Hametin Edukasaun Legal iha Timor-Leste

Hametin Edukasaun Legal iha Timor-Leste

The Asia Foundation (TAF), Stanford Law School (SLS) no United States Agency for International Development (USAID) serbisu hamutuk ho instituisaun lok?l sira hodi hametin liu tan edukasaun leg?l iha Timor-Leste. Parseria ida ne'e sei fornese livru did?tiku ne'eb? asesivel, iha valor din?miku edukasion?l hodi bele aumenta informasaun no koi?esimentu ne'eb? diak kona-ba lei iha Timor-Leste.

Desde hetan independensia iha tinan 2002, Timor-Leste preokupadu tebes ho prosesu halo pasa lei foun ne'eb? regula asuntu importante sira. Maske prosesu ida ne'e marka pasu ne'eb? importante iha Timor-Leste, maib? prosesu elabora materias edukativu atu treinu profissaun legal ba jerasaun foun la'o neneik tebes tanba materi?l edukasion?l menus tebes. Materi?l, livrus no refer?nsia barak ne'eb? mak advogadu timor-oan sira uza, adota deit husi lei nasaun seluk nian, hanesan Portugal no Indonezia, ka adota husi lei/tratadu internasion?l sira. Materi?s ho lian Tetun (lia-inan Timor-Leste) kuaze atu laiha liu kedas. Nesesidades atu hakerek materi?l edukasaun kona-ba lei Timor-Leste nian iha lian official rua ne'e hotu no ne'eb? sei asesivel ba ema hotu, advogadu no ema bai-bain sira sei kontinua dezenvolve tuir mudansa sistema legal nasaun nian.

ida ne'e mak atu `institusionaliza' ka hametin relasaun ho aut?r justisa lok?l sira, liu husi kolaborasaun diak ho The Asia Foundation no Stanford Law School, atu f? influens?a positivu ba dezenvolvimentu edukasaun legal dom?stika iha Timor-Leste.

Oras ne'e daudaun, TLLEP konsentra hela ba iha prosesu halo livru did?tiku kona-ba lei Timor-Leste nian.Testu sira ne'e sei hakerek ho prosa ne'eb? diak, klaru, no sei esplika tuir situasaun legal ne'eb? ipot?ti-ku, perguntas hodi halo diskusaun, no situasaun ohin loron nian. Maneira iha hakerek ida ne'e sei fasilita ema barak hodi asesu diak testu sira ne'e, husi advogadu to estudante sira. Livru did?tiku premeiru hirak ne'e, sei publika ho lian Tetum, Portugues, no Ingl?s, atu nune'e estudante hotu, membru governu, sosiedade siv?l no komunidade internasion?l sira bele hetan asesu ba.

PROJEITU EDUKASAUN LEG?L IHA TIMOR-LESTE

Projeitu Edukasaun Legal iha Timor-Leste/TimorLeste Legal Education Project (TLLEP) ne'eb? harii iha fulan Marsu tinan 2010, buka atu remedeia ka hadi'a dezafius ne'eb? mosu iha prosesu atu kompriende no implementasaun lei. TLLEP ne'e projeitu ida ne'eb? hala'o husi The Asia Foundation ho Stanford Law School (SLS), no hetan fundu husi United States Agency For International Develop-ment (USAID) liu husi Programa Asesu ba Justisa. Objetivu husi projeitu

HARII REGRA LEI NIAN LIU HOSI LIVRU

Prosesu halo livru did?tiku ne'e nia in?siu ho servisu kolaborativu. Iha prosesu prod?s livrus ne'e, pasu primeiru mak identifika t?piku husi livru did?tiku ne'e. The Asia Foundation organiza diskusaun ida ne'eb? involve instituisaun importante sira iha Timor-Leste, hanesan Universidade Nasion?l de Timor-Leste (UNTL), Asosiasaun Advogadu nian (AATL), ju?s, no NGO sira. Konsultasaun entre instuisaun sira ne'e mak garante katak materias TLLEP kobre duni asuntu

TIMOR - LESTE

The Asia Foundation implementa ona programa iha Timor-Leste hosi

kedas 1992 no harii nia edifisiu iha 2000.

TLLEP parseria ho kontestu luan entre The Asia Foundation

ho Stanford Law School ne'eb? servisu besik liu ho instituisaun lokal sira atu haforte edukasaun leg?l iha

Timor-Leste

lei ne'eb? importante tebes iha Timor-Leste. Tuir mai, grupu estudante ida husi SLS, ne'eb? selesiona liu husi prosesu aplikasaun no entrevista ne'eb? kompet?tivu, komesa peskiza no hakerek testu ne'e.

Grupu ida ne'e inklui estudante Amerikanu balun no mos estudante internasion?l ne'eb? esparto/ per?sia iha sistema lei siv?lista no hatene m?s lian Portugues. Durante hakerek testu ne'e, The Asia Foundation ajuda f? koment?riu, apoiu, f? hatene situasaun loos iha kontekstu lokal nian. Bainhira esbosu testu primeiru nian remata, espesialista sistema lei siv?l husi Stanford no Timor-Leste, halo revizaun ho kuidadu hodi asegura testu nia kualidade ne'eb? hakerek ho lian tolu ne'e (Tetum, Portuguese, Ingl?s). Komunidade lok?l sira, inklui NGO, advogadu privadu, ofisiais husi seit?r justisa, no esparto/per?sia lei sira, mos f? sira nia koment?riu kona-ba testu sira ne'e. Hafoin, kompleta tiha testu ne'e, print no fahe ho gratis ba estudante, ofisiais governu, no membru sosiedade siv?l sira ne'eb? iha interese. Testu sira ne'e m?s kontinua hetan atualiza/update tuir mudansa situasaun leg?l. Testu ne'eb? hetan atualiza ona ka versaun foun husi testu ne'eb? sempre tau iha online atu ema bele hetan asesu ho gratis.

