dos seus sogros. Ata casos reais houbo en que a dona do piso tivo que abandonar o seu domicilio xunto co seu fillo e cederlle o goce á súa nora.

DUDH, art. 17.1, art. 17.2

Violencia xudicial e social resultante de falsas acusacións, xa que as falsas acusacións de malos tratos ou de abusos sexuais convertéronse no arma máis eficaz para expor unha estratexia de divorcio demoledora fronte ao home. Nos casos de falsas acusacións, é frecuente que se conculque o principio de presunción de inocencia e impóñanse condenas sen máis probas que a palabra da acusadora.

Á súa vez, esta violencia é xeradora de novas formas de violencia contra os nenos e o pai, xa que a primeira medida cautelar que adoptan os tribunais neses casos é o afastamento do pai e a prohibición de achegarse aos seus fillos, con independencia de que máis tarde (ás veces, moito máis tarde) demóstrese a falsidade da acusación. Así mesmo, é frecuente que as acusacións en falso queden impunes.

DUDH, art. 11; PIDCP, art. 14.2

Síndrome de alienación parenteral, tamén chamado inculcación maliciosa, mediante a cal o proxenitor que ten a custodia dos seus fillos predispón a estes contra o outro proxenitor. É unha forma de violencia especialmente nociva, porque se exerce sobre todo contra os nenos de máis curta idade. Nalgúns países está empezando utilizarse como peza de convicción nos procesos de divorcio.

Violencia psicolóxica contra o pai separado, cuxos resultados máis visibles son o alcoholismo, a depresión e o suicidio. Nos países desenvolvidos, as taxas de suicidio de homes multiplícanse tras o divorcio. O goberno australiano puxo recentemente en marcha un programa de prevención do suicidio entre os homes separados, xa que detectou taxas de suicidio seis veces superiores neste colectivo respecto dos seus homólogos casados. Con todo, o divorcio non incide nas taxas de suicidio da muller.

ABREVIATURAS

DHDU - Declaración Universal de Dereitos Humanos

PIDESC - Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais

PIDCP - Pacto Internacional de Dereitos Civís e Políticos

DEDM - Declaración sobre a Eliminación de a Discriminación contra a Muller

CETFDM - Convención sobre a Eliminación de Todas as Formas de Discriminación contra a Muller

DDN - Declaración dos Dereitos do Neno

CDN - Convención sobre os Dereitos do Neno

DDD - Declaración sobre o Dereito ao Desenvolvemento

DPFJVDAP - Declaración sobre os Principios Fundamentais de Xustiza para as Vítimas de Delitos e do Abuso de Poder

CEPDHLF - Convenio Europeo para a Protección dos Dereitos Humanos e as Liberdades Fundamentais

Datos sobre malos tratos a nenos (segundo as distintas contornas familiares e perpetradores)

ANEXOS 17, 18, 19, 20, 21 e 22

Introducción

Neste apartado preséntanse cinco estudos sobre malos tratos a nenos, realizados en EE.UU., Canadá, e España (onde, por primeira vez, realizouse recentemente un estudo destas características).

A diferenza dos estudos sobre violencia na parella, en que, ás veces, analizábanse tanto os datos de resultados (ás veces, extremos) como os antecedentes dos individuos, e utilizábanse desde simples cuestionarios ata métodos de seguimento lonxitudinal (durante 21 anos nun dos casos), nos estudos sobre malos tratos a nenos analízanse unicamente os resultados.

Especificamente, a base de todos estes estudos, con independencia do país en que se realizaron, foi a información sobre os casos chegados aos centros públicos de atención aos nenos (que posteriormente se traduciron en denuncias). É unha información mais complexa que a de violencia de parella, pois hai mais entidades involucradas.

Basicamente a variable de contorna en que centramos as análises foi a estrutura familiar que rodea ao neno (cando a hai), o sexo do perpetrador/perpetradora e o tipo de abuso. En países separados por miles de quilómetros, emerxen datos coincidentes.

Do mesmo xeito que os datos sobre malos tratos entre a parella, os datos sobre malos tratos a nenos non só non coinciden cos modelos teóricos máis difundidos de violencia "de xénero", senón que pon de manifesto, como mínimo, dous modelos numericamente cuantificables de dous fenómenos que ocorren na vida real:

O modelo de protección.

O modelo de ciclo "de violencia - protección xeracional" (extensión do anterior en colectivos sociais específicos (de magnitude estatística non desprezable) nos que se dan circunstancias que aumentan os factores conducentes á violencia).

Anexo 17 Resumo analítico do Terceiro Estudo Nacional de Incidencia dos malos tratos e descoido de nenos

(EXECUTIVE SUMMARY OF THE THIRD NATIONAL INCIDENCE STUDY OF CHILD ABUSE AND NEGLECT)

U.S. Department of Health and Human Services. Administration for Children and Families. National Center on Child Abuse and Neglect.(Setembro de 1996)

(Departamento de Saúde e Servizos Sociais dos EE.UU. 1996.). Pode consultarse en:

RESUMO

É o primeiro estudo deste tipo, desenvolvido nos EE.UU. entre 1979 e 1994. A análise dos datos realizouse en 1995 e 1996 e, finalmente, os resultados publicáronse en 1996.

Está baseado en mostras representativas de 5.600 profesionais pertencentes a 842 institucións de 42 estados dos EE.UU. Reuníronse 50.729 casos en total.

Dada a data en que se iniciou (1979), o estudo é moi útil para ver como os cambios sociais afectaron aos nenos.

RESULTADOS

Por sexo do perpetrador do abuso: o 65% son mulleres.

Dentro da familia biolóxica: cando o neno é maltratado dentro da familia formada polos seus pais biolóxicos, no 75% dos casos é a nai, e no 48%, o pai (nalgún casos, ambos son maltratadores).

Fóra da familia biolóxica: cando o neno é maltratado por persoas distintas dos seus pais biolóxicos, por exemplo, ao vivir con pais substitutos, do 80 ao 85% dos malos tratos provén de homes que NON son o pai biolóxico.

En familias monoparentais: Un neno que viva nunha familia monoparental, en comparación con outro que viva cos seus dous pais, corre un maior risco de malos tratos con arranxo ás porcentaxes seguintes:

77% máis de risco de sufrir malos tratos físicos

87% máis de sufrir neglixencia ou descoido físico

74% máis de sufrir neglixencia ou descoido emocional

220% máis de sufrir neglixencia ou desatención educativa

80% mais de sufrir serios danos físicos como consecuencia de malos tratos ou neglixencia

Malos tratos físicos en pais biolóxicos e non biolóxicos, por sexo do perpetrador:

Un neno que sofre malos tratos físicos polos seus pais biolóxicos ten máis probabilidades de sufrilo a mans da nai (60%) que do pai (48%); algúns nenos sofren eses malos tratos por parte de ambos os proxenitores.

Pola contra, cando se trata de malos tratos físicos de nenos a mans de pais substitutos (padrastos) é moito máis probable que eses malos tratos sexa inflixido por un pai substituto (90% dos casos) que por unha nai substituta (19% dos casos).

Anexo 18 Mulleres agresoras (WOMEN OFFENDERS)

Departamento de Xustiza, U.S.A. 1999. (U.S. Department of Justice Bureau of Justice Statistics . Women Offenders). Pode consultarse nesta dirección:

RESUMO

Este vasto estudo contén datos sobre a agresividade feminina en xeral, e non só datos sobre malos tratos especifico a nenos. É unha recompilación, levada a cabo ao longo de 20 anos, de datos procedentes de fontes oficiais:

National Crime Victimization Survey (NCVS, 1993-1997), Uniform Crime Reporting Program (UCR , FBI, 1997), Supplementary Homicide Reports (SHR , FBI, 1976-1997), State Court Processing Statistics (SCPS, 1996), National Xudicial Reporting Program (NJRP, 1996), National Prisoner Statistics (NPS, 1998).

RESULTADOS

Entre 1976 e 1997, o número de nenos asasinados polos seus pais ou nais, ou polos seus padrastos ou madrastras, ascendeu a preto de 11.000.

As nais e as madrastras foron responsables do asasinato (murder) do 52% deses nenos, fillos propios ou de compañeiros sentimentais ('sons and stepsons'). Os pais e padrastos foron responsables do asasinato dun 57% deses nenos. (Houbo casos en que ambos os proxenitores ou substitutos foron responsables) (Pag. 4, Parents who kill)

As nais foron responsables do asasinato dun maior número de nenos menores de 8 anos, mentres que os pais perpetraron un maior número de asasinatos de nenos maiores desa idade. (Pag. 4, Parents who kill)

Anexo 19 Estudo de incidencia de casos notificados de malos tratos e abandono de nenos en Canadá

(Ministerio de Saúde de Canadá. Ano-2000.)

(Canadian Incidence Study of Reported Child Abuse and Neglect - National Clearinghouse on Family Violence. Health Canada)

Pode consultarse nas seguintes direccións:

Presentación: hc-sc.gc.ca/hpb/lcdc/publicat/cisfr-ecirf/index.html

Informe completo:

hc-sc.gc.ca/hpb/lcdc/publicat/cisfr-ecirf/pdf/cis_e.pdf

Resumo: hc-sc.gc.ca/hpb/lcdc/publicat/cissr-ecirc/pdf/cmic_e.pdf

RESUMO

Estableceuse unha mostra representativa de 51 centros públicos asistenciais para nenos, en todo Canadá.

Entre outubro e decembro de 1998 efectuouse neses centros o seguimento dos casos de malos tratos.

A mostra final abarcou 7.672 casos, e extrapolouse para determinar a incidencia a nivel nacional durante todo o ano.

Como resultado, obtívose unha estimación de 135.573 casos en todo Canadá, durante todo o ano 1998.

Dos casos estudados, comprobouse a autenticidade dun 61%, considerouse dubidosos un 22%, e refugáronse un 33%.

No estudo realízase unha análise moi detallada da contorna exacta en que se produciu os malos tratos ao neno.

RESULTADOS

Principais perpetradores, por sexo:

"En todas as categorías de malos tratos, as nais biolóxicas foron presuntas autoras da maior porcentaxe de malos tratos (60% dos casos comprobados), seguidas dos pais biolóxicos (41%)." (Selected Result.Pag. 19, Alleged Perpetrators).

