M.C.vandenToorn - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

Nederlandse grammatica

M.C. van den Toorn

bron

M.C. van den Toorn, Nederlandse grammatica. Wolters-Noordhoff, Groningen 1984 (negende

druk)

Zie voor verantwoording:

Let op: boeken en tijdschriftjaargangen die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen

auteursrechtelijk beschermd zijn. Welke vormen van gebruik zijn toegestaan voor dit werk of delen

ervan, lees je in de gebruiksvoorwaarden.

IV

Voor Nora

M.C. van den Toorn, Nederlandse grammatica

V

Voorbericht

Dit boek is bestemd voor taalleraren en allen die dat willen worden. De titel had ook

kunnen luiden ¡®Overzicht van de Nederlandse grammatica¡¯, eventueel voorafgegaan

door het adjectief ¡®praktisch¡¯, maar het minst pretentieus is ¡®Nederlandse grammatica¡¯,

waarbij het woord grammatica als niet-telbaar substantief beschouwd dient te worden.

Het betreft hier dus een boek over Nederlandse grammatica, gevuld met Nederlandse

grammatica; het is niet een grammatica, nog minder de grammatica.

Dit alles wijst op een weinig definitieve opzet; aan volledigheid mag niet gedacht

worden. Wel is ernaar gestreefd die opzet zo praktisch mogelijk te maken; praktisch

in die zin dat de hanteerbaarheid van het boek zo groot mogelijk moet zijn, maar

ook praktisch in de betekenis van ¡®op de praktijk gericht¡¯. Die praktijk is die van de

taaldocent, vooral natuurlijk de docent in de moedertaal, en degene die zich daarop

voorbereidt, hetzij aan een universiteit, hetzij aan een cursus voor middelbare akten

of een lerarenopleidingnieuwe stijl.

De praktische hanteerbaarheid komt tot uiting in de indeling in hoofdstukken. Men

kan voor een eerste ori?ntering volstaan met het doorwerken van de hoofdstukken

met oneven nummers; deze bevatten de voornaamste stof, zoals die gaandeweg

in de praktijk van het onderwijs gestalte heeft gekregen. Het betreft vooral de

traditionele zinsontleding - die hier ook expliciet zo genoemd wordt - en de traditionele

woordleer. Bij beide onderdelen, vooral bij het laatstgenoemde, is echter duidelijk

dat veel nieuwe gezichtspunten aan de structurele taalkunde te danken zijn. A fortiori

geldt dat voor het hoofdstuk over de woordgroepleer, een typische verworvenheid

van de structurele lingu?stiek. Bij voortgezette studie kunnen de hoofdstukken met

even nummers hun rol gaan vervullen: ze leiden in tot de theoretische achtergronden,

die het behandelde uit de voorafgaande hoofdstukken soms sterk relativeren, maar

die gewoonlijk de informatie bevatten om het voorafgaande op een ander plan te

leren begrijpen. Bijna alles daarbij is ontleend aan de theorievorming van de

transformationeel-generatieve grammatica. Noodzakelijkerwijs dragen deze

hoofdstukken een zeer voorlopig karakter: er vinden voortdurend belangrijke

wijzigingen plaats in de transformationeel-generatieve taaltheorie en wat in dit boek

over grammatica besproken wordt, is met opzet heel elementair gehouden. Hachelijke

theoretische implicaties zijn op dit niveau, zoveel als doenlijk was, terzijde gelaten.

De literatuuropgave biedt in dit opzicht voldoende soelaas. Het inleidende hoofdstuk

(genum-

M.C. van den Toorn, Nederlandse grammatica

VI

merd: 0) is eveneens elementair; iets minder geldt dat voor het laatste hoofdstuk,

over semantiek handelend: dit is meer een theoretische toegift, voor wie er belang

in stelt.

Onderwerpen als fonetiek, fonologie en spelling zijn niet opgenomen. Daarover

bestaan voldoende aparte publikaties; strikt genomen behoren ze ook niet tot de

grammatica, die we hier uitsluitend als zinsleer en woordleer hebben opgevat.