INISIATIVAS EDUKASION?L OHIN LORON NIAN Depois de halo konsulta ne'eb? estensivu, TLLEP hah? f? ninia atensaun ba administrasaun estat?l no aut?res justisa nia responsabilidade profision?l. Tekstu ida ne'e koalia kona-ba lei sira ne'eb? regula advogadu privadu, funsionariu p?bliku, majistradu, prokurad?r, no defens?r p?bliku sira nia responsabilidade profision?l. Tekstu fin?l kona-ba responsabilidade profision?l ida ne'e p?blika iha fulan Setembru tinan 2011. Tekstu seluk ne'eb? oras ne'e hakerek dadaun mak inklui testu ne'eb? koalia kona-ba lei kontratu nian, no seluk tan kona-ba s?vika, ka estrutura no funsaun governu TimorLeste nian, no testu introdut?riu jer?l ne'eb? hare kona-ba t?piko legal oi-oin. Pot?nsia transformasaun hosi projeitu ne'e aparente ka ne'eb? mosu ona iha Timor-leste no Nasaun Unidas. Dr. Tome Xavier Geronimo, Dekanu Fakuldade de Direitu UNTL, hatete katak materi?s hirak ne'e promove entendimentu no komportamentu ?tiku iha instituisaun nia laran atu nune'e estudante no ema profision?l sira komprende diak kona-ba sira nia knaar no hala'o sira nia knaar tuir lei ne'eb? iha. Eric Holder, Prokurad?r-Jer?l Estadus Unidus

nian, durante ninia vizita ba Stanford iha fulan Maiu tinan 2011, mos subli?a kona-ba programa ne'e ninia kontribuisaun ?niku ba sistema leg?l.

TLLEP m?s suporta troka malu entre edukad?r no estudante sira husi Timor-Leste no SLS. Kada tinan, estudante husi SLS viajen mai Dili atu hasoru malu ho lejislad?r, profes?r, funsion?riu p?bliku, no importante liu ho maluk estudante sira husi UNTL atu hetan koment?riu kona-ba testu sira ne'eb? sira halo hela ka testu seluk ne'eb? sira sei halo no integra sira hodi hatene liu tan kontestu lok?l atu funda diak liu tan sira nia rejultadu peskiza atu hakerek testu ne'e.

Membru fakuldade de direito UNTL nain rua vizita SLS iha fulan Maiu 2011 liu ba hodi observa edukasaun leg?l iha nasaun seluk no hatudu dalan ba projeitu ne'e direitamente ba membru TLLEP. Bazeia ba vizita primeiru ne'eb? hetan ona susesu, visita adision?l planeia atu halo iha tinan 2012 seluk no hatudu dalan ba projeitu ne'e direitamente ba membru TLLEP. Bazeia ba vizita primeiru ne'eb? hetan ona susesu, visita adision?l planeia atu halo iha tinan 2012.

HAREE BA FUTURE Parseria ida ne'e tau hamutuk rekursu no matenek entre The Asia Foundation no Stanford Law School ho apoiu esensi?l husi instituisaun lok?l iha Timor-Leste hodi prod?z testu primeriru ne'eb? koalia kona-ba lei dom?stika Timor-Leste nian ho lian ofisi?l nasaun nian. Maske prosesu kultivasaun/dezenvolvimentu edukasaun leg?l ne'e han tempu, mudansa pos?tivu m?s bele hetan dadaun ona. Klaru katak serbisu barak mak sei presiza atu hala'o, maib? testu ne'eb? hakerek ho lian ofisi?l rua ne'e, iha pot?nsia atu espora/dudu s?klu virtuozu/laran loos ne'eb? f? dalan ba Timor-oan sira atu nune'e sira bele kapasita sirania-an no sira bele iha ko?esimentu diak kona-ba lei iha sira nia nasaun ne'eb? mak foin dadaun hetan independensia ne'e.

Atu hetan informasaun diak liu tan kona-ba Projeitu Edukasaun Leg?l iha Timor-Leste (TLLEP), favor ida bele kontaktu: Geoffrey Swenson, Ases?r Jur?diku ba Programa Asesu ba Justisa iha The Asia Foundation Timor-Leste, gswenson@, Tel. (670) 331-3457.

The Asia Foundation (TAF) nu'ud?r organizasaun la lukrativa no la'?s governu ne'eb? fo ajuda dezenvolve lideransa, hadi'ak pol?tika, no haforte instituisaun sira atu haburas situasaun ne'eb? nakloke atu fahe prosperous iha rejiaun ?sia-Fas?fiku. TAF hetan fundus liu husi kontribuisaun Corporation/peso?l juridik?, Fundasaun, ema indiv?duu, no organizasaun governu iha Stadu Unidus Am?rika, Europa, Canada, Australia no ?sia no mos hetan fundus anu? hosi Kongresu Stadu Unidus Am?rika nian.

HEADQUARTERS 465 California Street, 9th Floor San Francisco, CA 94104 USA Tel: (415) 982-4640 Fax: (415) 392-8863 info@

WASHINGTON, DC 1779 Massachusetts Ave., NW Suite 815 Washington, D.C. 20036 USA Tel: (202) 588-9420 Fax: (202) 588-9409 info@asiafound-

TIMOR-LESTE Rua. De Nu Laran, No. 20, Bairo dos Grilhos, Dili, Timor-Leste Tel: (670) 331-3457 Fax: (670) 332-4245 TAFTimorLeste@



10/2011

................
................

In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.

Google Online Preview   Download