Porcentaxe de abusos sexuais comprobados en fogares en que só vive un dos pais biolóxicos:

En fogares en que só estaba o pai (Lone Male Parent), o 2,44% do total de malos tratos denunciados (8.005 casos), consistiu en abusos sexuais comprobados (46% de 425 casos). (Final Report.Pag. 74, Household Structure in Child Maltreatment. Table 7-1.)

En fogares en que só estaba a nai (Lone Female Parent), o 3% do total de malos tratos denunciados (53.675 casos) consistiu en abusos sexuais comprobados (34% de 4.741 casos). (Final Report.Pag. 74, Household Structure in Child Maltreatment. Table 7-1.)

É dicir, se un neno vive soamente cun dos seus proxenitores, está máis exposto a malos tratos se ese proxenitor é a nai; e en particular está máis exposto a abusos sexuais se vive só coa nai (3,0%), que se vive só co pai (2,44%). Iso non significa que a nai abuse máis que o pai. Os principais perpetradores (un 93%, ver punto 3 deste mesmo estudo) non son nin o pai nin a nai biolóxicos.

Abusos sexuais comprobados labor polo pai biolóxico ou outros membros da contorna do neno

Do total de casos denunciados de abusos sexuais a nenos (14.406 casos, incluídos familiares e non familiares), comprobou que:

No 2,9% dos casos, o abuso foi cometido polo pai biolóxico

(A cifra do 2,9% equivale ao 20% de 2.101 casos contrastados, fronte ao total de 14.406 .) (Final Report.Pag. 49. Alleged Perpetrator (Relatives). Table 4-4 (a))

No 23,5% dos casos, o abuso foi cometido por outros membros da contorna familiar, é dicir, familiares que NON eran o pai biolóxico (nai, padrasto, madrastra, pais adoptivos, outros familiares).

A cifra do 23,5% é resultado de sumar, na columna de abuso sexual, a totalidade dos casos que non corresponden ao pai biolóxico (nai biolóxica, padrastos e madrastras, outros familiares e pais adoptivos.), ponderada en función dos casos comprobados en cada grupo fronte ao total de 14,406 casos: 0,235 = (681*0.21 + 1329*0.34 + 345 + 546*0.06 + 4097*0.59)/14406. (Final Report.Pag. 49. Alleged Perpetrator (Relatives). Table 4-4 (a))

É de destacar que dentro da contorna familiar, a maioría dos casos (4.097, con 59% de casos comprobados) corresponde a outros parentes ('Other relatives'), é dicir, membros da familia que non son nin o pai nin os padrastos (é dicir, primos, tíos, etc.)

No 16,09% dos casos, o abuso foi cometido por persoas alleas á contorna familiar (amigos da familia, noivos dos pais, coidadoras, amigos dos nenos, etc.)

(0,16 = (693*0.4 +217 + 856*0.29 + 746*0.53 + 423*0.46 + 297 + 756*0.57 + 257)/14406) (Final Report.Pag. 50. Alleged Perpetrator (Non-Relatives). Table 4-4 (b))

En resumo, de todos os casos de abusos sexuais comprobados:

No 10,98% dos casos, o pai biolóxico foi o responsable de abusos DENTRO da contorna familiar(2,9 / (2,9 + 23,5) * 100 = 10,98).

No 90,02% (100 - 10,98) dos casos, os responsables de abusos DENTRO da contorna da familia, foron outras persoas.

No 93% dos casos de TODOS os abusos sexuais comprobados, os responsables foron persoas distintas do pai biolóxico (0.93 = 1 - 2,9/(2,9 + 23,5 + 16,09)

Sexo do maltratador (para todo tipo de malos tratos), tanto dentro como fose da familia biolóxica:

No caso dos pais biolóxicos, a razón entre perpetradores por sexos é:

1,59 nais por cada pai ( 82.168 / 51.635 ) (Final Report.Pag. 49. Alleged Perpetrator (Relatives). Table 4-4 (a) )

En   o grupo de padrastos e madrastras, a relacion invértese, e a razón entre perpetradores por sexos é:

3,01 padrastos por cada madrastra ( 11.817 / 3.825 ) (Final Report.Pag. 49. Alleged Perpetrator (Relatives). Table 4-4 (a))

Na familia biolóxica maltrata mais a nai, posiblemente porque está máis tempo cos pequenos, Pero, en canto saímos da familia biolóxica, os padrastos maltratan MOITO mais que as madrastras.

É máis, a porcentaxe de padrastos maltratadores non só inverte a proporción por sexos, senón que AUMENTA CASE NO DOBRE (3,01 fronte a 1,59) o nivel de malos tratos respecto dos pais biolóxicos.

Estes resultados coinciden plenamente co estudo que se realizou nos Estados Unidos (NIS-3).

Anexo 20 Malos tratos infantís na familia

Comunidade Valenciana (1997/1998). Centro Reina Sofía para o Estudo da Violencia. Ano 2000.

Centro Reina Sofía para o Estudo da Violencia. Ano 2000. Generalitat Valenciana (España)

 

O documento pode obterse nesta dirección:

  (Versión Español > Publicacións > Máis Publicacións). É un documento en papel, ao que non existe acceso libre a través de Internet.

 

RESUMO

Fonte dos datos:   Entre 1997 e 1998, abríronse un total de 3.565 expedientes nos centros de protección aos nenos da Comunidade Valenciana. Unha vez analizados eses expedientes, constatouse a existencia de 2.296 agresións, 1.876 agresores, e 1.379 vítimas (nenos).

 RESULTADOS

Principais perpetradores, por sexos (Perfil dos agresores. Selección de datos, Pag. 84)

Mulleres agresoras : 60,3%.

Homes agresores : 39,7%.

É curioso constatar que as cifras coinciden coas doutros países: 65% de agresións por mulleres en EE.UU. (NIS-3), e 60% de agresións por nais biolóxicas en Canadá.

Distribución dos malos tratos entre nenos e nenas:

Os nenos sofren o 54,5% dos malos tratos.

Os nenos sofren máis malos tratos físicos e neglixencias (parcelas que representan o 85,97% de todo os malos tratos).

As nenas padecen máis malos tratos emocionais e abuso sexual (parcelas que representan o 14,09% de todo os malos tratos)

Variacións nas formas graves de malos tratos en función da estrutura familiar

Dos 4 tipos de malos tratos (físico, emocional, sexual e por neglixencia), os dous mais graves (polo menos, en principio) son os malos tratos físicos, e o abuso sexual. Esas formas de malos tratos varían en función do tipo de familia, tanto respecto do tipo de malos tratos ou da súa porcentaxe total, como respecto dos seus perpetradores específicos (pai, nai, padrasto, madrastra).

1) Paso da nai biolóxica dunha familia tradicional a outra reconstituída

Na familia tradicional, os malos tratos exercidos pola nai biolóxica é, en o 6'27% dos casos, malos tratos físicos; e no 0'16% dos casos, abuso sexual.

Na familia reconstituída, os malos tratos exercidos pola nai biolóxica é, no 7'97% dos casos, malos tratos físicos; e no 3'06% dos casos, abuso sexual.

2) Substitución do pai biolóxico por un "pai" NON biolóxico

Na familia tradicional, os malos tratos exercidos polo pai biolóxico é, en o 21,9% dos casos, malos tratos físicos; e no 1,57% dos casos, abuso sexual.

Na familia reconstituída, os malos tratos exercidos polo "pai" non biolóxico é, no 25,9% dos casos, malos tratos físicos; e no 16'66% dos casos, abuso sexual.

É dicir, o paso dunha familia tradicional a outra reconstituída (cun 86% de custodias maternas), leva para o neno unha maior exposición aos malos tratos maternos (tanto físico como sexual: o risco de abuso sexual aumenta case 20 veces) e aos malos tratos inflixido pola figura paterna (sobre todo ao abuso sexual, que aumenta un 1060% ao pasar do pai biolóxico ao padrasto).

Malos tratos nas familias tradicionais en comparación as familias reconstituídas e monoparentais

Segundo o tipo de familia, as porcentaxes correspondentes aos expedientes chegados aos centros foron estes:

O 49% procedía de familias tradicionais.

O 32% procedía de familias monoparentais.

O 14% procedía de familias con padrasto ou madrastra (reconstituídas)

Agora ben, se se ten en conta que en 1998-2000 existían en España 6.89 millóns de familias tradicionais, 0'265 millóns de familias monoparentais e 0'425 millóns de familias reconstituídas (ver cálculos en Informe Iceberg completo), podemos concluír que, en comparación cos malos tratos producidos en familias tradicionais:

nas familias reconstituídas, os malos tratos a nenos é 4,6 veces máis frecuente

nas familias monoparentais, os malos tratos a nenos é 16,9 veces máis frecuente

no 86% destas familias monoparentais, os nenos están a cargo da nai.

Anexo 21 Estudo da relación entre familias rotas e delincuencia

(Disentangling the Link between disrupted families and deliquency)

Estudo de Cambridge sobre desenvolvemento da delincuencia (1962-2000) (Cambridge Study in Delinquent Development (1962-2000))

Autores: Heather Juby, GRIP, Universidade de Montreal (Canadá) e David P. Farrington, Universidade de Cambridge, Instituto de Criminoloxía (Inglaterra)

Enlace:

RESUMO

Entre 1960 e 2000 realizouse o seguimento da vida de 411 nenos, nacidos a principios da década de 1950. Ese seguimento abarcou a súa evolución vital desde os 8 ata os 46 anos. Nesa mostra de 411 persoas, as taxas de delincuencia máis altas corresponderon a 75 mozos que, á idade de 15 anos, vivían en familias definitivamente rotas, en comparación con mozos que vivían a esa idade en familias intactas. Nese grupo de 75 mozos, as maiores taxas de delincuencia xuvenil plasmáronse, co paso dos anos, en maiores taxas de condenas na idade adulta (“adult convictions”). 