Ondanks het inleidende karakter van de meeste hoofdstukken is een zekere

kennis bij de gebruiker voorondersteld; enige bekendheid met grammaticale termen

en begrippen is ge?mpliceerd. Deze voorkennis is ook nodig bij het lezen van

secundaire literatuur: bij iedere paragraaf behoort - voorzover daar aanleiding toe

bestaat - een literatuuropgave; enerzijds fungeert deze als verantwoording van

gebruikte studies, anderzijds als wegwijzer bij voortgezette zelfstudie.

Ook het woord ¡®overzicht¡¯ had in de titel kunnen verschijnen, zeiden we hierboven.

Uiteraard betekent dat niet: volledigheid. Veeleer kan het karakter van een overzicht

blijken uit het naast-elkaar stellen van de verschillende zienswijzen die in de

Nederlandse taalkunde voorkomen. Daarbij is naar duidelijkheid en objectiviteit

gestreefd, zonder dat - naar we hopen - een zielloze compilatie daaruit resulteert.

Niet alleen in de keuze, maar ook in de presentatie van de stof, waarbij herhalingen

soms onvermijdelijk bleken, is een stuk persoonlijke benadering verwerkt, herkenbaar

voor wie daar oog voor heeft. Vooral die presentatie is eenmanswerk geweest,

voorzover men daarvan nog kan spreken bij een wetenschapsgebied dat

gemeengoed is. Eenmanswerk geldt trouwens altijd maar tot op een zeker niveau:

veel ben ik verschuldigd aan de gesprekken met mijn vakgenoten aan het Instituut

De Vooys te Utrecht en met mijn collega's aan de COCMA te Utrecht. In het bijzonder

moet ik daarbij noemen mijn collega F.Ch. van Gestel, die een groot gedeelte van

het manuscript heeft willen lezen en dit van waardevolle kanttekeningen voorzag.

Voorts ben ik veel dank verschuldigd aan Mevr. M. Klein-Visscher en Mevr. C.M.A.A.

Sleeboom-Van Oosterhout, die onwaardeerlijke hulp verleenden bij het persklaar

maken van de kopij, alsmede de heer M. Klein, die behulpzaam was bij de

samenstelling van het register.

M.C.v.d.T.

Bij de negende druk

De negende druk is volledig bruikbaar naast de zevende en achtste.

De veranderingen die zijn aangebracht betreffen slechts punten van ondergeschikt

belang. Voor waardevol commentaar dank ik mijn vakgenoten G. Geerts, H. Hulshof,

Mevr. A. Neijt en P.C. Paardekooper.

augustus 1984

M.C.v.d.T.

M.C. van den Toorn, Nederlandse grammatica

VII

Afkortingen

Bijdr. Med. Dial. Comm.

= Bijdragen en Mededelingen der

Dialecten-Commissie van de Koninklijke

Nederlandse Akademie van

Wetenschappen te Amsterdam

F.d.L.

= Forum der Letteren

Found. of L.

= Foundations of Language

Gastenboek

= Taal- en letterkundig gastenboek voor

prof. dr. G.A. van Es, Groningen 1975

Glot

= Glot. Tijdschrift voor taalwetenschap

Gramarie

= C.B. van Haeringen. Gramarie. Keur

uit het werk van zijn hoogleraarstijd,

Assen 1962

Gramma

= Gramma. Nijmeegs tijdschrift voor

taalkunde

LiN

= Linguistics in the Netherlands

Lingua

= Lingua. International Review of General

Linguistics

L.T.

= Levende Talen

Morf Ned

= Morfologie van het Nederlands, onder

redactie van G.E. Booij, Amsterdam 1979

Neerlandica

= C.B. van Haeringen, Neerlandica.

Verspreide opstellen. 's-Gravenhage

1949, resp. 1962

NTg

= De Nieuwe Taalgids

Proeven

= Proeven van neerlandistiek

aangeboden aan prof. dr. Albert Sassen,

Groningen 1978

SN

= Studia Neerlandica

Spekt

= Spektator. Tijdschrift voor

neerlandistiek

Tabu

= Taalkundig bulletin van het Nederlands

Instituut der Rijksuniversiteit Groningen

TGGiA

= Transformationeel-generatieve

grammatica in artikelen. Een verzameling

wetenschappelijke en didactische

bijdragen tot de studie en de toepassing

van de jongste ontwikkelingen in de

Nederlandse taalkunde, bijeengebracht

door H. Hulshof, Groningen 1975

M.C. van den Toorn, Nederlandse grammatica

 ................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download