RESULTADOS

1.  Relación entre a situación familiar na infancia e as taxas de condenas xudiciais na idade adulta:

 

|Familia onde creceu o neno |           |Condenas do neno na idade adulta (%) |

|Familias intactas (334) | |22 % |

|Familias intactas moi conflitivas (64) | |27 % |

|Familias rotas (75) | |34 % |

 

2.  Relación entre a perdida da figura paterna na infancia e a taxa de condenas xudiciais na idade adulta:

|Familia onde creceu o neno |           |Condenas do neno na idade adulta (%) |

|Nai soa, pai falecido (15) | |7% |

|Nai soa, pai foise ou foi botado (14) | |33 % |

|Nai soa, despois padrasto. (10) | |38 % |

Bidireccional e simétrica: 111 estudos sobre a violencia na parella

VER COMPLETO EN:

"Durante máis de 25 anos puxéronse en cuestión, ás veces con acritude, as investigacións que demostran que as mulleres exercen a violencia física contra as súas parellas masculinas nunha proporción similar á exercida polos homes contra as súas parellas femininas. Con todo, os datos de case 200 estudos son concluíntes." (Murray A. Straus, Risk factors for physical violence between dating partners, 2006)

Constatacións e conclusións

O presente traballo tivo, como hipótese de partida, a reciprocidade da violencia na parella; e como finalidade, determinar o grao de respaldo científico con que conta esa hipótese a nivel internacional. O traballo levouse a cabo en dúas etapas: a primeira consistiu en recompilar un número significativo de estudos sobre violencia doméstica e elaborar unha táboa comparativa cos datos básicos deses estudos, ordenados por ano de publicación. Esa táboa comparativa preséntase como Anexo. Na selección dos estudos utilizados non se seguiu ningún criterio especial, salvo a condición indispensable de que midan os niveis de victimización de ambos os sexos. Tamén se procurou abarcar a maior cobertura xeográfica posible, aínda que é no ámbito anglosaxón, e en particular nos Estados Unidos, onde existen máis investigacións sobre o fenómeno da violencia doméstica. Nunha segunda etapa analizouse e resumiuse a información máis substancial deses estudos relativa á violencia na parella. Nas páxinas seguintes exponse os resultados desa análise, corroborados polos datos dos estudos: os números que figuran entre corchetes (por exemplo: [nº 22]) refírense aos estudos correspondentes da táboa comparativa do Anexo.

Basicamente, hai dous modelos de medición da violencia doméstica na parella:

O primeiro modelo consiste en estudar unicamente a violencia que exercen os homes contra as mulleres, pero non a exercida polas mulleres contra os homes. É dicir, os estudos ou enquisas sobre violencia doméstica aplícanse unicamente á poboación feminina, e despois publícanse os datos, que, naturalmente, son datos que pon de manifesto a "violencia contra as mulleres". Chamarémolo modelo unidireccional. É o modelo adoptado por importantes institucións internacionais e nacionais para os seus estudos: a enquisa multipaíses da OMS, a enquisa Enveff de Francia, a macroenquisa española ou a enquisa do BMFSFJ en Alemaña (complementada cun estudo piloto sobre a poboación masculina) só miden a violencia de parella sufrida polas mulleres. Nin que dicir ten que este método falsea, por omisión, a realidade da violencia doméstica.

O segundo modelo, que é o obxecto do presente estudo, consiste en aplicar as enquisas sobre violencia doméstica a homes e mulleres por igual. É dicir, mide tanto a violencia exercida polos homes contra as mulleres como a exercida por estas contra aqueles. É, polo tanto, un modelo bidireccional.

Aínda que as institucións españolas parecen ter unha repugnancia invencible cara a este segundo modelo de investigación, noutros países son moi numerosos os estudos oficiais e independentes de tipo bidireccional. Case sempre, as conclusións deses estudos arroxan niveis similares de conflitividade para ambos os sexos.

En particular, esa simetría de resultados é característica dos estudos máis fiables, é dicir, os realizados sobre mostras da poboación xeral, deseñados especificamente para medir a violencia de parella e centrados en períodos recentes; e adoita ser menos acusada nos estudos baseados en mostras estatísticas sen representatividade xeral (por exemplo, grupos clínicos, grupos de vítimas ou de rehabilitación de maltratadores, mostras autoseleccionadas, arquivos policiais e xudiciais, etc.), deseñados primordialmente para obter outro tipo de información (por exemplo, as enquisas para a prevención do delito ou crime surveys ou as sondaxes sobre a percepción social da violencia) ou relativos a períodos de tempo excesivamente longos (é dicir, con respostas menos fidedignas e máis supeditadas á sensibilización ideolóxica predominante).

Por outra banda, en contradición coa tese que xustifica a violencia feminina como violencia de resposta ou defensiva, os estudos da presente recompilación que examinan as condicións de reciprocidade da violencia constatan niveis maiores ou similares de violencia unilateral e iniciación das agresións físicas nas mulleres. En xeral, os niveis de perpetración, unilateralidade e iniciación da violencia son claramente máis altos nas mulleres que nos homes das poboacións novas, e equilíbranse co paso dos anos ata ser bastante similares para ambos os sexos na idade plenamente adulta.

Como demostrou sobradamente a experiencia, as políticas sobre violencia doméstica baseadas no modelo unidireccional descoñecen a metade do problema e resultan, ademais de ineficaces, contraproducentes. Nos conflitos de parella, tales políticas, baseadas máis en ideas preconcibidas que en datos obxectivos, crean sentimentos de desamparo institucional (no home) e de impunidade e prepotencia (na muller) que contribúen a acentuar o ciclo da violencia e propician as súas formas máis extremas.

Estas son, a grandes liñas, as conclusións que cabe sacar da análise dos 111 estudos enumerados na táboa comparativa anexa.

Aspectos cualitativos

Os estudos do modelo unidireccional ou o sofisma de petición de principio

Chámase sofisma de petición de principio ao método de razoamento que toma como premisa o mesmo que di a conclusión, é dicir, que empeza afirmando o que se pretende demostrar. No caso da violencia de parella, as máis prestixiosas institucionais internacionais basearon unha obra xigantesca, á que dedicaron inmensos recursos, nunha versión sociolóxica dese sofisma lóxico. tomaron como punto de partida a premisa ideolóxica de que a muller é a única vítima e o home o único perpetrador da violencia na parella e, para que a sociedade non teña ningunha dúbida diso, multiplicaron os estudos deseñados para "demostrar" e cuantificar a prevalencia desa "secuela".

En Europa, e en particular en España, ese enfoque oficial da violencia doméstica recórdanos o dunha cámara estática que captase unicamente a metade do terreo de xogo nun campo de fútbol: sempre veriamos os goles que mete un dos equipos, pero nunca saberiamos o que pasa na portería contraria.

As Nacións Unidas, a Organización Mundial da Saúde, as institucións europeas, os gobernos de países como España, Francia ou Alemaña e, no seu ronsel, toda a xerarquía de entidades locais e organizacións non gobernamentais, optaron por ese modelo unidireccional de consideración da violencia doméstica. Como resultado, todas as políticas, medidas lexislativas e partidas orzamentarias relacionadas coa violencia doméstica adoptáronse con criterios puramente ideolóxicos, afastados de calquera comprobación empírica ou científica. Polas boas, decidiuse que só existe a violencia masculina, e xustificáronse as agresións femininas como episodios de lexítima defensa. Sobre ese principio gratuíto construír un complexo estadiaxe preventivo e represivo, baseado no descoñecemento da realidade e en falsos prexuízos, e cuxo efecto máis visible (e previsible) foi o aumento da violencia, polo menos nas súas formas máis graves.

Do mesmo xeito que outros anteriores da mesma organización, o "Estudo a fondo sobre todas as formas de violencia contra a muller", presentado polas Nacións Unidas en 2006, adopta unha rigorosa perspectiva de xénero para examinar o problema da violencia contra a muller, que explica como "un mecanismo para manter a autoridade dos homes" [parágrafo 73], e abónase a unha teoría do patriarcado substancialmente idéntica á formulada por Engels no século XIX.

A Organización Mundial da Saúde, no "seu Estudo multipaís da OMS sobre saúde da muller e violencia doméstica" (2005), menos ideolóxico e máis científico, sinala que, nun principio, previuse entrevistar tanto a homes como a mulleres, para comparar os testemuños de ambos e investigar a posible reciprocidade dos abusos, pero se chegou á conclusión de que o feito de entrevistar a homes e mulleres dunha mesma familia podía expor á muller a unha situación de risco de malos tratos no futuro". No entanto, no estudo considérase que a violencia exercida pola muller contra o home é un campo que debe explorarse en investigacións futuras.

En calquera caso, no prólogo do estudo exprésase unha visión radicalmente pesimista da familia: "O Estudo desafía a percepción de que o fogar é un lugar seguro para a muller mostrando que as mulleres corren maiores riscos de experimentar a violencia nas súas relacións íntimas que en calquera outro lugar", sen chegar a preguntarse se esa mesma afirmación sería válida tamén para os homes. No "Informe mundial sobre a violencia e a saúde" (2002), a OMS adoptara xa un enfoque similar, ao decidir de antemán, sobre bases empíricas moi febles e con criterio máis ideolóxico que científico, que "a violencia na parella é soportada en proporción abafadora polas mulleres e inflixida polos homes".

Este enfoque ideolóxico resulta máis inxustificable se se teñen en conta os resultados do Proxecto ACTIVA [nº 60], levado a cabo pola Organización Panamericana da Saúde, oficina rexional da OMS: segundo ese estudo, aplicado a poboacións de ambos os sexos de sete cidades latinoamericanas e de Madrid, os niveis de violencia total son similares para ambos os sexos, mentres que os niveis de perpetración de violencia grave son case tres veces superiores nas mulleres.

En canto aos estudos nacionais do modelo unidireccional realizados en Europa, cabe destacar a macroenquisa española, aplicada cunha metodoloxía e uns resultados similares en tres ocasións[1], e a francesa (o estudo Enveff aplicado en 2000), xemelga da española. A macroenquisa española causou gran impacto coa súa cifra talismán (dous millóns de maltratadas) e foi o catalizador de importantes medidas lexislativas e económicas destinadas a previr a violencia contra as mulleres, aínda que, se se aplicou a unha mostra masculina equivalente, permitiría determinar, case con total seguridade, a existencia simultánea de dous millóns de homes maltratados. En Alemaña, a enquisa sobre "saúde, benestar e seguridade persoal das mulleres" realizada polo Ministerio da Familia (BMFSFJ) acompañouse dun estudo piloto [nº 94] aplicado a 190 homes. Os resultados desta segunda sondaxe permitiron constatar a bidireccionalidade da violencia na parella.

Teñen dereito as institucións públicas a seguir dedicando inmensos recursos ao estudo unidireccional da "violencia contra as mulleres", como veñen facendo desde fai máis de trinta anos, cando tantos estudos independentes demostraron sobradamente a bidireccionalidade, e ata a simetría, da violencia na parella? Teñen dereito as institucións que utilizan recursos públicos a escamotearnos a metade do terreo de xogo? É eficaz e eticamente aceptable seguir aplicando as políticas de xénero baseadas neses estudos hemipléxicos e incompletos, aínda a propósito de que o efecto demostrado desas políticas é o incremento dos niveis de violencia?.

Os estudos do modelo bidireccional

a) Estudos lonxitudinais [nºs 1 a 15].

En termos de calidade, os estudos lonxitudinais, coas súas medicións repetidas das variables dun mesmo grupo ao longo do tempo, son os instrumentos máis fiables de avaliación da violencia de parella. Algúns deses estudos empezaron o seguimento periódico dos individuos que compón a mostra desde a primeira infancia. O máis coñecido talvez sexa o chamado estudo Dunedin (polo nome da poboación neozelandesa onde leva a cabo), cuxa mostra formarse inicialmente con individuos de tres anos de idade (nacidos entre o 1º de abril de 1972 e o 31 de marzo do ano seguinte) que foron obxecto de sucesivas avaliacións médicas, psicolóxicas e sociolóxicas cada dous anos e, ás idades de 21, 26 e 32 anos, responderon tamén a preguntas sobre violencia de parella [nos 8 e 12]. Tamén en Nova Zelandia leva a cabo o estudo de Christchurch [nº 3], aplicado a unha mostra de 1.265 individuos nacidos nesa cidade ou os seus arredores en 1977.

Aínda que menos coñecido que o Dunedin, quizais o máis importante estudo lonxitudinal é a National Youth Survey [Enquisa Nacional da Mocidade] dos Estados Unidos, chamada así porque, cando se puxo en marcha en 1976, a mostra inicial, seleccionada cientificamente para que fose representativa da poboación nacional, estaba composta por 1.725 adolescentes de 11 a 17 anos.

Tres decenios máis tarde, eses “adolescentes" rozan xa a cincuentena, pero a enquisa segue o seu curso; os datos recompilados no seu laboratorio central da Universidade de Colorado utilizáronse xa en máis dun centenar de estudos sobre diversas materias (delincuencia, drogas, enfermidades, xenética, etc.), incluída a violencia de parella [nº 13].

Nos estudos lonxitudinais existen, segundo manifestan os propios investigadores, connotacións de responsabilidade e confianza dos participantes que fan moito máis fiables as respostas. Ademais, os estudos lonxitudinais permiten emendar algúns dos erros metodolóxicos atribuídos ás veces aos estudos transversais, que miden a prevalencia do fenómeno da violencia nun momento dado. Por exemplo, os estudos lonxitudinais "seguen" aos individuos a todas partes e en todas as situacións, mentres que unha das deficiencias que se achacaron aos estudos transversais é que, ao aplicarse a unha poboación xeral, non terían en conta de modo suficientemente representativo ás vítimas da violencia de parella que nese momento se achasen en albergues para maltratadas.

Ademais, os estudos lonxitudinais permiten ter en conta determinadas circunstancias dos episodios violentos, por exemplo a dinámica da relación ou as respostas de autodefensa, vantaxe que os pon a salvo doutra das críticas máis frecuentemente esgrimidas contra os estudos transversais e as súas medicións illadas. Por outra banda, os estudos lonxitudinais non permiten ao enquisado ceder á tentación de idealizar o pasado para xustificar os comportamentos presentes, aspecto que, case con toda seguridade, explica a diferenza que se aprecia sistematicamente nos resultados das enquisas transversais en función do período abarcado.

Este último é un aspecto esencial dos estudos lonxitudinais, que volve pór de manifesto que a definición de suma non é aplicable ao marco cronolóxico dos estudos sobre violencia de parella. Como teremos ocasión de ver máis adiante, as enquisas transversais relativas a períodos longos e afastados no tempo arroxan, invariablemente, resultados máis asimétricos e de maior victimización da muller que as enquisas cuxo horizonte temporal é máis inmediato (últimos doce meses). Cando as preguntas dunha enquisa refírense a actos violencia conceptualmente ben delimitados (golpear co puño, empuxar, dar patadas, etc) e fáciles de situar no marco temporal (por exemplo, durante o último ano), os resultados son xeralmente simétricos para ambos os sexos. En cambio, cando ese marco temporal amplíase (por exemplo, aos últimos cinco anos ou a toda a vida adulta), a taxa de victimización da muller aumenta, o cal só parece atribuíble a motivos psicolóxicos (por exemplo, a diferente percepción das relacións anteriores por homes e mulleres) ou ideolóxicos (a xeneralizada percepción social da muller como vítima potencial do home).

Os estudos lonxitudinais son a proba do algodón desta incongruencia metodolóxica. Tomemos como exemplo o estudo realizado por Bárbara J. Morse [nº 13] cos datos da National Youth Survey [NYS] mencionada. O estudo determina a violencia perpetrada ao longo dun período de nove anos, pero medida por períodos trienais. Os seus resultados, con niveis moi superiores de perpetración feminina en todos os tramos, contradín substancialmente os obtidos mediante estudos transversais de cronoloxía ampla (cinco anos ou máis).

É dicir, se en lugar do estudo lonxitudinais da NYS, co seu seguimento directo de cada individuo da mostra e as súas anotacións trienais, aplicouse ao mesmo grupo de individuos unha única enquisa transversal, relativa ao mesmo período global de nove anos, os resultados fosen, case con toda probabilidade, radicalmente distintos, e as taxas de victimización feminina prevalecesen sobre as masculinas.

O estudo de Morse, polas características de representatividade da mostra e a metodoloxía xeral da NYS, merece ser tido especialmente en conta e é un dos máis citados nas bibliografías especializadas sobre violencia de parella, pero case todos os restantes estudos lonxitudinais incluídos na táboa comparativa corroboran os seus resultados.

O estudo de Timmons e Ou'Leary [nº 9], mostra tamén un seguimento excepcionalmente longo: 10 anos. Nas catro consultas efectuadas durante ese período, as mulleres (únicas declarantes) notifican niveis de agresión física e psicolóxica sempre superiores aos dos seus maridos. Os autores conclúen que é preciso prestar gran credibilidade a esas declaracións.

Nalgúns dos estudos lonxitudinais presentados na táboa comparativa [nos 2, 5, 9 e 15] faise un seguimento de parellas. En case todos eles, os maiores niveis de violencia rexístranse nas fases iniciais do noivado ou antes do casamento. Esta violencia temperá seguida de matrimonio ou consolidación da relación parece incompatible con teoría feminista do atrapamento económico da muller como explicación da súa permanencia no seo de relacións violentas.

b) Estudos transversais [nos 16 a 84].

A maior parte dos estudos recompilados na táboa comparativa son de tipo transversal, é dicir, miden a prevalencia da violencia da parella nun momento dado e para determinado universo estatístico. A súa fiabilidade depende, sobre todo, da mostra utilizada para realizalos. Se se trata dunha mostra de selección (por exemplo, mulleres refuxiadas en albergues para maltratadas) ou autoselección (por exemplo, voluntarios que responden a anuncios públicos para a realización do estudo), os seus resultados non serán, en rigor, extrapolables á poboación xeral, e cabe pensar que os estudos que utilizan esa metodoloxía están buscando un resultado preestablecido. En cambio, os estudos máis fiables utilizan mostras non selectivas, elixidas aleatoriamente ou con criterios de representatividade entre a poboación xeral.

Vexamos un exemplo. O instrumento máis utilizado para medir a violencia de parella son as Escalas de Tácticas de Conflitos [Conflict Tactics Scales ou CTS] creadas por Murray A. Straus, Richard Gelles e Susan Steinmetz para aplicar a primeira gran enquisa nacional sobre violencia doméstica en 1975 [nº 107]. A pesar de que unha nova versión (CTS2) creada para unha segunda enquisa nacional en 1985 [nº 106] corrixía os defectos achacados ás primeiras CTS, os detractores deste instrumento de medición seguiron, durante decenios, tratando de deslexitimalo mediante a insistencia en dous defectos prontamente emendados, a saber: a) que só miden os actos violentos, pero non as súas consecuencias (lesións ou traumas psicolóxicos); b) que non valoran o contexto da violencia (por exemplo, se as agresións son respostas de autodefensa).[2]

Entre os investigadores que consideran incompletas as CTS como instrumento de investigación figuran Russell P. Dobash e Rebecca E. Dobash, de a Universidade de Manchester, no Reino Unido, autores do estudo Women's Violence to Men in Intimate Relationships: Working on a puzzle [nº 38] Efectivamente, Dobash e Dobash realizan un traballo de investigación exhaustivo e chegan á conclusión de que a violencia de parella non é simétrica, senón que as mulleres sófrena con maior frecuencia e de modo máis grave. Para obter eses resultados, elaboran cuestionarios que permiten examinar de modo máis cabal o contexto e as consecuencias da violencia. Por exemplo, segundo eles, non basta con preguntar aos enquisados se a súa parella lles arroxou algún obxecto, xa que non é o mesmo arroxar unha lámpada que unha almofada[3], nin é o mesmo golpear de broma que de verdade, aínda que non parecen reparar en que tales interpretacións erróneas, se se desen, poderían afectar por igual a homes e mulleres. En todo caso, Dobash e Dobash, ademais de facer aos enquisados unha serie de preguntas sobre os "actos" violentos e as súas consecuencias (lesións e traumas) similares ás utilizadas nas CTS, exponlles outras relativas ao contexto (como reaccionou, se llo tomou en serio, se se burlou, etc). Efectivamente, o estudo é exhaustivo, pero ten un pequeno inconveniente: a mostra consiste en 95 parellas ¡nas que o marido foi condenado polos tribunais como maltratador! É dicir, trátase dunha mostra xudicial probablemente representativa do universo estatístico dos maltratadores convictos, pero en ningún caso da poboación xeral. É como acudir ao pavillón de cancerosos para facer un estudo sobre a incidencia do cancro e logo tratar de extrapolar os resultados a toda a poboación.

En xeral, os estudos que máis se afastan das constantes de bidireccionalidade e simetría na violencia de parella adoecen dun destes dous defectos, ou de ambos: ou ben abarcan períodos de tempo excesivamente longos (coas consecuencias que expuxemos), ou ben utilizan mostras de selección (como o mencionado de Dobash e Dobash ou outros baseados en grupos clínicos, de terapia conxugal, de rehabilitación de maltratadores ou similares). Na táboa anexa incluíronse seis estudos realizados sobre persoal militar [nos 4, 24, 25, 44, 58 e 70]. Sen dúbida, eses estudos leváronse a cabo con total rigor científico e os seus resultados son perfectamente válidos para a poboación militar, pero non podemos pretender que o sexan con igual fiabilidade para a poboación xeral. O mesmo cabe dicir do estudo de Mouzos e Smith [nº 18], realizado sobre unha mostra de detidos en dependencias policiais de Australia. Tamén é preciso aclarar que as enquisas aplicadas a poboacións novas (por exemplo, estudantes universitarios) rexistran maiores taxas de violencia que as aplicadas ás poboacións de idades máis avanzadas; ademais, esas taxas de violencia, e en particular de iniciación das agresións, son con frecuencia superiores nas mulleres [véxanse, por exemplo, os nos 19, 20, 28, 48, 50, 53 e 78]. En cambio, os estudos sobre poboacións máis adultas ofrecen menores niveis de violencia e resultados máis simétricos para ambos os sexos [por exemplo, os nos 32, 34, 56, 59, 64, 66 e 81].

c) Enquisas nacionais [nos 85 a 107].

En xeral, as enquisas nacionais aplicadas regularmente en países como os Estados Unidos, o Canadá ou o Reino Unido teñen a vantaxe de que utilizan mostras de gran tamaño, e o inconveniente de que non están concibidas para medir especificamente a violencia de parella nin utilizan unha metodoloxía optimizada para estudar ese tipo de violencia, senón tamén outros moitos aspectos. Por exemplo, o cuestionario da British Crime Survey (versión de 2002) consta de 228 páxinas de preguntas que permiten obter información moi diversa sobre todo tipo de comportamentos delituosos, e entre eles, a violencia de parella percibida como delituosa. Este é outro aspecto moi importante das "crime surveys" ou enquisas de prevención do delito: os enquisados responden a unha enorme batería de preguntas sobre todo tipo de comportamentos delituosos experimentados na súa contorna (desde roubos con violación ata expresións de racismo), incluídos os actos de violencia doméstica percibidos como delitos. Evidentemente, esta percepción da violencia de parella -nos seus diferentes niveis de gravidade- como actividade delituosa está moi condicionada pola contorna ideolóxica e mediática predominante.

A ese respecto, o investigador canadense Denis Laroche[4] recórdanos unha curiosa experiencia ocorrida no contexto do xa mencionado "estudo Dunedin". Cando se entrevistou aos compoñentes da mostra acerca da violencia xurdida como resposta a conflitos de familia (family conflict study), os homes notificaron taxas de victimización máis elevadas que as mulleres (34,1% vs. 27,1%); en cambio, os mesmos participantes, preguntados ese mesmo día pola súa experiencia da violencia de parella percibida como delito (crime survey) declararon taxas de victimización moi inferiores nos homes (2,7% vs. 11,3%). Outro exemplo bríndanolo a British Crime Survey de 2001 [nº 92], na que a percepción dos actos de violencia doméstica como "delitos" é seis veces superior nas mulleres (cadro 3.8, páxina 46). En relación coa fiabilidade desas enquisas, Murray A. Straus demostrou que os niveis de malos tratos declarados nas enquisas sobre violencia familiar son 16 veces superiores aos declarados nas crime surveys.[5]

Por outra banda, este tipo de enquisas non parecen reflectir con precisión os niveis de lesións. Na Xeneral Social Survey on Victimization de 1999 [nº 95], sobre un período de cinco anos, a porcentaxe de lesións declarado polas mulleres é case o dobre que a media das porcentaxes dos actos violentos susceptibles de causalas.[6] Na edición de 2004 desa mesma enquisa [nº 87], os niveis de lesións declarados polas mulleres duplican con fartura os notificados polos homes, pero non parecen compatibles co detalle por tipo de lesións (páx. 17 da edición en inglés)[7], xa que os negróns son o resultado predominante nas mulleres fronte aos homes (96% vs. 82%), mentres que os cortes son un resultado que predomina máis nos homes que nas mulleres (56% vs. 35%), e ambos os tipos de lesións constitúen a inmensa maioría de lesións (as demais lesións apenas chegan ao 8 por cento, como media).

Outra consideración importante, válida para todo tipo de estudos, é o período abarcado polos cuestionarios. En xeral, os cuestionarios relativos a grandes períodos de tempo arroxan resultados de maior victimización da muller, mentres que os cuestionarios relativos aos últimos doce meses proporcionan niveis similares de violencia para ambos os sexos. Como ambas as cousas non poden ser certas, porque significaría que o todo non é igual á suma das partes, é preciso achar unha explicación ao fenómeno, que probablemente sexa unha vez máis o condicionamento ideolóxico e mediático. Por exemplo, os estudos de L. D. Brush [nº 104] e J. Bookwala [nº 91], baseados en dúas edicións da mesma enquisa -a National Survey of Families and Households de 1988 e 1996, respectivamente- chegan a conclusións substancialmente distintas en canto ao nivel de lesións. O estudo de Brush refírese á violencia de parella respecto de toda a súa vida adulta; mentres que o estudo de Bookwala abarca os doce últimos meses. O resultado no estudo de Brush son porcentaxes similares de violencia para ambos os sexos, e porcentaxes maiores de lesións nas mulleres (2'5%) que nos homes (1%); en cambio, no estudo de Bookwala os niveis xerais de perpetración de violencia son superiores nas mulleres para todos os tramos de idade e a incidencia de lesións non está tan desequilibrada. Outro rechamante exemplo é o da National Violence against Women Survey 1995-1996 [nº 99], onde é manifesta a diferenza entre os niveis de victimización declarados respecto do último ano (practicamente, sen significación estatística) e os correspondentes a toda a vida (tres veces superiores nas mulleres). Tamén se constatou que as mulleres tenden a atribuír, quizais por idénticos motivos de ideoloxía e clima social, maiores niveis de violencia ás parellas anteriores que os homes, o que ten o mesmo efecto de inflar as súas cifras de victimización nos estudos de período longo.

Para rematar, é probable que o compoñente político estea presente no deseño dalgunhas das grandes enquisas gobernamentais, dada a obsesión dos gobernos por sintonizar coa ideoloxía predominante do seu electorado e render tributo á corrección política. Talvez esa razón axude tamén a explicar a tendencia dos estudos gobernamentais a incluír na definición de violencia de parella determinados comportamentos sociais dos que son vítimas máis frecuentes as mulleres (como o acoso sexual), abarcar prazos longos ou preguntar especificamente polos malos tratos perpetrados polas ex parellas. Por exemplo, na xa citada NVAW- 1995/1996 [nº 99] adóptase unha definición moi ampla de malos tratos e insístese reiteradamente en todo tipo de malos tratos cara á muller (acoso, violación, etc) en períodos que abarcan toda a vida, mentres que se pasa no bico dos pés sobre os malos tratos ao home; tampouco se especifican actos detallados en función da súa gravidade para o último ano. Outro exemplo bríndanolo a enquisa dos Países Baixos de 1998 [nº 102], na que se adopta unha definición de violencia que comprende os efectos psicolóxicos duradeiros e, en consecuencia, subordínanse os resultados ao contexto ideolóxico predominante de victimización da muller.

A pesar deses inconvenientes, os datos das grandes enquisas nacionais reflicten niveis de conflitividade bastante similares para ambos os sexos, como pode comprobarse no tramo correspondente da táboa comparativa [nos 85 a 107]. Como xa se indicou, as crime surveys [nos 85, 86, 87, 89, 90, 92, etc] e as enquisas que abarcan longos períodos de tempo [nos 87, 90, 95, 99, etc] adoitan presentar unha menor simetría de resultados e maior victimización da muller. Analogamente, as enquisas orientadas a investigar as condutas xuvenís en xeral [nos 88, 93, 96 e 100] ofrecen niveis de perpetración da violencia de parella bastante similares para ambos os sexos, en contraste coas enquisas específicas sobre a violencia en parellas novas, cuxos niveles de perpetración son, como xa vimos nas seccións anteriores, superiores nas mulleres. O mesmo ocorre cos estudos máis antigos deste tramo da táboa [nos 105 a 107], deseñados especificamente para medir a violencia doméstica e que arroxan niveis similares de violencia para ambos os sexos ou de maior victimización do home, ata por violencia grave.

d) Metaanálisis [nos 108 a 111].

Para rematar, incluímos catro metaanálisis ou "estudos de estudos". O de B. Krahe et ao. [nº 108] examina 32 estudos pertencentes a 21 países, con exclusión dos Estados Unidos, e é un intento por ofrecer un panorama xeral da violencia de parella no resto do mundo, moito menos estudada que nese país. O de K. McKeown e Ph. Kidd [nº 109] limítase a 13 estudos, pero a súa análise é máis pormenorizado. Ambos chegan á mesma conclusión: a prevalencia da violencia de parella, tanto leve como grave, é similar para ambos os sexos.

O gran metaanálisis de estudos sobre a violencia de parella é o publicado en 2000 polo profesor John Archer, da Universidade de Lancashire Central (Reino Unido) [nº 111]. Nel examínanse os resultados combinados de 82 estudos independentes, cuxa mostra conxunta alcanza a cifra de 64.487 individuos. De acordo cos datos combinados deses estudos, as mulleres son máis propensas que os homes a exercer os malos tratos físicos contra a súa parella, aínda que teñen unha probabilidade lixeiramente maior de sufrir lesións. O autor resume así as súas conclusións:

"Cando se miden os actos específicos, as probabilidades de agredir fisicamente ás súas parellas, e de facelo con máis frecuencia, son significativamente maiores entre as mulleres que entre os homes, aínda que o tamaño do efecto é moi pequeno (d=-.05). Cando se miden as consecuencias físicas da agresión (lesións apreciables ou lesións que requiran atención médica), as probabilidades de causar lesións ás súas parellas son maiores nos homes que nas mulleres, pero, novamente, os tamaños do efecto son relativamente pequenos (d=.15 e .08)."

Donald G. Dutton conclúe, en relación con este estudo: "Dada a metodoloxía utilizada por Archer, o seu traballo ten que considerarse como o 'patrón-ouro' (gold standard) dos estudos sobre a violencia de xénero".

J. Archer complementou o estudo anterior cunha análise máis específica dos actos de violencia publicado en 2002. [nº 110]. Nese segundo metaanálise estúdase a distribución por sexos dos actos de agresión física rexistrados en 58 estudos e detallados en nove categorías (método CTS): arroxar obxectos - empuxar ou agarrar - losquear - dar puntapés, dentadas ou puñadas - golpear con obxectos - golpear reiteradamente - afogar - ameazar con coitelo ou pistola - atacar con coitelo ou pistola. Segundo as conclusións deste minucioso e complexo traballo, as mulleres son máis propensas que os homes a arroxar obxectos, losquear, dar puntapés, dentadas ou puñadas, e golpear con obxectos (nunha porcentaxe global do 58,4%). En cambio, os actos de golpear "reiteradamente" ou "afogar" son perpetrados en maior proporción por homes (61,5% e 69,5%, respectivamente). En canto aos dous actos restantes, as proporcións son similares: "ameazar con coitelo ou pistola" é perpetrado no 55% dos casos por mulleres, e "atacar con coitelo ou pistola" é perpetrado no 52,5% dos casos por homes. (Medias obtidas a partir do cadro 5 do estudo, páx. 332).

Outras consideracións

O paradigma de xénero e a non violencia de xénero.

Nun exhaustivo artigo sobre as investigacións dos últimos decenios en materia de violencia doméstica[8], os profesores Dutton e Nicholls, da Universidade de Columbia Británica (Canadá), refírense ao "paradigma de xénero" como un conxunto de postulados fundamentais ou unha cosmovisión compartidos por un grupo e que serven para negar toda validez aos datos que discrepen das teorías centrais do paradigma. Segundo eses postulados –baseados na concepción neomarxista de que o home actúa na parella como burgués e a muller como proletario- toda a violencia doméstica resúmese en dúas modalidades básicas: a) abuso físico masculino para manter as prerrogativas de poder, ou b) violencia defensiva feminina, utilizada para protexerse.

O artigo de Dutton e Nicholls é un detido repaso das investigacións sobre a violencia doméstica que pon de manifesto as contradicións existentes entre a teoría dese paradigma e os datos da realidade, ratificados por máis de douscentos estudos (Dutton e Nicholls cifran en 159, como mínimo, os realizados nos Estados Unidos ata a data de publicación do traballo). Páxina tras páxina, Dutton e Nicholls van debullando as conclusións de moitos deses estudos, que contradín os postulados esenciais do paradigma de xénero, por exemplo, a falsidade da tese que sostén que a violencia feminina é meramente defensiva, xa que son moitos os traballos empíricos que demostran que a violencia unidireccional feminina é máis frecuente que a masculina (o que explicaría que as taxas de malos tratos nas parellas de lesbianas sexan máis altas que as de malos tratos home-muller); a tendencia dos estudos feministas a extrapolar á poboación xeral os resultados obtidos con mostras de "selección"; os maiores niveis de iniciación das agresións polas mulleres, acreditados por numerosos estudos e, a pesar diso, a obstinación dalgúns autores en insistir no carácter exclusivamente defensivo da violencia feminina; ou os datos de numerosos estudos que apuntan a tendencias máis vitimistas na muller que no home á hora de declarar a violencia sufrida ou denunciala (xa que, socialmente, suponse que o problema é a violencia contra a muller, pero non ao revés).

A pregunta que os autores formúlanse ao final do seu traballo é a seguinte: "por que os estudos oficiais chegan sistematicamente á conclusión de que as mulleres utilizan menos violencia e sofren máis lesións, mentres que os estudos independentes constatan que as mulleres exercen máis violencia e sofren un nivel de lesións só lixeiramente superior? E conclúen que "talvez as entidades oficiais, en maior medida que os investigadores independentes, organizan e interpretan as súas investigacións de forma máis afín cos postulados feministas".

Por outra banda, segundo explica Richard B. Felson, profesor de a Universidade do Estado de Pensilvania, mentres que, a nivel xeral, os homes cometen actos de violencia nunha proporción oito veces maior que as mulleres, a nivel de parella existe paridade na perpetración de violencia, o que pon de manifesto a menor probabilidade de que os homes exerzan violencia sobre as súas parellas por mor da "norma de cabaleirosidade" (chivalry norm)[9].

Exactamente o contrario ocorre coas mulleres, que cometen unha violencia proporcionalmente moito maior no seo da parella que fora dela. É dicir, o home é moito máis propenso a exercer a violencia contra outros homes que contra as mulleres; e as mulleres son moito máis propensas a exercer a violencia contra os homes que contra as demais mulleres. Isto permitiríanos concluír que, de existir algo que puidese chamarse "violencia de xénero", a expresión axustaríase máis á violencia exercida pola muller contra o home que viceversa. Analogamente, o feito de que, en igualdade de circunstancias (por exemplo, nunha discusión de tráfico), o home poida exercer a violencia contra outros homes máis facilmente que contra as mulleres permitiríanos afirmar que o característico do comportamento masculino é a "non-violencia de xénero ".

No estudo publicado por M.J. George en 1999 [nº 61] cuantifícase a violencia global exercida por mulleres sobre persoas de ambos os sexos en calquera contexto durante os cinco anos anteriores. Non é, polo tanto, un estudo sobre violencia de parella, senón sobre violencia feminina en xeral, baseado nunha mostra representativa da poboación adulta do Reino Unido. Segundo os seus resultados, os homes declararon ser vítimas de maiores niveis (exactamente o dobre) e formas máis graves (en proporción de 4 a 1) de violencia que as mulleres. O 53% dos asaltos recibidos por homes procederon da súa parella ou ex parella, mentres que só o 26% procedían de estraños. Estes resultados desvirtúan dous dos principais postulados do paradigma de xénero: a) que o fogar é o lugar onde máis agresións sofren as mulleres, xa que é tamén no fogar onde máis agresións sofren os homes; e b) novamente, o propio concepto de violencia "de xénero ", xa que é moito máis probable que as mulleres ataquen aos homes, sabéndose protexidas pola norma de cabaleirosidade, que a outras mulleres, das que poden esperar unha resposta máis contundente.

Para rematar, recordaremos tamén, en detrimento do postulado básico do paradigma de xénero, segundo o cal a violencia na parella é perpetrada maioritariamente polo home como medio de asegurar o seu dominio sobre a muller, que son moitos os estudos que demostran que as maiores porcentaxes de violencia prodúcense nas parellas homosexuais. A título de exemplo, citaremos novamente as conclusións de Enquisa Social Xeneral 2004 do Canadá [nº 87], onde se afirma que "a taxa de violencia conxugal entre homosexuais foi o dobre que a declarada polos heterosexuais (15% vs. 7%)".[10] De modo análogo, na National Violence against Women Survey 1995/1996 [nº 99] rexístranse niveis de violencia de parella significativamente maiores nas parellas do mesmo sexo. No caso das mulleres, os niveis de victimización en parellas homosexuais foron do 39,2% (en comparación co 21,7% nas mulleres heterosexuais); no caso dos homes, as cifras comparables foron do 23,1 por cento (homosexuais) e do 7,4 por cento (heterosexuais). Para as mulleres, as taxas de violación en parellas lesbianas (11,4%) foron tamén moi superiores ás taxas de violación en parellas heterosexuais (4,4%).

Iniciación de agresións e violencia defensiva

Un dos argumentos máis tenazmente utilizados polos autores feministas para facer recaer no home a responsabilidade última de toda a violencia de parella foi o carácter supostamente defensivo ou preventivo[11] da violencia feminina.

Con todo, en todos os estudos da táboa comparativa nos que se analizan os niveis de violencia non recíproca e iniciación das agresións físicas constátanse taxas de violencia unilateral e iniciación das agresións similares para ambos os sexos ou superiores nas mulleres nas parellas adultas, mentres que nas parellas novas ambos os comportamentos son máis frecuentes nas mulleres que nos homes. Vexamos algúns exemplos.

En Whitaker (2007) [nº 1], os niveis de perpetración non recíproca son moito máis elevados nas mulleres (70,7%) que nos homes (29,3%) (cadro 2).

En Capaldi (2007) [nº 2], os niveis de iniciación das agresións son catro veces maiores nas mulleres cara ao final da adolescencia (46% vs. 10%) e van descendendo gradualmente ata alcanzar proporcións máis equilibradas (11% vs. 8%) cara aos 26 anos de idade.

En Strauss (2006) [nº 20], as taxas globais de violencia unilateral son o dobre nas mulleres (21,4%) que nos homes (9,9%), proporción que se mantén na submostra de perpetradores de violencia grave (29,4% vs. 15,7%); e as agresións de mulleres son basicamente de dominio e control, non de autodefensa.

En Fergusson (2005) [nº 3] é o grupo de homes o que declara maiores niveis de violencia de autodefensa en resposta a agresións iniciadas polas súas parellas. As medias cruzadas de iniciación das agresións son do 46% para as mulleres e do 22% para os homes.

En Harned (2001) [nº 50] rexístranse niveis de autodefensa máis elevados nos homes (56%) que nas mulleres (42%) (cadro 4).

En Kessler 2001 [nº 98], tanto os homes como as mulleres enquisados coinciden en atribuír maiores niveis de violencia unilateral ás mulleres, tanto leve como grave (cadro 3).

En Kwong (1999) [nº 56], as medias cruzadas de violencia perpetrada unilateralmente son do 26,5% para as mulleres e do 16,5% para os homes; e os de iniciación da violencia física, son do 52% para as mulleres e do 38% para os homes (declarándose simultáneo o 10% restante) (páx. 155).

En Foshee (1996) [nº 72] exclúese expresamente das respostas a violencia considerada de autodefensa, o que non é obstáculo para que as taxas de violencia, lesións e atención médica sexan similares en ambos os sexos.

En Carrado (1996) [nº 75] rexístranse niveis similares de iniciación de conflitos para ambos os sexos.

En Morse (1995) [nº 13], as taxas de violencia perpetrada unilateralmente son, como media, do 32,9% nas mulleres, e do 11,8% nos homes (cadro 4). En canto á iniciación das agresións físicas, as respostas cruzadas de ambos os sexos indican que as mulleres foron as primeiras en recorrer á forza física no 57,8% dos casos, e os homes no 42,2% dos casos (cadro 5).

No seu estudo de 1994 [nº 14], Reena Sommer constatou maiores niveis de autodefensa nos homes (15%) que nas mulleres (10%).

En Brinkerhoff (1988) [nº 81], a taxa de violencia non recíproca é máis alta na muller (13,2%) que no home (10,3%).

En Henton (1982) [nº 84], as taxas de violencia non recíproca son iguais.

Na 1985 NFVS [nº 106], a violencia foi mutua no 49% dos casos, exclusivamente masculina no 23% dos casos e exclusivamente feminina no 28% dos casos. En canto á iniciación da violencia física, os homes declararon que deron o primeiro golpe no 43,7% dos casos, e a súa compañeira no 44,1% dos casos; e as mulleres declararon dar o primeiro golpe no 52,7% dos casos e que o seu compañeiro deu o primeiro golpe no 42,6% por cento dos casos.[12]

En Archer (2000) [nº 111] menciónanse outros seis estudos (dos seguintes autores: Bland e Orn (1986); De Maris (1992); Gryl e Bird (1989); Straus (1997); Brush (1990); e Straus e Gelles (1988)) nos que se constatan niveis maiores ou similares de iniciación de conflitos e violencia non recíproca nas mulleres (páxina 664).

Noutros estudos non incluídos no anexo, xa sexa por estar baseados en mostras exclusivamente femininas ou por motivos económicos, constátanse tamén niveis similares ou maiores de iniciación de conflitos nas mulleres.[13]

Polo tanto, a xustificación da violencia feminina na parella como mero recurso defensivo non parece sustentarse en datos obxectivos, senón máis ben en supostos ideolóxicos establecidos a priori. En cambio, existen datos suficientes que avalan a hipótese contraria, é dicir, que as taxas de iniciación das agresións e perpetración non recíproca son maiores ou similares entre as mulleres.

Lesións

En conxunto, as mulleres sofren máis lesiones que os homes por efecto da violencia de parella, aínda que as porcentaxes non son tan abrumadoramente maioritarios como xeralmente se cre. Dos 18 estudos do anexo que rexistran porcentaxes de lesións, só a metade [nos 1, 17, 48, 51, 72, 87, 92, 95 e 104] arroxan diferenzas significativas; o resto ofrecen niveis bastante similares para ambos os sexos, ou ata lixeiramente maiores [nos 32, 57] no caso dos homes.

Os estudos hospitalarios sobre mulleres vítimas de violencia doméstica son tan frecuentes como escasos os dedicados aos homes. Entre estes figura un excepcional traballo, realizado nun dispensario de urxencias de Filadelfia (EE.UU.), segundo o cal, o 12,6% dos 866 homes atendidos polos seus servizos durante un período de 13 semanas eran vítimas de violencia doméstica. Os autores do traballo citan os resultados doutros traballos similares sobre pacientes femininas, segundo os cales o 14,4% das mulleres atendidas en departamentos de urxencias son vítimas de malos tratos ou abusos sexuais polas súas parellas.[14]

Se facemos un cómputo global de todas as porcentaxes do anexo relativos a lesións, é dicir, unha suma "en bruto " de todas as cifras precedidas do símbolo à, o resultado é que a cifra global de lesións causadas polas mulleres (331) equivale ao 75% da cifra global de lesións causadas polos homes (456); como é ben sabido, e pode corroborarse facilmente en numerosos estudos colocados en internet, a masa corporal da muller equivale, como media, ao 75% da masa corporal do home. Quizais esta paridade de porcentaxes para ambos os elementos (masa corporal e lesións) baste para explicar a maior incidencia de lesións causadas polo home, sen necesidade de recorrer ás habituais formulacións ideolóxicas.

Malos tratos psíquicos

Na táboa comparativa consignáronse, en xeral, os datos sobre violencia física, e téñense omitido os relativos aos malos tratos psíquicos, salvo nos casos nos que tales datos preséntanse sen detallar nos estudos orixinais. A reserva dunha estimación máis minuciosa, e xulgando a grandes liñas os resultados dos estudos consultados, é bastante probable que a distribución dos malos tratos psíquicos por sexos correspóndase bastante coa dos malos tratos físicos. Pero os instrumentos de medición que adoitan utilizarse[15], a subxectividade da percepción dese tipo de malos tratos (non é o mesmo cuantificar dúas patadas e tres dentadas que dous comentarios irónicos e tres respostas groseiras) e a tendencia dos cuestionarios a considerar malos tratos psíquicos case todo o que resulta antipático ao outro membro da parella, desde as críticas ata os celos ou as ameazas de ruptura da relación, fan arriscada a consideración de ambos os tipos de malos tratos en pé de igualdade.

En cambio, ningún estudo adoita ter en conta as formas máis profundas de malos tratos psíquicos que se inflixen aos homes nos contextos de separación da parella: a expulsión do seu fogar e das vidas dos seus fillos, o espolio afectivo e económico, ou a supresión do dereito á presunción de inocencia fronte ás denuncias falsas urdidas contra eles como estratexias de divorcio. Máis que malos tratos psíquicos, tales medidas constitúen auténticas violacións dos dereitos humanos, a cuxo lado resulta ridículo considerar que unha portada ou unha patada a un moble constitúan actos de malos tratos. Con todo, estes segundos comportamentos inclúense rutinariamente en todos os cuestionarios sobre malos tratos psíquicos, mentres que a violación dos dereitos humanos nos casos de separación e divorcio non entra nunca no cómputo.

Ata, sen chegar a tales extremos, cabe preguntarse se outros comportamentos da vida en parella, como a infidelidade ou o engano, son formas de malos tratos psíquicos; ou se o é a confidencia ou a indiscreción, que pon en coñecemento público aspectos íntimos da parella, por exemplo, a propia infidelidade. Non son os efectos de tales comportamentos tanto ou máis negativos que os dos malos tratos psíquicos recoñecido polos especialistas? Que criterio debe aplicarse, entón, para definir os malos tratos psíquicos? É malos tratos psíquicos ironizar sobre as ideas políticas da túa parella e non o é contar ás túas amigas que o teu marido é cornudo ou impotente? Son malos tratos psíquicos os celos e non o é a fraude de paternidade, que un exhaustivo estudo, quizais o máis completo realizado ata a data, sitúa en porcentaxes non inferiores ao 4% para a poboación xeral[16], e que sobe ata o 30% nos casos solicitados a instancia de parte?[17]

RESUMO CUANTITATIVO

Taxas globais de victimización

No cadro seguinte preséntanse as medias globais de victimización obtidos a partir dos datos da táboa comparativa. Por suposto, non teñen carácter o científico dos metaanálise especializados, pero poden resultar orientativos e proporcionar unha idea global da realidade da violencia de parella. Como pode apreciarse, as maiores taxas de victimización masculina son as rexistradas polos estudos lonxitudinais, en principio os máis fiables, aínda que non sempre representativos da poboación xeral, debido a que as súas mostras son predominantemente mozas. En cambio, as taxas de victimización feminina son lixeiramente superiores nas grandes enquisas nacionais, aínda que tamén sabemos que, pola súa metodoloxía, son as menos fiables e especializadas. O cómputo global arroxa medias de victimización máis baixos nas mulleres que nos homes, tanto respecto da violencia total (17,3% vs. 19,9%) como da violencia grave (6,1% vs. 8,6%).

Cadro 1

Medias das taxas de victimización especificadas na táboa comparativa do Anexo

|  |Taxa de victimización (%) |

| |Muller |Home |

|Tipo de estudos |Total |Grave |Total |Grave |

|Estudos lonxitudinais [nos 1 a 15]. |21,8 |7,3 |28,3 |12,8 |

|Estudos transversais [nos 16 a 84]. |20,6 |7,6 |22,5 |9,1 |

|Enquisas nacionais [nos 85 a 107]. |9,7 |3,5 |8,9 |4,0 |

|Metaanálise [nos 108 a 111]. |n.a. |n.a. |n.a. |n.a. |

|Medias globais |17,3 |6,1 |19,9 |8,6 |

n.a.  Non aplicable

Nota:  Por motivos de homoxeneidade, se han excluídos os datos relativos á submostra do grupo de vítimas, é dicir, os que se marcaron coa letra "a” en “voladita” ou superíndice (por exemplo, 8,3a; 12,5a, etc). Tampouco se tivo en conta o estudo nº 102, xa que os seus datos refírense á violencia doméstica global.Cadro 1

Prevalencia da victimización, por estudos.

Na sección de estudos lonxitudinais, as taxas de victimización total son máis altas para os homes en 11 estudos, e en ningún para a muller; as taxas de victimización grave son máis altas para os homes en 6 estudos, e máis altas para a muller en 3 estudos; outros 5 estudos arroxan porcentaxes similares para ambos os sexos.

No caso dos estudos transversais, as taxas de victimización total son máis altas para os homes en 37 estudos, e máis altas para a muller en 8 estudos; as taxas de victimización grave son máis altas para os homes en 27 estudos, e máis altas para a muller en 11 estudos; outros 27 estudos arroxan porcentaxes similares para ambos os sexos.

En canto ás enquisas nacionais, as taxas de victimización total son máis altas para os homes en 3 estudos, e máis altas para a muller en 8 estudos; as taxas de victimización grave son máis altas para os homes en 5 estudos, e igualmente máis altas para a muller en 5 estudos; outros 15 estudos arroxan porcentaxes similares para ambos os sexos.

Para rematar, os catro metaanálises considerados conclúen que as proporcións de victimización son similares para ambos os sexos.

En total, o número de estudos que rexistran unha maior victimización do home é considerablemente máis alto que o número de estudos que rexistran maiores taxas de victimización da muller, tanto respecto da violencia total (51 vs. 16) como da violencia grave (38 vs. 19).

Cadro 2

Distribución dos estudos en función da maior victimización de cada sexo

|  |Número de estudos |

| Tipo de estudos | |

| |Muller |Home |Similar |

| |Total |Grave |Total |Grave |Total |Grave |

E. lonxitudinais [nos 1 a 15]. |0 |3 |11 |6 |3 |2 | |E. transversais [nos 16 a 84]. |8 |11 |37 |27 |21 |6 | |E. nacionais [nos 85 a 107]. |8 |5 |3 |5 |12 |3 | |Metaanálises [nos 108 a 111]. |  |  |  |  |4 |4 | |Total |16 |19 |51 |38 |40 |15 | |Nota:  Considerouse que un estudo rexistra maiores taxas de victimización para un ou outro sexo cando a diferenza entre ambas as medidas é igual ou superior ao 10% da maior delas; nos demais casos, as proporcións consideráronse similares. As sumas por tramos e total non coinciden coa cifra real de estudos incluídos, debido a que non todos eles conteñen datos sobre ambos os tipos de violencia (total e grave).

Segundo se desprende deste resumo cuantitativo, a violencia de parella é perpetrada nunha proporción lixeiramente maior polas mulleres (cadro 1); e o número de estudos que certifican esa maior proporción de violencia feminina nas relacións de parella é máis do triplo para a violencia total e o dobre para a violencia grave, en comparación co número de estudos que chegan á conclusión contraria. Outros estudos (aproximadamente, a terceira parte dos incluídos na táboa comparativa) rexistran proporcións similares de violencia total para ambos os sexos (cadro 2).

NOTAS

[1] A macroenquisa de marzo de 2000 sobre "a violencia contra as mulleres" permitiu determinar que en España había dous millóns de maltratadas.

Para iso, considerouse "muller maltratada" á que respondese coas palabras "frecuentemente" ou "ás veces" polo menos a unha das trece preguntas seguintes, referidas ao marido ou compañeiro: 1)Impídelle ver á familia, ou ter relacións con amigos, veciños? 2) Quítalle o diñeiro que Vd. gana, ou non lle dá o suficiente que necesita para manterse? 3) Insúltalle ou ameaza? 4) Decide as cousas que Ud. pode ou non facer? 5) Insiste en ter relacións sexuais aínda que saiba que vostede non ten ganas? 6) Non ten en conta as necesidades de Vd (déixalle o peor sitio da casa, o peor da comida...)? 7) En certas ocasións prodúcelle medo? 8) Cando se enfada chega a empuxar ou golpear? 9) Dille que onde vai ir sen el (que non é capaz de facer nada por se soa)? 10) Dille que todas as cousas que fai están mal, que é torpe? 11)Ironiza ou non valora as súas crenzas (ir á igrexa, votar a algún partido, pertencer a algunha organización)? 12) Non valora o traballo que realiza? 13) Diante dos seus fillos di cousas para non deixarlle a Ud. en bo lugar? En 2002 e 2006, a macroenquisa aplicouse de novo cunha metodoloxía e uns resultados similares. Nas tres ocasións, a macroenquisa aplicouse exclusivamente a mulleres..

[2] As CTS2 constan de 39 preguntas distribuídas en cinco apartados (negociación, agresión psicolóxica, agresión física, coerción sexual e lesións) e ordenadas en función da gravidade dos malos tratos. As preguntas correspondentes aos malos tratos físicos son 12: as cinco primeiras considéranse malos tratos leves (desde dar un empuxón ou unha labazada ata arroxar un obxecto con capacidade para facer dano) e as sete restantes, malos tratos graves (desde dar puntapés ata utilizar un coitelo ou un arma). As preguntas sobre lesións son seis, e abarcan desde os negrón ou escordaduras ata as visitas ao médico ou as fracturas óseas. (Consultado en: )

[3] Esta forma de argüír, que en termos cultos chamariamos bizantinismo e en linguaxe coloquial "pesar o fume", pasa por alto o feito de que nas CTS2 a pregunta pertinente (nº 7) é: "Arroxei á miña parella algún obxecto capaz de causar dano" ("Threw something at my partner that could hurt").

[4] Laroche, D.: Prévalence et conséquences da violence conjugale envers lles hommes et lles femmes, Institut da statistique du Québec, 2005.

[5] Murray A. Straus: The controversy over domestic violence by women: a methodological, theoretical, and sociology of science analysis (citado por Donald G. Dutton e Tonia L. Nicholls en The gender paradigm in domestic violence research and theory: Part I – The conflict of theory and data, Aggression and Violent Behaviour, 10 (2005), 680-714.

[6] Dentro do grupo de vítimas, a porcentaxe de mulleres que declaran formas de malos tratos consideradas graves é do 22,8%, mentres que a porcentaxe de lesións declaradas é do 40%, polo que cabe deducir que as formas de malos tratos leves tamén causaron lesións ou que a declaración está condicionada por factores metodolóxicos ou ideolóxicos. Os datos proceden dos cadros 2.1 e 2.5 do informe oficial sobre a enquisa (Family Violence in Canada: A Statistical Profile 2000 (Statistics Canada, catalogue nº 85-224-XIE)) aínda que por razóns de formato e exhaustividade preferimos utilizar para a táboa o estudo realizado por Denis Laroche [nº 95] cos datos da mesma enquisa.

[7] Family Violence in Canada: A Statistical Profile 2005 (Canadian Centre for Justice Statistics). Do mesmo xeito que na versión de 1999 desta enquisa, á que se refire a nota 5, e tamén por razóns de formato e exhaustividade, preferimos utilizar para a nosa táboa comparativa o estudo realizado por Denis Laroche [nº 87] cos datos da mesma enquisa.

[8] Donald G. Dutton e Tonia L. Nicholls: The gender paradigm in domestic violence research and theory: Part I – The conflict of theory and data, Aggression and Violent Behaviour, 10 (2005), 680-714.

[9] Richard B. Felson: Is violence against women about women or about violence?, Contexts, 5, páxs. 21-25, 2006

[10] Family Violence in Canada: A Statistical Profile 2005 (Canadian Centre for Justice Statistics), páxina 19.

[11] O concepto de violencia preventiva é aberrante nun Estado de dereito, pero no contexto da violencia doméstica utilizouse como circunstancia eximente ou atenuante da responsabilidade penal ou xustificante do indulto en numerosos casos de comportamentos delituosos, ata homicidas.

[12] J.E. Stets e M.A. Straus, Gender Differences in Reporting Marital Violence a Its Medical and Psychological Consequences, capítulo 9 do libro Physical Violence in American Families, de M.A. Straus e R. Gelles, páx. 154-155.

[13] Segundo W.S. DeKeseredy e M.D. Schwartz (Woman Abuse on Campus: Results from the Canadian National Survey, Sage Publications, 1998), o 62,3 das mulleres din que as súas agresións nunca foron de autodefensa, fronte ao 6,9 que din o contrario; tratándose da perpetración de violencia grave, esas porcentaxes son, respectivamente, do 56,5% e do 8,5%) (Citado en Gender Differences in Patterns of Relationship Violence in Alberta (Marilyn I. Kwong, Kim Bartholomew e Donald G. Dutton)[nº 56]). Nun estudo de S.C. Swan e D.L. Snow (Behavioural and psychological differences among women who use violence in intimate relationships, 2003), aplicado a unha mostra de mulleres, o 83% das enquisadas declararon ser as iniciadoras das agresións. (Citado en Observed Initiation and Reciprocity of Physical Aggression in Young, At-Risk Couples (D.M. Capaldi, H.K. Kim e J.W. Shortt, [nº 2])). En Aggression in adolescent dating relationships: prevalence, justification, and health consequences (M.J. Muñoz-Rivas, J.L. Graña, K.D. Ou'Leary e M.P. Gonzalez, 2007) constátanse maiores niveis de agresión de resposta nos homes (13% vs. 6,6%). Murray Strauss (Dominance and Symmetry in Partner Violence by Male and Female University Students in 32 Nations [nº 20]) menciona cinco estudos (Carrado, Cascardi, Felson, Follingstad e Sarantakos) que arroxan porcentaxes moi baixas de violencia de autodefensa e en proporcións similares para homes e mulleres.

[14] Mechem, C. C., Shofer, F. S., Reinhard, S. S., Hornig, S., e Datner, E. (1999). History of domestic violence among male patients presenting to an urban emergency department. Academic Emergency Medicine, 6, 786-791.

[15] Por exemplo, as CTS2 establecen unha xerarquía de malos tratos psíquicos que vai desde insultar" ou "gritar" ao outro membro da parella ata ameazar con golpealo/a , ""pasando por chamalo "gordo/a ou feo/a " ou acusalo de ser "pésimo amante".

[16] Bellis, M. A, Hughes, K., Hughes, S., Ashton, J. R (2005). Measuring paternal discrepancy and its public health consequences. Journal of Epidemiology and Community Health 2005; 59:749-754. No seu estudo, Bellis et ao. rebaixan a cifra do 10% de falsas paternidades, frecuentemente utilizada, ata o 3,7 por cento, e advirten que, aínda que esa porcentaxe procedente de mostras clínicas non é extrapolable á poboación xeral, si permite concluír que a "popular" cifra do 10% é esaxerada. A pesar diso, se se compara coas cifras de malos tratos físicos grave (case nunca superiores ao 6%) dos estudos realizados en mostras representativas da poboación adulta, a media do 3,7% establecido por M.A. Bellis para esta forma extrema de malos tratos psíquicos (sen dúbida, máis traumática para o interesado que unha patada na canela ou unha dentada nun brazo) non é unha cifra desprezable.

[17] Datos da Asociación de Doantes de Sangue dos Estados Unidos (American Association of Blood Banks) (consultados en: ) e tamén doutros estudos mencionados no de M.A. Bellis (véxase a anterior nota ao pé de páxina).

Páxinas interesantes

(Alemania)

(Argentina)

(Argentina)

(Brasil)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(España)

(alineación parental) (España)

(España)

(Flandes - Bélgica)

(Iberoamérica)

(Italia)

(Francia)

(Francia)

(Francia)

(Francia)

(Perú)

(Portugal)

(Puerto Rico)

(Reino Unido)

(Reino Unido)

(Uruguay)

(U.S.A.)

(U.S.A.)

(U.S.A.)

................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download